1, 2. Ha yini hi fanela ku va ni wunyaminyami loko hi hlawula swihungatiso?

A HI nge u djula ku luma mhandzru, kambe u gungula leswaku wu bole tlhelo. Xana u ta yentxa yini? U ta ya mahlweni u da? U ta wu txukumeta? Kumbe u ta tsrema lani ku nga bola kutani u tidela tlhelo ledzrinene?

² Hi ndlela ya kukazri, swihungatiso swi fana ni mhandzru lowu. Swin’wana swi nga ha va swinene, kambe ku tala ka swone swi bolile hikusa swi ni wusinge, tihanyi,  kumbe wudemona. Kutani ke, xana loko u hlawula swihungatiso u li: “Swi tivana na mine. Ni nga hlawula swihungatiso swin’wana ni swin’wana leswi ni swi zrandzraka”? Kumbe xana u li: “Swihungatiso hinkwaswu swi bihile”? Kumbe u hlawula swihungatiso hi wutlhazri, u tingawula leswi bihiki u tikholisa hi leswinene?

3. Xana hi fanela ku yanakanya hi yini loko hi hlawula swihungatiso swezru?

³ Hinkwezru ha swi zrandzra ku hungata, nakone hi djula ku hlawula hi wutlhazri. Xileswo, hi fanela ku tivutisa leswi: “Xana ndlela leyi hi hlawulaka ha yone swihungatiso yi byi khumbisa kuyini wugandzreli byezru ka Yehovha?”

4. Hi wini nsinya wa nawu lowu nga hi pfunaka ku hlawula swihungatiso swezru?

⁴ Loko hi tinyiketela ka Yehovha, hi mu dumbisa leswaku hi ta tizrisa wutomi byezru akuva hi mu tizrela. (Dondzra Eklesiasta 5:4.) Hi dumbisa leswaku hi ta ‘yentxa hinkwaswu hi ku twalisa Xikwembu Nkulukumba’. (1 Ba-le-Korinte 10:31) Leswi hlayaka leswaku hi tinyiketele ka Yehovha nambi loko hi li ku wiseni kumbe a ku hungateni, ku nga li ntsena loko hi li a mintlhanganwini kumbe a nsin’wini.

5. Xana hi fanela ku nyika Yehovha wugandzreli bya muxaka muni?

⁵ Xini na xini lexi hi xi yentxaka a wuton’wini xi fambisana ni wugandzreli byezru ka Yehovha. Pawulo a swi tlhamuxele hi ndlela leyi: ‘N’wi nyiketa mizri yenu, yi va mhamba leyi hanyaka, leya ku xwenga, ya ku tsrhavisa Xikwembu Nkulukumba.’ (Ba-le-Roma 12:1) Yesu a te: ‘U ta zrandzra Hosi, Xikwembu Nkulukumba waku, hi mbilu yaku hinkwayu, ni hi moya waku hinkwawu, ni hi ku yanakanya  kwaku hinkwaku, ni hi ntamu waku hinkwawu.’ (Marka 12:30) Minkama hinkwayu hi djula ku tinyiketela ka Yehovha hi lani ku heleliki. A Israyele wa khale, loko vhanu va hambela Yehovha magandzrelo ya swihazri, afa va fanela ku nyikela xihazri lexi nga vabyikiki. Loko magandzrelo ma nga tsrhamisekanga, Xikwembu Nkulukumba afa a nga ma yamukeli. (Levitika 22:18-20) Hi ku fanana, wugandzreli byezru a byi nge yamukeleki ka Yehovha. Hi ndlela yini?

6, 7. Xana swihungatiso swezru swi nga byi khumbisa kuyini wugandzreli byezru ka Yehovha?

⁶ Yehovha a hi byela leswi: ‘Xwengani leswi ndzri xwengiki.’ (1 Petros 1:14-16; 2 Petros 3:11) Yehovha a to yamukela wugandzreli byezru ntsena loko byi xwengile, kumbe byi basile. (Deuteronoma 15:21) Wugandzreli byezru byi nge vi lebyi xwengiki loko hi yentxa leswi Yehovha a swi nyenyaka, ku fana ni wusinge, tihanyi, kumbe leswi fambisanaka ni wudemona. (Ba-le-Roma 6:12-14; 8:13) Nakone afa swi ta mu vavisa Yehovha loko ho pfumela ku hungatisiwa hi mintxhumu leyo. Afa swi ta ntxhimisa wugandzreli byezru, byi nga yamukeleki ka Yehovha swi tlhela swi hona wuxaka byezru na yene hi ndlela leyikulu.

⁷ Kutani ke, hi nga hlawulisa kuyini swihungatiso swezru hi wutlhazri? Hi yini minsinya ya milawu leyi nga hi pfunaka ku tiva swihungatiso leswi yamukelekaka ni leswi nga yamukelekiki?

8, 9. Xana hi bakanya swihungatiso swa matsrhamela muni? Ha yini?

⁸ Namunhla wa siku, ku ni swihungatiso swinyingi hi ku siyana-siyana ka swone. Swin’we swa yamukeleka ka vakriste, kasi ku tala ka swone a swi yamukeleki. Ku sungula,  a hi tiveni muxaka wa swihungatiso lowu hi fanelaka ku tivonela ka wone.

⁹ Mafilme manyingi, mapajina mambeni ya internet, mintlangu ya televhizawu, majogu, ma-vídeo ni tinsimu swi ni wusinge, tihanyi kumbe wudemona. Mintxhumu ya ku biha yi talisa ku kombisiwa ingiki i yinene yi tlhela yi nyonxisa. Kambe vakriste va tivonela leswaku va bakanya swihungatiso leswi nga fambisaniki ni tindlela ta Yehovha leti basiki. (Amintiṛo 15:28, 29; 1 Ba-le-Korinte 6:9, 10) Loko hi bakanya swihungatiso leswo, hi komba Yehovha leswaku hi nyenya leswi bihiki.​—Amapsalma 34:14; Ba-le-Roma 12:9.

10. Xana yi nga va yini mihandzru ya ku hlawula swihungatiso leswi bihiki?

¹⁰ Kambe vambeni va vona ingiki a ku na lexi bihiki hi swihungatiso leswi nga ni tihanyi, wusinge kumbe wudemona. Va pimisa leswi: ‘Ku ni khombo muni? Ni nge zi ni swi yentxile leswi.’ Loko hi pimisa hi ndlela leyi, hi le ku tikanganyiseni. Bibele dzri li: ‘A mbilu ya kanganyisa ku tlula hinkwaswu, ya vabya ngopfu.’ (Yeremiya 17:9) Hi nga hlayisa kuyini leswaku ha yi venga mintxhumu leyi nga yamukelekiki ka Yehovha na kasi hi hungata ha yone? Loko hi ya hi tihungata hi yone, hi ya hi yi yamukela swanga leyi nga yinene. Hi ku famba ka nkama, lipfalu dzrezru dzri ta hola dzri va dzri nga ha bi loko hi djula ku hlawula leswi hoxekiki.​—Amapsalma 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2.

11. Xana Ba-le-Galatia 6:7 yi nga hi pfunisa kuyini ku hlawula swihungatiso swezru?

¹¹ Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri hi byela leswi: ‘Leswi mhunu a swi byaliki, a ta swi tsrhovela.’ (Ba-le-Galatia 6:7) Mhaka leyi i ntiyiso: Loko hi tihungatisa hi mintxhumu leyi bihiki, hi ku famba ka nkama hi ta yi yentxa. Hi xikombiso, vambeni va khumbiwe swinene  hi swihungatiso swa wunghwavana lakakuva va yentxe ni wuwoswi. Kambe Yehovha a hi nyika mpfunu lowu hi wu vilelaka akuva hi hlawula swihungatiso hi wutlhazri.

12. I yini lexi nga hi pfunaka ku teka swiboho leswinene mayelanu ni swihungatiso swezru?

¹² Swihungatiso swimbeni swi tikomba a livaleni leswaku a swi yamukeleki ka Yehovha, nakone hi fanela ku swi tingawula. Kambe swi li yini hi loko swi nga li livaleni? Yehovha a nga hi longoloxeli milawu ya leswi hi nga swi hlalelaka, hi nga swi yingisetaka, kumbe hi nga swi hlayaka ka mabuku. A matsrhan’wini ya leswo, a djula kuva hi tizrisa lipfalu dzrezru ledzri dondzrisiwiki hi Bibele. (Dondzra Ba-le-Galatia 6:5.) Yehovha a hi nyika minsinya ya milawu, kumbe, ntiyiso wa masungulo lowu wu hi byelaka leswi a yi vonisaka xiswone mintxhumu. Minsinya leyi ya milawu yi hi pfuna ku wupfisa lipfalu dzrezru. Yi hi pfuna ku tiva ‘ku zrandzra ka Hosi [Yehovha]’ akuva hi kota ku hlawula leswi mu nyonxisaka.​—Ba-le-Efesa 5:17.

13. Ha yini vakriste va teka swiboho leswi hambaniki mayelanu ni swihungatiso? I yini xi nga xa lisima ka vakriste hinkwavu?

¹³ Minkama yinyingi, leswi mukriste a hlawulaka ku hungata ha swone swa hambana ni leswi mukriste mumbeni a swi hlawulaka. Ha yini? Hinkwezru hi zrandzra mintxhumu ya ku siyana-siyana. Nakone, leswi nga ha yamukelekaka ka mhunu wa kukazri swi nga yentxeka swi nga yamukeleki ka mumbeni. Nambitanu, akuva va teka swiboho leswinene, vakriste hinkwavu va fanela ku kongomisiwa hi minsinya ya milawu ya Bibele. (Ba-le-Filipi 1:9) Yi ta hi pfuna ku hlawula swihungatiso leswi yamukelekaka ka Xikwembu Nkulukumba.​—Amapsalma 119:11, 129; 1 Petros 2:16.

14. a) Xana hi fanela ku kambisisa yini mayelanu ni matizrisela yezru ya nkama? b) I xilayu muni lexi Pawulo a xi nyikiki vakriste?

 ¹⁴ Ximbeni lexi hi fanelaka ku xi kambisisa i nkama lowu hi wu hetaka na hi hungata. Leswo swi nga ha kombisa lisima ledzri hi dzri nyikaka swihungatiso. Swanga vakriste, ku tizrela Yehovha hi swone swa lisima ngopfu a wuton’wini byezru. (Dondzra Mattheo 6:33.) Kambe na hi nga swi xiyanga, hi nga ha pfumelela swihungatiso swi ya swi hi yivela nkama wunyingi. Pawulo a dzrimuxe vakriste a ku: ‘Tivonani kolahu, n’wi famba hi ku lulama swinene, n’wi nga fambi swanga ha masinge, kambe swanga hi lava ku tlhazriha; tamelisisani nkama, hikusa masiku i mafani.’ (Ba-le-Efesa 5:15, 16) Xileswo, hi fanela ku pimela nkama lowu hi wu hetaka a ku hungateni hi tlhela hi tiyiseka  ka leswaku minkama hinkwayu ku tizrela Yehovha hi wone ntxhumu wa ku sungula a wuton’wini byezru.​—Ba-le-Filipi 1:10.

15. Xana hi tisizrelelisa kuyini ka swihungatiso leswi nga honaka wuxaka byezru na Yehovha?

¹⁵ Swi le livaleni leswaku hi fanela ku fulazrela swihungatiso leswi hi swi tivaka leswaku a swi yamukeleki ka Yehovha. Kambe swi li yini hi swihungatiso leswi hi nga tiyisekiki ha swone? Xana swa ha fanela kuva hi swi tingawula? Pimisa hi leswi: Loko ho va ku fambeni a henhla ka nhava, xana u nga fambela matlhelweni ka ndlela hi lani u nga kotaka ha kone? Im-him. Loko u byi zrandzra wutomi byaku, u fambela kule swinene ni mhangu. Swa fana ni swihungatiso swezru. Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri hi byela leswi: ‘U tsrhindzreta nenge waku ku leswa ku biha.’ (Amaproverbia 4:25-27) Xileswo a hi fulazreli ntsena ku hungata hi leswi hi swi tivaka leswaku swi bihile, kambe hi tlhela hi fambela kule ni swihungatiso leswi hi pimisaka leswaku a hi swinene nakone swi nga hona wuxaka byezru na Yehovha.

16. a) Hlaya mintxhumu yimbeni leyi Yehovha a yi vengaka. b) Xana hi swi kombisa hi ndlela yini leswaku hi nyenya leswi Yehovha a swi nyenyaka?

¹⁶ Mupsalma a tsrale a ku: ‘N’wine, lava zrandzraka Yehovha, vengani leswa ku biha.’ (Amapsalma 97:10) Bibele dzri hi dondzrisa mapimisela ni matitwela ya Yehovha. Tivutise leswaku leswi u swi dondzraka swi nga ku pfunisa kuyini ku vona mintxhumu ku fana na Yehovha. Hi xikombiso, hi dondzra leswaku Yehovha a venga ‘lidzrimi la madzrimi, ni mavoko lama halataka ngati leyi ngeke na nandzru; mbilu leyi tsikaka miyanakanyo leya ku biha, ni  milenge ya matsrambu lemi tsrutsrumelaka ku biheni’. (Amaproverbia 6:16-19) Hi dondzra leswaku hi fanela ku tingawula ‘vumbuye, ni vuwoswi, . . . ni ku gandzrela swithombe, ni vungoma, . . . ni xikwele, ni mahlundzru, . . . ni ku tsrhohoka, ni ku popswa, ni makwanga [minkhuvu ya pongwe, NM], ni leswi fanaka na swone’. (Ba-le-Galatia 5:19-21) Xana wa yi vona ndlela leyi minsinya leyi ya milawu ya Bibele yi nga ku pfunaka ha yone ku hlawula swihungatiso swaku? Hi djula ku landzra milawu ya Yehovha hi matlhelo hinkwawu ya wutomi byezru, nambi hi ni vambeni kumbe hi li wuswezru. (2 Ba-le-Korinte 3:18) Ku hlaya ntiyiso, leswi hi swi hlawulaka loko hi li wuswezru hakanyingi hi swone swi kombisaka leswi hi nga swone ha kakunene.​—Amapsalma 11:4; 16:8.

17. Na hi nga si na hlawula swihungatiso, xana hi fanela ku zranga hi tivutisa yini?

¹⁷ Xileswo, loko u hlawula swihungatiso, tivutise: ‘Xana ku hlawula kwanga ku ta byi khumbisa kuyini wuxaka byanga na Yehovha? Xana ku ta dzri khumbisa kuyini lipfalu dzranga?’ A hi kambisiseni minsinya yimbeni ya milawu leyi nga hi pfunaka loko hi hlawula swihungatiso.

18, 19. a) I xilayu xini lexi Pawulo a xi nyikiki vakriste? b) I minsinya yini ya milawu leyi nga hi pfunaka ku hlawula swihungatiso swezru?

¹⁸ Loko hi hlawula swihungatiso swezru, hi va na hi hlawula leswi hi taka tata miyanakanyu yezru ha swone. Pawulo a tsrale leswi: ‘Hinkwaswu leswi nga xihlayelamfuzri, leswi nkhensekaka, leswi lulamiki, leswi basiki, leswi zrandzrekaka, leswi nga ni vito ledzrinene, loko ku ni leswi nga ni vunene ni ku nkhensiwa, swi kumbukani.’ (Ba-le-Filipi 4:8) Loko hi tata miyanakanyu yezru hi mintxhumu leyinene, hi nga hlaya hi ku: ‘Mazritu ya nomu wanga ni  ku yanakanya ka mbilu yanga a swi yamukeleke mahlweni kwaku, Yehovha.’​—Amapsalma 19:14.

¹⁹ Tivutise: ‘Xana ni tata miyanakanyu yanga hi yini ke? Loko ni heta ku hlalela ntlangu wa kukazri, xana ni sala ni miyanakanyu leyi ni nyonxisaka? Xana ni sala ni lipfalu ledzrinene? (Ba-le-Efesa 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19) Xana ni titwa ni ntsrhunxekile ku khongota ka Yehovha? Kumbe ni titwa ni tsrakamile? Xana xihungatiso xi ni siye na ni pimisa hi mintxhumu ya tihanyi kumbe wusinge? (Mattheo 12:33; Marka 7:20-23) Xana swihungatiso leswi ni swi hlawulaka swi ni vumbatela ni fana ‘ni misava ya swoswi’?’ (Ba-le-Roma 12:2) Tinhlamulo tezru ta ntiyiso ti nga hi pfuna ku vona leswi hi fanelaka ku swi yentxa akuva hi tiyisa wuxaka byezru na Yehovha. Ku fana na mupsalma, hi djula ku khongota, hi ku: ‘Ndzruluta mahlu yanga a ku laviseni loka ku ka ndlela.’ *​—Amapsalma 119:37.

20, 21. Ha yini hi fanela ku yanakanyela matitwela ya vambeni loko hi hlawula swihugatiso swezru?

²⁰ Hi lowu nsinya wumbeni wa nawu wa lisima lowu hi fanelaka ku wu tekela nhlokweni: ‘Hinkwaswu swi pfumelekile, kambe a hi hinkwaswu leswi yakisaka. A mhunu a nga tidjulele swakwe ntsena, kambe mhunu mun’wana ni mun’wana a a djulele van’wana leswi va fanekelaka.’ (1 Ba-le-Korinte 10:23, 24) Ku va ni ntsrhunxeko wa ku tiyentxela ntxhumu wa kukazri a swi yanelanga leswaku hi wu yentxa. Hi fanela ku yanakanyisisa swinene hi ndlela leyi swiboho swezru swi va khumbaka ha yone vamakwezru.

 ²¹ Lipfalu dzra vhanu a dzri fani. Hi xikombiso, lipfalu dzraku dzri nga ha ku pfumelela ku hlalela nongonoko wa kukazri wa televizawu. Kambe u gungula leswaku nongonoko wolowo wu kazrata lipfalu dzra makwenu. Xana u ta yentxa yini? Nambi leswi u nga ni mfanelo ya ku wu hlalela, u nga ha hlawula ku wu tsrhika. Ha yini? Hikusa a wu djuli ku dohela vamakwenu​—kumbe nambi ku “dohela Kriste”. (1 Ba-le-Korinte 8:12) A hi swi djuli ku yentxa ntxhumu wini na wini lowu nga dohisaka mukriste-kulozri.​—Ba-le-Roma 14:1; 15:1; 1 Ba-le-Korinte 10:32.

22. Hi ta swi kombisa hi ndlela yini leswaku ha dzringanisela a mhakeni ya leswi hlawuliwaka hi vakriste vambeni?

²² Hi tlhelo dzrimbeni, swi li yini hi loko lipfalu dzraku dzri nga ku pfumeleli ku hlalela, ku dondzra, kumbe ku yentxa leswi mumbeni a swi vonaka na swi yamukeleka? Leswi u zrandzraka u tlhela u hlonipha makwenu, u nga ti mu sindzrisa ku hlawula leswi fanaka ni swaku. Mufambisi wa movha awa swi tiva leswaku vambeni va nga ha tsrutsrumisa kumbe va nana ku tlula yene, kambe va tama va li vafambisi vanene. Hi ku fanana, wene ni vamakwenu mi nga ha va mi landzrelelisa nkongomiso wa minsinya ya milawu ya Bibele kambe mi siyananyana hi mavonela mayelanu ni swihungatiso leswi yamukelekaka.​—Eklesiasta 7:16; Ba-le-Filipi 4:5.

23. I yini swi taka hi pfuna ku hlawula swihungatiso swezru ha hombe?

²³ Kutani ke, i yini swi taka hi pfuna ku hlawula swihungatiso swezru ha hombe? Loko hi tizrisa lipfalu dzrezru ledzri dondzrisiwiki hi minsinya ya milawu ya Bibele hi tlhela hi zron’weka ha kakunene hi vamakwezru, hi ta kota ku hlawula ha hombe. Nakone hi ta nyonxa hi leswi hi yentxaka ‘hinkwaswu hi ku twalisa Xikwembu Nkulukumba’.