1, 2. a) Xana vhanu lava ha ku tekanaka va lavisela yini? b) Hi ta bula hi swivutiso swini ka ndzrima leyi?

PIMISA hi vatekani lava nyonxiki ngopfu hi siku dzra mutxhatu. Va tale hi dumbo ni milozro mayelanu ni leswi wutomi byavu byi taka va xiswone. Va langusela kuva wukati byavu byi nyonxisa hi malembe ya ku tala ni mantlhantlha.

² Nambitanu, mitxhatu yinyingi leyi sungulaka hi ndlela leyinene a yi gamisi xiswone. Akuva wukati byi teka malembe na byi nyonxisa, vatekani va djula nkongomiso wa Xikwembu Nkulukumba. Kutani ke, a hi buleni hi tinhlamulo ta Bibele ka swivutiso leswi: He wani mabindzru mambeni ya wukati? Loko u djula ku txhata, u nga hlawulisa kuyini munghanu wa wukati hi ndlela leyinene? U nga va nuna kumbe nsati lwenene hi ndlela yini? Nakone i yini xi nga pfunaka wukati leswaku byi heta malembe?​—Dondzra Amaproverbia 3:5, 6.

3. Xana u pimisa leswaku mhunu a fanela ku txhata leswaku a nyonxa? Tlhamuxela.

³ Vambeni va kholwa ka leswaku a wu nge nyonxi na u nga txhatanga. Kambe leswo a hi ntiyiso. Yesu a hlaye leswaku  ku tsrhama na u nga txhatanga ku nga va nyiko. (Mattheo 19:11, 12) Mupostola Pawulo a hlaye leswaku ku ni mabindzru ya ku tsrhama u nga txhatanga. (1 Ba-le-Korinte 7:32-38) Ku txhata i xiboho xaku. A wu fanelanga ku pfumelela vanghanu vaku, maxaka, kumbe swihena swa muganga swi ku sindzrisa ku txhata.

4. He wani mabindzru mambeni ya mutxhatu lowunene?

⁴ A Bibele dzri hlaya leswaku wukati na byone i xihanano lexi pfaka ka Xikwembu Nkulukumba ni leswaku dzri ni mabindzru mambeni. Yehovha a byele wanuna wa ku sungula, Adamu a ku: ‘A hi swa hombe loko mhunu a tsrhama swakwe, ndzri ta mu yentxela mupfuni lwe wanga ha yene’, swanga muhetisisi wakwe. (Genesis 2:18) Yehovha a vumbe Evha akuva a va nsati wa Adamu, xileswo va ve ndangu wa ku sungula wa vhanu. Loko vatekani va ni vana, wukati byavu byi fanela ku va mbangu lowunene lomu va nga va kuliselaka kone. Kambe ku va ni vana a hi wone ntsena nkongometo wa mutxhatu.​—Amapsalma 127:3; Ba-le-Efesa 6:1-4.

5, 6. Xana wukati byi nga fanisa kuyini ni ngoti leyi lukiwiki hi ‘tingotinyana tizrazru’?

⁵ Hosi Salomoni a tsrale leswi: ‘Vabidzri va tlula mun’we, hikusa va ni hakelo ledzrinene dzra ntizro wavu. Loko va wa, mun’wana a ta pfuxa nakulobye; kasi lwa nga swakwe a ni khombo, loko a wa, a nga na wa wubidzri wa ku mu pfuxa. . . . Na yone ngoti leyi suliwiki kumbe yi lukiwiki hi tingotinyana tizrazru a yi hatli ku tsremiwa.’​—Eklesiasta 4:9-12.

⁶ Wukati lebyinene byi nga hamba wunghanu lebyikulu a makazri ka vhanu vabidzri lava pfunanaka, va txhavelelanaka va tlhela va sizrelelana. Lizrandzru dzri nga tiyisa wukati, kambe wukati byi nga tiyisisa loko nuna ni nsati  va gandzrela Yehovha. Xileswo wukati byavu byi nga fana ni ngoti leyi lukiwiki hi ‘tingotinyana tizrazru’. Ngoti ya matsrhamela lawa yi tiye ngopfu ku tlula loko yi li yin’we. Wukati byi ta tiyisisa loko Yehovha a hamba xiyenge.

7, 8. Xana Pawulo a nyikele xilayu xini hi wukati?

⁷ Ntsrhaku ka loko vatekani va txhatile, va nga nyonxisana hi ku hetisisa ku navela kwavu ka ntumbuluku a timhakeni ta tinkuku. (Amaproverbia 5:18) Nambitanu, loko mhunu o txhata ntsena hi ku djula tinkuku, a nge swi koti ku hlawula munghanu wa wukati hi wutlhazri. Hi leswi yentxaka Bibele dzri ku a mhunu a fanela ku txhata loko a ‘khaluteliwe hi nkama wa vumpshwa byakwe’, ku nga nkama lowu ku navela ka tinkuku ku nga ni ntamu. (1 Ba-le-Korinte 7:36) Swa yapswa u nga tsrutsrumeli ku txhata, ku za ku navela loku ku zrulela. Xileswo mhunu a nga kota ku pimisa hi ndlela leyi khanyaka a va a teka xiboho xa wutlhazri.​—1 Ba-le-Korinte 7:9; Yakob 1:15.

⁸ Loko u pimisa hi ku txhata, i swinene ku pfumela ntiyiso wa leswaku wukati hinkwabyu byi ta va ni swikazratu. Pawulo a te lava va txhataka ‘va ta va ni nhlomulo nyameni’. (1 Ba-le-Korinte 7:28) Nambi lava zrandzranaka ngopfu va ta pfana va va ni swikazratu. Xileswo loko u teka xiboho xa ku txhata, tiyiseka ka leswaku u hlawula munghanu waku wa wukati hi wutlhazri.

9, 10. Xana ku nga yentxeka yini loko wo txhata ni mhunu lweyi a nga gandzrelikiki Yehovha?

⁹ Hi lowu nsinya wa nawu wa Bibele wa lisima, lowu u fanelaka ku wu dzrimuka loko u hlawula nuna kumbe nsati: ‘N’wi nga byatsrheni a mpinga mun’we ni lava ku ka va nga pfumeli.’ (2 Ba-le-Korinte 6:14) Xikombiso lexi xi  seketeliwa ka swihena swa madzrimela. Loko swihazri swibidzri swo hambana ngopfu hi wukulu ni ntamu, mudzrimi afa a nga swi patsri swi dzrima xikan’we. Ku swi patsra afa swi nge ti kombisa lizrandzru hikusa ha swibidzri afa swi ta xaniseka. Hi ku fanana, loko mhunu lweyi a gandzrelaka Yehovha a txhata ni lweyi a nga mu gandzrelikiki swi vanga swikazratu. Kutani ke, Bibele dzra hi tlhazrihisa leswaku hi txhata ntsena Hosini.​—1 Ba-le-Korinte 7:39.

¹⁰ Minkama yimbeni, vakriste vambeni va vone ingiki swa yapswa ku txhata ni lweyi a nga gandzrelikiki Yehovha ku tlula ku diwa hi xivundzra. Kambe loko hi dzrela xilayu xa Bibele, mihandzru ya kone yi talisa ku va switlhavi ni ku pfumala ku nyonxa. Swanga vagandzreli va Yehovha, ku mu tizrela i ntxhumu wa lisima ku tlula hinkwaswu a wuton’wini byezru. Xana u nga titwisa kuyini loko wo hluleka ku bulisana ni nkataku hi xiyenge lexo xa lisima swinene a wuton’wini byaku? Vanyingi va hlawule ku tsrhama va nga txhatanga ku tlula ku txhata ni mhunu lweyi a nga liki mugandzreli wa Yehovha.​—Dondzra Amapsalma 32:8.

11. Xana u nga mu hlawulisa kuyini munghanu waku wa wukati?

¹¹ A swi djuli ku hlaya leswaku mani na mani lwa gandzrelaka Yehovha a nga va nuna kumbe nsati waku lwenene. Loko u pimisa ku txhata, djulisisa mhunu lweyi mi twananaka a tlhela a ku nyonxisa ha kakunene. Yima u za u kuma mhunu lweyi a nga ni makungu ya ku fana ni yaku a wuton’wini, a tlhela a zrangisa ku gandzrela Xikwembu Nkulukumba. Tinyike nkama wa ku dondzra u tlhela u yanakanyisisa hi mpfuno lowu kumekaka ka mabuku lawa ma humexiwiki hi hlonga dzra ku dumbeka ni ku tlhazriha mayelanu ni wukati.​—Dondzra Amapsalma 119:105.

12. Xana Abrahamu a hi bekele xikombiso muni loko a hlawulela Izaki nsati?

 ¹² A matikweni mambeni, swi tolovelekile kuva vapswele va hlawulela n’wanavu nuna kumbe nsati. Swi tikomba na vapswele va mu tiva lweyi a nga munene ka n’wanavu. Xihena lexi afa xi tolovelekile a minkameni ya Bibele. Kutani ke, loko ndangu waku wu hlawula ku yentxa leswo, Bibele dzri nga pfuna vapswele ku tiva leswi va fanelaka ku djulisisa swone. Hi xikombiso, loko Abrahamu a hlawulele n’wanakwe Izaki nsati, a nga zrangisanga mali kumbe ndhuma, kambe a xiyisise lweyi a zrandzraka Yehovha.—Genesis 24:3, 67; yana ka “Dondzra Swin’wana”, 25.

13-15. a) Xana wanuna a nga tibekisela hi ndlela yini ku va nuna lwenene? b) Xana wansati a nga tibekisela hi ndlela yini ku va nsati lwenene?

¹³ Loko u pimisa hi ku txhata, tiyiseka leswaku u tibekiselile. U nga ha pimisa leswaku u tibekiselile, kambe a hi kambisiseni leswaku ku tibekisela mutxhatu swi hlaya yini ha kakunene. Nhlamulo yi nga ha ku hlamalisa.

¹⁴ Bibele dzri kombisa leswaku wanuna ni wansati va ni mintizro ya ku hambana a ndangwini. Xileswo swa twisiseka leswaku ku va u tibekisele ku txhata swi nga ha va ni ntlhamuxelo lowu hambaniki hi ku ya hi loko u li wanuna kumbe wansati. Loko wanuna a pimisa hi ku txhata, a fanela ku tivutisa kumbexana a tiyimiselile kuva nhloko ya ndangu. Yehovha a langusele leswaku nuna a bekisa nsati ni vana hi tlhelo dzra nyama ni dzra matitwela yavu. Xa lisima ngopfu, nuna a fanela ku zrangela ndangu wakwe a ku gandzreleni ka Xikwembu Nkulukumba. Bibele dzri li a wanuna lweyi a nga londzrisiki ndangu wakwe ‘a hundzrisa kumbe a bihe ku tlula lweyi wa ku ka a nga pfumelanga’. (1 Timoteo 5:8) Xileswo loko u li wanuna lweyi a pimisaka hi ku txhata, yanakanyisisa hi matizrela ya nsinya lowu wa nawu: ‘Bekisa mintizro yaku a handle, u longisa ni nsimu yaku, kutani u ta yaka yindlu yaku.’ Hi mahlayela mambeni, na u nge si na txhata, tiyiseka leswaku u nga va nuna lweyi Yehovha a djulaka u va yene.​—Amaproverbia 24:27.

¹⁵ Wansati lweyi a pimisaka hi ku txhata a fanela ku tivutisa kumbexana a tibekiselile ku byatsrha wutiyanguleli bya ku va nsati kumbexana mamana. Bibele dzri boxa tin’wana ta tindlela tinyingi leti nsati lwenene a bekisaka  nuna ni vana vakwe ha tone. (Amaproverbia 31:10-31) Namunhla, vanuna ni vasati vanyingi va pimisa ntsena hi leswi va nga yentxeliwaka swone hi vakatavu. Kambe Yehovha a djula hi pimisa hi leswi hine hi nga va yentxelaka swone vakatezru.

16, 17. Loko u pimisa hi ku txhata, xana u fanela ku yanakanyisisa hi yini?

¹⁶ Na u nge si na txhata, yanakanyisisa hi leswi Yehovha a swi hlayaka hi vanuna ni vasati. Ku va nhloko ya ndangu a swi hlayi leswaku wanuna a nga hlasela vambeni, hi swibakela kumbe hi mazritu. Nhloko leyinene ya ndangu yi yetisela Yesu, lweyi minkama hinkwayu a kombisaka lizrandzru ni wunene ka lava a va zrangelaka. (Ba-le-Efesa 5:23) Hi tlhelo dzrakwe, wansati a fanela ku yanakanyisisa hi leswi hlayaka swone ku seketela swiboho swa nuna wakwe ni ku tizrisana na yene. (Ba-le-Roma 7:2) A fanela ku tivutisa leswi: “Xana ni nga swi nyonxela ku tibeka hansi ka wanuna lwa nga hetisekangakiki?” Loko a pimisa leswaku a nge swi koti, kumbexana swi nga yapswa a titekela xiboho xa kuva a nga txhati swoswi.

¹⁷ Vanuna ni vasati va fanela ku zron’weka ngopfu hi ku nyonxisana ku tlula ku yimela ku nyonxisiwa. (Dondzra Ba-le-Filipi 2:4.) Pawulo a tsrale leswi: ‘A mun’wana ni mun’wana a a zrandzre nsati wakwe, swanga hi loko a tizrandzra; ku ku a nsati a txhava nuna wakwe.’ (Ba-le-Efesa 5:21-33) Nuna ni nsati va djula ku titwa na va zrandzriwa va tlhela va kombisiwa xitxhavu. Kambe akuva wukati byi humelela ha kakunene, a nuna a djula ngopfu-ngopfu ku tiva leswaku awa bekeliwa lisima hi nsati wakwe, kasi a nsati a djula ngopfu-ngopfu ku tiva leswaku awa zrandzriwa hi nuna wakwe.

18. Ha yini wanuna ni wansati va fanela ku tivonela hi nkama wa ku gangisana?

 ¹⁸ Ku gangisana ku fanela ku va nkama wa ku nyonxisa, lowu wanuna ni wansati va tivanaka ku yapswa ha wone. Nakone i nkama wa ku byelana ntiyiso ni wa ku dumbeka akuva va kota ku vona kumbe ha kakunene va djula ku hanya xikan’we. Hi nkama wa ku gangisana, wanuna ni wansati va dondzra ku vulavulisana ni ku gungula leswi hakunene swi nga mbilwini ya mumbeni. Loko wuxaka byavu byi ya byi kula, i swa ntumbuluku kuva va navelana. Kambe va fanela ku lawula ndlela leyi va  kombisaka matitwela yavu ha yone loko va nge si txhata, akuva va nga yentxi ntxhumu lowu humiki ndleleni. Lizrandzru dzra xihlayelamfuzri dzri ta va pfuna ku tikhoma dzri tlhela dzri va sivela ku yentxa leswi nga honaka wunghanu byavu vone vabidzri, ni wuxaka byavu na Yehovha.​—1 Ba-le-Thesalonika 4:6.

19, 20. Xana vakriste va byi vonisa kuyini wukati?

¹⁹ Mabuku ni ma-filme manyingi loko swi gama swi kombisa mutxhatu wa ku xonga swinene. Kambe ka wutomi bya ntiyiso, mutxhatu ko va masungulo ntsena. Yehovha afa a djula leswaku mutxhatu wu vumba wuxaka lebyi nga helikiki.​—Genesis 2:24.

²⁰ Namunhla, vanyingi va teka mutxhatu na wu li ntwananu wa nkamanyana. Swa va nabyalela ku txhata ni ku dlaya wukati. Vambeni va pimisa leswaku loko swikazratu swi sungula, i nkama wa kuva va hambana va tlhela va dlaya wukati. Kambe dzrimuka xikombiso xa le Bibeleni xa ngoti ya ku tiya, leyi lukiwiki hi tingoti tizrazru. Ngoti ya ku tanu a yi tsremeki nambi loko yi kokiwa. Loko hi djuletela mpfuno wa Yehovha, wukati byezru byi nga heta malembe. Yesu a te: ‘Leswi-ke Xikwembu Nkulukumba a nga swi tlhanganisa kun’we, a mhunu a nga txhuke a swi tsravukanisa.’​—Mattheo 19:6.

21. I yini xi nga pfunaka nuna ni nsati ku zrandzranana?

²¹ Hinkwezru ku ni leswi hi swi kotaka ni leswi hi hlulekaka. Swi nabyale ngopfu ku vona ntsena ku hluleka ka vambeni, ngopfu-ngopfu ka nkatezru. Kambe loko hi yentxa leswo, hi nge ti nyonxa. Hi hala tlhelo, loko hi xiyisisa leswinene ka nkatezru, hi nga va ni wukati bya ku nyonxisa.  Xana swa koteka kuva u vona ntsena leswinene ka nkataku? Ina! Yehovha a swi tiva swinene leswaku a hi hetisekanga ku ya tlhasa kwini, nambitanu a vonisisa leswinene hi nga naswu. Pimisa hi loko afa a nga yentxi leswo! Mupsalma a hlaye leswi: ‘Loko wene, Yahi, u tsrotsra vusomboloki, i mani, we Hosi [Yehovha], a taka yima xana?’ (Amapsalma 130:3) Vanuna ni vasati va nga yetisela Yehovha hi ku lavisisa leswinene ka vakatavu va tlhela va dzrivalelana hi ku kahlula.​—Dondzra Ba-le-Kolosa 3:13.

22, 23. Xana Abrahamu na Sara va va bekelise kuyini xikombiso lexinene lava txhatiki?

 ²² Loko malembe ma ya ma famba, wukati byi nga ya byi tiya. Abrahamu na Sara va ve ni wukati bya ku nyonxisa hi malembe manyingi. Loko Yehovha a byele Abrahamu leswaku va tsrhika muti wavu a Ur, swi nga yentxeka Sara afa a ni ku tlula 60 wa malembe. Pimisa leswaku swi mu kazratelise kuyini ku tsrhika muti wakwe wa ku tsrhamiseka a ya tsrhama a matendeni. Kambe Sara afa a li munghanu lwenene lweyi a tizrisanaka hi ndlela leyinene ni nuna wakwe, nakone afa a mu bekela xitxhavu lexi humaka mbilwini. Xileswo a seketele swiboho swa Abrahamu a tlhela a pfunisa leswaku swi humelela.​—Genesis 18:12; 1 Petros 3:6.

²³ I ntiyiso leswaku ku va ni wukati lebyinene a swi hlayi leswaku nuna ni nsati va nge ti hambana hi mavonela. Khambi dzrimbeni, loko Abrahamu a nga twanananga na Sara, Yehovha a mu byele leswi: “Yingiseta” nkataku. Abrahamu a yentxe tanu, nakone mihandzru yi ve yinene. (Genesis 21:9-13) Loko wene ni nkataku mi pfana mi nga twanani, u nga heli ntamu. Xa lisima i kuva mi tama mi kombisana lizrandzru ni xitxhavu nambi loko mi nga twanani.

24. Xana wukati byezru byi nga mu dzrumisisa kuyini Yehovha?

²⁴ A bandleni dzra wukriste, ku ni madzana-dzana ya mindangu leyi nyonxiki. Loko u djula ku txhata, dzrimuka leswaku ku hlawula munghanu waku wa wukati i xin’wana xa swiboho leswikulu u taka swi yentxa. Swi ta khumba wutomi byaku hinkwabyu, xileswo kombela Yehovha a ku kongomisa. Kutani ke, u ta kota ku hlawula munghanu waku wa wukati hi wutlhazri, ku lulamisela wukati ha hombe, ni ku lwela ku vumba wuxaka lebyi tiyiki ni bya lizrandzru lebyi taka dzrumisa Yehovha.