1. Xana i mani a hi nyikiki wutomi?

YEHOVHA ‘i Xikwembu Nkulukumba lwa hanyaka’. (Yeremiya 10:10) I Mutumbuluxi wezru nakone hi yene a hi nyikiki wutomi. Bibele dzri li: ‘Hi wene lwa nga tumbuluxa hinkwaswu; ni hi ku zrandzra kwaku swi kone, swi tumbuluxiwile.’ (Apfuletelo 4:11) Ina, Yehovha a a djula hi va ni wutomi. A wutomi i nyiko ya lisima leyi pfaka ka yene.​—Dondzra Amapsalma 36:9.

2. Xana hi nga yentxa yini leswaku swi hi fambela ha hombe a wuton’wini?

² Yehovha a hi nyika leswi hi swi vilelaka akuva hi hanya, swa ku fana ni swakuda ni mati. (Amintiṛo 17:28) Xa ku tlula leswo, a djula hi tikholisa hi wutomi. (Amintiṛo 14:15-17) Akuva swi hi fambela ha hombe a wuton’wini, swi djula hi yingiseta milawu ya Xikwembu Nkulukumba.​—Ezaya 48:17, 18.

3. Xana Yehovha a yentxe yini loko Khayini a dlaye Abele?

³ A Bibele dzri hi dondzrisa leswaku a wutomi byezru ni bya vambeni i bya lisima ka Yehovha. Hi xikombiso, loko Khayini​—n’wana wa Adamu na Evha—​a hlundzrukele makwavu lwentsrongo, Abele, Yehovha a byele Khayini leswaku a a fanela ku tikhoma ka mahlundzru yakwe. Kambe Khayini a nga mu yingisetanga Yehovha. A ye mahlweni a hlundzruka a za a ‘pfukela makwavu Abele, a mu dlaya’. (Genesis 4:3-8) Yehovha a khatise Khayini hi leswi a dlayiki Abele. (Genesis 4:9-11) Xileswo, mahlundzru ni livengo swi ni khombo hikuva swi nga hi yentxa hi va ni madzolonga kumbe tihanyi. Mhunu wa ku tanu a nge byi kumi  wutomi lebyi nga helikiki. (Dondzra 1 Yohan 3:15.) Akuva hi nyonxisa Yehovha, hi fanela ku dondzra ku zrandzra vhanu hinkwavu.​—1 Yohan 3:11, 12.

4. Xana wu hi dondzrisa yini wun’we wa milawu leyi Xikwembu Nkulukumba a nyikiki va-Israyele mayelanu ni nyiko ya wutomi?

⁴ Ntsrhaku ka malembe ya madzana-dzana, Yehovha a kombise leswaku a hlonipha wutomi loko a nyike Moxe Milawu ya Khume. Wun’we wa yone wu li: ‘U nga vi dlaya.’ (Deuteronoma 5:17) Loko mhunu a dlaye ha vomu, na yene a a ta dlayiwa.

5. Xana Xikwembu Nkulukumba a titwisa kuyini hi ku susa khuzri?

⁵ Xana Xikwembu Nkulukumba a titwisa kuyini hi ku susa khuzri? Nambi wutomi bya n’wana lweyi a ha liki khuzrini i bya lisima ka Yehovha. Ka nawu lowu Yehovha a wu nyikiki va-Israyele, a hlaye leswaku loko mhunu o txhuka a vavisa wansati lwa nga ni khuzri kutani a n’wana a fa, mhunu yelweyo a a ta dlayiwa. (Dondzra Eksoda 21:22, 23; Amapsalma 127:3.) Leswi swi hi dondzrisa leswaku ku susa khuzri swi bihile.​—Yana ka “Dondzra Swin’wana”, 28.

6, 7. Hi mu kombisa kuyini Yehovha leswaku hi hlonipha wutomi?

⁶ Xana hi nga komba Yehovha hi ndlela yini leswaku hi hlonipha wutomi byezru ni bya van’wana? Hi kuva hi nga yentxi ntxhumu lowu nga bekaka wutomi byezru kumbe bya van’wana a khombyeni. Xileswo, a hi nge dzri tizrisi fole nambi ti li timbangi hikusa ti nga hi hohlota, nambi ku hi dlaya.

⁷ Wutomi lebyi hi nga nabyu hi nyikiwe ha Xikwembu Nkulukumba. Xileswo, hi fanela ku byi tizrisa hi ku ya hi ku zrandza kwakwe. Kutani ke, hi fanela ku hlayisa mizri yezru hi ndlela leyinene. Loko swi nge tanu, hi ta va lava nga basangakiki a mahlweni ka Xikwembu Nkulukumba. (Ba-le-Roma 6:19; 12:1; 2 Ba-le-Korinte 7:1) A swi nge koteki ku gandzrela Yehovha, lwa hi nyikiki wutomi, loko hi nga byi nyiki lisima. Nambi leswi, swi nga ha kazrataka  ngopfu ku tsrhika mikhuva ya ku biha, Yehovha a ta hi pfuna loko hi tikazratela ku hlonipha wutomi.

8. Hi ta yentxa yini leswaku hi nga peti wutomi byezru kumbe bya vambeni a khombyeni?

⁸ Hi dondzre leswaku wutomi i nyiko ya lisima. Yehovha a dumba leswaku hi ta tikazratela kuva hi nga peti wutomi byezru kumbe bya vambeni a khombyeni. Leswo hi swi kombisa hi ndlela leyi hi fambisaka ha yone mimovha, swithuthuthu kumbe swin’wana swa ku famba ha swone. Hi tingawula mintlangu leyi nga ni khombo kumbe ya madzolonga. (Amapsalma 11:5) Hi yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka akuva miti yezru yi nga beki mhunu nghozini. Yehovha a byele va-Israyele a ku: ‘Loko u yaka yindlu leyimpswha, u ta biyela lwangu dzraku, suka u yentxa leswaku yindlu yaku yi [va] ni nandzru wa ngati, loko mhunu a wa hansi.’​—Deuteronoma 22:8.

9. Xana hi nga hanyisana ni swihazri hi ndlela yini?

⁹ Nambi ndlela leyi hi khomaka swihazri ha yone i ya lisima ka Yehovha. Awa hi pfumelela ku dlaya swihazri leswaku hi da, hi hamba mpahla, nambi ku swi dlaya loko swi djula ku hi vavisa. (Genesis 3:21; 9:3; Eksoda 21:28) Kambe a hi fanelanga ku betetela swihazri kumbe ku swi dlaya ntsena swanga xihungatiso kumbe leswaku hi tinyoxisa.​—Amaproverbia 12:10.

10. Xana hi swi tivisa kuyini leswaku ngati yi yimela wutomi?

¹⁰ Ngati yi xwengile mahlweni ka Yehovha hikusa yi yimela wutomi. Ntsrhaku ka loko Khayini a dlaye Abele, Yehovha a mu byele a ku: ‘A ngati ya makwenu yi huwelela ku mine, na yi misaveni.’ (Genesis 4:10) Ngati ya Abele a yi yimela wutomi byakwe, xileswo Yehovha a khatise Khayini hi leswi a dlayiki Abele. Ntsrhaku ka ndhambhi ya Nowa, Yehovha a tlhele a kombisa leswaku a ngati yi yimela wutomi.  Yehovha a ntsrhunxe Nowa ni ndangu wakwe akuva va da nyama ya swihazri. A te: ‘Hinkwaswu leswi fambaka leswi hanyaka swi ta va swakuda swenu; ndzri n’wi nyiki hinkwaswu swanga hi leswi dzri n’wi nyikiki mbowa.’ Nambitanu, a ku ni ntxhumu wun’we lowu Yehovha a tiki va nga txhuki va da: ‘Kambe n’wi nga deneni nyama kun’we ni vutomi bya yone, yi nga ngati ya yone.’​—Genesis 1:29; 9:3, 4.

11. Hi wini nawu lowu Xikwembu Nkulukumba a wu nyikiki tiko dzra Israyele mayelanu ni ngati?

¹¹ Kolomu ka 800 wa malembe ntsrhaku ka loko Yehovha a byele Nowa leswaku a nga di ngati, a tlhele a byela tiko dzrakwe a ku: ‘Ni mhunu lwe wa ku va e wa vana va Israyele, kumbe wa matiko lwa luveliki ku nwine, lwa hlotaka a khoma xihazri, kumbe nyanyana leyi diwaka; a a halate ngati ya xone, a yi sevetela hi ntsrhuzri.’ A tlhele a ku: ‘N’wi nga deneni ngati.’ (Levitika 17:13, 14) Yehovha a a ha djula leswaku vhanu vakwe va vona ngati yi xwengile. A va ta da nyama, hayi ngati. Loko va dlaya xihazri leswaku va da, a va fanela ku halata ngati ya xone a misaveni.

12. Hi dzrini vonela dzra vakriste hi ngati?

¹² Malembenyana ntsrhaku ka lifu dzra Yesu, vapostola ni vakulu a bandleni dzra wukriste a Yerusalema va tlhanganile leswaku va teka xiboho mayelanu ni swiyenge swa milawu leyi nyikiwiki va-Israyele, leswi a swa ha tizra ka vakriste. (Dondzra Amintiṛo 15:28, 29; 21:25.) Yehovha a va pfune ku twisisa leswaku ngati a ya ha li ya lisima kwakwe ni leswaku a va ha fanela ku yi vona na yi xwengile. Vakriste va dzana dzra ku sungula, a va nga di nambi ku nwa ngati kumbe ku da nyama ya xihazri lexi nga tsremiwangakiki nkolo. Loko a ve da, a ku ta va ntxhumu lowu bihiki ku fana ni wuwoswani kumbe ku gandzrela swifaniso. Ku sukela ka nkama wolowo, vakriste va ntiyiso va yala ku da kumbe ku nwa ngati. Namunhla ke? Yehovha a ha djula hi vona ngati swanga ntxhumu lowu xwengiki.

13. Ha yini vakriste va nga pfumeli ku txheliwa ngati?

 ¹³ Xana leswi swi hlaya leswaku vakriste va fanela ku yala ni ku txheliwa ngati? Ina. Yehovha a hi lelete leswaku hi nga di kumbe ku nwa ngati. Loko dotori o ku byela leswaku u nga nwe byala, xana a wu ta yentxa hi ku byi nhingenisa hi misiha? Nikutsrongo. Hi ku fanana, nawu lowu liki hi nga de kumbe ku nwa ngati, wu swi beka livaleni leswaku a hi fanelanga ku txheliwa ngati.​—Yana ka “Dondzra Swin’wana”, 29.

14, 15. Ha yini swi li swa lisima kuva mukriste a hlonipha wutomi ni ku yingiseta Yehovha?

¹⁴ Swi nga ku yini loko dotori a hi byela leswaku hi ta fa loko hi nga pfumeli ku txheliwa ngati? Mun’wana ni mun’wana a fanela ku tilangela leswaku awa wu yingiseta nawu wa Xikwembu Nkulukumba kumbe im-him. Vakriste va hlonipha ngopfu nyiko ya Xikwembu Nkulukumba ya wutomi. Xileswo, hi ta djula madahela mambeni leswaku hi tama hi hanya, kambe hi nge ti pfumela ku txheliwa ngati.

¹⁵ Hi lwa hi tindlela hinkwatu leswaku hi nga kumi mavabyi. Kambe leswi wutomi byi xwengiki ka Xikwembu Nkulukumba, a hi nge ti pfumela ku txheliwa ngati. Xa lisima i ku yingiseta Yehovha ku tlula ku zama ku tilehisela wutomi hi ku dzrela nawu wakwe. Yesu a te: ‘Lweyi a zrandzraka ku huluxa wutomi byakwe, a ta byi lahla: kambe lweyi a taka lahla wutomi byakwe ha mine, a ta byi kuma.’ (Mattheo 16:25) Hi djula ku yingiseta Yehovha hikusa ha mu zrandzra. A tiva leswi nga swinene kwezru, nakone ku fana na Yehovha, hi vona wutomi byi li bya lisima ni lebyi xwengiki.​—Ba-Heberu 11:6.

16. Ha yini malandzra ya Xikwembu Nkulukumba ma mu yingiseta?

¹⁶ Malandzra ya Xikwembu Nkulukumba ya ku dumbeka ma tiyimisele ku yingiseta milawu yakwe mayelanu ni  ngati. A ma di nambi ku nwa ngati, nakone a ma pfumeli ku dahiwa hi ngati. * Nambitanu, ma pfumela madahela man’wana leswaku ma huluxa wutomi bya wone. Ma kholwa leswaku a Mutumbuluxi wa wutomi ni ngati awa swi tiva leswi nga swinene ka wone. Xana wa kholwa leswaku Xikwembu Nkulukumba awa swi tiva leswi nga swinene kwaku?

17. Hi yini ndlela yin’we ntsena leyi Yehovha a pfumeleliki va-Israyele ku tizrisa ngati?

¹⁷ Ka Nawu lowu Xikwembu Nkulukumba a wu nyikiki Moxe a byele va-Israyele a ku: ‘Hikusa a wutomi bya nyama byi le ngatini; kutani mine ndzri n’wi nyike yone aletareni ku hambela mahika yenu dzrivaleliwo; hikusa a ngati hi yone leyi hambaka dzrivaleliwo.’ (Levitika 17:11) Loko va-Israyele va doha, a va fanela ku kombela ku dzrivaleliwa ha Yehovha hi ku nyikela xihazri nakone va kombela muprista akuva a xwanya ngati ya xone a aletareni dzra le tempeleni. Leyi hi yone ntsena ndlela leyi Yehovha a pfumeleliki va-Israyele ku tizrisa ngati.

18. Xana lifu dzra Yesu dzri yentxe leswaku ku koteka yini kwezru?

¹⁸ Loko Yesu a te la misaveni, a sive magandzrelo ya swihazri hi ku nyikela wutomi byakwe, kumbe ngati, akuva hi dzrivaleliwa swidoho. (Mattheo 20:28; Ba-Heberu 10:1) Wutomi bya Yesu byi ve bya lisima ngopfu lakakuva ntsrhaku ka loko Yehovha a mu pfuxele tilweni, a nyike vhanu hinkwavu mukhandlu wa ku hanya hi la ku nga helikiki.​—Yohan 3:16; Ba-Heberu 9:11, 12; 1 Petros 1:18, 19.

19. Hi nga pfumala ‘nandzru a ngatini ya hinkwavu’ hi ndlela yini?

 ¹⁹ Hi tlangela Yehovha hi kola ka nyiko ya ku hlamalisa ya wutomi! Nakone hi djula ku byela vhanu leswaku loko va kombisa lipfumelo ka Yesu, va nga hanya hi la ku nga helikiki. Hi zrandzra vhanu, nakone hi tikazratela ku va dondzrisa ndlela ya ku kuma wutomi. (Ezekiel 3:17-21) Kutani, ku fana na mupostola Pawulo, hi nga hlaya leswi: ‘A ndzri na nandzru a ngatini yenu hinkwenu. Hikuva a ndzri fihlanga ntxhumu, ndzri n’wi dzrunguleli a kungu dzra Xikwembu Nkulukumba hinkwadzru.’ (Amintiṛo 20:26, 27) Ina, hi kombisa leswaku hi hlonipha ngopfu wutomi ni ngati loko hi byela vambeni ha Yehovha ni ndlela leyi a hloniphaka wutomi ha yone.