Leswi Bibele Dzri Swi Hlayaka
‘Hi wolawu a matumbuluxela ya matilo ni misava loko swi tumbuluxiwile’. (Genesis 2:4) Hi mazritu wolawo Bibele dzri hi byela ndlela leyi misava yi hambiwiki ha yone. Kambe leswi Bibele dzri swi hlayaka swa fambisana ni siyensa? Vona swikombiso leswi landzrelaka:
A Ku Sunguleni: Ku tumbuluxiwa a matilo ni misava
Xana matilo ni misava swi ve ni masungulo?
Genesis 1:1 yi li: ‘A ku sunguleni Xikwembu Nkulukumba a tumbuluxe tilo ni misava.’
Kolomu ka ma 1950 vasiyentixta vanyingi a va kholwa leswaku a matilo ni misava a swi vanga na masungulo. Kambe hi ku ya hi leswi va swi gunguliki a malembeni ya swoswinyana, kutani va pfumela leswaku a matilo ni misava swi ve ni masungulo.
Xana a ku sunguleni a misava a yi tsrhame hi ndlela yini?
Genesis 1:2, 9 yi li a ku sunguleni ‘a misava afa mi nge na xivumbeko, afa mi nge na ntxhumu’, a yi tale hi mati.
A ntlhamuxelo lowo wu seketeliwe hi leswi vasiyentixta va swi gunguliki a malembeni ya swoswinyana. A mutivi wa biologia Patrick Shih a hlaya leswaku a ku sunguleni a misava a yi ni “atmosfera ledzri a dzri nga na oxigénio, a swi nge ti koteka ku hanya ka yone”. A revhixta dzra vakambisisi va tinyeleti dzri li: “A wukambisisi lebyi yentxiwiki byi kombisa leswaku a misava a yi tale hi mati, a ko va ni mbangu wutsrongo swinene lowu womiki.”
Xana a atmosfera dzrezru dzri ye dzri txintxa hi ku famba ka minkama hi ndlela yini?
Genesis 1:3-5 yi kombisa leswaku a ku sunguleni a ku tlhasa ku vaninga kutsrongo ntsena a misaveni. Kuve hi ku famba ka nkama lani dambu ni n’weti swi sunguliki ku voniwa a misaveni hinkwayu.—Genesis 1:14-18.
A Bibele a dzri hlayi swone leswaku mintxhumu hinkwayu leyi hanyaka yi hambiwe hi 6 wa masiku lama nga ni 24 wa mawora
A Centro De Pesquisa Ambiental Smithsonian dzri hlaya leswaku a ku sunguleni a atmosfera dzrezru a dzro yentxa leswaku ku tlhasa ku vaninga kutsrongo a misaveni. Dzri tlhela dzri ku: “A ku ni gás ledzri vitaniwaka metano ledzri a dzri funeketa misava ku fana ni hunguva.” Hi ku famba ka nkama “a hunguva ya metano yi hangalakile kutani a tilo dzri sala na dzre baa”.
A mintxhumu yi tumbuluxiwe hi ku landzrana a misaveni hi ndlela yini?
Genesis 1:20-27 yi hlaya leswaku ku sungula ku tumbuluxiwe tihlampfi, tinyanyana ni swihazri leswi fambafambaka misaveni, hi wugamu ku tumbuluxiwa vhanu. A vasiyentixta va kholwa leswaku a tihlampfi hi tone ti nga zranga ti humelela na ku nge si na humelela swihazri leswi nyan’wisaka, ni leswaku vhanu va ve kone ntsrhaku ka loko ku humelele swihazri leswin’wana.
A Bibele a dzri hlayi leswaku a mintxhumu leyi hanyaka a yi ta tama yi tsrhama hi ndlela leyi a yi li ha yone a ku sunguleni
Xana i yini leswi Bibele dzri kalaka dzri nga swi hlayi?
Vhanu vanyingi va hlaya leswaku leswi Bibele dzri swi hlayaka swi hambanile ni leswi vasiyentixta va swi tsrumbuliki. Hakanyingi vhanu va hlaya leswo hi ku kala va nga swi tivi leswi Bibele dzri swi dondzrisaka.
Bibele a dzri hlayi leswaku a matilo ni misava swo va ni 6.000 wa malembe ntsena, a matsrhan’wini ya leswo, Bibele dzri hlaya leswaku a matilo ni misava swi tumbuluxiwe ‘a ku sunguleni’. (Genesis 1:1) Kambe a Bibele a dzri hlayi hi ku kongoma lembe ledzri swi sunguliki ku tumbuluxiwa ha dzrone.
Bibele a dzri hlayi leswaku a wutomi lebyi nga kone misaveni byi vumbiwe hi 6 wa masiku lama nga ni 24 wa mawora. Ku hlaya ntiyiso, a Bibele dzri tizrisa zritu “siku” akuva dzri vulavula hi minkama hi ku siyanasiyana ka yone. Hi xikombiso, a buku dzra Genesis ndzrima 1 dzri hlaya leswaku Yehovha a a tumbuluxe misava ni wutomi ndzreni ka 6 wa masiku kumbe minkama ya ku siyanasiyana leyi vitaniwaka ‘siku dzrin’we’. (Genesis 2:4) Leswo swi hlaya leswaku swi nga yentxeka na ‘siku’ dzrin’wana ni dzrin’wana ka lawa ya 6 ma ve ni minkama ya ku leha swinene.
A Bibele a dzri hlayi leswaku mintxhumu hinkwayu leyi hanyaka a yi ta tama yi tsrhama hi ndlela leyi yi tumbuluxiwiki ha yone. A buku dzra Genesis dzri hlaya leswaku a swihazri swi tumbuluxiwe ‘hi tinxaka ta swone’. (Genesis 1:24, 25) A Bibele ni siyensa swi nyikela mintlhamuxelo leyi hambaniki hi zritu ledzri liki ‘tinxaka’. A Bibeleni, a zritu ledzri dzri hlaya mintxhumu ya ku hambanahambana leyi hanyaka. Leswi Bibele dzri swi vitanaka “muxaka” swi nga ha patsra mintxhumu hinkwayu leyi hanyaka, leyi hi ku ya hi siyensa, yi nga ya tinxaka ta ku hambanahambana. Leswi liki, hi ku ya hi Bibele, hi ku famba ka nkama a lixaka dzra mintxhumu leyi hanyaka dzri nga ha humesa mihlovo ya ku siyanasiyana kambe a lixaka dzra ha tama dzri va dzroledzri dzra dzrin’we.
Xana u swi vonisa kuyini?
Hi lani hi swi voniki ha kone, a Bibele dzri tlhamuxela hi ndlela ya ku nabyala leswi matilo ma sungulisiki xiswone, leswi misava a yi tsrhamisise xiswone ni ndlela leyi wutomi byi sunguliki ha yone. Kambe loko swi ta mhakeni ya lweyi a tumbuluxiki mintxhumu leyi ke, xana Bibele dzri khanela ntiyiso mayelanu na yene? A Enciclopédia Britânica hi Xinghiza, dzri hlaya leswi: “Ku pfumela leswaku wutomi byi sungule hi kola ka ntamu lowu tlulaka wa vhanu a swi hambananga ngopfu ni leswi vativi va siyensa va swi gunguliki malembeni ya swoswinyana.” b
You May Also Like
SWIVUTISO LESWI HLAMULIWAKA HI BIBELE
Xana Bibele Dzra Pfumelelana Ni Siyensa?
Xana Bibele dzri ni swihoxo a timhakeni ta siyensa?
SWIVUTISO LESWI HLAMULIWAKA HI BIBELE
Xana Xikwembu Nkulukumba A Tsrhike Mintxhumu Yi Titumbulukela Akuva Ku Va Ni Wutomi?
A ku na ntxhumu Bibeleni lowu lwisanaka ni leswi tintlhazri ti swi hlayaka mayelanu ni ku txintxatxintxa loku nga yentxekaka ka mintxhumu leyi hanyaka.
