Skip to content

Skip to table of contents

NHLOKO-MHAKA YA XIDONDZRO 19

‘A Hosi Ya Le N’walungu’ A Masikwini Ya Wugamu

‘A Hosi Ya Le N’walungu’ A Masikwini Ya Wugamu

A nkameni wa vugamu, a hosi ya le nyingitimu yi ta lwa nayu [hosi ya le n’walungu].’​DN 11:40.

LISIMU 150 Djulani Yehovha Akuva Mi Huluxiwa

NKATSRAKANYU WA LESWI TAKA DONDZRIWA *

1. Xana wuprofeta bya Bibele byi hi komba yini?

I YINI leswi taka yentxekela vhanu va Yehovha ku nga li khale? A swi djuli hi yentxa hi ku pfhumbata hikusa hi ni wuprofeta bya Bibele. Bibele dzri hi byela mintxhumu ya lisima leyi taka khumba hinkwezru ku nga li khale. Byin’we bya wuprofeta bya Bibele byi hi pfumelela ku vona leswi taka yentxiwa hi yin’we ya mimfumu leya ntamu swinene ya misava. I wuprofeta lebyi nga ka buku dzra Daniel ndzrima 11. Byi khanela hi tihosi tibidzri leti lwetanaka: ku nga hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu. Swinyingi swa leswi wuprofeta lebyo byi khanelaka ha swone swi hetisekile. Xileswo, hi ni ku dumba ka leswaku leswi saliki na swone swi ta hetiseka.

2. Hi ku ya hi Genesis 3:15 na Apfuletelo 11:7; 12:17, hi yini mintxhumu yibidzri leyi hi fanelaka ku yi dzrimuka akuva hi twisisa wuprofeta bya Daniel?

2 Akuva hi twisisa wuprofeta bya Daniel ndzrima 11, hi fanela ku dzrimuka mintxhumu yibidzri. Wa ku sungula, wuprofeta lebyi byi khanela ntsena hi tihosi ni mimfumu leyi khumbiki hi ku kongoma vhanu va Xikwembu Nkulukumba. Minkama hinkwayu vhanu va Xikwembu Nkulukumba va ve vatsrongo loko va pimanisiwa ni vhanu vambeni lava nga kone a misaveni hinkwayu. Nambitanu, minkama yinyingi vone va landzreleliwile hi mimfumu. Ha yini? Hikusa Sathana ni valandzreli vakwe va ni nkongometo lowu fanaka​—wa ku helisa vhanu lava tizrelaka Yehovha na Yesu. (Dondzra Genesis 3:15 na Apfuletelo 11:7; 12:17.) Wa wubidzri, wuprofeta bya Daniel byi fanela ku yelana ni wuprofeta byimbeni lebyi nga Zritwini dzra Xikwembu Nkulukumba. Nakunene, hi ngo kota ntsena ku twisisa wuprofeta bya Daniel hi ndlela leyi nga yone loko hi byi dzringanisa ni tindzrimana tin’wana ti nga Bibeleni.

3. I yini leswi hi taka swi kambisisa ka xidondzro lexi ni ka lexi taka landzrela?

3 Hi ku landzra mintxhumu leyo yibidzri, swoswi hi ta kambisisa buku dzra Daniel 11:25-39. Hi ta tiva leswaku a ve mani hosi ya le n’walungu ni ya le nyingitimu ku sukela hi 1870 ku ya ka 1991. Hi ta tlhela hi kambisisa leswaku ha yini swi twisiseka ku lulamisa ndlela leyi a hi xi twisisa ha yone xiyenge xin’we xa wuprofeta lebyi. Kasi ka xidondzro lexi landzrelaka hi ta kambisisa xiyenge xa wuprofeta bya Daniel 11:40–12:1. Xi ta kombisa ndlela leyi wuprofeta lebyo byi tizraka ha yone ku sukela hi 1991 ku ya tlhasa a yimpini ya Armagedoni ni leswi hi fanelaka ku swi lulamisa ka matwisisela yezru ya wuprofeta lebyo. Loko u li kazri u dondzra tinhloko-mhaka letibidzri, vona bokisi ledzri liki “Tihosi Leti Lwisanaka A Masikwini Ya Wugamu”. Dzri ta ku pfuna ngopfu. Kambe a hi sungule hi ku gungula leswaku i vamani tihosi letibidzri.

HI NGA YI TIVISA KUYINI HOSI YA LE N’WALUNGU NI HOSI YA LE NYINGITIMU?

4. Hi yini mintxhumu yizrazru leyi yi hi pfunaka ku tiva hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu?

4 A ku sunguleni, mavitanela lama liki ‘hosi ya le n’walungu’ a ma nyikiwa tihosi leti a ti fuma matiko lawa a ma li n’walungu ka tiko dzra Israyele, nakone mavitanela lama liki ‘hosi ya le nyingitimu’ a ma nyikiwa tihosi leti a ti fuma matiko lawa a ma li nyingitimu ka tiko dzra Israyele. Hi swi tivisa kuyini? Hikusa a ntsrumi leyi byeliki Daniyele wuprofeta lebyi yi te: ‘Ndzri tile ku ta ku tivisa leswi taka humelela ku tiko dzraku [vhanu va Xikwembu Nkulukumba] a minkameni ya wugamu.’ (Dn 10:14) A ku li vamani vhanu va Xikwembu Nkulukumba? Ku ya tlhasa Pentekosta dzra 33 Nguveni Yezru (N.Y.), a ku li tiko dzra Israyele. Ntsrhaku ka Pentekosta, Yehovha a swi beke livaleni leswaku vadondzrisiwa va ku dumbeka va Yesu va ve vhanu vakwe. Xileswo, xiyenge lexikulu xa wuprofeta bya Daniel ndzrima 11 a xi khaneli hi tiko dzra Israyele, kambe xi khanela hi vadondzrisiwa va Kriste. (Min 2:1-4; Ro 9:6-8; Ga 6:15, 16) Hi ku famba ka nkama, mimfumu ya ku siyanasiyana yi ve hosi ya n’walungu ni hosi ya le nyingitimu. Nambitanu, swa koteka ku ti tiva hikusa ku ni mintxhumu yizrazru leyi ti fanaka ha yone: (1) ti khumbe vhanu va Xikwembu Nkulukumba hi ku kongoma; (2) ti kombise leswaku ti nyenya Yehovha, Xikwembu xa ntiyiso, hi ndlela leyi a ti va khoma ha yone vhanu vakwe ni ku (3) tlhela ti lwa hi xitone hi ku djula ku fuma.

5. Xana ke a swi koteka ku tiva hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ku sukela hi lembe dzra wu-100 ku ya tlhasa 1870? Tlhamuxela.

5 Ntsrhakunyana a dzaneni dzra wubidzri N.Y., bandla dzra wukriste dzri sungule ku tala hi vakriste va madzrimi lava a va hlohlotela tindondzro ta madzrimi ni ku tlhela va tumbeta ntiyiso lowu nga Zritwini dzra Xikwembu Nkulukumba. Ku sukela ka nkama wolowo ku ya tlhasa 1870, a ku nga na ntlawa lowu hlelekiki wa malandzra ya Xikwembu Nkulukumba a misaveni. Ku fana ni lihungu ledzri dzri yaka dzri tala ka nsimu, nhlayu ya vakriste va madzrimi yi yengeseleke ngopfu lakakuva a swi kazrata ku tiva lava a va li vakriste va ntiyiso. (Mt 13:36-43) Ha yini swi li swa lisima ku tiva leswo? Hikusa leswo swi kombisa leswaku ku sukela hi lembe dzra wu-100 ku ya tlhasa 1870 ka tihosi leti a ti fuma a ku nga na hosi ya le n’walungu kumbe hosi ya le nyingitimu. Hi nkama wolowo a ku nga na ntlawa lowu hlelekiki wa vhanu va Xikwembu Nkulukumba akuva wu hlaseliwa hi tihosi toleto tibidzri. * Kambe handle ka ku ganaganeka, ntsrhakunyana ka 1870 swi kotekile ku tlhela hi tiva hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu. Ha yini?

6. Hi dzrini lani swi kotekiki kuva vhanu va Xikwembu Nkulukumba va tlhela va tiviwa? Tlhamuxela.

6 Ku sukela hi 1870, vhanu va Xikwembu Nkulukumba va sungule ku va ntlawa lowu hlelekiki. Ku ve hi lembe dzrodzro lani makwezru Charles Taze Russell ni van’wana va vumbiki ntlawa wa ku dondzra Bibele. Makwezru Russell ni lava a a tizrisana na vone va tizre swanga ‘muzrumiwa lweyi a bekisiki ndlela’ leswaku a Mfumu wa Mesiya wu simekiwa. (Mlk 3:1) Swi tlhele swi koteka leswaku vhanu va Xikwembu Nkulukumba va tiviwa! A nkameni wolowo, xana a ku ni mfumu lowu a wu khumba malandzra ya Xikwembu Nkulukumba hi ku kongoma? A hi swi voneni.

HI MANI HOSI YA LE NYINGITIMU?

7. Ka Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava, a ku li mani hosi ya le nyingitimu?

7 Hi 1870, Grã-Bretanha a ndzruluke mfumu wa ntamu swinene ku tlula hinkwayu a misaveni, nakone a a ni switizro leswikulu swa yimpi. Muprofeta Daniyele a khanele hi mfumu lowu swanga limhondzro ledzritsrongo ledzri hlulaka timhondzro tizrazru letin’wana​—ku nga França, Espanha na Holanda. (Dn 7:7, 8) Grã-Bretanha a ve hosi ya le nyingitimu ka Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava. Hi nkama lowu fanaka, Estados Unidos da América a ndzruluke tiko ledzri a dzri ni wukosi byinyingi ku tlula hinkwawu a misaveni nakone a yentxe ntwananu na Grã-Bretanha.

8. Ku sukela ka Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava, hi mani hosi ya le nyingitimu?

8 Hi nkama wa Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava, Estados Unidos na Grã-Bretanha a va yima xikan’we nakone va ve ni ntamu ngopfu swinene. A nkameni wolowo, mimfumu leyo yibidzri yi yentxe xipfumelelanu lexi vitaniwaka Mfumu Wa Misava Hinkwayu Wa Anglo-Amerika. Wuprofeta bya Daniel byi khanela hi mfumu lowo swanga hosi leyi tlhanganisaka ‘yimpi leyikulu ngopfu leyi ya ntamu’. (Dn 11:25) A masikwini ya wugamu, mfumu wa Anglo-Amerika hi wone wu nga hosi ya le nyingitimu. * Kambe i mani a viki hosi ya le n’walungu?

HOSI YA LE N’WALUNGU YI TLHELA YI HUMELELA

9. Hi dzrini lani hosi ya le n’walungu yi tlheliki yi humelela, nakone Daniel 11:25 yi hetisekise kuyini?

9 Hi lani hi swi voniki ha kone, ntlawa wa ku dondzra Bibele lowu makwezru Russell ni vambeni va wu vumbiki wu sungule hi 1870. Ka lembe ledzri landzreliki, hi 1871, hosi ya le n’walungu yi tlhele yi humelela. Ka lembe dzroledzro, mimfumu yinyingi ya le xikazri ka Europa yi tlhanganile yi vumba Mfumu wa Alemanha. Ka makume ya malembe lama landzreliki, Alemanha a ve ni ntamu swinene. A sungule ku fuma matiko manyingi ya le África ni le oceano Pacífico nakone a sungule ku tlhontlha Grã-Bretanha. (Dondzra Daniel 11:25.) Mfumu wa Alemanha wu vumbe khandzra ledzri nga ni ntamu swinene, nakone a nkameni wolowo khandzra dzra le matini dzra Alemanha dzri ve dzra wubidzri hi wukulu a misaveni hinkwayu. Loko ku sungule Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava, Alemanha a tizrise ntamu wakwe hinkwawu akuva a lwa ni valala vakwe.

10. Xana Daniel 11:25b, 26 yi hetisekise kuyini?

10 Daniyele a tlhele a khanela hi leswi a swi ta yentxekela Mfumu wa Alemanha ni khandzra dzra wone dzra ntamu. Wuprofeta byi hlaya leswi hi hosi ya le n’walungu: ‘Yi nga ka yi nga yimi.’ Ha yini? ‘Hikuva va ta yi tsikela mazrengu. Lava daka swakuda swakwe va ta mu tsrhova.’ (Dn 11:25b, 26a) A masikwini ya Daniyele, lava a va da ‘swakuda swa hosi’ a va patsra valawuli lava a ‘va tizrela hosi’. (Dn 1:5) Xana wuprofeta lebyo byi khanela hi vamani? Byi khanela hi valawuli lavakulu va Mfumu wa Alemanha—lava patsraka tindzruna ta masotxha leti a ti kongomisiwa hi mufumi. Valawuli volavo va yentxe leswaku mufumi a heleliwa hi wuhosi byakwe ni leswaku ku sungula mafumela lamampswha a Alemanha. * Wuprofeta bya Daniel a byi khanelanga ntsena hi ku wa ka Mfumu wa Alemanha, kambe byi tlhele byi khanela ni hi leswi a swi ta humelela ka yimpi leyi a yi tava kone ni hosi ya le nyingitimu. Byi hlaye leswi hi hosi ya le n’walungu: ‘A yimpi yakwe yi ta hangalaka; kutani lavanyingi va ta wa va dlawa.’ (Dn 11:26b) Swi ve tanu ka Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava. A masotxha ya Alemanha ma ‘hangalakile’ nakone vanyingi ‘va dlawile’. A matin’wini hinkwawu ya vhanu a ku ngi sama ku dlayiwa vhanu vanyingi hi ndlela leyi ka yimpi yin’we ntsena.

11. I yini leswi hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ti swi yentxiki?

11 Wuprofeta byi tlhamuxela swiyentxakalo leswi a swi tava kone a mahlweni ka Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava. Wuprofeta bya Daniel 11:27, 28 byi kombisa leswaku a hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu a ti ta tsrhama ‘a tafuleni dzrin’we ti byelana madzrimi’. Wuprofeta byolebyo byi tlhela byi hlaya leswaku a hosi ya le n’walungu a yi ta tihlengeletela ‘wukosi lebyikulu’. Wuprofeta lebyi, nabyone byi hetisekile. Alemanha na Grã-Bretanha a va byelana leswaku va djula ku zrula, kambe loko ku sungule yimpi hi 1914 swi ve livaleni leswaku hinkwaswu leswo a ku li madzrimi. Ka malembe ma nga li mangani a mahlweni ka 1914, Alemanha a ve ni wukosi byinyingi lakakuva a ve tiko dzra wubidzri ledzri a dzri ni mali ya yinyingi ku tlula matiko hinkwawu a misaveni. Kutani, hi lani buku dzra Daniel 11:29, 30a dzri hlayiki ha kone, Alemanha a lwe ni hosi ya le nyingitimu, kambe a hluliwile.

A TIHOSI TI LWISANA NI VHANU VA XIKWEMBU NKULUKUMBA

12. I yini leswi hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ti swi yentxiki ka Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava?

12 Ku sukela hi 1914 ku ya a mahlweni, tihosi letibidzri ti lwisane hi ntamu ngopfu swinene ni ku tlhela ti xanisa vhanu va Xikwembu Nkulukumba. Hi xikombiso, ka Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava, Alemanha na Grã-Bretanha va xanise vhanu va Xikwembu Nkulukumba hi leswi a va nga pfumeli ku ya a yimpini. Na wone mfumu wa Estados Unidos wu khomeleli vamakwezru lava a va zrangela ntizro wa ku zrezra. Nhlaselo wolowo wu hetisise wuprofeta lebyi kumekaka ka Apfuletelo 11:7-10.

13. I yini leswi hosi ya le n’walungu yi swi yentxiki hi ma-1930 ni hi nkama wa Yimpi Ya Wubidzri Ya Misava?

13 Kutani, kolomu ka ma-1930 ngopfungopfu ka Yimpi Ya Wubidzri Ya Misava, a hosi ya le n’walungu yi hlasele vhanu va Xikwembu Nkulukumba yi nga li na ntsretsrelelo ni wutsrongo. A nkameni wolowo, a mfumu wa Vanazi wu sungule ku fuma Alemanha, nakone Hitler ni vaseketeli vakwe va yilise ntizro wa vhanu va Xikwembu Nkulukumba. Kolomu ka 1.500 wa Timboni ta Yehovha ti dlayiwile nakone vanyingi va tone va yisiwe a mivaleni ya nxanisa. Swiyentxakalo leswo hinkwaswu a swi profetiwile hi Daniyele. Wuprofeta byi hlaya leswaku a hosi ya le n’walungu a yi ta ‘nyamisa vuhlawuleko’ nakone a yi ta ‘helisa mhamba ya masiku’. Leswo swi yentxekile loko Alemanha a tsimbise ntizro wa ku zrezra hi ku helela. (Dn 11:30b, 31a) Hitler, lweyi a nkameni lowo a a li mufumi wa Vanazi, a a patsre ni ku dumbisa leswaku a a ta helisa hi ku helela vhanu va Xikwembu Nkulukumba a Alemanha.

HOSI LEYIMPSWHA YA LE N’WALUNGU

14. Ntsrhaku ka Yimpi Ya Wubidzri Ya Misava i mani lweyi a viki hosi ya le n’walungu? Tlhamuxela.

14 Ntsrhaku ka Yimpi Ya Wubidzri Ya Misava, ku tumbuluke hosi leyimpswha ya le n’walungu. Mimbangu leyikulu leyi a yi lumba Alemanha yi sungule ku zrangeliwa hi União Soviética. Ndlela ya mafumela ya União Soviética a yi fana ni ya Vanazi va Alemanha. A wu sindzrisa leswaku vhanu va yingiseta mfumu hi ku helela. Xileswo, lava a va zrangisa ku yingiseta Xikwembu Nkulukumba hi ku helela a va vengiwa hi valawuli.

15. I yini leswi hosi ya le n’walungu yi swi yentxiki ntsrhaku ka Yimpi Ya Wubidzri Ya Misava?

15 Ntsrhakunyana ka loko ku hele Yimpi Ya Wubidzri Ya Misava, a hosi leyimpswha ya le n’walungu yi hlasele vhanu va Xikwembu Nkulukumba. A União Soviética ni valandzreli vakwe va tsimbise ntizro wa ku zrezra va tlhela va pfalela malandzra manyingi ya Yehovha a djele. Leswo swi hetisise a wuprofeta lebyi nga ka Apfuletelo 12:15-17. Nakunene, a masikwini lawa ya wugamu, Sathana a tizrisa a hosi ya le n’walungu akuva yi txhulula ‘nambu’ wa nhlaselo ku lwisana ni vhanu va Xikwembu Nkulukumba. Kambe a xi kone lexi nga sivelaka malandzra ya Yehovha ku yentxa ntizro wa ku zrezra. *

16. Xana a União Soviética a byi hetisisise kuyini wuprofeta lebyi nga ka Daniel 11:37-39?

16 Dondzra Daniel 11:37-39. Wuprofeta byi hlaya leswaku hosi ya le n’walungu a yi nga ta ‘londzrisa swikwembu swa vatatana va yone’. Swi hetisekise kuyini? Hi nkongometo wa ku helisa a wukhongoti, a União Soviética, a dzringise ku susa ntamu wa tinhlengeletanu ta wukhongoti bya ntumbuluku. Akuva wu kota ku yentxa leswo, mfumu wa União Soviética a wu beki nawu hi 1918 lowu yentxiki leswaku a swikole ku dondzrisiwa leswaku a ku na Xikwembu. Ntxhumu wun’wana lowu wuprofeta bya Daniel byi wu hlayaka i wa leswaku a hosi ya le n’walungu a ‘yi ta gandzrela xikwembu xa makhokholo’. Swi yentxekise kuyini? A União Soviética a luze timali ta ku tala na a hlengeleta makhandzra yakwe ni ku tlhela a hamba mabomba lamakulu ya manyingi akuva a tiyisa a ntamu wakwe. Hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ti kote ku tlhanganisa matlhazri leswaku ti dlaya vhanu va vanyingi ngopfu swinene!

KU TIZRISANA KA VALALA LOKU NGA TOLOVELEKANGAKIKI

17. I yini ‘likasi ledzra ku txhavisa’?

17 Hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ti tizre xikan’we ka ntizro wa lisima. Ti ‘yimise likasi ledzra ku txhavisa’. (Dn 11:31) A ‘likasi ledzra ku txhavisa’ ku hlayiwa Ntlhanganu Wa Matiko.

18. Ha yini Ntlhanganu Wa Matiko wu vitaniwa ‘likasi ledzra ku txhavisa’?

18 A Ntlhanganu Wa Matiko wu vitaniwa swanga ‘likasi ledzra ku txhavisa’ hikusa wu hlaya leswaku wu nga yentxa ntxhumu lowu nga kotiwaka ntsena hi Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba, ku nga ku tisa ku zrula a misaveni hinkwayu. Nakone wuprofeta byi hlaya leswaku likasi ledzra ku txhavisa dzra honetela hikusa Ntlhanganu Wa Matiko wu ta hlasela ni ku helisa wukhongoti hinkwabyu bya madzrimi.​—Vona bokisi ledzri liki “Tihosi Leti Lwisanaka A Masikwini Ya Wugamu”.

HA YINI HI FANELA KU TIVA DZRUNGULA DZROLEDZRO?

19-20. a) Ha yini hi fanela ku tiva a dzrungula dzroledzro? b) Hi xini xivutiso lexi taka hlamuliwa ka xidondzro lexi landzrelaka?

19 Hi fanela ku tiva dzrungula hinkwadzru hikusa swi le livaleni leswaku, ku sukela ka 1870 ku ya ka 1990, a wuprofeta bya Daniel mayelanu ni hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu byi hetisekile. Leswo swi hi yentxa hi dumba leswaku wuprofeta hinkwabyu lebyi saliki byi ta hetiseka.

20 Hi 1991, a União Soviética a a nga ha li kone. Kutani ke, i mani hosi ya le n’walungu swoswi? Xidondzro lexi landzrelaka xi ta hlamula xivutiso lexo.

LISIMU 128 Tiyisela Ku Ya Tlhasa Wugamu

^ par. 5 Buku dzra Daniel dzri ni wuprofeta mayelanu ni ‘hosi ya le n’walungu’ ni ‘hosi ya le nyingitimu’. Hi ni wumboni bya leswaku wuprofeta lebyo bya ha ya mahlweni byi hetiseka. I yini lexi nga hi tiyisekisaka? Nakone ha yini hi fanela ku twisisa wutsrhokotsrhoko bya wuprofeta lebyo?

^ par. 5 Hi mhaka ya leswi swi tlhamuxeliwiki ka yava ledzri, swi tikomba na swi nga twali ku hlaya leswaku mufumi wa mu-Roma Aureliano (lweyi a fumiki ku sukela hi 270 ku ya ka 275 N.Y.) a a li ‘hosi ya le n’walungu’, kumbe leswaku hosana Zenóbia (lweyi a fumiki ku sukela hi 267 ku ya ka 272 N.Y.) a ve ‘hosi ya le nyingitimu’. Leswo swi txintxa matwisisela yezru lama humexiwiki ka buku ledzri liki Nyikela Nyingiso Eka Vuprofeta Bya Daniyele! tindzrima 13 na 14.

^ par. 10 Valawuli lavo va kahlulise a ku hohloka ka Mfumu wa Alemanha hi tindlela ta ku siyanasiyana. Hi xikombiso, va tsrhike ku seketela mufumi, va paluxe xihundla xa yimpi ni ku tlhela va sindzrisa mufumi leswaku a tsrhika wuhosi.

^ par. 15 Buku dzra Daniel 11:34 dzri kombisa leswaku vakriste lava a va ta hanya a hansi ka mfumu wa le n’walungu a va ta kuma ntsrhunxeko ka nhlaselo hi nkama wa kukazri. Hi xikombiso, leswo swi yentxekile loko mfumu wa União Soviética wu wile hi 1991.