LOKO vambeni va hi komba wumbilu, hakunene swi hi yentxa hi titwa ha hombe. Swa hi txhavelela ku tiva leswaku va zron’weka ha hine. Leswi hi tlangelaka loko vambeni va hi komba wumbilu, hi nga yentxa yini akuva na hine hi va ni wumbilu?

Mhunu lwa nga ni wumbilu a zron’weka swinene hi vambeni nakone a byi kombisa hi mazritu ni swiyentxo. A ngo va na mikhuva leyinene ntsena. A matsrhan’wini ya leswo, a kombisa wumbilu ka vambeni hi leswi a va zrandzraka a tlhela a twisisa ndlela leyi va titwaka ha yone. Xa lisima swinene hi leswaku a wumbilu i xiyenge xa mhandzru wa moya wa Xikwembu Nkulukumba. (Ba-le-Galatia 5:22, 23, Tradução do Novo Mundo) Yehovha a djula leswaku hi kombisa wumbilu. Xileswo, a hi voneni ndlela leyi Yene ni N’wanakwe va kombisaka wumbilu ha yone ni ndlela leyi hi nga va tekelelaka ha yone.

Yehovha a kombisa wumbilu ka hinkwavu, nambi ‘ku lava nga tlangelikiki ni lavamfani.’ (Luka 6:35) Hi xikombiso, Yehovha ‘a tlhavisa dambu dzrakwe a henhla ka lavamfani ni lavanene, a nisa ni mpfula a henhla ka valulami ni vasomboloki.’ (Mattheo 5:45) Nambi lava nga pfumelikiki leswaku Yehovha hi yene Mutumbuluxi, va nga ha pfuneka ka wumbilu byakwe va tlhela va va ni ku nyonxa ka kukazri a wuton’wini.

Xikombiso lexikulu xa wumbilu bya Yehovha hi leswi a swi yentxeliki Adamu na Evha. Ntsrhakunyana ka loko va dohile, ‘va zrungeli matluka ya nkuwa, va tihambela swiyambalo.’ Nambitanu, Yehovha afa a swi tiva leswaku handle ka xizramba xa Edeni, afa va ta djula swiyambalo leswi afaka swi ta va sizrelela hi nkama wa ku leha, hikusa a misava afa yi zruketeliwile nakone afa yi tale hi ‘mitwa ni mahlehlwa’. Xileswo, Yehovha hi wumbilu a va yentxele ‘swiyambalo swa swikhumba’.​—Genesis 3:7, 17, 18, 21.

Nambi leswi Yehovha a kombisaka wumbilu ka ‘lavamfani ni ka lavanene’, a kombisa wumbilu ngopfu-ngopfu ka malandzra yakwe ya ku dumbeka. Hi xikombiso, hi nkama lowu Zakariya afaka a li muprofeta ha wone, ntsrumi yin’we afa yi kazratekile hikusa va-Israyele afa va tsrhike ku yaka tempele dzra Yehovha a Yerusalema. Yehovha a yingisete leswi ntsrumi yi swi hlayiki nakone a yi hlamulile ‘hi mazritu lamanene, ni mazritu ya ku miyeta.’ (Zekariya 1:12, 13) Yehovha a yentxe leswi fanaka ka muprofeta Eliya. Ku ve ni nkama lowu muprofeta a viki ni gome a tlhela a titwa na a li wuswakwe lakakuva a kombela Yehovha akuva a helisa wutomi byakwe. Yehovha a kombise leswaku awa zron’weka hi ndlela leyi muprofeta Eliya afaka a titwa ha yone lakakuva a zrumela ntsrumi ya kukazri akuva yi mu tiyisa. Mfuzri a tlhele a tiyisekisa muprofeta leswaku afa a nga li wuswakwe. Wumbilu bya Yehovha byi tiyise Eliya akuva a ya mahlweni ni ntizro wakwe. (1 Tihosi 19:1-18) Kambe, ka malandzra ya Yehovha, hi mani lweyi u nga hlayaka leswaku a yetisele wumbilu bya Yehovha lebyi hlamalisaka hi ndlela leyinene?

Loko Yesu a li la misaveni, vhanu va vone a wumbilu lebyi afaka a li na byone. A nga zanga a va bindzrisela nakone a nga zanga a dzringisa ku sindzrisa vambeni ku yentxa leswi yene afaka a swi djula. Afa a zron’weka hi vambeni nakone a te: ‘Tanani ku mine, hinkwenu lava kazraliki, na n’wine  n’wi bindzriwaka, ndzri ta n’wi wisisa . . . hikusa a mpinga wanga wa byatsrheka’. (Mattheo 11:28-30) Hi kola ka wumbilu byakwe, vhanu afa va mu landzrelela hinkwaku lomu a yaka kone. Hi ku va twela wusiwana, Yesu a va nyike swakuda, a va hanyisa a tlhela a va dondzrisa ‘leswa ku tala’ mayelanu ni Tatana wakwe.​—Marka 6:34; Mattheo 14:14; 15:32-38.

Yesu afa a twisisa ndlela leyi vhanu afaka va titwa ha yone a tlhela a va komba wumbilu ni ku va yanakanyela. Nakunene, nambi loko vhanu va mu djuletela hi nkama lowu ngeke wunene, hi wumbilu byakwe, afa a pfuna mun’wana ni mun’wana lwa mu yelaka. (Luka 9:10, 11) Yehleketa hi leswi humeleliki wansati wa kukazri lweyi afaka a ni mavabyi ya ku humela ngati. Leswi afaka a djula ku dahiwa, a ye a ya khumba mpahla ya Yesu. Kambe hi ku ya hi Nawu wa Moxe, yene afa a nga fanelanga ku swi yentxa leswo hikusa afa a nyamile. (Levitika 15:25-28) Kutani ke, Yesu a yentxe yini? A nga mu hlundzrukelanga. A vone leswaku yene afa a txhava kutani a mu twela wusiwana hikusa afa a li ku xanisekeni hi 12 wa malembe. A te ka yene: ‘N’wananga, a ku pfumela kwaku ku ku huluxile; famba hi ku zrula, u holisiwile a vuvabyini byaku.’ (Marka 5:25-34) Yesu afa a ni wumbilu hakunene!

Ka swikombiso leswi hi buliki ha swone, hi dondzre leswaku loko hi li ni wumbilu, hi ta yentxa swa kukazri akuva hi pfuna vambeni. Yesu a tlakuxe lisima dzra leswo loko a khanela hi xifaniso xa mu-Samariya lwenene. Mu-Yuda mun’we afa a yiveliwile, a biwa a tlhela a siyiwa na a li kusuhi ni ku fa a xitaratwini. Mu-Samariya lweyi afaka o tikhalutela a mu twele wusiwana nambi leswi va-Samariya ni va-Yuda afaka va nga wokelani ndzrilo. Wumbilu byi mu susumetele ku pfuna wanuna lwa vavisiwiki. A mu hlampswe swilondzra a tlhela a mu teka a mu yisa ka yindlu ya vayeni. Mu-Samariya a hakele n’winyi wa yindlu akuva a pfuna mu-Yuda a tlhela a mu byela leswaku a ta hakela madixpeza lawa ma taka va kone.​—Luka 10:29-37.

Wumbilu byi ta hi susumetela ku yanakanyelana ni ku tiyisa vambeni nhlana, ku nga li ntsena hi swiyentxo swezru kambe ni hi mazritu. Bibele dzri li: ‘A ku hlatiyela, loko ku li mbilwini ya mhunu, ka yi bindzrela; kambe zritu ledzrinene dzra [mu] tsrhavisa.’ (Amaproverbia 12:25) Vhanu va ta nyonxa loko hi susumeteliwa hi wumbilu ni wunene ku va tiyisa nhlana hi mazritu. * (Vona ntlhamuxelo wa le hansi.) Mazritu yezru ya ku nandzrika ma ta kombisa leswaku ha zron’weka ha vone nakone hi ta swi yentxa swi va nabyalela ku tiyisela hansi ka swikazratu swa wutomi.​—Amaproverbia 16:24.

Hinkwezru hi ni wuswikoti bya ku kombisa wumbilu hikusa Xikwembu Nkulukumba a hi tumbuluxe a xifanisweni xakwe. (Genesis 1:27) Hi xikombiso, Juliyu, muzrangeli wa masotxha ya le Roma, lweyi afaka a zrwexiwe ntsrhwalu wa ku heketa mupostola Pawulo a Roma ‘ifa a yentxa hi wumbilu ku Pawulo, a mu pfumelela ku ya vona vanakulobye ni ku kuma ku pfuniwa hi vone’ a doropeni dzra le Sidoni. (Amintiṛo 27:3) Loko Pawulo ni van’wana va honekeliwa hi boti a liyendzrweni ledzri, vhanu va le Melita va va yamukele ‘hi wumbilu byikulu ngopfu’ nakone va va tsrhivelele ndzrilo leswaku va kufumela. (Amintiṛo 28:1, 2) Vhanu lava va yentxe leswinene. Nambitanu, leswaku mhunu a nyonxisa Yehovha, a fanela ku kombisa wumbilu minkama hinkwayu, ku nga li ntsena ka minkama ya kukazri.

Yehovha a djula leswaku wumbilu byi va xiyenge xa wumhunu byezru ni ku va hanyela dzrezru. Hi leswi yentxaka a hi byela leswaku: ‘Yambalani’ wumbilu. (Ba-le-Kolosa 3:12) Kambe a swi nabyali ku va ni wumbilu minkama hinkwayu. Ha yini? Kumbexana hi kola ka tingana, kuva hi nga tiyiseki kumbe hi leswi ha ha liki ni moyanyana wa ku tidjulela swezru. Kumbe hi nga ha swi vona swi kazrata ku kombisa wumbilu ka lava hi yentxelaka wubihi. Kambe, loko hi khongota hi kombela moya wa ku xwenga hi tlhela hi dzringisa ku yetisela Yehovha, yene a nga hi pfuna leswaku hi va ni wumbilu.​—1 Ba-le-Korinte 2:12.

 Hi nga swi tivisa kuyini leswi hi fanelaka ku tizrela ka swone akuva hi ya hi va ni wumbilu? Tivutise: “Xana na va yingiseta ha hombe vambeni ni tlhela ni dzringisa ku twisisa ndlela leyi va titwaka ha yone? Xana na swi xiya loko vambeni va djula ku pfuniwa? Hi dzrini khambi dzra wugamu ledzri ni nga kombisa wumbilu ka lwa ngeke xaka dzranga kumbe munghanu wanga lwenkulu?” Gama u tibyela leswi u taka tizrela ka swone, swa ku fana ni ku tiva leswi yengetelekiki hi vhanu lava nga kusuhi na wene, ngopfu-ngopfu a bandleni. Hi ndlela leyi, u nga tiva leswaku hi swini swikazratu swavu ni leswaku i yini va swi vilelaka. Ntsrhaku ka leswo, dzringisa ku komba vhanu wumbilu swanga hi leswi afaka u ta djula leswaku va ku kombisa xiswone. (Mattheo 7:12) Hi wugamu, kombela Yehovha a ku pfuna, kutani Yene a ta tovokisa minzamu yaku ya ku va mhunu lwa nga ni wumbilu.​—Luka 11:13.

Loko mupostola Pawulo a longoloxe mintxhumu leyi mu yentxiki mutizri lwenene, ntxhumu wun’we lowu a wu hlayiki ku ve wumbilu. (2 Ba-le-Korinte 6:3-6) Vhanu afa va mu zrandzra hikusa afa a kombisa wumbilu hi mazritu ni swiyentxo nakone va vone leswaku afa a zron’weka ha vone. (Amintiṛo 28:30, 31) Hi ndlela leyi fanaka, loko hi li ni wumbilu, vambeni va nga ha djula ku dondzra leswi yengetelekiki mayelanu ni ntiyiso. Loko hi kombisa wumbilu ka vhanu hinkwavu, nambi ka lava va nga sama va hi yentxela wubihi, swi nga ha khumba timbilu tavu nakone va nga ha sungula ku txintxa hanyela dzravu. (Ba-le-Roma 12:20) Kumbexana hi ku famba ka nkama va nga ha djula nambi ku dondzra Bibele.

A Paradeyisini, hinkwezru hi ta kombana wumbilu. Lava taka pfuxiwa va ta kombisiwa wumbilu, van’we ka vone hi khambi dzra ku sungula. Leswi hakunene swi ta va kutxa ku yentxela wumbilu vambeni. Nakunene, lweyi a taka yala ku va ni wumbilu nakone a nga djuli ku pfuna vambeni a nge ti pfumeleliwa ku hanya hansi ka Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba. Ko va ntsena lava nga ni lizrandzru va tlhela va va ni wumbilu va taka hanya a Paradeyisini hi masiku. (Amapsalma 37:9-11) Hakunene ku tava ni ku zrula ni nsizrelelo! Nambitanu, ni namunhla hi nga pfuneka hi kola ka wumbilu. Hi ndela yini?

Bibele dzri li: ‘A mhunu wa lizrezre a yentxela moya wakwe wunene’. (Amaproverbia 11:17) Vhanu va swi zrandzra ku hanya ni mhunu lwa nga ni wumbilu nakone va tala ku yentxa leswi fanaka ka yene. Yesu a te: ‘A mpimu lowu n’wi pimaka ha wone, na n’wine mi ta pimiwa ha wone.’ (Luka 6:38) Xileswo, swa mu nabyalela mhunu wa wumbilu ku kuma vanghanu lavanene va wutomi hinkwabyu.

Mupostola Pawulo a byele vakriste va bandla dzra le Efesa leswaku va va ‘lava pfunanaka, lava vavelanaka, lava dzrivalelanaka’. (Ba-le-Efesa 4:32) Loko hinkwavu a bandleni va li ni wumbilu va tlhela va va ni lizrezre, a bandla dzra tiya dzri tlhela dzri va ni wumun’we. Hi nge ti txhuka hi djula ku sola-sola vamakwezru, ku va hleva kumbe ku khanela swa ku va tlhava akuva hi hlekisa vambeni. A matsrhan’wini ya leswo, leswi hi swi vulavulaka minkama hinkwayu swi fanela kuva leswi pfunaka ni ku kutxa vambeni. (Amaproverbia 12:18) Hakelo dzra kone hi leswaku a bandla dzri ta tizrela Yehovha na dzri tsrhavile.

Swanga hi leswi hi dondzriki ha kone, a wumbilu i wumhunu lebyi kombisiwaka ka hinkwaswu leswi hi swi khanelaka ni ku swi yentxa. Nakone loko hi li ni wumbilu, hi yetisela Xikwembu xezru xa lizrandzru ni lexi hananaka, Yehovha. (Ba-le-Efesa 5:1) Leswi swi yentxa kuva a bandla dzrezru dzri tiya nakone swi kutxa van’wana kuva va mu tizrela. Xileswo, a hi yentxeni hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka akuva vhanu va ta vona leswaku Timboni ta Yehovha i vhanu va wumbilu!