1, 2. Xana mfambu wa Tony wu swi kombisa kuyini leswaku swa koteka ku txintxa wutomi?

TONY a kule na a nge na papayi. Afa a dondzra sekundariya, kambe swa xikole afa swi nga mu ngheni. Hi ntiyiso wa kone, afa a pimisa ku xi tsrhika na a nga si na xi heta. Hi ku hela ka vhiki, Tony afa a hlalela mafilme kumbe ku heta nkama ni vanghanu. Nambi leswi afaka a nga li xigevengu kumbe mudzrahi wa timbangi, afa a nga xi tivi lexi a hanyelaka xone. Afa a nga dumbi leswaku Xikwembu Nkulukumba a kone. Siku dzrin’wana, Tony a tlhangane ni Timboni tibidzri ta Yehovha kutani a ti byela ku ganaganeka loku afaka a li na kone ha Nkulukumba. Timboni ti mu nyike swibukwana swibidzri leswi liki: A Vida—Teve um Criador? na A Origem da Vida—Cinco Perguntas Que Merecem Resposta.

² Loko Timboni ti mu yendzrelile, mavonela ya Tony afa ma txintxe hi ku helela. Afa a swi dondzre ngopfu swibukwana lakakuva swi finyekela swi huma ni tindleve. Tony a byele Timboni a ku: “Xikwembu xi kone.” A sungule ku dondzra Bibele nakone hi kutsrongo-kutsrongo leswi afaka a byi vonisa xiswone wutomi swi txintxile. Na a nga si na sungula ku dondzra Bibele, Tony afa a loloha ka swa xikole, kambe a game hi ku va mun’we wa vadondzri  lavanene a xikole xakwe! Nambi diretori wa xikole a hlamale swinene. A byele Tony a ku: “Mahanyela yaku ma yampswe ngopfu, na wo manota yaku ma yampswe swinene. Xana leswo swi ta va swi yentxa hi leswi u titlhanganisaka ni Timboni ta Yehovha?” Tony a te ina, a va a londzrovota ku txhumayela diretori. A hete sekundariya kutani namunhla i phayona dzra nkama hinkwawu ni nandzra wa wutizreli. Tony a nyonxe ngopfu swinene hi leswi a nga ni Tatana wa lizrandzru, Yehovha!—Amapsalma 68:5.

3. Xana Yehovha a tsratsriya vampswha akuva va yentxa yini?

³ Mfambu wa Tony wu hi dzrimuxa leswaku Yehovha awa zron’weka swinene hi vampswha. A djula leswaku wene u humelela u tlhela u nyonxa a wuton’wini. Xileswo, a ku tsratsriya akuva u yanakanya ‘Muvumbi waku a masikwini ya wuyisanyana byaku’. (Eklesiasta 12:1) Leswi a swi nabyali nkama hinkwawu, kambe swa koteka. Hi ku pfuniwa hi Xikwembu Nkulukumba, u nga humelela a wuton’wini na we he mumpswha ni loko u kulile. Akuva hi swi twisisa ha hombe leswi, hi ta bula hi leswi pfuniki va-Israyele ku teka Tiko dzra Xidumbiso ni hi leswi nyikiki Davhida ntamu wa ku hlula Goliyati.

4, 5. Hi dondzra yini ka ndlela leyi va-Israyele va hluliki va-Kanana ha yone ni leswi Davhida a hlulisiki xiswone Goliyati? (Vona swifaniso swa ku sungula.)

⁴ Loko va-Israyele va li kusuhi ni ku nhingena a Tikweni dzra Xidumbiso, Yehovha a va nyike swileleto swini? Xana a va byele leswaku va fanela ku va masotxha lamanene ngopfu kumbe ku tilulamisela yimpi? Im-him. (Deuteronoma 28:1, 2) A va byele leswaku va mu yingiseta ni ku mu dumba. (Yehošua 1:7-9) Xilayu lexo xi nga ha va xi nga twisisekanga ka vhanu, kambe hi ntiyiso wa kone hi xone afaka xi djuleka ngopfu ka va-Israyele. Hi ku phindha-phindha, Yehovha a pfune tiko dzrakwe ku hlula va-Kanana. (Yehošua 24:11-13) Ku yingiseta Yehovha swi djula lipfumelo, kambe lipfumelo ledzro minkama hinkwayu dzri tisa makateko. Leswo swi ve tanu khale nakone swi tanu ni namunhla.

⁵ Goliyati afa a li nhenha ya tiyimpi ya kolomu ka 3 wa mametro hi ku leha. Handle ka leswo afa a famba-famba ni matlhazri ya ku txhavisa. (1 Samuel 17:4-7) Kambe Davhida afa o va ni xibalakatsra ntsena ni lipfumelo ka Xikwembu Nkulukumba. Mhunu lwa pfumalaka lipfumelo a nga ha va a pimise leswaku Davhida afa a li ximphunta hi ku dzringisa ku lwa na Goliyati! Kambe hi ntiyiso wa kone, ximphunta afa ku li Goliyati.​—1 Samuel 17:48-51.

6. Hi ta bula hi yini ka nhloko-mhaka leyi?

⁶ Ka nhloko-mhaka leyi khalutiki, hi bule hi mune wa mintxhumu leyi nga hi yentxaka hi nyonxa hi tlhela hi humelela a wuton’wini. Hi dondzre leswaku hi fanela ku xuzrisa ku vilela kwezru ka swa moya, hi va ni vanghanu lavanene lava zrandzraka Yehovha, hi tibekela makungu lama phelaka ni ku nyika lisima a ntsrhunxeko lowu Yehovha a hi nyikaka wone. Ka nhloko-mhaka leyi hi ta bula hi tindlela tin’wana leti hi nga pfunekaka ha tone hi ku yentxa mintxhumu leyo leyinene. Akuva hi yentxa leswo, a hi voneni minsinya ya milawu leyi hi yi kumaka ka Amapsalma 16.

7. a) Tlhamuxela leswi mhunu lwa nga ni wumoya a nga xiswone b) Afa ku li dzrini ‘yavelo’ dzra Davhida mfuzri dzri mu yentxe a titwisa kuyini?

⁷ Mhunu lwa nga ni wumoya a pfumela ka Xikwembu Nkulukumba nakone a dzringisa ku vona mintxhumu xileswi Yehovha a yi vonisaka xiswone. A pfumelela Yehovha a kongomisa wutomi byakwe a tlhela a tiyimisela ku mu yingiseta.  (1 Ba-le-Korinte 2:12, 13) Davhida i xikombiso lexinene xa mhunu lwa nga ni wumoya. A yimbelele a ku: ‘Yehovha i yavelo dzranga’. (Amapsalma 16:5) Davhida afa a tlangela ‘yavelo’ dzrakwe, ku nga wuxaka byakwe bya le kusuhi na Yehovha nakone afa a mu yentxa wutumbelo byakwe. (Amapsalma 16:1) Hi kola ka leswo a te: ‘Hika dzranga dzri nyonxile’. A ku na ntxhumu lowu afaka wu nyonxisa Davhida ngopfu ku tlula wuxaka byakwe bya le kusuhi na Yehovha!—Dondzra Amapsalma 16:9, 11.

8. Hi swini swin’wana swi nga yentxaka wutomi byaku byi nyonxisa hakunene?

⁸ Vhanu lava tsrhamaka hi ku djula mali kumbe ku tlanga a va nge txhuki va kuma ku nyonxa loku Davhida afaka a li na kone. (1 Timoteo 6:9, 10) Makwezru mun’we wa le Canadá a li: “Ku nyonxa ka ntiyiso a hi ku kumi hi ku tikholisa hi leswi wutomi byi nga naswu, kambe hi ku kuma ka leswi hi swi nyikaka Muhanani wa tinyiko hinkwatu letinene, Yehovha Xikwembu Nkulukumba.” (Yakob 1:17) Loko u kulisa lipfumelo ka Yehovha u tlhela u mu tizrela, u ta va ni wutomi lebyi nga ni nkongometo ni lebyi nyonxisaka hakunene. Kutani ke, u nga yentxa yini akuva u tiyisa lipfumelo dzraku? U fanela ku heta nkama na Yehovha hi ku dondzra Zritu dzrakwe, u xiyisisa mintxhumu ya ku xonga leyi a yi vumbiki ni ku yanakanya hi wumhunu byakwe, ku patsra ni lizrandzru dzrakwe ha wene.​—Ba-le-Roma 1:20; 5:8.

9. U nga pfumelela Zritu dzra Yehovha dzri ku kutxetela hi ndlela yini?

⁹ Hi yin’wana minkama Xikwembu Nkulukumba a hi komba lizrandzru dzrakwe hi kuva a hi lulamisa loko swi djuleka, ku fana ni leswi tatana muni a swi yentxaka. Davhida a nyonxele ku lulamisiwa loku nakone a te: ‘Ndzri ta twalisa Yehovha, hikusa a vi mutlhavukanyisi wanga; ni le vusikwini a mbilu yanga yi ndzri mamulela.’ (Amapsalma 16:7) Davhida a tsrhame hi ku dzrimukela mayanakanyela ya Nkulukumba a tlhela a ma tekelela. A pfumelele mayanakanyela ya Nkulukumba ma mu kutxetela, leswi liki, a ma tsrhike ma mu txintxa leswaku a kota ku va mhunu lwenene. Loko u yentxa leswi fanaka, lizrandzru dzraku ha Yehovha ni ku navela kwaku ku mu nyonxisa swi ta kula kutani u ta va mukriste lwa wupfiki. Makwezru waxisati lwa vitaniwaka Christin a li loko a dondzra a tlhela a yanakanyisisa hi leswi a swi dondzraka, a titwa ingiki mintxhumu liya afa yi tsraleliwe yene!

10. Hi ku ya hi Ezaya 26:3, xana ku va ni wumoya swi ta ku pfunisa kuyini?

¹⁰ Loko u li ni wumoya, u ta vona misava ni leswi taka yi yentxekela hi vonela dzra Yehovha. Yehovha a ku nyika wutivi byobyo ni ku twisisa koloko loku yentiki. Ha yini? A djula u tiva leswi nga swa lisima a wuton’wini, u yentxa swiboho leswinene ni kuva u zrindzrela wumundzruku lebyi taka na u nga txhavi ntxhumu! (Dondzra Ezaya 26:3.) Makwezru Joshua, lwa tsrhamaka a Estados Unidos, a li loko u tsrhama kusuhi na Yehovha, u ta swi vona hi ku khanya leswi nga swa lisima ni leswi ngeke swa lisima.

11. Xana Davhida a va hlawulise kuyini vanghanu vakwe?

¹¹ Dondzra Amapsalma 16:3. Davhida afa a swi tiva ku djula vanghanu lavanene. A hlawule vanghanu lava afaka va zrandzra Yehovha nakone leswo swi mu yentxe a ‘tsrhava’. Davhida a te vanghanu vakwe i “tinsasi”, kumbe vaxwengi, hikusa afa va dzringisa ku landzrelela milawu ya Yehovha leyi basiki ya mahanyela. Mupsalma mun’wana a titwe hi ndlela leyi fanaka hi ku hlawula vanghanu kutani a tsrala a ku: ‘Ndzri nakulobye wavu hinkwavu lava ku txhavaka, ni lava londzraka swileleto swaku.’ (Amapsalma 119:63) Swanga hi leswi hi buliki  ha kone ka nhloko-mhaka leyi khalutiki, na wene u nga kuma vanghanu vanyingi lavanene a xikazri ka lava zrandzraka Yehovha va tlhela va mu yingiseta. Handle ka leswo, a swi sindzrisi leswaku vanghanu vaku va va tintanga taku.

12. Ha yini Davhida na Yonatani va ve vanghanu lavakulu?

¹² Davhida a nga hlawulanga ntsena lava afaka va li va ntanga yakwe ku va vanghanu vakwe. Xana wa mu tiva mun’we wa vanghanu lavakulu va Davhida? U nga ha pimisa hi Yonatani. Wunghanu bya Davhida na Yonatani i byin’we bya wunghanu bya ku xonga lebyi hi nga dondzraka hi byone a Bibeleni. Kambe xana afa u swi tiva leswaku Yonatani afa a tlula Davhida hi 30 wa malembe? Kutani ke, i yini lexi va yentxiki vanghanu lavakulu? Hi leswaku wunghanu byavu afa byi tiseketele ka lipfumelo dzravu ka Xikwembu Nkulukumba. Nakone afa va hloniphana va tlhela va xiyana leswaku va ni wumhunu lebyinene, bya ku fana ni xixixi lexi va xi kombisiki loko va lwa ni valala va Yehovha.​—1 Samuel 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. U nga va kumisa kuyini vanghanu va ku tala? Nyika xikombiso.

¹³ Ku fana na Davhida na Yonatani, hi nga va ni ku ‘tsrhava’ lokukulu loko hi li vanghanu va lava zrandzraka Yehovha va tlhela va va ni lipfumelo ka Yene. Kiera, lweyi a tizreliki Yehovha malembe ya ku tala, a li: “Ni yentxe wunghanu ni vhanu va ku huma misaveni hinkwayu, ku nga vhanu va tinxaka ni mimbangu ya ku hambana-hambana.” Loko u yentxa leswi fanaka, u ta yi vona ha wuswaku ndlela leyi Bibele ni moya wa ku xwenga swi hi yentxaka hi va ndangu wun’we wa vagandzreli a misaveni hinkwayu.

14. a) U nga tibekelisa kuyini makungu lama phelaka a wuton’wini? b) I yini leswi vampswha van’wana va swi hlayaka hi makungu yavu?

¹⁴ Dondzra Amapsalma 16:8. Ku gandzrela Yehovha afa a li ntxhumu wa lisima ngopfu ka Davhida. Hi ku yetisela Davhida loko u tibekela makungu ni loko nkama hinkwawu u pimisa hi leswi Yehovha a swi djulaka ka wene, u ta va ni wutomi lebyi nyonxisaka. Makwezru lwa vitaniwaka Steven a li: “Loko ni tibekela makungu ya kukazri ni gama ni ma hetisisa ni tlhela ni languta ntsrhaku, ni vona leswaku ni yampswise swa kukazri, ni tala hi ku nyonxa.” Djaha dzrin’wana dzra le Alemanha, ledzri  swoswi dzri tizrelaka ka tiko dzrimbeni, dzri li: “Loko ni duhwala, a ni swi djuli ku langusa ntsrhaku ni kuma leswaku wuton’wini byanga hinkwabyu ne hanyela ku tinyonxisa ntsena.” U titwa hi ndlela leyo? Loko swi li tanu, tizrisa wuswikoti byaku ni nyiko yini na yini leyi u nga nayu ku dzrumisa Xikwembu Nkulukumba ni ku pfuna vambeni. (Ba-le-Galatia 6:10) Tibekele makungu a ntizrweni wa Yehovha u va u mu kombela leswaku a ku pfuna ku ma hetisisa. U nga tiyiseka leswaku a ta hlamula xikhongoto xaku!​—1 Yohan 3:22; 5:14, 15.

15. Hi wani makungu lawa u nga ha tibekelaka wone? (Vona bokisi ledzri liki “ Makungu Lawa U Nga Tibekelaka Wone”.)

¹⁵ Hi wani man’we ya makungu lawa u nga ha tibekelaka wone? U nga dzringisa ku nyikela tiyangulu a mintlhanganwini hi mazritu yaku. Kumbexana u nga kunguhata ku phayona kumbe ku tizra a Betele. Nakone u nga ha dondzra lidzrimi dzrimpswha akuva u kota ku bula hi madzrungula lamanene ni vhanu lava yengetelekiki. Barak, mumpswha lwa nga ka ntizro wa nkama hinkwawu, a li: “Ku pfuka siku dzrin’wana ni dzrin’wana na ni tiva leswaku ni nyikela ntamu wanga ka Yehovha swi ni nyika ku nyonxa loku ku ngeke na ntizro wun’wana wu nga ku tisaka.”

16. Davhida afa a titwisa kuyini hi milawu ni minsinya ya milawu ya Yehovha, nakone ha yini?

¹⁶ Dondzra Amapsalma 16:2, 4. Hi lani hi dondzriki ha kone ka nhloko-mhaka leyi khalutiki, loko hi hanya hi milawu ni minsinya ya milawu ya Yehovha, ha ntsrhunxeka hakunene. Hi dondzra ku zrandzra leswinene hi hambula leswi bihiki. (Amos 5:15) Davhida a te Yehovha hi yene Xihlovo xa wunene. Wunene i mahanyela lamanene, kumbe ya ku xonga. Yehovha i munene ka hinkwaswu a swi yentxaka, nakone xin’wana ni xin’wana lexinene hi nga naxu xi pfa ka yene. Davhida a tikazratele ku tekelela Yehovha ni ku zrandzra leswi Yehovha a swi zrandzraka. Nangweso Davhida a dondzrele ku nyenya leswi Yehovha a liki swi bihile. Xin’we xa swone i ku gandzrela swithombe, ku nga ku gandzrela mhunu kumbe ntxhumu wun’wana a matsrhan’wini ya Yehovha. Ku gandzrela swithombe swi susela mhunu xintsrhuti swi tlhela swi teka ku phatima loku lumbaka Yehovha swi ku nyika mhunu kumbe ntxhumu wa kukazri.​—Ezaya 2:8, 9; Apfuletelo 4:11.

17, 18. a) Davhida a te yini hi mihandzru ya wugandzreli bya madzrimi? b) I yini lexi yentxaka vhanu va tivangela ku ‘xaniseka lokukulu’?

¹⁷ A minkameni ya Bibele, wuwoswani afa byi kotisa ku va xiyenge xa wugandzreli bya madzrimi. (Hošea 4:13, 14) Vhanu vanyingi afa va zrandzra wugandzreli bya madzrimi hi leswi afaka va zrandzra ku yentxa wuwoswani, kambe xana wugandzreli lebyo byi va yentxe va nyonxa? Nikutsrongo! Davhida a te ‘a ku xaniseka ku ta va lokukulu’ ka lava va gandzrelaka swithombe. Vhanu lavo va patsre ni ku nyikela vanavu swanga switlhavelo ka swikwembu swa madzrimi! (Ezaya 57:5) Yehovha afa a wu nyenya nsele wavu. (Yeremiya 7:31) Loko afa wo hanya a masikwini ya kone, afa u ta nyonxa hi leswi vapswele vaku va nga vagandzreli va Yehovha!

¹⁸ Namunhla, ku tala ka wukhongoti bya madzrimi byi pfumelela wuwoswani, ku patsra ni wusodoma. Loko mhunu a hanya hi wuwoswani, a nga ha titwa na a ntsrhunxekile, kambe hi ntiyiso wa kone a tivangela ‘ku xaniseka lokukulu.’ (1 Ba-le-Korinte 6:18, 19) Na wene u swi xiyile leswi? Kutani ke, n’wine vampswha, yingisetani Tatana wenu wa le tilweni. Tikholwisani leswaku ku yingiseta Xikwembu Nkulukumba swi pfuna n’wine. Pimisani ha hombe hi mihandzru ya mahanyela ya ku biha. Mi ta swi  vona leswaku makhombo ya ku tinyonxisa swa nkamanyana ma fofozra ngopfu swinene. (Ba-le-Galatia 6:8) Joshua, lweyi hi nga zranga hi khanela ha yene, a li: “Hi nga tiyentxela ku zrandzra hi ntsrhunxeko wezru, kambe ku wu tizrisa hi ndlela ya ku biha a swi tisi ku nyonxa.”

19, 20. Hi wani matovoko lawa ma taka kumiwa hi vampswha lava nga ni lipfumelo ka Yehovha va tlhela va mu yingiseta?

¹⁹ Yesu a te: ‘Loko n’wi tsrhama a zritwini dzranga, n’wi ta va vadondzrisiwa vanga kunene. N’wi ta tiva xihlayelamfuzri; a xihlayelamfuzri xi ta n’wi ntsrhunxa.’ (Yohan 8:31, 32) Hi kola ka Yehovha, hi ntsrhunxekile ka wukhongoti bya madzrimi, ka ku famba munyameni ni ka swiyilayila. A nkameni lowu taka, hi lavisela hi manyawu ‘wuntsrhunxeki bya ku phatima bya vana va Xikwembu Nkulukumba.’ (Ba-le-Roma 8:21) U nga dzringanyana ntsrhunxeko wolowo nambi o va swoswi loko u landzrelela tindondzro ta Kriste. Hi ndlela leyi, u ta ‘tiva xihlayelamfuzri’, ku nga li ntsena hi ku xi dondzra, kambe hi ku tlhela u hanya hi xone!

²⁰ Vampswha, bekelani lisima ntsrhunxeko lowu Xikwembu Nkulukumba a mi nyikaka wone. Wu tizrisani hi wutlhazri. Wu ta mi pfuna ku yentxa swiboho swoswi leswi nga mi nyikaka wumundzruku lebyinene. Mumpswha mun’we lwa nga makwezru a li: “Ku tizrisa ntsrhunxeko hi wutlhazri loko wa ha li mumpswha kunene swa pfuna loko kutani u boheka ku yentxa swiboho leswikulu, swa ku fana ni ku djula ntizro lowunene kumbe ku hlawula ku txhata kumbe ku tsrhama na u nga txhatanga swa nkamanyana.”

21. Xana u nga byi kumisa kuyini ‘wutomi lebyi nga byone’?

²¹ Ka xiyimu lexi xa ku bola, nambi leswi vhanu va liki i wutomi byinene a swi tati nkombe. A ku na mhunu lwa tivaka leswi taka yentxeka mundzruku. (Yakob 4:13, 14) Kutani ke, xa ku yampswa u nga xi yentxaka i ku hlawula leswi taka ku pfuna ku kuma ‘wutomi lebyi nga byone’​—ku nga wutomi lebyi nga helikiki a misaveni leyimpswha ya ku xonga ya Xikwembu Nkulukumba. (1 Timoteo 6:19) Yehovha a nga sindzrisi mhunu ku mu tizrela. Swi le ka mun’wana ni mun’wana wezru ku hlawula leswaku hi ta yentxa yini. Xileswo, yentxa Yehovha ‘yavelo’ dzraku hi ku tihita masiku hinkwawu leswaku u tsrhindzrekela ka yene u tlhela u bekela lisima mintxhumu hinkwayu leyinene leyi a ku nyikaka yone. (Amapsalma 103:5) Tiyiseka leswaku Yehovha a nga ku nyika ku nyonxa lokukulu ni makateko hi la ku nga gamikiki!​—Amapsalma 16:11.