1. Ha yini hinkwezru hi wu djula ntxhavelelo?

HINKWEZRU ha wu djula ntxhavelelo. Kumbexana wutomi byezru byi tale hi swikazratu, ku vaviseka ni ku hlatiyela. Kumbexana hi xanisiwa hi mavabyi, hi ku duhwala, kumbe hi ku feliwa hi muzrandzriwa wezru. Van’we kwezru va yentxeliwa tihanyi hi vambeni. Handle ka leswo, hinkwaku vhanu va ya va leva. Nakunene, ‘minkama lemimfani’ leyi hi hanyaka ka yone yi komba leswaku hi le ‘masikwini ya wugamu’ ni leswaku siku dzrin’wana ni dzrin’wana hi ya hi tsrhindzrekela misaveni leyimpswha. (2 Timoteo 3:1) Nambitanu, n’waninkama i khale hi zrindzrela ku hetiseka ka swidumbiso swa Yehovha, nakone swi nga yentxeka ho ya hi kumana ni swizralanganya. Kutani ke, hi kwini hi nga kumaka kone ntxhavelelo?

2, 3. a) Hi tiva yini hi Habakuk? b) Ha yini hi djula ku kambisisa buku dzra Habakuk?

² A hi kambisiseni buku dzra Habakuk akuva hi kuma nhlamulo ya xivutiso lexo. Nambi leswi Matsralwa ma nga hi byelikiki  swinyingi hi wutomi bya Habakuk, buku dzrakwe dzra tiyisana nhlana hakunene. Vito ledzri liki Habakuk kumbexana dzri tlhamuxela leswaku “Ku Xingazrela Loku Kufumelaka”. Leswi swi nga ha hlaya ku xingazreliwa hi mavoko ya Yehovha lama kufumelaka, ma mbuwetela vagandzreli vakwe. Kumbe swi nga ha tlhela swi hlaya ndlela leyi vagandzreli va Yehovha va khomelelaka swi tiya ha yone ka Yene. Habakuk a vulavule na Xikwembu Nkulukumba a va a mu hamba swivutiso swa kukazri. Yehovha a huhutele Habakuk ku tsrala bulu dzra kone hikusa afa a swi tiva leswaku hi ta pfuneka ha dzrone.​—Habakuk 2:2.

³ Bibele a dzri hi byeli swinyingi hi Habakuk handle ka bulu ledzri viki kone xikazri ka muprofeta lweyi lwa kazratekiki na Yehovha. Kambe buku dzrakwe i xiyenge xa ‘hinkwaswu leswi nga tsraliwa khale’ a Zritwini dzra Nkulukumba, ‘akuva hi va ni ku lavisela hi ku tiyisela ni hi ku khongoteliwa loku nga Matsralweni.’ (Ba-le-Roma 15:4) Xana buku dzra Habakuk dzri nga pfunisa kuyini mun’wana ni mun’wana wezru? Dzri nga hi pfuna ku vona leswaku ku dumba Yehovha swi tlhamuxela yini. Nangweso wuprofeta bya Habakuk byi hi tiyisekisa leswaku hi nga va ni ku zrula ka miyanakanyu nambi ho kumana ni swizralanganya kumbe mindzringo ya muxaka muni.

4. Habakuk afa a kazrateke hi mhaka muni?

⁴ Dondzra Habakuk 1:2, 3. Habakuk a hanye ka nkama wa ku kazrata swinene. Afa a tsrhama a makazri ka vhanu va ku biha ni va ku zrandzra ku lwa. Leswo afa swi mu da mbilu swinene. Matlhelo hinkwawu, afa a vona va-Israyele na va yentxelana tihanyi ni mona. Hi loko Habakuk a tivutisa: ‘Kasi wubihi lebyi byi ta hela siku muni? Ha yini Yehovha a hlwela swinene ku byi helisa?’ Habakuk a titwe na a li wusiwanini, kutani a khongota ka Yehovha leswaku a yentxa xantxhumu. Habakuk a nga ha va a sungule ku pimisa leswaku Yehovha afa a nge he na mhaka ni vhanu Vakwe kumbe afa a nge ti yentxa ntxhumu. Xana u sama u titwisa xileswo?

5. Hi nga dondzra yini a bukwini dzra Habakuk? (Vona xifaniso xa ku sungula.)

⁵ Xana Habakuk a hambe swivutiso leswo hi kuva a nga ha dumbi Yehovha ni swidumbiso swakwe? Nikutsrongo! Habakuk afa a kombela Yehovha kuva a mu pfuna ku tlhantlha ku ganaganeka ni swizralanganya swakwe. Leswo swi komba leswaku afa a nga lahlekeliwanga hi dumbo ni leswaku afa a ha dumba Yehovha. Habakuk afa a kazratekile a va a pfilunganyeka. Afa a nga swi twisisi leswi yentxiki Yehovha a hlwela ku yentxa xa kukazri ni leswaku a mu tsrhikele yini a da mbhinyeto. Kuva Yehovha a huhutele Habakuk ku tsrala swikazratu swakwe swi hi dondzrisa ndondzro ya lisima. A hi fanelanga ku txhava ku byela Yehovha swikazratu swezru kumbe ku ganaganeka kwezru. Nakunene, hi lizrezre a hi zramba kuva hi khongota hi mu byela hinkwaswu leswi hi swi twaka mbilwini. (Amapsalma 50:15; 62:8) Amaproverbia 3:5 yi kutxa hinkwezru yi ku: ‘Dumba Yehovha hi mbilu yaku hinkwayu, u nga dumbe ku yingelisisa  kwaku.’ Habakuk a tizrise mazritu lawa a wuton’wini byakwe.

6. Ha yini ku khongota swi li swa lisima?

⁶ Habakuk afa a dumba Yehovha, Munghanu ni Tatana wakwe, nakone a yentxe xa kukazri kuva a tsrhindzrekela ka yene. A nga kazratekanga ntsena a gama a dzringisa ku tlhantlha mhaka ya kone wuswakwe. A matsrhan’wini ya leswo, a txhulule mbilu yakwe ni swikazratu swakwe ka Yehovha. Lexi i xikombiso lexinene kwezru. Yehovha, Mutwi wa xikhongoto, a hi zramba ku kombisa leswaku ha mu dumba hi ku khongota ni ku mu byela swikazratu swezru. (Amapsalma 65:2) Loko hi yentxa tanu, hi ta vona ndlela leyi Yehovha a hlamulaka swikhongoto swezru ha yone. Hi ta twa ku mbuwetela kwakwe loko a hi txhavelela a tlhela a hi kongomisa. (Amapsalma 73:23, 24) A ta hi pfuna ku twisisa ndlela leyi a xi vonaka ha yone xiyimu xezru, nambi ho kumana ni ndzringo wini na wini. Ku khongota ka Yehovha hakunene i yin’we ya tindlela letinene ta ku kombisa leswaku ha mu dumba.

7. Yehovha a yentxe yini loko Habakuk a mu byele swikazratu swakwe?

⁷ Dondzra Habakuk 1:5-7. Loko Habakuk a byele Yehovha swikazratu swakwe, swi nga yentxeka a tivutisile leswaku Yehovha afa a ta ku yini. Swanga Tatana lwa nga ni lizrandzru, Yehovha a swi twisisile leswi Habakuk afaka a titwisa xiswone. Afa a swi tiva leswaku Habakuk afa o twa ku vavisa nakone afa o kombela mpfuno. Xileswo, Yehovha a nga mu kawukanga Habakuk kambe a mu byele leswi afaka a li kusuhi ni ku swi yentxa ka va-Yuda lava nga dumbekikiki. Nakunene, swi nga yentxeka Habakuk a ve wa ku sungula ku byeliwa ha Yehovha leswaku xikhatiso afa xi va buyela hi ku tsrutsruma.

8. Ha yini nhlamulo ya Yehovha afa yi nga li yone leyi Habakuk afaka a yi yimelile?

⁸ Yehovha a tlhamuxele Habakuk leswaku afa a lulamelile ku yentxa xantxhumu. Afa a ta khatisa vhanu va tihanyi ni lava ku biha va le Yuda. Hi ku hlaya leswaku leswo afa swi ta yentxeka “masikwini yenu”, Yehovha a kombe leswaku yavanyiso ledzro afa dzri ta buya na Habakuk a ha hanya kumbe na va-Israyele-kulobye va ha hanya. Nhlamulo ya Yehovha a hi swone leswi Habakuk afaka a swi yimela. Va-Kaldeya, kumbe va-Babilona, afa va lebya. Afa va ni tihanyi ta ku tlula ta va-Israyele, lava afaka va tiva milawu ya Yehovha nambi loko va nga yi landzri. Kutani ke, i yini lexi yentxiki Yehovha a tizrisa tiko ledzri dzra vahedeni ledzri nga ni nsele akuva a khatisa vhanu vakwe? Leswi afa swi to vangela Yuda ku xaniseka kun’wana. * (Vona ntlhamuxelo wa le hansi.) Xana wene inha u titwise kuyini loko afa wo va Habakuk?

9. Hi swini swivutiso swimbeni leswi Habakuk a swi hambiki?

⁹ Dondzra Habakuk 1:12-14, 17. Nambi leswi Habakuk afaka a swi twisisa leswaku Yehovha afa a ta tizrisa va-Babilona ku khatisa vhanu va ku biha lava afaka va li kusuhi naye, afa a ha pfilunganyekile. Kambe afa a titsrongahata nakone a tibekisele ku ya mahlweni a dumba Yehovha. Nakunene, a te Yehovha a tame a va ‘Zribye’ dzrakwe. (Deuteronoma 32:4; Ezaya 26:4) Habakuk afa a kholwiseka leswaku Yehovha a ni lizrandzru ni wumbilu, xileswo a nga txhavanga ku vutisa Yehovha swivutiso swimbeni, swanga hi leswi: Ha yini Yehovha afa a ta tsrhika mintxhumu yi  bihisisa a tikweni dzra Yuda ni vhanu vakwe va xaniseka hi ku tlulisa? Ha yini afa a nge na ku tekela ku yentxa xantxhumu? Ha yini Lwe Wa Ntamu Hinkwawu afa a ta tama a “miyela” ni ku pfumelela wubihi hinkwaku? Phela, Yehovha hi yene ‘Muxwengi’, nakone ‘mahlo yakwe ma base lakakuva a hluleka ku vona leswimfani, kumbe leswa ku biha’.

10. I yini leswi minkama yimbeni swi hi yentxaka hi titwa ku fana na Habakuk?

¹⁰ Minkama yimbeni hi nga ha titwa ku fana na Habakuk. Hi yingiseta Yehovha. Ha mu dumba nakone hi lera Zritu dzrakwe hi tlhela hi dzri dondzra, leswi swi tiyisaka dumbo dzrezru. Nangweso hi twa swidumbiso swakwe loko hi yingela leswi nhlengeletanu yakwe yi hi dondzrisaka swone. Kambe hi nga ha tama hi tivutisa leswi: ‘Xana ku xaniseka kwezru ku ta hela siku muni?’ Hi nga dondzra ka leswi Habakuk a gamiki a swi yentxa.

11. Xana Habakuk afa a tibekisele ku yentxa yini?

¹¹ Dondzra Habakuk 2:1. Loko Habakuk a bule na Yehovha a kume ku zrula ka miyanakanyu. Swi mu yentxe a tibekisela ku yimela Yehovha leswaku a yentxa xantxhumu. Habakuk a phinde ku tiyimisela kwakwe loko a ku: ‘Ndzri ni ku lavisela siku dzra khombo’. (Habakuk 3:16) Malandzra man’wana ya Yehovha ya ku dumbeka na wone ma lehise mbilu loko ma mu yimela leswaku a yentxa xantxhumu. Xikombiso xavu xa hi tiyisa hikusa xi komba leswaku na hine hi nga yentxa hi ku fana.​—Mika 7:7; Yakob 5:7, 8.

12. Hi nga dondzra yini ka Habakuk?

¹² Hi nga dondzra yini ka ku tiyimisela ka Habakuk? Xa ku sungula, a hi fanelanga ku tsrhika ku khongota ka Yehovha nambi loko hi kumana ni swikazratu swini na swini. Xa wubidzri, ku djuleka hi yingiseta leswi Yehovha a hi byelaka swone hi Zritu dzrakwe ni nhlengeletanu yakwe. Xa wuzrazru, hi fanela ku lehisa mbilu loko hi yimela Yehovha kuva a yentxa xantxhumu hi va hi dumba leswaku a ta ta hi zrula ntsrhwalu hi nkama wakwe. Loko hi yetisa Habakuk, hi ta va ni ku zrula ka miyanakanyu hi va hi kota ku tiyisela. Dumbo dzrezru dzri ta hi pfuna ku lehisa mbilu ni ku tsrhava nambi ho kumana ni swikazratu swa ku yentxisa kuyini. Ha dumba leswaku Tatana wezru wa le matilweni a ta yentxa xantxhumu.​—Ba-le-Roma 12:12.

13. Xana Yehovha a mu txhavelelise kuyini Habakuk?

¹³ Dondzra Habakuk 2:3. Hi nga tiyiseka leswaku Yehovha afa a nyonxile leswi Habakuk a bohiki ku mu yimela akuva a yentxa xantxhumu. Lwe Wa Ntamu Hinkwawu afa a swi tiva leswi Habakuk afaka a xaniseka ha swone, xileswo a txhavelele muprofeta lweyi a tlhela a mu tiyisa hi lizrandzru leswaku afa a ta yangula ku vilela kwakwe. Habakuk afa a ta phuliwa ka swikazratu swakwe hinkwaswu ku nga li khale. Afa swi fana ni loko Yehovha a byela Habakuk a ku: “Wene lehisa mbilu u ni dumba. Ni ta xi hlamula xikhongoto xaku, nambi loko swi voneka ingiki swo hlwela.” Yehovha a dzrimuxe Habakuk leswaku afa a yentxe khale  xiboho xa siku ledzri afaka a ta hetisisa swidumbiso swakwe ha dzrone. Xileswo, a kutxe Habakuk ku tama a lavisela. A wugan’wini, muprofeta afa a nge ti khomisiwa tingana.

14. I yini leswi hi fanelaka ku tiyimisela ku swi yentxa loko hi kumana ni mindzringo?

¹⁴ Na hine ku djuleka hi yimela Yehovha akuva a yentxa xantxhumu. Ku djuleka hi yingisetisisa leswi a hi byelaka swone. Hi ku yentxa tanu, hi ta va ni ku tiyiseka ni ku zrula ka miyanakanyu nambi ho kumana ni mindzringo yini na yini. Yesu a hi kutxe ku kala hi nga tsrhami hi ku pimisa hi ‘minkama ni tinguva’ leswi Xikwembu Nkulukumba a kalaka a nga hi byelanga. (Amintiṛo 1:7) Ku djuleka hi dumba leswaku Yehovha awa wu tiva nkama lowunene wa ku yentxa xantxhumu. Xileswo, a hi fanelanga ku kazrala kambe hi fanela ku titsrongahata, hi lehisa mbilu hi va hi kombisa lipfumelo ka Yehovha. Nakone, na ha ha zrindzrela, hi fanela ku tizrisa nkama wezru hi wutlhazri hi va hi tizrela Yehovha hi la hi nga kotaka ha kone.​—Marka 13:35-37; Ba-le-Galatia 6:9.

15, 16. a) Hi swini swidumbiso leswi hi nga swi kumaka a bukwini dzra Habakuk? b) Xana swidumbiso leswi swi hi dondzrisa yini?

¹⁵ Yehovha a dumbise leswi: ‘Lwa lulamiki a ta hanya hi ku pfumela kwakwe’, nakone ‘misava mi ta tala hi ku tiva Yehovha’. (Habakuk 2:4, 14) Ina, Yehovha a dumbisa leswaku a ta nyika wutomi lebyi nga helikiki lava lehisaka mbilu va tlhela va mu dumba.

¹⁶ Xidumbiso lexo, lexi kumekaka ka Habakuk 2:4, i xa lisima ledzrikulu lakakuva mupostola Pawulo a xi tsrhahe kazrazru  mapapeleni yakwe! (Ba-le-Roma 1:17; Ba-le-Galatia 3:11; Ba-Heberu 10:38) Hi nga tiyiseka leswaku nambi ho tlhangana ni swikazratu swa ku yentxisa kuyini, hi ta vona ku hetiseka ka swidumbiso swa Yehovha loko hi mu dumba. Yehovha a djula leswaku hi tsrhama hi ku pimisa hi dumbo dzrezru dzra wumundzruku.

17. Xana Yehovha a hi tiyisekisa leswaku a ta hi yentxela yini loko hi mu dumba?

¹⁷ Buku dzra Habakuk dzri ni ndondzro ya ntamu ka hine hinkwezru hi hanyaka masikwini ya wugamu. Yehovha a dumbisa wutomi lebyi nga helikiki ka mhunu wini na wini lwa lulamiki ni lwa mu dumbaka. Kutani a hi yeneni mahlweni hi tiyisa dumbo dzrezru ka Xikwembu Nkulukumba, nambi ho kumana ni swikazratu ni swizralanganya swa ku yentxisa kuyini. Leswi Yehovha a swi byeliki Habakuk swi hi tiyisekisa leswaku a ta hi seketela a tlhela a hi huluxa. Hi lizrezre a hi tsratsriya akuva hi mu dumba ni ku lehisa mbilu loko hi zrindzrela nkama lowu a wu bekiseliki Mfumu wakwe ku fuma misava. Hi nkama lowo, misava yi ta tala hi vhanu lava tsrhaviki ni lava zruliki, lava gandzrelaka Yehovha.​—Mattheo 5:5; Ba-Heberu 10:36-39.

18. Xana mazritu ya Yehovha ma mu khumbise kuyini Habakuk?

¹⁸ Dondzra Habakuk 3:16-19. Leswi Yehovha a swi byeliki Habakuk swi mu khumbe swinene. Habakuk a yanakanyisise hi mintxhumu ya ku hlamalisa leyi Yehovha afaka a yi yentxele vhanu vakwe minkameni leyi khalutiki. Kutani ku dumba kwakwe Yehovha ku tiyisiwile. Afa a tiyiseka leswaku Yehovha a ta yentxa xantxhumu hi ku hatlisa! Leswo swi txhavelele muprofeta lweyi, nambi leswi afaka a swi tiva leswaku a nga ha tama a xaniseka hi nkamanyana. Habakuk a nga ha tamanga a va ni ku ganaganeka. A matsrhan’wini ya leswo, a ve ni lipfumelo dzra ku helela ka leswaku Yehovha afa a ta mu huluxa. Nakunene, leswi a swi hlayaka ka ndzrimana ya 18 swi nga ha va xin’we xa swikombiso leswikulu swa dumbo leswi hi swi dondzraka a Bibeleni. Swidondzri swin’wana swi kholwa leswaku swi tlhamuxela leswi: “Ni ta tlalamba a Hosini; Ni ta kina-kina hi ku tsrhava mahlweni ka Nkulukumba.” Vona ndondzro ya ntamu swinene ka hine hinkwezru! Yehovha a nga hi nyiki ntsena swidumbiso swa ku hlamalisa swa wumundzruku, kambe a tlhela a hi tiyisekisa leswaku ku nga li khale a ta hetisisa swidumbiso leswo.

19. Hi nga txhaveleliwa hi ndlela yini ha Yehovha, ku fana na Habakuk?

¹⁹ Ndondzro ya lisima leyi hi yi dondzraka a bukwini dzra Habakuk i ku dumba Yehovha. (Habakuk 2:4) Akuva hi tama hi dumba Yehovha, ku djuleka hi tiyisa wuxaka byezru na yene. Xileswo, leswi hi fanelaka ku swi yentxa hi leswi: 1) Hi ya mahlweni hi khongota ka yene, hi mu byela swikazratu ni swizralanganya swezru hinkwaswu; 2) Hi yingiseta ha hombe leswi Yehovha a hi byelaka hi Zritu dzrakwe, ni ku landzra nkongomiso lowu a wu nyikelaka hi nhlengeletanu yakwe; 3) Hi dumbeka hi va hi lehisa mbilu loko hi yimela Yehovha akuva a hetisisa swidumbiso swakwe. Leswo hi leswi Habakuk a swi yentxiki. Nambi leswi afaka a kazrateke ngopfu loko a sungule ku bula na Yehovha, hi wugamu, a tiyisiwe nhlana a va a tsrhava! Loko hi yetisa Habakuk, na hine hi ta txhaveleliwa hi ku xingazreliwa loku kufumelaka ka Tatana wezru wa le tilweni, Yehovha. A ku na ntxhavelelo wa ku tlula lowo, lowu hi nga wu kumaka a misaveni leyi ya ku biha!