Kolanu ni sungule ku mu hleka swinene hikusa a a tikomba a nge mukhongoti, kutani ni mu vutise leswi: “U tiva yini hi Bibele.” A zame ku txintxa bulu kambe a game a ni byela leswaku mamana wake a a li Mboni ya Yehovha nakone a a mu dondzrise swa kukazri hi Bibele. Leswo swi ni hlamalisile ni va ni ya mahlweni ni mu hamba swivutiso.

Hi bule byiza byi va wusiku ngopfu. A ni byeli leswaku a Bibele dzri li i Sathana lweyi a fumaka misava. (Yh 14:30) Swi nga yentxeka wene a u yi tiva mhaka leyi, kambe mine a no sungula ku yi twa kutani ni sungule ku va ni swivutiso swinyingi mayelanu ni mhaka leyi. Phela a ni dondzre leswaku a ku ni Xikwembu Nkulukumba wa lizrandzru lweyi a a fuma misava kambe a wuton’wini byanga a ni vone mintxhumu yinyingi ya ku biha lakakuva lweswo a swi nga twali. A no va ni 26 wa melembe ntsena kambe kutani a ni hanye mintxhumu yinyingi leyi khumbiki wutomi byanga.

Papayi a ve musotxha nakone a a fambisa mavhiyawu ya masotxha ya Estados Unidos. Kutani ku sukela ne he ntsrongo a ni swi tiva leswaku ku nga ha txhuka ku sungula yimpi leyikulu. A yimpi ya Vietnã yi sungule na ni le Univhersidadi a Califórnia. Ni sungule ku tipatsra ni vadondzri kulozri hi hamba switereka. A mapholisa ma hi hlongolisile na ma khome tombhoma. Hi tsrutsrumile na hi nga ha hefemuli ha hombe nambi ku vona hi mhaka gás lacrimogénio ledzri a mapholisa a ma dzri txukumetela. Leyo ku ve nguva ya mpfilumpfilu ni wupfukeli. Vazrangeli va politika va dlayiwile nakone vhanu a va hamba switereka swinyingi. Mun’wana ni mun’wana a a ni mavonela yake nakone a ku ni mpfilumpfilu swinene.

Hi 1970, ni kume ntizro a Alasca nakone a ni hola mali ya yinyingi. Ntsrhaku ka leswo, ni ye Londres ni va ni xava mota kutani ni khoma ndlela ni ku nkwankwanana na ni nga ku tivi lomu ni yaka kone. Ntsrhaku ka tihweti, ni tlhase Africa. Loko ni le ka liyendzro ledzro, ni tive vhanu van’wana lava na vone a vo pengwa va tsrutsruma swikazratu swavu.

Mintxhumu hinkwayu leyi ni nga yi hanya ni ku yi vona a yi nyikela wumboni bya leswaku a Bibele dzri tiyisile loko dzri ku a misava yi fumiwa hi xivumbiwa xa ku biha. Kutani a ni tivutisa leswaku loko a  nge Xikwembu Nkulukumba a fumaka misava, yene a yentxa yini. Hi leswo a ni djula ku swi tiva.

Ka tiwheti leti landzreliki ni yi kumile nhlamulo. Ni tive vhanu lava tamiki va dumbeka ka Xikwembu Nkulukumba mun’we ntsena wa ntiyiso ni ku va zrandzra nambiloko va kumana ni swikazratu.

Loko ni tlhelele a Londres, ni kumane ni mamana wa munghanu wanga kutani a ni hanana Bibele. Hi ku famba ka nkama, loko ni le a Amsterdão, makwezru wa kukazri a ni kume na ni tsrhame xitaratwini na ni dondzra Bibele, hiloko a ni byela leswaku a nga ni pfuna ku dzri twisisa ha hombe. Ntsrhaku ka leswo, ni ye Dublin lani ni kumiki Betele dzra mbangu wolowo. Ni tlhase ni ba xipfalu. Hi lanu ni tiviki Arthur Matthews, ku nga makwezru lweyi a a tlhazrihile ni ku tlhela a va ni mfambu. Ntsrhaku ka ku mu kombela kuva a ni fambisela xidondzro xa Bibele a pfumelile a va a sungula ku dondzra na mine.

A ni teka xidondzro xa Bibele xi li xa lisima. Xileswo, ni sungule ku dondzra mabuku hinkwawu lawa a ma humexiwa hi nhlengeletani ku patsra ni Bibele. A swi nyonxisa ngopfu! A mintlhanganwini, a ni vona vatsrongwana na va hlamula swivutiso swa lisima leswi vavanuva va ku tlhazrika va buyaka na va tihamba hi malembe ni malembe: ‘Ha yini ku ni ku xaniseka? Xikwembu Nkulukumba i mani? Ku humelela yini hi hine loko hi fa?’ Leswi a ni nga tivi mhunu a tikweni ledzro, a vanghanu vanga hinkwavu a va li timboni ta Yehovha. Vone va ni pfune ku tsrhindzrekela kusuhi na Yehovha ni ku tlhela ni mu zrandzra.

Ni Babatisiwe hi 1972. Ntsrhaku ka lembe ni sungule ku tizra swanga phayona nakone ni sungule ku pfunisa ka bandla dzritsrongo a Newry, a Irlanda do Norte. Ni lugari yindlu a ntlhaveni leyi a yi li kusuhi ni nhava nakone kusuhi ni kolahaya a ku ni tihomu kutani a ni pfuxeta wukaneli na ni ti lavisa. A swi tikomba na nkama lowu ti ntxankunhaka a ti ni yingiseta ha hombe. A ti nga na wuswikoti bya ku ni byela leswi a ni fanela ku swi yampswisa kambe a ti ni pfuna ku vulavula na ni lavisa vayingiseti. Hi 1974 ni yaveliwe ku tizra swanga phayona dzra ku hlawuleka kun’we na makwezru Nigel Pitt, lweyi hi viki vanghanu lavakulu.

Hi kola ka switereka leswi a swi li kone a Irlanda do Norte, a mpfilumpfilu a yi li yikulu ngopfu swinene. Xileswo, van’wana va sungule ku vitana a Irlanda Do Norte swanga “Tiko Dzra Mabomba Ni Swibalesa”. A swi tolovelekile ku vona vhanu switaratwini na va lwa, va baleseliwa kumbe ku vona movha wu buluka. Hakanyingi leswi a swi vangiwa hi politika kambe ni wukhongoti a byi pfa byi nghena ka timhaka leti. Nambitasu, a Maprotestante ni Vakatolika a va swi tiva ha hombe leswaku a Timboni ta Yehovha a ti ngheneleli ka politika. Leswo a swi yentxa leswaku hi zrezra na hi ntsrhunxekile hi tlhela  hi sizreleleka. Hakanyingi vhanu a va swi tiva leswaku hi kwini lani a ku ta va ni mpfilumpfilu xileswo, a va hi byela akuva hi tivonela.

Kambe a hi minkama hinkwayu lani a swi famba ha hombe. Siku dzrin’wana mine ni phayona kulozri Denis Karigan a hi zrezra hi khambi dzra wubidzri ka xidoropana xa kukazri lani a ku nge na Timboni ta Yehovha. Hiloko wansati wa kukazri a hi lumbeta leswaku hi tinhloli leti nga masotxha ya Britânia. Swi nga yentxeka a hlaye leswo hikusa loko hi vulavula a swi tikomba leswaku a hi swipswaliwa swa mbangu luwani. Leswo swi hi txhavisile hikusa ntsena hi ku va mhunu a vulavula ni musotxha a a dlayiwa kumbe a duvuliwa tsrolo. Na ha ha yimela xibomba na hi li wuswezru, hi vone movha wu tlhasa wu yima ka baraka lani a ku ni wansati lweyi a ga hi lumbeta. Hiloko wansati lwiya a huma a vulavula ni vavanuna vabidzri lava a va li ka movha na a hi kombetela hi tintihu. Vavanuna lavo va hi tele hi movha hahombehahombe. Loko va tlhasile va hi vutise leswaku a xibomba xi tlhasa nkama muni. Loko xibomba xi tlhasile va ye vulavula ni mufambisi kambe a hi nga swi twi leswi a va khanela swone. Leswi a ku nga na mhunu mumbeni a xibombeni, hi vhele hi swi vona leswaku a va kunguhata ku hi dlaya loko hi huma ka xidoropana lexiya, kambe a hi swone leswi yentxekiki. Loko hi xike ka xibomba hi vutise mufambisi hi ku: “A nga va leswaku vavanuna lavayani a va djula ku tiva swa kukazri ha hine?” A hlamule a ku: “Ni va byelile leswaku mi vamani hikusa na mi tiva. Xileswo, mi nga txhavi. Mi sizrelelekile lani.”

Hi 1976 ka nhlengeletanu ya xifundzra a a Dublin, ni tive Pauline Lomax, lweyi a a li phayona dzra ku hlawuleka ledzri taka hi le Inglatera. A a li makwezru wa ku titsrongahata, a nga ni wumoya ni lizrandzru. Yene ni makwavu Ray, va dondzre ntiyiso ku sukela ve he vatsrongo. Ntsrhaku ka lembe, mine na Pauline hi txhatile hi va hi ya mahlweni ni ntizro wezru wa wuphayona bya ku hlawuleka a Ballymena, a Irlanda do Norte.

Hi ve ka ntizro wa wuzrumiwa ku dzringana nkama wa kukazri na hi tizrela vamakwezru a Belfast, Londonderry, ni le mimbangwini yin’wana leyi a yi ni nghozi. Hi tiyisiwe ngopfu hi ku vona lipfumelo ledzri vamakwezru va dzri kombisiki hi kuva va tsrhike tindondzro ta wukhongoti, xihlawuhlawu ni livengo ledzri a dzri dzime timitsru a timbilwini tavu, hinkwaswu leswo akuva va tizrela Yehovha. Nakone Yehovha a va sizrelelile a tlhela a va tovokisa ngopfu!

Ni tsrhame a Irlanda ku dzringana 10 wa malembe. Kutani hi 1981, hi zrambiwe kuva hi ya va ka turma dzra wu 72 dzra Giliyade. Ntsrhaku ka ku pasa ka xikole lexo, hi yaveliwe ku ya tizrela a Serra Leoa a Afrika Ocidental.

A hi tsrhama a mutini wa vazrumiwa ni 11 wa vamakwezru lava zrandzrekaka. Hinkwezru a hi tizrisa a kozinya dzrin’we, swikoti swizrazru, mimbangu yibidzri ya ku hlambela ka yone, telefone dzrin’we, mutxhini wun’we wa ku hlampswa ni wun’we wa ku womisa mpahla. Minkama yinyingi a hi fambeliwa hi magezi nakone a swi yentxeka swa kola ni kola. A swi tolovelekile ku va hi ngheneliwa hi makhondlo ni tinyoka.

A mahanyela a ma nga nabyali kambe a ntizro wa ku zrezra a wu nyonxisa. A vhanu a va hlonipha Bibele nakone a va yingiseta ha hombe lakakuva vanyingi va sungule ku dondzra ni ku yamukela ntiyiso. A mugangeni a va ni vitana “tatana Robert”, kasi nkatanga a va mu vitana “mamana Robert”. Kambe hi ku famba ka nkama, swi djule ni tizra nkama wunyingi a Betele kutani a ni nga ha kumeki nkama hinkwawu a ku zrezreni. Leswo swi yentxe vhanu va sungula ku vitana nkantanga va ku i “mamana  Pauline”, kutani mine ni ndzruluke “tatana Pauline”. Nkatanga a swi zrandzre ndjhani!

Vamakwezru vanyingi a va li swisiwana kambe Yehovha minkama hinkwayu a va nyike leswi a va swi vilela, minkama yinyingi a a va nyika hi ndlela ya ku hlamalisa. (Mt 6:33) Ni dzrimuka khambi dzrin’wana lani makwezru wa kukazri wa xisati a o va ni mali leyi a yo yanela ku xavela ndangu wake swakuda swa siku ledzro, kambe a teke mali leyo a nyika makwezru lweyi a a ni malaria lweyi a a vilela ku xava muzri. Loko siku dzri ya dzri famba, wansati wa kukazri a tile a va a hakela mali makwezru lweyo wa xisati akuva a mu luka misisi. Mintxhumu ya ku fana ni leyo a hi yi vona yi humelela makhambi manyingi.

Hi tsrhame Serra Leoa ku dzringana 9 wa malembe. Ntsrhaku ka leswo hi zrumeliwe a Betele dzra le Nigeria. Swoswi a hi le ka Betele ledzrikulu. A ntizro lowu a ni wu yentxa a wu fana ni lowu a ni wu yentxa a Serra Leoa, kambe ka nkatanga a mintxhumu yi txintxile. Khale a a heta 130 wa mawora wheti hinkwayu na a li ku zrezreni nakone a a ni swidondzro swinyingi swa Bibele leswi a swi yentxa nhluvuku. Kambe swoswi a a yaveliwe ku tizra ka ku zrunga, a lungisa timpahla. Phela swi teki nkama akuva a tolovela xiyavelo lexi. Lexi mu pfuniki ku ve ku xiya leswaku vanyingi a va wu nyika lisima ntizro lowu a a wu yentxa nakone a a ni mukhandlu wa ku kutxa vatizri van’wana va le Betele.

A mahanyela ya le Nigeria a ma hambane ngopfu ni lawa a hi ma tolovelile xileswo a hi ni swinyingi swa ku swi dondzra. Khambi dzrin’wana makwezru mun’we a ni telile a xikritori a ta ta ni komba makwezru wa xisati lweyi a a ha ku tlhasa Betele. Loko ni ye mu losa, yene a khinsamile a kozrama mahlweni kwanga. A ni hlamalisile! Hi nkama wolowo ni teliwe hi matsralwa mabidzri a miyanakanywini yanga ku nga Amintiṛo 10:25, 26 ni Apfuletelo 19:10. Ni pimise leswi: ‘Ni mu byela swaku a nga swi yentxi leswi?’ Kambe hi nkama wolowo ni tibyele leswi: ‘Loko a li leswaku a yamukeliwile akuva a tizra la Betele, swi tlhamuxela leswaku a wa swi tiva leswi Bibele dzri swi dondzrisaka.’

Ni heleliwe hi mapimu, ni nga xi tivi xa ku xi yentxa. Kutani ni ye kambisisa mhaka liya ni va ni dondzra leswaku leswi yentxiwiki hi makwezru lwiya a swi fambisana ni leswi a swi tolovelekile a mimbangwini ya ku siyanasiyana ya tiko. Nambi va xinuna, a va ni xihena xa ku kozrama nakone leswo a va swi yentxela ku kombisa xitxhavu ku nge ku gandzrela mhunu. Hi nga swi kuma swikombiso swa leswo a Bibeleni. (1Sa 24:8) Ni nyonxe ngopfu hi ku va ni nga hlayanga ntxhumu lowu a wu ta yentxa makwezru lwiya a titwa nandzru.

 Hi tive vamakwezru vanyingi va le Nigeria lava hi ku famba ka malembe va kombisiki lipfumelo ledzrikulu ka Yehovha. Mun’we wavu i makwezru Isaiah Adagbona b. Yene a dondzre ntiyiso na a ha li mumpswha, kambe hi ku famba ka nkama ku gunguliwe leswaku a ni mavabyi ya nhlokonho, ku nga mavabyi ya ku bola xikhumba xileswo a zrumeliwe lani a ku tsrhama vhanu va nhlokonho kambe a ko va yene ntsena Mboni ya Yehovha. Nambileswi a a kanetiwa, a pfune 30 wa vhanu lava a va ni nhlokonho akuva va yamukela ntiyiso, a va a pfula bandla a mbangwini wolowo.

Hi 1996 hi yaveliwe ku ya tizrela ka Betele dzra Quênia. Ledzri ku ve khambi dzra wubidzri na ni ya Quênia. A khambi dzra ku sungula, ku ve na ni nga si va Mboni. A hi tsrhama a Betele lani minkama yinyingi a hi yendzreliwa hi tihavu leti a ti talisa ku “yivela” vamakwezru va xisati mihandzru loko va yi zrwalile. Siku dzrin’wana, mun’we wa vamakwezru va xisati a Betele a dzrivale ku pfala janela dzra kwartu. Loko a tlhelile, a kume na ke ntli hi tihavu na ti tikholisa hi swakuda leswi ti swi kumiki a kwartu. Kolanu a be nyandha a va a huma hi ku tsrutsruma. A tihavu na tone ti be pongwe ti va ti huma hi ku tsrutsruma hi janela.

Mine ni nkatanga hi ye pfunisa ka bandla dzra Xiswayili. Swi nga si ya kwini, ni yaveliwe ku fambisa Xidondzro Xa Buku Xa Bandla (swoswi hi li i Dondzro Ya Bibele Ya Bandla). Loko ni khanela Xiswayili a swi yentxa ingiki ni ntsrongwana. A ni tilulamisela ha hombe na ni nga si ya mintlhanganwini akuva ni ta kota ku hamba swivutiso. Kambe loko makwezru a hlamula hi mazritu yake swa ku hambana ni leswi tsraliwiki, a ni nga ha twisisi ntxhumu. A swi khomisanyana tingana! A ni va twela wusiwana vamakwezru. Kambe hi nkama wun’we, a ni hlamalisiwa hi leswi a va ni lehisela mbilu va tlhela va titsrongahata.

A Quênia a hi hetanga nambi lembe. Hi 1997 hi zrambiwe akuva hi ya tizrela a Betele dzra Brooklyn a Nova Iorque. Swoswi a hi le tikweni ledzri vanyingi a va ganyile nakone leswo swi nga ha va xikazratu. (Pr 30:8, 9) Nambitasu, vamakwezru a va yi nyika lisima mintxhumu ya moya. Vone a va tizrisa nkama ni mintxhumu yavu ku nga li kuva va va lava ganyiki, kambe akuva va seketela mintizro leyi yentxiwaka hi nhlengeletanu ya Yehovha.

Ka malembe hinkwawu lawo, hi vone ndlela leyi vamakwezru va dumbekiki ha yone ka Yehovha ka swiyimu swa ku siyanasiyana. A Irlanda hi vone lipfumelo dzra vamakwezru nambiloko ku ni mpfilumpfilu. A Africa hi vone lipfumelo dzravu nambiloko va le wusiwanini kumbe va tsravuxiwe ni vamakwezru van’wana. A Estados Unidos, hi vone lipfumelo dzra vamakwezru nambiloko va ganyile. Ha tiyiseka leswaku Yehovha a nyonxa ngopfu loko a vona malandzra yake ma kombisa leswaku ma mu zrandzra swi nge na mhaka swiyimu leswi ma kumekaka ka swone!

A nkama wu khalute hi ku kahlula, ‘hi ku kahlula ku tlula xitizro xa muluki’. (Yb 7:6) Swoswi hi tizrela a ntsindzra wa misava hinkwayu a Warwick a Nova Iorque nakone ha nyonxa hi ku tizra ni vhanu lava va zrandzrananaka swi pfela mbilwini. Hi tlhela hi nyonxa ngopfu hi ku va hi yentxa leswi hi nga swi kotaka akuva hi seketela Hosi yezru Yesu Kriste, lweyi ku nga li khale a ta ka hakela hinkwavu lava dumbekaka.—Mt 25:34.