1. Xana wanuna a fanela ku yentxa yini akuva a va mukriste lweyi a wupfiki?

 HOSI Davhida a tsratsriye n’wanake, Solomoni, a ku: ‘Tiya ke u va wanuna.’ (1 Tih. 2:1-3) A xitsratsriyu lexi i xa lisima ka vavanuna hinkwavu lava djulaka ku va vakriste lava wupfiki. Akuva leswo swi koteka, va fanela ku dondzra ku yingiseta milawu ya Xikwembu Nkulukumba ni ku tizrisa minsinya ya malawu ya Bibele a wuton’wini byavu. (Luk. 2:52) Ha yini swi li swa lisima kuva madjaha ma va vakriste lava wupfiki?

2-3. Ha yini swi li swa lisima kuva djaha dzri txutxela ku va mukriste lweyi a wupfiki?

² Wanuna lweyi a nga mukriste a ni wutiyanguleli byinyingi bya lisima a ndangwini ni le bandleni. Wene swanga djaha, swi nga ha yentxeka u yanakanye hi wutiyanguleli lebyi u nga ha vaka na byone a nkameni lowu taka. Swi nga yentxeka u ni kungu dzra ku ngenela ntizro wa nkama hinkwawu, ku va nandzra wa wutizreli nakone hi ku famba ka nkama u va nkulu wa bandla. Swi nga yentxeka u djula ku txhata ni ku va ni vana. (Efe. 6:4; 1 Tim. 3:1) Akuva u kota ku hetisisa wutiyanguleli lebyo, u fanela ku va mukriste lweyi a wupfiki. b

³ I yini lexi nga ku pfunaka kuva mukriste lweyi a wupfiki? Ku ni wuswikoti bya kukazri bya lisima lebyi u fanelaka ku byi txutxela. Kambe, i yini leswi u nga swi yentxaka swoswi akuva nkameni lowu taka u kota ku hetisisa ha hombe wutiyanguleli lebyi u nga ha vaka na byone?

4. Xana u nga swi kuma kwini swikombiso leswinene swa ku swi yetisela? (Tlhela u vona mufoto.)

⁴ Hlawula swikombiso leswinene swa ku swi yetisela. A Bibele dzri tale hi swikombiso leswinene leswi madjaha ma nga swi yetiselaka.  Swikombiso leswo, swi vulavula hi vavanuna va nkameni wa khale lava a va zrandzra Xikwembu Nkulukumba nakone va hetisise wutiyanguleli bya ku hambana hambana akuva va hlayisa vhanu va Xikwembu Nkulukumba. U nga tlhela u kuma swikombiso leswinene a makazri ka vakriste lava wupfiki a ndangwini kumbe a bandleni. (Heb. 13:7) Nakone u ni xikombiso lexi hetisekiki xa Yesu Kriste. (1 Pet. 2:21) Nkama lowu u dondzraka swikombiso leswo hi wunyaminyami, tinyiki nkama wa ku yanakanyisisa hi matsrhamela lamanene lawa vavanuna lava va ma kombisiki. (Heb. 12:1, 2) Ntsrhaku ka leswo, vona leswaku u nga va yetisela hi ndlela yini vavanuna lava.

5. Xana u nga txutxela ku tlhavukanya hi ndlela yini, nakone ha yini leswo swi li swa lisima? (Amapsalma 119:9)

⁵ Txutxela u tlhela u “bekisa . . . ku tlhavukanya.” (Amapr. 3:21) Wanuna wa ku tlhavukanya a yanakanyisisa hi hinkwaswu na a nga si yentxa ntxhumu wa kukazri. Xileswo, tikazratele ku txutxela ni ku tama u va ni wuswitoti lebyo. Ha yini? Hikusa misava yi tale hi madjaha lama landzraka ntsena mavonela ya wone kumbe lama pfumelelaka ku kongomisiwa hi matitwela ya wone. (Amapr. 7:7; 29:11) Handle ka leswo, a televizawu, mafilme, internet ni marede social swi nga ha kutxetela ndlela leyi u yanakanyaka ni ku yentxa mintxhumu ha yone. Kutani u nga txutxela ku tlhavukanya hi ndlela yini? Sungula ku dondzra misinya ya milawu ya Bibele u tlhela u yanakanysisa leswaku ha yini yi li yinene kwaku, u gama u tizrisa minsinya ya milawu yoleyo akuva u teka swiboho leswi taka nyonxisa Yehovha. (Dondzra Amapsalma 119:9.) Loko u txutxela wuswikoti lebyo bya ku tizrisa minsinya ya milawu ya Bibele akuva u teka swiboho, u ta va na u teka gwansu dzra lisima ledzri taka ku pfuna ku va mukriste lwa wupfiki. (Amapr. 2:11, 12; Heb. 5:14) Swoswi vona ndlela leyi ku tlhavukanya swi nga ku pfunaka ha yone ka swiyimu swibidzri leswi landzrelaka: 1) ndlela leyi u tikhomaka ha yone loko u li ni vamakwezru va xisati ni 2) loko u teka swiboho swa ndlela leyi u taka yambala ha yone ni ku languteka kwaku.

6. Xana ku tlhavukanya ku nga pfuna djaha akuva dzri hlonipha vamakwezru va xisati hi ndlela yini?

⁶ Ku tlhavukanya swi ta ku pfuna kuva u hlonipha vavasati. A swi bihanga loko djaha dzri nyonxela n’hwanyana nakone dzri djula ku mu tiva ku yampswa. Kambe, djaha ledzri wupfiki nakone dzri nga ni ku tlhavukanya dzri yanakanyisisa na dzri nga si hlaya, ku yentxa kumbe ku tsrala mazritu ya lizrandzru lama taka yentxa  n’hwanyana a pimisa leswaku djaha dzra mu djula, na ku ve a dzri tiyimiselanga ku txhata na yene. (1 Tim. 5:1, 2) Nakone, loko djaha dzri namorara ni n’hwanyana wa kukazri, dzri fanela ku yentxa hinkwaswu akuva dzri nga honi ndhuma leyinene ya makwezru lweyo, hi ku va va nga vi wuswavu ka swiyimu leswi swi nga ha dzringaka ku dumbeka kwavu.—1 Kor. 6:18.

7. Xana ku tlhavukanya ku nga pfuna djaha leswaku dzri teka swiboho leswinene a mhakeni ya ku yambala ni ku tilungisa hi ndlela yini?

⁷ Ndlela yin’wana leyi djaha dzri nga kombisaka ha yone leswaku dzra yanakanya i ku teka swiboho leswinene mayelanu ni ndlela leyi dzri yambalaka ni ku tilungisa ha yone. Ha kanyingi, a mimoda yi hambiwa yi tlhela yi hangalasiwa hi vhanu lava kalaka va nga mu hloniphi Yehovha nakone va nga ni mahayela ya ku biha hi swa tinkuku. Mapimisela ya ku biha lawa vhanu lava va nga na wone ma tikomba ka muxaka wa mpahla leyi va yi hambaka, yi manya ngopfu nakone a yi tikombi leswaku i ya xinuna kumbe i ya xisati. Loko djaha dzri hlawula swa ku yambala, dzri ta kombisa leswaku dzri djula ku va mukriste lweyi a wupfiki hi ku pfumelela minsinya ya milawu ya Bibele yi dzri kongomisa nakone dzri ta va xikombiso lexinene a bandleni. Dzri nga ha tivutisa leswi: ‘Xana leswi ni swi hlawulaka swi kombisa leswaku ni ni mayanakanyela lamanene ni leswaku xana na va hlonipha van’wana? Xana ndlela leyi ni yambalaka ha yone ni ndlela leyi ni langutekaka ha yone swi yentxa van’wana va swi vona leswaku ni nandzra wa Yehovha?’ (1 Kor. 10:31-33; Tit. 2:6) Djaha ledzri dzri yanakanyaka ha hombe a dzri nga tinyonxeliwa hi vamakwezru a bandla ntsena kambe dzri ta tlhela dzri nyonxeliwa hi Papayi wa dzrone wa le matilweni, Yehovha.

8. Xana djaha dzri nga yentxa yini akuva dzri kombisa leswaku dzra dumbeka?

⁸ Vana lwa dumbekaka. Djaha ledzri dumbekaka dzri hetisisa wutiyanguleli hinkwabyu. (Luk. 16:10) Pimisa hi xikombiso lexi hetisekiki xa Yesu. A a byi hetisisa ha hombe wutiyanguleli byake. Nakone, a hetisise swiyavelo hinkwaswu leswi Yehovha a mu nyikiki swone nambiloko minkama yimbeni swi kazrata ku yentxa leswo. Yene a a zrandzra vhanu, ngopfungopfu valandzreli vake nakone hi ku swi zrandzra a nyikele wutomi byake hi nkonta yavu. (Yoh. 13:1) U nga yetisela Yesu hi ku tizra swi phela akuva u hetisisa xiyavelo xin’wana ni xin’wana lexi u nga ha nyikiwaka xone. Loko u nga swi tivi ha hombe leswi u fanelaka ku swi yentxa, titsrongahate nakone kombela mpfunu ka vamakwezru lava swi tivaka ha hombe. U nga yentxi leswi u kombeliwiki ku yentxa swone ntsena. (Rom. 12:11) Amatsrhan’wini ya leswo, hetisisa xiyavelo xin’wana ni xin’wana ingiki hi loko u “yentxela Yehovha, ku nga li vhanu.” (Kol. 3:23) Swi le livaleni leswaku a wu hetisekanga, xileswo dzringanisela nakone pfumela leswaku wa phazama.—Amapr. 11:2.

9. Ha yini djaha dzri fanela ku dondzra mintizro ya kukazri?

⁹ Akuva u va mukriste lweyi a wupfiki, u fanela ku dondzra mintizro ya kukazri. Mintizro leyo yi ta ku pfuna kuva u hetisisa wutiyanguleli byaku a bandleleni, ku kuma ntizro akuva u kota ku hlayisa ndangu waku nakone swi ta ku pfuna ku hanyisana  ha hombe ni vhanu van’wana. Kutani swoswi a hi voneni yin’wana ya mintizro leyo.

10-11. Loko djaha dzri tiva ku dondzra ni ku tsrala hi ndlela leyinene, dzri nga tipfuna dzri tlhela dzri pfuna bandla hi ndlela yini? (Amapsalma 1:1-3) (Tlhela u vona mufoto.)

¹⁰ Tiva ku dondzra ni ku tsrala ha hombe. A Bibele dzri hlaya leswaku wanuna lwa nyonxiki ni lwa humelelaka ka hinkwaswu leswi a swi yentxaka hi lweyi a dondzraka Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba siku ni siku ni ku yanakanyisisa ha dzrone. (Dondzra Amapsalma 1:1-3.) Ku dondzra Bibele siku ni siku, swi ta yentxa leswaku a ma tiva ha hombe mayanakanyela ya Yehovha nakone leswo swi ta mu pfuna ku yanakanya a tlhela a dondzra ku tizrisa minsinya ya milawu ya Yehovha hi ndlela leyinene. (Amapr. 1:3, 4) Wanuna lweyi a kotaka ku yentxa leswo i wa lisima swinene a bandleni. Ha yini?

¹¹ A bandla dzri vivelela vamakwezru va xinuna lava dondzrisaka ha hombe akuva va nyikela tidondzro ni switsratsriyu leswi seketeliwiki a Bibeleni. (Tit. 1:9) Loko u kota ku dondzra ni ku tsrala hi ndlela leyinene, u ta kota ku lulamisela ha hombe wukaneli ni tinhlamulu leti taka tiyisa lipfumelo dzra vamakwezru nakone u ta kota ku tsrala tinhla ta lisima leti u taka ti kuma nkama lowu u dondzraka kumbe nkama lowu u yingisetaka wukaneli a mintlhanganwini, ka tinhlengeletanu ni ka ma kongresu. Tinhla leto ti ta ku pfuna ku tiyisa lipfumelo dzraku ni ku tiyisa vambeni.

12. I yini leswi taka ku pfuna ku bulisana hi ndlela leyinene ni van’wana?

¹² Tiva ku vulavula ha hombe ni vhanu vambeni. Wanuna lwa nga mukriste a fanela ku dondzra ku vulavula hi ndlela leyi nga yinene. Wanuna lweyi a kotaka ku bulisana ha hombe ni vambeni a yingiseta ha hombe nakone awa swi kota ku twisisa miyanakanyu ni matitwela ya vambeni. (Amapr. 20:5) Nakone awa swi kota ku xiya ndlela leyi mhunu a titwaka ha yone loko a txintxa mpfumawulo wa zritu, ku txintxa ka wuso ni ndlela leyi a txhukatxhukisaka mizri ha yone. U nge swi koti ku dondzra hinkwaswu leswo loko u nga tinyiki nkama wa ku va ni vambeni. Loko u talisa ku bula ni vhanu hi ku tizrisa email, mamensaji kumbe ka maredi sosiyali swi nga ha ku kazratela ku bulisana ni vhanu hi xivizri. Kutani, dzringisa ku bulisana ni vhanu hi xivizri ku nga li ka matelefone.—2 Yoh. 12.

13. He swini swin’wana leswi djaha dzri fanelaka ku swi dondzra? (1 Timotewu 5:8) (Tlhela u vona mufoto.)

¹³ Dondzra ku yentxa mintxhumu ha wuswaku. Mukriste lweyi a wupfiki a fanela ku tiva ku tihlayisa ni ku hlayisa ndangu wake. (Dondzra 1 Timotewu 5:8.) Ka mimbangu yin’wana, djaha dzri nga ha dondzra ntizro ka papayi wa dzrone kumbe ka maxaka man’wana. Kasi ka mimbangu yin’wana, djaha dzri nga dondzra ntizro a xikole. Swi nge na mhaka ndlela leyi swi nga ha vaka ha yone, i swinene ku dondzra ntxhumu  wa kukazri lowu taka ku pfuna ku kuma ntizro. (Mint. 18:2, 3; 20:34; Efe. 4:28) Tikazratele ku tizra hi nkhikhi akuva u heta ntizro lowu u nyikiwiki wone, loko u yentxa leswo u ta va ni ndhuma leyinene. Nakone, swi ta ku pfuna ku tama u tizra ku dzringana nkama wa ku leha. Matsrhamela ni wuswikoti leswi hi buliki ha swone ka mayava lama khalutiki, na swone i swa lisima akuva mukriste a kota ku hetisisa wutiyanguleli lebyi a nga ha vaka na byone a nkameni lowu taka. A hi voneni byin’we bya wutiyanguleli lebyo.

14. Xana djaha dzri nga tilulamisela hi ndlela yini akuva dzri nghenela ntizro wa nkama hinkwawu?

¹⁴ Ku Nghenela ntizro wa nkama hinkwawu. Vakriste vanyingi lava wupfiki va sungule ntizro wa nkama hinkwawu na va ha li madjaha. Ku va phayona swi pfuna djaha ku hanyisana ha hombe ni vhanu lava nga ni wumhunu lebyi hambaniki ni ku tizrisa ha hombe mali leyi dzri yi kumaka. (Filp. 4:11-13) Ndlela leyinene ya ku sungula ntizro wa nkama hinkwawu i ku teka wuphayona bya ku pfunisa. Vamakwezru vanyingi va hete nkama wa kukazri na va tizra swanga maphayona ya ku pfunisa, leswi va pfuniki ku lulamela ku va maphayona ya nkama hinkwawu. Ntizro wa wuphayona wu nga tlhela wu ku pfulela mikhandlu yin’wana ya ku va ka ntizro wa ku hlawuleka nkama hinwawu, wa ku fana ni ku tizra ka ku yaka kumbe a Betele.

15-16. I yini leswi taka pfuna djaha akuva dzri va nandzra wa wutizreli kumbe nkulu wa bandla?

¹⁵ Ku va nandzra wa wutizreli kumbe nkulu wa bandla. Vakriste hinkwavu va xinuna a bandleni va fanela ku va ni kungu dzra ku faneleka ku tizra swanga vakulu va bandla. A Bibele dzri hlaya leswaku vavanuna hinkwavu lava tikazratelaka ku kuma wutiyanguleli lebyo va tikazratela “ntizro lowunene.” (1 Tim. 3:1) Na a nge si tizra swanga nkulu wa bandla, makwezru wa xinuna a fanela ku faneleka ku va nandzra wa wutizreli. Malandzra ya wutizreli ma pfuna vakulu ku hlayisa vamakwezru a bandleni hi tindlela ta ku hambanahambana. Vakulu va bandla kun’we ni malandzra ya wutizreli i malandzra ya ku titsrongahata lawa ma tizrelaka vamakwezru nakone i vazrezri va nkhikhi. Madjaha ma nga faneleka ku tizra swanga malandzra ya wutizreli nambiloko ma li ni 17 ku ya ka 19 wa malembe. Nakone nandzra wa wutizreli lweyi a fanelekaka ha hombe a nga hlawuliwa ku tizra swanga nkulu wa bandla ku sukela ka 20 wa malembe.

¹⁶ Kutani, i yini lexi u fanelaka ku xi yentxa akuva u va nandzra wa wutizreli kumbe nkulu wa bandla? A Bibele dzri ni nxanxamelo wa matsrhamela lawa u fanelaka ku va na wone. Kambe dzrimuka leswaku matsrhamela lawa ma fanela ku susumetiwa hi lizrandzru ledzri u nga na dzrone hi Yehovha, ndangu waku ni bandla. (1 Tim. 3:1-13; Tit. 1:6-9; 1 Pet. 5:2, 3) Tikazratele ku twisisa leswi patsrekaka ka tsrhamela ha  dzrin’we. Handle ka leswo, khongota u kombela leswaku Yehovha a ku pfuna ku va ni matsrhamela lawo. c

17. Xana djaha dzri nga tilulamisela akuva dzri va nuna ni ku va nhloko ya ndangu leyinene hi ndlela yini? (Tlhela u vona mufoto.)

¹⁷ Ku va nuna ni ku va nhloko ya ndangu. Hi ku ya hi mazritu ya Yesu, vakriste van’wana lava wupfiki va hlawule ku kala va nga txhati. (Mat. 19:12) Kambe, loko u hlawula ku txhata, u ta va ni wutiyanguleli bya ku va nuna ni ku va nhloko ya ndangu. (1 Kor. 11:3) Yehovha a djula leswaku nuna a zrandzra nsati wake a tlhela a mu hlayisa hi tlhelo dzra nyama, dzra matitwela ni hi tlhelo dzra moya. (Efe. 5:28, 29) Matsrhamela hinkwawu ni wuswikoti hinkwabyu leswi hi swi voniki ka xidondzro lexi, swa ku fana ni ku tlhavukanya, ku hlonipha vamakwezru va xisati ni ku dumbeka swi ta ku pfuna kuva u va nuna lwenene. Hi ndlela leyo, u ta va u lulamele ku va nuna ni ku va nhloko ya ndangu.

18. Xana djaha dzri nga tilulamisela hi ndlela yini leswaku dzri va papayi?

¹⁸ Ku va papayi. Ntsrhaku ka ku txhata u nga ha va papayi. Xana u nga dondzra yini ka Yehovha mayelanu ni ku va papayi lwenene? U nga dondzra mintxhumu yinyingi. (Efe. 6:4) Yehovha a a nga dani ku byela n’wanake, Yesu, leswaku awa mu zrandzra nakone awa mu yamukela. (Mat. 3:17) Xileswo, loko u va papayi, u nga dzrivali ku va minkama hinkwayu u byela vanaku leswaku wa va zrandzra. Loko vanaku va yentxa mintxhumu leyi nga yinene minkama hinkwayu va kulungeli. Vapapayi lava yetiselaka xikombiso xa Yehovha, va pfuna vanavu ku va vakriste lava wupfiki. U nga tilulamisela ku sukela swoswi akuva u va papayi lwenene hi ku va u hlayisa ndangu waku hi lizrandzru ni vamakwezru a bandleni nakone u va byela leswaku wa va zrandzra. (Yoh. 15:9) Leswo hi swone swi taka ku pfuna loko u txhuka u va nuna kumbe papayi. Kambe na leswo swi nga si na yentxeka, u nga tiyiseka leswaku u wa lisima ka Yehovha, a ndangwini ni le bandleni.

19-20. I yini leswi taka pfuna madjaha kuva ma va vakriste lava wupfuki? (Vona mufoto lowu nga ka kapa.)

¹⁹ Madjaha, swi djula ku tikazrata akuva mi va vakriste lava wupfiki. U fanela ku yetisela swikombiso leswinene, ku txutxela wuswikoti bya ku tlhavukanya, ku dumbeka, ku dondzrela ntizro lowu taka ku pfuna wuton’wini ni ku tilulamisela ku kuma wutiyanguleli a nkameni lowu taka.

²⁰ Swi nga yentxeka u vilela, ntsena hi ku yanakanya wutiyanguleli lebyi u taka va na byone a nkameni lowu taka. Kambe u ta swi kota. Dzrimuka leswaku Yehovha a swi djula ngopfu ku ku pfuna. (Eza. 41:10, 13) I ntiyiso leswaku, vamakwezru a bandleni na vone va ta ku pfuna. Loko u va wanuna lweyi Yehovha a djulaka leswaku u va yene, wutomi byaku byi ta nyonxisa swinene. N’wine madjaha, hi mi zrandzra ngopfu swinene! Nakone mi nga tiyiseka leswaku Yehovha a ta mi tovokisa loko mi tikazratela ku va vakriste lava wupfiki.—Amapr. 22:4.