HANDLE ka ku ganaganeka, u nyonxa ngopfu hi swihiwa hinkwaswu leswi Yehovha a ku nyikiki swone, ku patsra ni ntsrhunxeko wa ku tihlawulela ndlela leyi u nga swi tizrisaka ha yone swihiwa leswo. Hi ku ya hi Bibele, a vhinyu na dzrone i xihiwa lexi pfaka ka Yehovha. Dzrone dzri li: ‘A fexta dzri yentxeliwa ku hleka; wuvhinya byi tsrhavisa wutomi.’ (Ekles. 10:19; Amaps. 104:15) Kambe swi nga yentxeka u swi xiyile leswaku vhanu va kukazri va ni xikazratu ka byala. Handle ka leswo, vhanu va ni mavonela lama hambaniki loko swi ta mhakeni leyi hi ku ya hi tiko ledzri va humaka ka dzrone kumbe ntumbuluku wavu. Kutani, i yini lexi nga pfunaka mukriste kuva a teka swiboho leswinene loko swi ta a mhakeni ya byala?

Swi nge na mhaka lomu hi tsrhamaka kone kumbe lomu hi kuleliki kone, loko hi pfumelela minsinya ya milawu ya Xikwembu Nkulukumba yi hi kongomisa hi ta va ni wutomi bya ku nyonxisa.

Hi lani u swi xiyiki ha kone, vhanu vanyingi namunhla va nwa byala siku ni siku nakone va byi nwa ngopfu. Van’wana va zrandzra ku nwa byala hi leswi va titwaka ha hombe loko va nwile, van’wana va nwa akuva va dzrivala swikazratu swavu. Ka mimbangu yinyingi vhanu lava va nwaka ngopfu byala va voniwa na va li vhanu lava tiyiki kumbe tinkokotla.

Lexi nyonxisaka, vakriste va ni minkongomiso ya Muvumbi wavu lwa nga ni lizrandzru. Hi xikombiso, Yehovha a hi basopisa ka mintxhumu ya ku txhavisa leyi nga ha humelelaka hi kola ka ku nwa ngopfu byala. Ka Amaproverbia 23:29-35 hi dondzra hi mfambu wa mhunu wa kukazri lweyi a a nwa ngopfu byala ni mintxhumu ya ku biha leyi humeleliki ntsrhaku ka loko a nwe ngopfu byala. a Daniel, nkulu wa bandla lwa tsrhamaka Europa, a dzrimuka ndlela leyi wutomi byake a byi li ha yone na a nga si na dondzra hi Yehovha. Yene a li: “A ni nwa ngopfu byala lakakuva ni teka ni swiboho leswi kalaka swi nga pfuni ntxhumu, nakone ku ta tlhasa ni namunhla loko ni swi dzrimuka swi ni pitsrula ni mbilu.”

Hi nga teka swiboho leswinene mayelanu ni ku nwa byala ni ku tingawula swikazratu leswi tisiwaka hi kola ka ku nwa ngopfu byala hi ndlela yini? Hi fanela ku pfumelela Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri hi pfuna ku teka swiboho leswinene.

A hi voneni leswi Bibele dzri swi hlayaka mayelanu ni byala ni leswaku ha yini vhanu va kukazri vanwa.

A Bibele a dzri tsimbise ku nwa hi mpimu. Ku hlaya ntiyiso, Bibele dzri hlaya leswaku ku nwa vhinyu ku nga ha va ntxhumu wa ku nyonxisa. A buku dzra Ekleziasta 9:7 dzri li: ‘Dana swakuda swaku hi ku tsrhava, u nwa wuvhinya byaku hi mbilu leyi titsrhavelaka.’ Yesu ni malandzra man’wana ya ku dumbeka ka Yehovha a va txhuka va nwa byala.—Mat. 26:27-29; Luk. 7:34; 1 Tim. 5:23.

A Bibele dzri kombisa leswaku ku ni ku hambana lokukulu a makazri ka ku nwa byala byitsrongo ni ku popswa. Dzri hlaya hi ku kongoma dzri ku: “Mi nga nwi vhinyu mi za mi popswa.” (Efe. 5:18) Dzri tlhela dzri hlaya leswaku: “[A] timpopswi . . . a ti nge ti da pfindla dzra Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba”. (1 Kor. 6:10) Swi le livaleni leswaku Yehovha a tsimbisa ku nwa ku tlula mpimu ni ku popswa. A matsrhan’wini ya kuva hi yetisela mahanyela ya vhanu va lomu hi tsrhamaka kone, hi ta teka swiboho leswinene leswi nyonxisaka Xikwembu Nkulukumba.

Van’wana va yanakanya leswaku va nga nwa byala byinyingi kambe va nga popswi, kambe leswo swi ni khombo. Bibele dzri swi beka livaleni leswaku lweyi a nga ‘xikazrawa xa vhinyu’ a nga ha yentxa xihoxo  lexikulu ni ku dohela Yehovha. (Tit. 2:3; Amapr. 20:1) Yesu a hlaye leswaku “ku nwa ngopfu” ku nga sivela mhunu ku va a nghena a Mfun’wini wa Xikwembu Nkulukumba. (Luk. 21:34-36) Kutani, i yini leswi nga pfunaka mukriste kuva a fambela kule ni swikazratu leswi tisiwaka hi ku nwa ngopfu byala?

Ku landzrelela swihena swa lomu hi kuleliki kone mayelanu ni ku nwa byala swi ni khombo. Swanga vakriste, hi djula ku yentxa leswi nyonxisaka Yehovha loko swi ta mhakeni ya ku da ni ku nwa. Ku yentxa leswo swi kombisa wutlhazri, a Bibele dzri hi dzrimuxa leswi: “Nambiloko mi da kumbe mi nwa kumbe mi yentxa ntxhumu wun’wana ni wun’wana, yentxani hinkwaswu akuva ku dzrumisiwa Xikwembu Nkulukumba.” (1 Kor. 10:31) Yanakanya hi swivutiso leswi ni minsinya ya milawu leyi landzrelaka:

Xana ni nwa akuva ni zrandzriwa hi vhanu van’wana? A buku dzra Eksoda 23:2 dzri li: ‘U nga vi landzrelela la va xitsrhungu.’ Lani Yehovha a a basopisa Vaisrayele akuva va nga yetiseli vhanu lava a va nga mu gandzreli. Xitsratsriyo lexi xa tizra ni kwezru namunhla. Loko hi pfumelela leswaku vhanu van’wana va kutxetela mimpimiso ni swiboho swezru mayelanu ni byala, hi kutsrongokutsrongo hi nga ha tsrhika ku landzrelela minsinya ya minawu ya Yehovha nakone wuxaka byezru na yene byi nga ha hela.—Rom. 12:2.

Xana ni nwa leswaku ni komba vhanu van’wana leswaku ni tiyile? Ka mimbangu yin’wana ku nwa ngopfu swi tolovelekile nakone swa pfumeleliwa. (1 Pet. 4:3) Kambe vona xitsratsriyo xa wutlhazri lexi hi xi kumaka ka 1 Vakorinte 16:13 lexi liki: “Tsrhamani na mi pfukile, tiyani a lipfumelweni, vanani ni xixixi, mi va ni ntamu.” Kambe, xana a byala byi nga pfuna mhunu kuva a tiya? Ku hambana ni leswo, a byala byi yentxa mhunu a nga ha yanakanyi ha hombe nakone a nga teki swiboho leswinene. Xileswo, kuva mhunu a nwa byala byinyingi a swi hlayi swone leswaku a tiyise, kambe swi hlaya leswaku i xiphunta. Buku dzra Ezaya 28:7 dzri hlaya leswaku vhanu lava tinyiketelaka ka byala ku tlula mpimu a swi nge ti va fambela ha hombe.

A ntamu wa ntiyiso wu pfa ka Yehovha nakone swi patsra ku tsrhama na hi pfukile ni ku tiya a ku pfumeleni. (Amaps. 18:32) Hi nga yentxa leswi fanaka, minkama hinkwayu hi tivonela akuva hi nga teki swiboho leswi taka kala swinga sizreleli wuxaka byezru na Yehovha. Yesu a kombise ntamu lowo loko a ha li lani misaveni, nakone vhanu vanyingi a va mu hlonipha hi leswi a a ni xixixi a tlhela a tiyimisela ku yentxa leswi a nga swinene.

 Xana ni nwa akuva ni dzrivala swikazratu swanga? Mun’we wa mutsrali wa mapsalma a huhuteliwe ku tsrala mazritu lama liki: ‘A ku taleni ka minhlatiyelo yanga, a swimiyeto swa [Yehovha] swi nyonxise hika dzranga.’ (Amaps. 94:19) Kutani, loko u hlatiyela hi kola ka swikazratu swa kukazri, djuletela mpfunu wa Yehovha ku nga li wa byala. Yin’we ya tindlela ta ku yentxa leswo i ku khongota hi xitalu ka Yehovha. Nakone vanyingi va djuletele mpfunu ka vamakwezru va kukazri lava wupfiki a bandleni, nokone leswo swi va pfune ngopfu. Ku hlaya ntiyiso, ku nwa hi nkongometo wa ku dzrivala swikazratu swi nga ha yentxa leswaku mhunu a hela ntamu wa ku tama a yentxa leswi nga swinene. (Hoš. 4:11) Daniel lweyi hi vulavuliki ha yene ku sunguleni, a li: “Leswi a ni hlatiyela ni ku tsrhamela ku titwa nandzru a ni nwa akuva ni kota ku lavisana ni xiyimu lexi. Kambe swikazratu swanga swi ye swi yengeseleka, ni luze vaghanu nakone xiyimu xanga a xi nga ha ni nyonxisi.” Kambe i yini lexi pfuniki Daniel? Yene a li: “Ni twisise leswaku a ni vilela Yehovha ku nga li byala. Hi wugamu ni swi kotile ku lwisana ni swikazratu swanga ni tlhela ni swi hlula.” Lexi nyonxisaka hi leswaku minkama hinkwayu Yehovha a tiyimiselile ku hi pfuna, nambiloko hi le ka swiyimu leswi vonekaka ingiki a ku na ndlela ya ku huma ka swone.—Filp. 4:6, 7; 1 Pet. 5:7.

Loko u talisa ku nwa, ha yini u nga kambisisi leswaku u nwa loko swi te yini nakone u heta nkama muni na u nga nwi. U nga ha tivutisa leswi: ‘Xana mun’we ka maxaka yanga kumbe munghanu wanga wa le kusuhi awa kazrateka mayelanu ni ndlela leyi ni nwaka ha yone?’ Loko nhlamulo a li ina, swi nga yentxeka a li xikombiso xa leswaku u sungula ku va ni swiyentxo kumbe xikazratu lexi a wu nga si na xi gungula. ‘Xana ni nwa ngopfu ku tlula leswi a ni nwisa xiswone khale?’ Mhunu lweyi a nga ka xiyimu lexo, swi nga yentxeka a nga si va mpopswi kambe hi ku famba ka nkama a nga ha va mpopswi. ‘Xana na swi kota ku tsrhama masiku manyingi na ni nga nwi byala?’ Loko leswo swi ku kazratela, swi nga yentxeka kutani byala byi ku nghenile kumbe u li mpopswi. Ka xiyimo lexo, swi nga yentxeka swi vilela kuva u djuletela mpfunu wa vadotori.

Vhanu van’wana va hlawule kuva va nga ha nwi byala hi kola ka swikazratu leswi tisiwaka hi ku nwa. Van’wana a va nwi byala hikusa a dzri va nandzrikeli. Loko van’we va hlawula kuva va nga nwi, swi tava swinene kuva hi hlonipha xiboho xavu matsrhan’weni ya ku va solasola.

 Swi nga yentxeka u vone ku li wutlhazri ku tibekela swipimelo mayelanu ni byala. A mukriste a nga ha tibekela swipimelo mayelanu ni leswaku a ta nwa mpimu muni wa byala. Kumbe a titsrimbela leswaku a djula ku tsrhama nkama muni na nga nwi, kumbexana a djula ku nwa kan’we hi vhiki kumbe a djula ku nwa byala byitsrongo nkama lowu a daka. Kasi van’wana va hlawula muxaka wa byala lebyi va taka nwa byone. Hi xikombiso, va nga ha hlawula ku nwa vhinyu kumbe serveja hi ndlela leyi dzringaniseliwiki, kambe va nga nwi byala lebyi hisaka ngopfu bya ku fana ni nthonthontho, whisky kumbe gin. Loko u tibekela swipimelo leswi, swi ta ku nabyalela ku swi landzra. Loko mukrsiste lweyi a wupfiki a tibekela swipimelo swa ku fana ni leswi, a nga fanelanga a dana hi leswi van’wana va taka swi hlaya mayelanu ni leswi a titsrimbeliki swone.

I swa lisima ngopfu swinene ku swi tekela nhlokweni leswi van’wana va swi pimisaka. Buku dzra Varoma 14:21 dzri li: “Swa yampswa ku va u nga di nyama kumbe ku nwa vhinyu, kumbe ku yentxa ntxhumu wun’wana lowu taka tsranisa lipfumelo dzra makwenu.” U nga xi tizrisa hi ndlela yini xitsratsriyo lexi? Hi ku kombisa lizrandzru. Loko u tiva leswaku makwenu a ta khunguvanyeka loko a ku vona na u nwa byala, a swi yampswi ku va u nga nwi? Hi ndlela leyi fanaka, u kombisa ku zron’weka ni ku hlonipha matitwela ya van’wana hi ku va u yentxa leswi taka pfuna van’wana ku nga li leswi taka pfuna wene ntsena.—1 Kor. 10:24.

Handle ka leswo, swi nga yentxeka a mfumu wu nyikele nawu mayelanu ni byala, kutani mukriste a ta wu yingiseta nawu lowo. Hi xikombiso, milawu leyo yi nga ha patsra ntanga leyi pfumeleliwaka kuva mhunu a sungulaka ku nwa ha yone, kumbe ku tsimbisa ku fambisa movha kumbe ku tizrisa mitxhini ya kukazri na a nwile.—Rom. 13:1-5.

Yehovha a hi nyike ntsrhunxeko wa ku va hi tikholisa hi swihiwa swinyingi leswi a hi nyikiki swone. Ntsrhunxeko lowu, wu patsra kuva hi hlawula leswi hi taka swi da ni leswi hi taka swi nwa. Handle ka ku ganaganeka, hi nyonxa ngopfu hi ntsrhunxeko lowu hi nga na wone wa ku tihlawulela nakone hi djula ku kombisa ku tlangela hi ku va hi teka swiboho leswi taka nyonxisa papayi wezru wa tilweni, Yehovha.