1. Xana u fanela ku yentxa yini akuva u va mukriste lweyi a wupfiki?

 SWA hlamalisa ku vona ndlela leyi ntsrongwana a kulaka ha yone hi nkamanyana wutsrongo a va nkulu wa mhunu, nakone leswo swi yentxeka hi ku kahlula. Kambe, ku kula hi tlhelo dzra moya swi hambanile. b (1 Kor. 13:11; Heb. 6:1) Ku va mhunu a va ni wuxaka lebyi tiyiki na Yehovha swi djula leswaku a tikazrata. Handle ka leswo, akuva a va ni matsrhamela lamanene, ku va ni wuswikoti bya ku yentxa xa kukazri ni ku tlhela a tilulamisela akuva a va ni wutiyanguleli a nkameni lowu taka, a vilela mpfunu wa moya wa ku xwenga.—Amapr. 1:5.

2. Xana hi dondzra yini ka Genesis 1:27, nakone hi ta dondzra yini ka xidondzro lexi?

² Yehovha a vumbe wanuna ni wansati. (Dondzra Genesis 1:27.) I ntiyiso leswaku a vavanuna ni vavasati va ni xivumbeko lexi hambaniki, kambe va tlhela va hambana hi tindlela tin’wana. Hi xikombiso, Yehovha a vumbe vavanuna ni vavasati akuva va hetisisa wutiyanguleli bya kukazri, xileswo va vilela ku va ni matsrhamela ni wuswikoti bya kukazri akuva swi va pfuna ku hetisisa wutiyanguleli byavu. (Gen. 2:18) Ka xidondzro lexi, hi ta vona leswi van’hwanyana va nga swi yentxaka akuva va va vakriste lava wupfiki. Nakone ka xidondzro lexi landzrelaka, hi ta vona leswi madjaha ma nga swi yentxaka.

3-4. Xana van’hwanyana va nga swi kuma kwini swikombiso leswinene swa ku swi yetisela? (Tlhela u vona mufoto.)

³ A Bibele dzri vulavula hi vavasati vanyingi va ku hlamalisa lava zrandzriki Yehovha va tlhela va mu tizrela. (Vona nhlokomhaka leyi liki: “O Que Podemos Aprender Com As Mulheres Mencionadas Na Bíblia?” ka site dzra jw.org) Hi lani tsralwa dzra nhlokomhaka yezru dzri hlayaka ha kone, vone a va “dzringanisela ka mintxhumu hinkwayu” va tlhela va “dumbeka ka mintxhumu hinkwayu.” Ntlhantakubidzri, a mabandleni ku ni swikombiso swinyingi swa vamakwezru va xisati lava wupfiki, lava vampshwa va nga va yetiselaka.

⁴ Van’hwanyana, swi ngo yini mi djuletela vamakwezru va kukazri va xisati lava wupfiki, mi zama ku yetisela xikombiso xavu? Lavisa leswaku he wani matsrhamela lawa va nga na wone nakone yanakanya hi ndlela leyi u nga ma yetiselaka ha yone. Ka mayava lama landzrelaka, hi ta vona matsrhamela mazrazru ya lisima lawa vamakwezru va xisati va fanelaka ku va na wone.

5. Ha yini ku titsrongahata ku li ka lisima akuva mukriste wa xisati a va lweyi a wupfiki?

⁵ Ku titsrongahata i tsrhamela dzra lisima akuva mhunu a va mukriste lwa wupfuki. Loko wansati a titsrongahata, a ta va ni wuxaka lebyi tiyiki na Yehovha nakone a ta hanyisana ha hombe ni vhanu van’wana. (Yak. 4:6) Hi xikombiso, wansati lweyi a zrandzraka Yehovha awa titsrongahata nakone awa wu hlonipha nawu wa wuhloko lowu bekiwiki ha Yehovha. (1 Kor. 11:3) Nawu lowo wu tizra a bandleni ni le ndangwini. c

6. Xana van’hwanyana va nga dondzra yini ka xikombiso xa Rabeka a mhakeni ya ku titsrongahata?

⁶ Vona xikombiso xa Rabeka. Yene a a li wansati wa wutlhazri ni xixixi, nakone a a tiva ndlela ni nkama wa ku yentxa mintxhumu. (Gen. 24:58; 27:5-17) Nambitanu, minkama hinkwayu a a kombisa xihlonipho ni ku titsongahata. (Gen. 24:17, 18, 65) Loko na wene u tibeka hansi u tlhela u seketela lava Yehovha a va nyikiki  wutiyanguleli ku fana na Rabeka, u ta va xikombiso lexinene a ndangwini ni le bandleni.

7. Xana van’hwanyana va nga xi yetisela hi ndlela yini xikombiso xa Esteri xa ku va lava dzringaniselaka?

⁷ Ku dzringanisela i tsrhamela ledzri vakriste hinkwavu lava wupfiki va fanelaka ku va na dzrone. Bibele dzri hi kutxa ku va lava titsrongohataka ni lava dzringaniselaka. (Amapr. 11:2) Esteri a a li nandzra wa ku dumbeka wa Yehovha ni lwa dzringaniselaka. Leswi a a dzringanisela, a nga zanga a tikhuza loko a ve hosi. Yene a yingisete xitsratsriyo xa primu wake Mordekayi a tlhela a xi landzra. (Est. 2:10, 20, 22) Na wene, u nga yentxa leswi fanaka hi ku dzringanisela u va u djuletela switsratsriyo leswinene u va u swi landzra a wunton’wini byaku.—Tit. 2:3-5.

8. Hi ku ya hi 1 Timotewu 2:9, 10, xana ku dzringanisela ku nga mu pfunisa kuyini makwezru wa xisati akuva a teka swiboho leswinene a mhakeni ya ku yambala ni ku tilunghisa?

⁸ Esteri a tlhele a kombisa ku dzringanisela hi ndlela yimbeni. Yene a a ‘xongile e mphuzri’, nambitanu, yene a a nga djuli ku xiyiwa hi vhanu hinkwavu. (Est. 2:7, 15) Xana makwezru wa xisati a nga xi yetisela hi ndlela yini xikombiso xa Esteri? Yin’we ya tindlela i ku yentxa leswi kumekaka ka buku dzra 1 Timotewu 2:9, 10. (Dondzra.) Lani mupostola Pawulo, a hlaye leswaku vavasati lava nga vakriste va fanela ku yambala hi ndlela leyinene ni ku va ni mayanakanyela lamanene. Mazritu ya xigriki lama tizrisiwiki lani ma kombisa leswaku wansati a fanela ku yambala hi ndlela leyinene ni ku kombisa leswaku a yanakanyela matitwela ni mapimisela ya vhanu vambeni. Ha tikhuza hi vamakwezru va xisati lava yingisetaka xitsratsriyo lexi nakone va yambalaka hi ndlela leyinene.

9. Hi nga dondzra yini ka xikombiso xa Abigayeli?

⁹ Wuswikoti bya ku yanakanya i tsrhamela dzrin’wana ledzi vakriste va xisati lava wupfiki va fanelaka ku va na dzrone. Kambe, i yini wuswikoti bya ku yanakanya? I wuswikoti bya ku hambanisa leswinene ka leswi bihiki, u va u hlawula ku yentxa leswinene. Vona xikombiso xa Abigayeli. Nuna wake a teke xiboho xa ku biha lexi a xi ta peta ndangu wake hinkwawu a nghozini kun’we ni hinkwavu lava a va mu tizrela. Kambe leswi Abigayeli a a ni wuswikoti bya ku yanakanya, hi ku kahlula a teke xiboho lexi huluxiki wutomi bya vhanu vanyingi. (1 Sam. 25:14-23, 32-35) Wuswikoti bya ku yanakanya byi nga tlhela byi hi pfuna ku tiva nkama wa ku vulavula ni nkama wa ku miyela. Nakone byi nga hi pfuna kuva hi zron’weka hi vhanu van’wana, kambe na hi nga ti peti ka timhaka tavu.—1 Tes. 4:11.

10-11. Ha yini ku dondzra ni ku tsrala ha hombe swi li swinene kwaku ni le ka vambeni? (Tlhela u vona mufoto.)

¹⁰ Makwezru wa xisati a fanela ku va ni wuswikoti bya ku hamba mintizro leyi taka mu pfuna a wuton’wini. Yin’we ya mintizro leyo, a nga dondzrisiwa na a li ntsrongo nakone yi ta mu pfuna  wutomi byake hinkwabyu. Vona swin’we swa swikombiso leswo.

¹¹ Tiva ku dondzra ni ku tsrala ha hombe. A mimbangwini yin’wana vhanu va yanakanya leswaku a swivileleki kuva vavasati va tiva ku dondzra niku tsrala, kambe lebyo i wuswikoti bya lisima ka mukriste mun’wana ni mun’wana. d (1 Tim. 4:13) Xileswo, u nga pfumeleli ntxhumu xi ku sivela ku dondzra niku tsrala ha hombe. Ma tava wani mabindzru ya leswo? Swi ta ku nabyalela ku kuma ntizro nakone u tava mudondzri lwenene wa Bibele u tlhela u dondzrisa van’wana. Kambe xa lisima ka hinkwaswu, u ta kota ku dondzra ni ku yanakanyisisa hi leswi u swi dondzraka Bibeleni, nakone leswo swi ta ku pfuna ku va kusuhi na Yehovha.—Yehoš. 1:8; 1 Tim. 4:15.

12. Xana u nga dondzra yini ka Amaproverbia 31:26?

¹² Tiva ku vulavula ha hombe ni vhanu vambeni. I swa lisima akuva mukriste a tiva ku vulavula ha hombe ni van’wana. A mhakeni leyi, mupostola Yakobo a nyikele xitsratsriyu lexi: “Mun’wana ni mun’wana a fanela ku kahlula ku yingela, a hlwela ku vulavula.” (Yak. 1:19) Loko u va yingiseta ha hombe vhanu van’wana loko va vulavula, u kombisa leswaku wa zro’weka ha vone. (1 Pet. 3:8) Loko u nga tiyiseki leswaku u swi twisisile leswi munhu mun’wana a swi hlayaka kumbe ndlela leyi a titwaka ha yone, hamba swivutiso leswi fanelekaka. Kolanu, tinyike nkama wa ku yanakanyisisa na u nga si khanela. (Prov. 15:28.) Tivutise leswi: ‘Leswi ni taka swi hlaya i ntiyiso nakone swi ta mu tiyisa? Swi ta kombisa wunene ni leswaku na mu hlonipha?’ Dondzra ka vamakwezru va xisati lava wupfiki lava yingisetaka va tlhela va khanela hi ndlela leyinene. (Dondzra Amaproverbia 31:26.) Xiyisisa ndlela leyi va vulavulaka ha yone. Ku vulavula ha hombe ni vhanu van’wana swi ta ku pfuna ku va ni vanghanu lavanene ni ku va ni kuzrula ni vhanu van’wana.

13. Xana u nga dondzra ku hlayisa muti ha hombe hi ndlela yini? (Tlhela u vona mufoto.)

¹³ Dondzra ku bekisa muti. A mimbangwini yinyingi a vavasati hi vone va bekisaka mimiti. Mamana waku kumbe makwezru mun’wana wa xisati lwa nga ni wuswikoti, a nga ku pfuna ku dondzra ku yentxa leswo. Makwezru wa kukazri wa xisati lweyi a vitaniwaka Cindy a li: “Wun’we wa mintxhumu ya lisima leyi mamana a ni yentxeliki wone ku ve ku ni dondzrisa leswaku a ku tizra hi nkhinkhi swa nyonxisa. Ku dondzra mintxhumu ya ku fana ni ku sweka, ku limpa, ku zrunga ni ku ya a bazara swi nabyalise wutomi byanga nakone swi ni pfune ku yentxa leswi yengetelekiki a ntizrweni wa Yehovha. Mamana a tlhele a ni dondzrisa ndlela ya ku kombisa malwandla, nakone leswo swi ni pfune ku tiva vamakwezru va ku zrandzreka, lava viki swikombiso leswinene kwanga.” (Amapr. 31:15, 21, 22) Wansati lweyi a tizraka kaya, a nga ni malwandla nakone a swi kotaka ku hlayisa muti i tovoko a ndangwini nakone i xikombiso lexinene a bandleni.—Amapr. 31:13, 17, 27; Mint. 16:15.

14. U dondzre yini ka xikombiso xa Crystal nakone u fanela ku khomelela ka yini?

 ¹⁴ Dondzra ku yaneliseka. Vakriste hinkwavu lava wupfiki va fanela ku yaneliseka hi leswi va nga na swone. (Filp. 4:11) Makwezru wa kukazri wa xisati lweyi a vitaniwaka Crystal a te: “Vapswele vanga va ni pfune ku hlawula kursu ledzri a dzri ta ni pfuna. Papayi a ni kutxe ku va ni dondzra a kontabilidade, nakone leswo swini pfune ngopfu.” Handle ka ku hamba kursu ledzri taka ku pfuna ku kuma ntizro ntsena, u fanela ku dondzra ni ndlela ya wutlhazri ya ku tizrisa mali. (Amapr. 31:16, 18) Tama u khomelela ka makungu yaku ya moya nakone u nga hambi swikweneti na swi nga vileleki. Loko u yentxa leswo, swi ta ku pfuna ku tlhasela makungu ya ku yentxa leswi yengetelekiki a ntizrweni wa Yehovha.—1 Tim. 6:8.

15-16. Ha yini vamakwezru va xisati lava kalaka va nga txhatanga va li tovoko a bandleni? (Marka 10:29, 30)

¹⁵ Ku txutxela matsrhamela ya moya ni ku dondzrela ku yentxa xa kukazri swi ta ku pfuna kuva u lulamela wumundzruku. Vona swikombiso swa leswi u nga hlawulaka ku swi yentxa.

¹⁶ U nga hlawula ku tsrhama na u nga txhatanga ku dzringana nkama wa kukazri. Hi ku ya hi leswi Yesu a swi hlayiki, vavsati van’wana va hlawula ku kala va nga txhati, nambi ka mimbangu leyi vhanu vanyingi va yi nyikaka lisima mintxhatu. (Mat. 19:10-12) Kasi van’wana va nga ha hlawula ku kala va nga txhati hi kola ka swivangelo swimbeni. Kambe, u nga tiyiseka leswaku Yahovha na Yesu va va nyika lisima dzrikulu lava kalaka va nga txhatanga. A misaveni hinkwayu, i tovoko a mabandleni ku va ni vamakwezru va xisati lava kalaka va nga txhatanga. Hi ku va va kombisa lizrandzru ni ku zron’weka hi vambeni, vamakwezru lava va va swanga vamakwavu ni vamamana va moya ka vanyingi a bandleni.—Dondzra Marka 10:29, 30; 1 Tim. 5:2.

17. I yini leswi van’hwanyana va nga swi yentxaka akuva va kota ku nghenelela ntizro wa nkama hinkwawu?

¹⁷ U nga hlawula ku nghenela ntizro wa nkama hinkwawu. A misaveni hinkwayu vamakwezru vaxisati hi vone va tizraka ngopfu a ntizrweni wa ku zrezra. (Amaps. 68:11) Xana u nga kunguhata ku nghenela ntizro wa nkama hinkwawu? U nga hlawula ku va phayona, ku pfunisa ka ntizro wa ku yaka kumbe u tizra Betele. Khongota mayelanu ni kungu dzraku. Bula ni lava va nga ka ntizro lowu, nakone vona leswi u nga swi yentxaka akuva na wene u wu nghenela. Ntsrhaku ka leswo, tikazratele ku tlhasela kungu ledzro. Nakone u nga tiyiseka leswaku ku nghenela ntizro wa nkama hinkwawu swi ta ku pfulela mikhandlu ya ku hlamalisa ya ku yentxa leswi yengetelekiki a ntizweni wa Yehovha.

18. Ha yini swi li swa lisima ku va wansati a hlawula ha hombe lweyi a taka txhata na yene? (Tlhela u vona mufoto.)

 ¹⁸ U nga ha hlawula ku txhata. Matsrhamela ni wuswikoti hinkwabyu leswi hi swi voniki ku ta tlhasela lani, swi ta ku pfuna kuva u va nsati lwenene. Kambe loko u djula ku nghenela wukati, u fanela ku hlawula ha hombe lweyi u taka txhata na yene. Ku hlaya ntiyiso, lexi i xin’we xa swiboho swa lisima lexi u taka xi teka a wuton’wini. Dzrimuka leswaku, swi ta djula ku va u yingiseta ni ku landzra swiboho swa mhunu lweyi u taka mu hlawula ku txhata na yene. (Rom. 7:2; Efe. 5:23, 33) Kutani, tivutise: ‘Xana i mukriste lweyi a wupfiki? A zrangisa mintxhumu ya moya a wuton’wini byake? Xana a teka swiboho swa wutlhazri? A wa swi pfumela swihoxo swake? A wa va hlonipha vavasati? Xana a ta swi kota ku ni hlayisa hi tlhelo dzra moya, dzra nyama ni hi matitwela? Xana awa byi hetisisa wutiyanguleli byake? Hi xikombiso, he byini wutiyanguleli lebyi a nga na byone a bandleni nakone a byi hetisisa hi ndlela yini?’ (Luk. 16:10; 1 Tim. 5:8) Kambe, loko u djula ku kuma wanuna lwenene na wene u fanela ku tilulamisela kuva wansati lwenene.

19. Ha yini wansati a fanela ku nyonxa hi ku vitaniwa swanga ‘mupfuni’?

¹⁹ Bibele dzri hlaya leswaku wansati lwenene i ‘mupfuni’ lwa fanelekaka wa nuna wake. (Gen. 2:18) Xana leswo swi hlaya leswaku wanuna i wa lisima ngopfu ku tlula nsati wake? Im-him! Ku hambana ni leswo, ku va wansati a li mupfuni i tovoko. Nakone, makhambi manyingi nambi Bibele dzri hlaya leswaku Yehovha i “mupfuni”. (Amaps. 54:4; Heb. 13:6) A wansati a va mupfuni lwenene loko a seketela ni ku yentxa hinkwaswu leswi a nga swi kotaka akuva a yentxa leswi nuna a swi tsimbiki akuva ku pfuneka ndangu wavu. Nakone leswi a zrandzraka Yehovha, a yentxa hinkwaswu leswi a nga swi kotaka akuva a nga ntxhimisi vito dzra nuna wake. (Amapr. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11) U nga tilulamisela akuva u va nsati lwenene hi ku tiyisa lizrandzru dzraku ha Yehovha ni hi ku pfuna vambeni, a ndangwini kumbe a bandleni.

20. He yini mintxhumu leyinene leyi mamana a nga yi yentxelaka va ndangu wake?

²⁰ U nga ha va mamana. Ntsrhaku ka ku txhata, wene ni nuna waku mi nga ha va ni vana. (Amaps. 127:3) Kambe, i swa lisima ku swi tekela nhlokweni leswi vilelekaka akuva u va mamana lwenene. A matsrhamela ni wuswikoti leswi hi swi voniki ka xidondzro lexi swi ta ku pfuna ku va nsati ni mamana lwenene. Loko u kombisa lizrandzru, wunene ni ku lehisa mbilu, ndangu waku wu ta nyonxa ngopfu swinene nakone vanaku va ta titwa na va sizrelelekile ni ku zrandzriwa.—Amapr. 24:3.

21. U titwisa kuyini hi vamakwezru va xisati? (Vona mufoto lowu nga ka kapa.)

²¹ Vamakwezru vaxisati, hi mi zrandzra ngopfu swinene hi hinkwaswu leswi mi swi yentxelaka Yehovha kun’we ni vhanu vake. (Heb. 6:10) Mi tikazratela ku va ni matsrhamela ya moya ni ku va ni wuswikoti lebyi taka pfuna n’wine kun’we ni vambeni leswaku mi nyonxa nakone swi mi lulamisela ku va ni wumundzruku lebyinene. Tiyisekani leswaku mi va lisima ngopfu swinene ka nhlengeletanu ya Yehovha!