1. He yini mintxhumu leyi hi tiyisekaka ha yone?

 HI VHANU va Yehovha, ha swi tiva leswaku awa hi zrandzra nakone a djula leswaku hi nyonxa. (Ro 8:35-39) Nakone ha swi tiva leswaku ku tizrisa minsinya ya milawu ya Bibele swi pfuna hine. (Eza 48:17, 18) Kambe hi fanela ku yangulisa kuyini loko ku humelela xikazratu lexi a hi nga xi yimela nga a wuton’wini byezru?

2. He swini swikazratu leswi hi nga ha kumanaka na swone nakone he swini swivutiso leswi hi nga tihambaka?

² Malandzra hinkwawu ya Yehovha ma kumana ni swikazratu. Hi xikombiso, xizro xa kukazri a ndangwini xi nga ha hi khunguvanyisa, kumbe hi nga ha va ni mavabyi lamakulu lawa ma nga ha hi sivelaka ku yentxa leswi a hi swi navela a ntizrweni wa Yehovha. Hi nga ha kumana ni mhangu ya ntumbuluku kumbe ku xanisiwa hi kola ka leswi hi swi kholwaka. Loko hi kumana ni swiyimu swa ku fana ni leswo hi nga ha tivutisa leswi: ‘Ha yini ni humeleliwa hi leswi? Xana ni yentxe ntxhumu wa kukazri lowu hoxekiki? Xana leswo swi kombisa leswaku Yehovha a nga ha ni tovokisi?’ Swi nga yentxeka u ke u titwa hi ndlela leyi. Loko swi li hi ndlela leyo, u nga heli ntamu. Malandzra manyiki lama dumbekiki ya Yehovha ma ke ma titwa hi ndlela leyo.—Ps 22:1, 2; Hb 1:2, 3.

3. Hi dondzra yini ka Amapsalma 34:19?

³ Dondzra Amapsalma 34:19. A psalma ledzri dzri khanela hi tinhla tibidzri ta lisima: 1) Lava lulamiki va lavisana ni swikazratu. 2) Yehovha awa hi tizrula ka swikazratu swezru. Kambe a swi yentxisa kuyini leswo? Yin’we ya tindlela i ku hi pfuna ku va ni langutela ledzrinene hi wutomi hansi ka xiyimu lexi xa misava. Yehovha a dumbisa leswaku hi ta nyonxa loko hi li kazri hi mu tizrela. Nambitanu, a nga hlayi swone leswaku hi nga ti kumana ni swikazratu wuton’wini. (Eza 66:14) Yehovha a hi kutxa ku beka miyanakanyu yezru ka wumundzruku lani hi taka va ni wutomi lebyi nga helikiki ku nga wutomi lebyi ku sukela khale a hi navelelaka  byone. (2Ko 4:16-18) Yehovha a ta tama a hi pfuna ku mu tizrela siku dzrin’wana ni dzrin’wana swi nge na mhaka swikazratu leswi hi lavisanaka na swone.—Ŝiḍ 3:22-24.

4. I yini leswi hi taka swi vona ka xidondzro lexi?

⁴ Hi ta vona leswi hi nga swi dondzraka ka swikombiso swa malandzra ya ku dumbeka ya Yehovha ya nkameni lowu khalutiki ni ya le minkameni yezru, hi ta vona leswaku hinkwezru hi nga ha kumana ni swikazratu leswi a hi nga swi yimelanga wuton’wini byezru. Kambe loko hi dumba Yehovha, minkama hinkwayu a ta hi seketela. (Ps 55:22) Nkama lowu hi kambisisaka swikombiso leswi nga ka xidondzro lexi, tivutisi: ‘Xana a ni ta yentxa yini loko a ni li ka xiyimu lexi fanaka? Swikombiso leswi swi dzri tiyisa hi ndlela yini dumbu dzranga ka Yehovha? Xana ni nga swi tizrisa hi ndlela Yini wuton’wini byanga?’

5. He swini swikazratu leswi Yakobe a kumaniki na swone hi kola ka Labani? (Vona xifaniso xi nga ka kapa.)

⁵ Malandzra ya Yehovha ya nkameni lowu khalutiki ma kumane ni swikazratu leswi a ma nga swi yimelanga. Vona xikombiso xa Yakobe. Papayi wake a mu byele leswaku a txhata ni mun’we wa vana va Labani, lweyi a a li xaka dzravu tlhelo mugandzreli wa Yehovha. Papayi wa Yakobe a mu tiyisekise leswaku loko a yentxa leswo a a ta tovokisiwa ha Yehovha. (Gn 28:1-4) Yakobe a yingisete papayi wake. Kutani a suke kaya kwake a yendzrela Kanana a kaya ka Labani lweyi a a ni vana vabidzri va xisati, ku nga Leya na Rakele. Yakobe a a zrandzra Rakele lakakuva a pfumele ku tizrela Labani ku dzringana 7 wa malembe akuva a txhata na Rakele. (Gn 29:18) Kambe a hi swone leswi yentxekiki. Labani a kanganyise Yakobe, a yentxa leswaku a txhata ni n’wanake wa mativula, Leya. Labani a pfumelele leswaku Yakobe a txhata na Rakele ntsrhaku ka vhiki, kambe a a ta fanela ku tlhela a mu tizrela ku dzringana 7 wa malembe. (Gn 29:25-27) Labani a nga dumbekanga ka mabindzru lawa a ma hambiki na Yakobe. Labani a xolole Yakobe ku dzringana 20 wa malembe!—Gn 31:41, 42.

6. He swini swikazratu swin’wana leswi Yakobe a kumaniki naswone?

⁶ Yakobe a kumane ni swikazratu swin’wana. A a ni ndangu wa wukulu kambe a hi minkama hinkwayu vanake a va twanana. Va patsre ni ku xavisa makwavu, Yosefa, swanga xikazrawa. Vana vabidzri va Yakobe, ku nga Simiyoni na Levhi, va ntxhimise ku nge ntsena vito dzra ndangu wavu kambe ni vito dzra Yehovha. Handle ka leswo, Rakele, nsati lweyi Yakobe a a mu zrandzra ngopfu, a file loko a phuluka n’wanavu wa wubidzri. Nakone nambileswi a a duhwalile, Yakobe a sindzriseke ku zruzrela Egipta hi kola ka ndlala leyikulu leyi a yi li kone.—Gn 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Xana Yehovha a swi beke livaleni hi ndlela yini leswaku Yakobe a a yamukeleka kwake?

⁷ Nambileswi a kumaniki ni mintxhumu yinyingi, Yakobe a nga luzekeliwa hi lipfumelo dzrake ka Yehovha ni ka swidumbiso swake. Nakone Yehovha a swi beke livaleni ka Yakobe leswaku a a mu yamukela. Hi xikombiso, nambileswi Labani a zamiki ku kanganyisa Yakobe hi makhambi manyingi, Yehovha minkama hinkwayu a tovokise Yakobe. Yanakanya ndlela leyi Yakobe a nyonxiki ha yone loko a kume n᾿wanake Yosefa, lweyi a a pimisa leswaku a fe khale swinene! Wuxaka bya le kusuhi lebyi Yakobe a a li na byone na Yehovha byi mu pfune ku lwisana ni swikazratu hinkwaswu leswi a a kumana na swone. (Gn 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Loko na hine hi va ni wuxaka bya le kusuhi na Yehovha hi ta swi kota ku lwisana ni swikazratu leswi a hi nga swi yimelanga.

8. Xana Davhida a a djula ku yentxa yini?

⁸ Hosi Davhida a nga swi kotanga ku yentxa hinkwaswu leswi a a swi djula a ntizrweni wa  Yehovha. Hi xikombiso, a a djula ku yakela Xikwembu Nkulukumba tempele. Nakone a byele muprofeta Natani mayelanu ni ku navela koloko. Natani a mu hlamule a ku: ‘Yentxa hinkwaswu leswi nga mbilwini yaku, hikusa Xikwembu Nkulukumba a na wene.’ (1Mk 17:1, 2) Mazritu lawa ma mu tiyise ngopfu Davhida. Swi nga yentxaka ntsrhaku ka mazritu lawa Davhida a sungule ku hamba malulamiselo akuva a yaka tempele.

9. Davhida a yangulise kuyini loko a kume ndzrava ya ku kala yi nga nyonxisi?

⁹ Kambe swi nga si ya kwini muprofeta wa Yehovha a fambe ni dzrungula dzra ku kala dzri nga nyonxisi. ‘Hi wusiko byolebyo’, Yehovha a byele Natani leswaku a hi Davhida lweyi a a ta yaka tempele. A matsrhan’wini yake, a ku ta yaka mun’we ka vanake. (1Mk 17:3, 4, 11, 12) Xana Davhida a yangulise kuyini loko a yamukele ndzrava leyo? A vhele a titwananisa ni xiyimu. Davhida a sungule ku hlengeletela mali ni switizro leswi Solomoni a a ta swi vilela akuva a yaka.—1Mk 29:1-5.

10. Xana Yehovha mu tovokise hi ndlela yini Davhida?

¹⁰ Ntsrhaku ka loko Davhida a tive leswaku a hi yene lweyi a a ta yaka tempele, Yehovha a hambe ntwananu na yene. A dumbise leswaku mun’we ka lixaka dzra Davhida a a ta fuma hi lani ku nga helikiki. (2Sa 7:16) A misaveni leyimpshwa, a ku fumeni ka 1000 wa malembe, Davhida a ta nyonxa ngopfu hi ku tiva leswaku Hosi Yesu Kriste a huma ka lixaka dzrake! Dzrungula ledzri dzri hi pfuna ku vona leswaku nambiloko hi nga koti ku yentxa hinkwaswu leswi a hi navela ku swi yentxela Yehovha, Xikwembu Nkulukumba a nga hi tovokisa hi tindlela tin’wana leti a hi nga ti yimelanga.

11. Xana vakriste va le nkameni wa vapostola va tovokisiwe hi ndlela yini nambileswi a Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba wu kalaka wu nga tlhasanga hi nkama lowu a va wu yimelile? (Amintiṛo 6:7)

¹¹ A nkameni wa vapostola, vakriste va lavisane ni mindzringo leyi a va nga yi yimelanga. A va swi djula ngopfu kuva Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba wu tlhasa, kambe a va nga swi tivi leswaku leswo hinkwaswu a swi ta yentxeka dzri siku. (Min 1:6, 7) Kutani va yentxe yini? Va tsrhame na va khomekile hi ntizro wa ku zrezra. Nkama lowu a va tikazratela ku zrezra matlhelo hinkwawu, va xiye ndlela leyi Yehovha a a va pfuna ha yone.—Dondzra Amintiṛo 6:7.

12. I yini leswi vakriste va le nkameni lowu khalutiki va swi yentxiki loko va kumane ni ndlala?

¹² Ku ve ni ndlala a ‘misaveni’. (Min 11:28) Nakone vakriste va nkameni luwani va khumbekile hi xiyimu lexo. Yanakanya ku xaniseka loku va viki na kone hi kola ka ndlala leyo. Handle ka ku ganaganeka, tinhloko ta mindangu ti kazrateke ngopfu hi leswaku ti nga swi kuma kwini swakuda swa ku tama ti wundla mindangu. Yanakanya ndlela leyi swi nga vaka swi va khumbe ha yone vampshwa lava kumbexana a va yanakanya hi ku yengesela ntizro wavu wa ku zrezra. Swi nga yentxeka va yanakanye hi ku txintxa makungu yavu. Nambileswi swiyimu swavu a swi siyana, va swi kotile ku titwananisa ni swiyimu. Va tame va zrezra hi lani a va kota ha kone nakone va yavelani leswi a va li na swone ni vamakwavu va le Yudeya.—Min 11:29, 30.

13. Xana vakriste va tovokisiwe hi ndlela yini hi nkama wa ndlala?

¹³ Lava va pfuniwiki hi tlhelo dzra nyama va swi xiyile leswaku hi Yehovha lweyi a a li ku va pfuneni. (Mt 6:31-33) Swi nga yentxeka va tame va va kusuhi ni vamakwavu lava va va pfuniki. Lava va nyikeliki hi swihanano kumbe hi ku tizrisa tindlela timbeni, va ku twile ku nyonxa loku pfaka hi ka ku hanana vambeni. (Min 20:35) Yehovha a va tovokisile hi leswi va titwananisiki ni swiyimu leswiyani swa ku kazrata.

14. I yini leswi humeleliki Pawulo na Barnaba nakone ma ve wani mabindzru? (Amintiṛo 14:21, 22)

¹⁴ A nkameni wa vapostola a swi tolovelekile kuva vakriste va xanisiwa, ha kanyingi na va nga  swi yimelanga. Vona leswi humeleliki Barnaba na mupostola Pawulo loko va li ku zrezreni a Listra. A ku sunguleni, vhanu a va dzri yamukela ha hombe dzrungula ledzri a va li na dzrone. Kambe hi siku dzroledzro dzra dzrin’we, a vapfukeli va ‘susumetele xitsrhungu’ nakone van’wana ka lava a va yingiseta Pawulo va mu khandle hi mazribyi leswaku a fa. (Min 14:19) Nambitanu, Pawulo na Barnaba va tame va zrezra ka mimbangu yin’wana. Ma ve wani mabindzru? Va hambe ‘vadondzrisiwa vanyingi’. Handle ka leswo, mazritu ni swikombiso swavu swi tiyise vamakwezru va le nkameni lowo. (Dondzra Amintiṛo 14:21, 22.) Pawulo na Barnaba va tame va zrezra nambiloko va xanisiwa, hi kola ka leswo, vanyingi va pfunekile. Loko hi nga kazrali ku tama hi yentxa ntizro lowu Yehovha a hi kombeliki ku wu yentxa, hi nga tiyiseka leswaku na hine Yehovha a ta hi tovokisa.

15. Hi nga dondzra yini ka xikombiso xa makwezru Macmillan?

¹⁵ Na lembe dzra 1914 dzri nga si tlhasa, vhanu va Yehovha a va yimela leswaku ku yentxeka mintxhumu ya kukazri. Vona xikombiso xa makwezru Macmillan. Ku fana ni vanyingi va le nkameni luwani, a a yimela ku yamukela hakelo dzrake dzra ku ya tilweni. Ka byin’we bya wukaneli lebyi a byi bekiki hi Setembru wa 1914 a hlaye leswi: “Swi nga yentxeka ledzri a li khambi dzra wugamu ni beka wukaneli bya livala.” Swi le livaleni leswaku lebyo a ku vanga byone wukaneli byake bya wugamu. Ntsrhaku ka nkamanyana makwezru Macmillan a tsrale leswi: “Swi nga yentxeka van’we vezru hi ve ni magugu hi yanakanya leswaku a hi ta ya tilweni ku nge khale kambe a swi djula kuva hi tama hi khomeka hi ntizro wa hosi.” Nakunene makwezru Macmillan a tame a khomeka a ntizrweni lowu. A tame a zrezra hi nkhinkhi. A tlhele a kuma tovoko dzra ku ya kutxa vamakwezru lava a va khomiwile hi kola ka wu kala tlhelo. Nakone nambiloko a kulile hi ntanga a a tama a hlalela mintlhanganu hi ku dumbeka. Ha yini swi ve swinene ka makwezru Macmillan ku tama a khomeka hi ku tizrela Yehovha loko a li kazri a yimela hakelo dzrake? Na ku sale kutsrongo akuva a fa hi, 1966 a tsrale leswi: “A lipfumelo dzranga dzra ha tiye ku fana ni khale.” Lexi i xikombiso lexinene xa ku xi yetisela, ngopfungopfu loko swikazratu swezru swi heta nkama wa ku tlula lowu a hi wu yimelile!

16. He xini xiyimu lexi makwezru Jennings ni nkatake va lavisaniki na xone va nga xi yimelanga? (Yakob 4:14)

¹⁶ Malandzra manyingi ya Yehovha ma kumana ni swikazratu swinyingi swa ku fana ni mavabyi ya ku kala ma nga yimeliwanga. Hi xikombiso, ka mfambu wake wa wutomi, makwezru Herbert Jennings b a vulavule hi ndlela leyi yene ni nkatake a va wu zrandzra ha yone ntizro wa wuzrumiwa a Gana. Kambe hi ku famba ka nkama ku gunguliwe leswaku a ni mavabyi lama vitaniwaka Distúrbio-Bipolar. Loko a tsrhaha Yakob 4:14, makwezru Jennings a vulavule hi xiyimu lexo swanga ‘lava nga tiviki xa mundzruku’. (Dondzra.) A tsrale leswi: “Swi djuli kuva hi lavisana ni xiyimu lexo, nakone hi tilulamiselile, hi siya Gana, vanghanu vezru lava a hi va tolovelile hi va hi tlhelela Canadá akuva ni ya tenderiwa hi va Dotori.” Yehovha a pfune makwezru Jennings ni nkatake akuva va tama va mu tizrela hi ku dumbeka nambileswi a va kumana ni xikazratu lexi xa mavabyi.

17. Xana xikombiso xa makwezru Jennings xi va pfune hi ndlela yini vamakwezru van’wana?

¹⁷ Ndlela leyi makwezru Jennings a vulavuliki ha yone mayelanu ni leswi swi mu humeleliki swi va khumbe ngopfu van’wana. Makwezru mun’wana wa xisati a tsrale leswi: “A ni ngi ngi dondzra nhlokomhaka ya ku ni khumba ku fana ni leyi. . . . Ku dondzra leswaku makwezru  Jennings swi djuli kuva a tsrhika xiyavelo xake akuva a ya tenderiwa mavabyi swi ni pfune kuva ni lavisana ni xiyimu xanga hi ndlela ya ku dzringanisela.” Makwezru mun’wana wa xinuna a tsrale leswi: “Ntsrhaku ka loko ni tizre ku dzringana 10 wa malembe swa nga nkulu wa bandla, Swi djuli kuva ni tsrhika xiyavelo lexo hi mhaka ya mavabyi ya nhloko. A ni ya ni titwa ni nga pfuni ntxhumu, lakakuva loko ni dondzra mimfambu ya wutomi matitwela wolawo a mo ya ma pfisa. . . . Kambe ku tiyisela ka makwezru Jennings ku ni yentxe ni kuma ntamu.” Leswo swi hi dondzrisa leswaku nambiloko hi kumana ni swiyimu swa ku kala hi nga swi yimelanga hi nga swi kota ku kutxa van’wana. Minkama yin’wana wutomi byezru byi nga ti famba hi lani a hi djula ha kone, nambitanu hi nga swi kota kuva xikombiso xa lipfumelo ni ku tiyisela ka van’wana.—1Pe 5:9.

18. U dondzre yini ka xikombiso xa makwezru wa le Nigéria hi lani swi kombisiwaka ha kone ka swifaniso?

¹⁸ Swiyimu swa ku kazrata swa ku fana ni COVID-19 swi va khumbe ngopfu va makwezru. Makwezru wa kukazri a Nigéria, lweyi a feliwiki hi nuna, a a nga male yaku xava swakuda. Siku dzrin’wana ni mixo, xin’hwanyatana xake xi mu vutise leswaku a va ta da yini ntsrhaku ka ku hetisa xikopitana xa mpunga lexi a xi va salelile. Makwezru lweyi a byele n’wanake leswaku a va nga ha na swakuda nakone a va nga ha na mali. Xileswo, a swi ta djula va yetisela xikombiso xa mufelwa wa le Sarepta, va sweka leswi a va li na swone va va va dumba Yehovha hi ku helela. (1Th 17:8-16) Hi siku dzroledzro, na va nga si vilela hi leswaku va ta fihlula ha yini, va yamukele kaxa dzra swakuda ledzri pfaka ka vamakwezru. Swakuda leswo a swi dzringana kuva va da ku tlula mavhiki mabidzri. Makwezru lweyi a xiye ndlela leyi Yehovha a mu yingeliki ha yone loko a hlaye mazritu lawayani ka n’wanake. Hi dondzra yini ka mhaka leyi? Ntiyiso wa mhaka hi leswaku loko hi dumba Yehovha hi ku helela swikazratu swa ku kala swi nga yimeliwanga leswi swi nga ha txhukaka swi humelela wuton’wini byezru swi nga hi yentxa  hi ya hi tsrhindzrekela kusuhi na yene.—1Pe 5:6, 7.

19. Xana i muxaka muni wa ku xanisiwa lowu makwezru Aleksey a lavisaniki na wone?

¹⁹ Ntxhumu wun’wana lowu vamakwezru va lavisanaka na wone na va nga wu yimelanga i ku xanisiwa. Vona xikombiso xa makwezru Aleksey Yershov, lweyi a tsrhamaka Rússia. Loko a babatisiwile hi 1994, vamakwezru a va ni ntsrhunxeko wa kukazri a mbangwini luwani, kambe ntsrhaku ka malembenyana a xiyimu xi txintxile. Hi 2020 a yindlu yake yi hlaseliwile nakone a wuhosi byi mu tekele mintxhumu yake. Ntsrhaku ka tihweti va mu lumbetile nakone lexi xi yandzrisaka timhaka hi leswaku akuva va mu tsremela nandzru va tizrise mavhidiyu lawa ma hambiwiki hi mhunu lweyi a hetiki lembe na a tiyentxa ingiki a djula ku dondzra bibele. Yanakanya ndlela leyi makwezru Aleksey a titwiki ha yone!

20. Xana makwezru Aleksey a tiyise wuxaka byake na Yehovha hi ndlela yini?

²⁰ Xana a nxanisa lowu makwezru Aleksey a kumaniki na wone wu bindzrule swa kukazri? Ina. A wuxaka byake na Yehovha byi ye byi kula. Yene a li: “Mine ni nkatanga hi khongota xikan’we nkama ni nkama. Loko a a nga li mpfunu wa Yehovha na swi tiva leswaku a ni ga ti swi kota ku lavisana ni xiyimu lexi. Dondzro ya ximhunu ya ni pfuna ku lwisana ni ku hlatiyela. Na swi zrandzra ku dondzra hi malandzra ya le nkameni lowu khalutiki. Bibele dzri ni tindzrimana tinyingi leti khanelaka hi ku tama hi zrula hi va hi dumba Yehovha.”

21. Hi dondzre yini ka nhlokomhaka leyi?

²¹ Hi dondzre yini ka nhlokomhaka leyi? Ka misava leyi hi nga ha kumana ni swikazratu. Nambitanu, Yehovha a pfuna lava va mu dumbaka. Swi hi lani tsralwa dzra nhlokomhaka dzri hlayaka ha kone: ‘A makhombo ya mululami i manyingi, kambe Yehovha a mu tizrula ku wone hinkwawu.’ (Ps 34:19) Kutani a matsrhan’wini ya ku beka miyanakanyu ka swikazratu, hi fanela ku beka miyanakanyu ka ntamu lowu Yehovha a nga na wone akuva a hi pfuna. Loko hi yentxa leswo hi nga hlaya leswi mupostola Pawulo a swi hlayiki loko a ku: “Ka hinkwaswu ni ni ntamu hi kola ka lweyi a ni tiyisaka.”—Flp 4:13, TNM.