Ni pswaliwe hi 1927, ka xidoropana xitsrongo lexi kumekaka kusuhi ni Chicago, a Illinois a Estados unidos. Vapswele vanga va ve ni ntlhanu wa vana ku nga Jetha, Don, mine, Karl na Joy. Hinkwezru a hi tiyimisele ku tizrela Yehovha hi lani hi nga kotaka ha kone. Jetha a dondzre ka turma dzra wubidzri ka Xikole Xa Giliyadi hi 1943. Don a ye tizrela a Betele dzra Brooklyn a Nova Iorque hi 1944, Karl a ye Betele hi 1947 kasi Joy hi 1951. Xikombiso lexinene xa vamakwezru ni xa vapswele vezru xi ni khumbe ngopfu.

Vapswele vezru a va dondzra Bibele nakone a va mu zrandzra Xikwembu Nkulukumba, futsrhi va hi dondzrise kuva na hine hi mu zrandzra. Kambe, ntsrhaku ka loko papayi a ve mun’we wa masotxha lama lwiki yimpi a Europa hi nkama wa Yimpi Ya Ku Sungula Ya Misava, a tsrhike ku hlonipha wukhongoti. Kambe leswi mamana a a tale hi ku tlangela hi leswi papayi a hulukiki yimpini a va a tlhelela kaya a mu byele a ku: “Karl swi ngo yini loko ho tlhela hi sungula ku khongela ku fana ni khale.” A hi loko papayi a ku: “Ni ta ku heketa kambe a ni nge ti nghena.” Kutani mamana a mu vutisa a ku: “Hi mhaka muni?” Papayi a mu hlamula a ku: “Hi leswaku hi nkama wa yimpi a vazrangeli va wukhongoti lava a va li va matiko ya ku hambana na va li va wukhongoti byolebyi bya byin’we, mun’wana ni mun’wana a a khongotelela masotxha ya le tikweni dzrake! Ku nga va leswaku Xikwembu Nkulukumba a a seketela matlhelo ha mabidzri?”

Siku dzrin’wana na mamana a li gereja, Timboni ta Yehovha tibidzri ti hi yendzrelile kaya. Ti nyike papayi mavolume mabidzri ya buku ledzri liki Light (Livaningo), a buku ledzro a dzri vulavula hi buku dzra Mpfuletelo. Papayi a ma nyonxelile a va a ma yamukela mabuku wolawo. Loko mamana a ma vonile mabuku wolawo a sungule ku ma dondzra, a hi loko siku dzrin’wana a vona xitiviso ka jornali lexi a xi zramba vhanu lava swi nyonxelaka ku ya dondza Bibele hi ku tizrisa mabuku lama liki Livaningo. Mamana a teke xiboho xa ku ya, loko a tlhasile mbangwini wa kone a yamukeliwe hi wansati wa kukazri. Hi loko mamana a mu komba dzrin’we dzra mabuku a va a mu vutisa a ku: “Hi lawa mabuku lawa mi dondzraka wone?” Wansati lwiyani a mu yamukeliki a mu hlamula a ku: “Ina mata wanga, nghena.” Ka vhiki ledzri landzreliki, mamana a hi tekile mine kun’we ni vamakwezru a famba na hine nakone a hi tsrhamela ku ya kohala vhiki dzrin’wana ni dzrin’wana.

Ka yin’we ya mintlhanganu, lweyi a a fambisa ntlhanganu wolowo a ni kombele kuva ni dondzra Amapsalma 144:15 leyi liki lava gandzrelaka Yehovha va ni ku nyonxa. Ni yi nyonxele ngopfu ndzrimana leyo, ni tlhele ni nyonxela 1 Timotewu 1:11 leyi liki Yehovha i “Xikwembu  Nkulukumba lweyi a nyonxiki” ni Vaefesa 5:1 leyi hlayaka leswaku hi fanela ku ‘yetisela Xikwembu Nkulukumba’. Ni swi xiyile leswaku a ni fanela ku nyonxa hi leswi ni kotaka ku tizrela muvumbi wanga nakone a ni fanela ku mu tlangela hi kola ka tovoko ledzro. Ku sukela kolanu, wutomi byanga hinkwabyu ni zama ku yentxa mintxhumu leyibidzri.

A bandla ledzri a dzri li kusuhi na hine a dzri kumeka a Chicago ka mpfhuka wa kolomu ka 32 wa makilometru. Nambitanu, a hi ya akuva hi ya hlalela mintlhanganu nakone wutivi byanga hi Bibele byi yengeseleke ngopfu. Ni dzrimuka siku dzrin’wana ledzri mufambisi wa ntlhanganu a nyiketiki makwezru Jetha akuva a hlamula. Nkama lowu a hlamulaka ni pimisi leswi: ‘Haaa! A ni yi tiva nhlamulo leyi. Loko a nhe tlhakuxa voko akuva ni hlamula.’ Ku sukela kolanu ni hambe ni tilulamisela ni va ni hlamula. Kambe xa ku nyonxisa ngopfu, hi leswaku mine ni vamakwezru a hi tiyisa wunghanu byezru na Yehovha. Ni babatisiwe hi 1941.

Ni dzrimuka kongresu ledzri hi viki na dzrone hi 1942 a Cleveland, Ohio. Ku tlula 50 wa mimbangu yin’wana ya le Estados Unidos a yi yingiseta ntlhanganu hi ku tizrisa telefone. A ndangu wezru wu tsrhame ka matende kun’we ni mindangu ya vamakwezru van’wana kusuhi ni lomu kongresu a dzri hambeliwa kone. Hi nkama wolowo a ku ni Yimpi Ya Wubidzri Ya Misava nakone a ku kanetiwa ka Timboni ta Yehovha a ku ya ku kula. A wusikwini vamakwezru a va tlhavika magezi ya mimovha na va yi beke yi fulazrela ka mbangu lowu a hi tumbele ka wone. A va kunguhate leswaku ka movha wun’we ku va ni makwezru lwa zrindzraka wusiku hinkwabyu. Loko ku txhuka ku humelela xikazratu xa kukazri, vamakwezru a va ta ba mabozina ni ku tlhavika magezi lawa a ma li tinhlokweni akuva va tlunya matihlo ya vahlaseli nakone van’wana a va ta kota ku ya va pfunisa. Loko ni vona leswo ni pimise leswi: ‘Nakunene vhanu va Yehovha va lulamele ku langusana ni swiyimu hinkwaswu!’ Xileswo ni yetlele ku zruleni nakone a hi zanga hi va ni xikazratu.

Ntsrhaku ka malembe, loko ni pimisa hi kongresu ledzri, ni swi xiyile leswaku mamana a nga zanga a kombise ku kazrateka kumbe ku txhava. A a dumba Yehovha kun’we ni nhlengeletanu yake hi ku helela nakone a ni nge txhuki ni xi dzrivala xikombiso xake lexinene.

Na hi li kusuhi ni kongresu dzroledzro, mamana a teke wuphayona bya nkama hinkwawu. Xileswo a zreyelisise ndleve ngopfu ka wukaneli lebyi a byi vulavula hi ntizro wa nkama hinkwawu. Na hi li ndleleni ya ku tlhelela kaya a te: “A ni navela ku tama ni tizra swanga phayona dzra nkama hinkwawu, kambe a ni nge ti swi kota ku tizra swanga phayona ni tlhela ni bekisa muti na no va wuswanga.” Kutani a hi vutisile leswaku swi nga koteka kuva hi mu pfuna. Hi mu hlamule hi ku ina. Hi loko a nyika mun’wana ni mun’wana wezru kwartu dzrin’we kumbe mabidzri akuva a ma basisa na hi nge si na khweva txana nimixo. Na hi nge si na ya xikole a a tiyiseka leswaku muti wu hlayisekile, ntsrhaku ka leswo a tiyela nsin’wini. Mamana nambileswi a a tsrhama na a khomekile, a a hi zron’wekela. Minkama hinkwayu loko hi buya he xikole hi nkama wa ku fihlula a hi mu kuma na a hi yimelile. Nakone masiku man’wana loko hi buya he xikole, a hi gama hi ya nsin’wini na yene, leswo swi hi pfune ku twisisa leswaku swi tlhamuxela yini ku va phayona.

Ni ve phayona na ni ni 16 wa malembe. Nakone nambileswi papayi a a nga si va Mboni ya Yehovha, a a djula ku tiva leswaku swi ni fambela ha hombe ke. Ka wusiku bya kukazri ni mu byele leswaku nambileswi a ni tikazrata ngopfu swinene a ni nga si kuma  xidondzro xa Bibele. Ni game ni yimanyana ni mu vutisa ni ku: “A u swi naveli ku dondzra na mine?” Ntsrhaku ka ku yanakanyisisanyana a te: “A ni na xivangelo xa ku yala.” Xileswo ni ve ni ndjombo ya ku va papayi a va yene xidondzro xanga xa Bibele xa ku sungula.

A hi dondzra hi buku ledzri liki a “A verdade Vos Tornará Livres”. Ntsrhaku ka nkamanyana ni swi xiyile leswaku papayi a a ni pfuna kuva ni yampswisa ndlela leyi a ni dzri dondzra ha yone Bibele ni ku tlhela ni va mudondzrisi lwenene. Hi xikombiso, siku dzrin’wana na hi li ku dondzreni, ntsrhaku ka ku dondzra yava a te: “Ni swi twisisile leswi a buku ledzri dzri swi hlayaka kambe wene u swi tivisa kuyini leswaku dzri ni ntiyiso?” A ni nga xi yimelanga xivutiso lexo, kutani ni te: “A ni yi tivi nhlamulo swoswi kambe na dumba leswaku ka xidondzro lexi landzrelaka ni ta va na ni yi kumile.” Vhela ni ve na yone. Ni kume tindzrimana leti a ti seketela mhaka leyi a hi dondzra ha yone. Ku sukela kolanu, ni dondzre ku hamba wusetxhi ni va ni lulamisela ha hombe xidondzro xezru. Leswo swi yentxe leswaku mine na papayi hi kula hi tlhelo dzra moya. A sungule ku hanya hi leswi a a swi dondzra a va a babatisiwa hi 1952.

Ni suke kaya na ni ni 17 wa malembe. Jetha a a ve muzrumiwa kasi Don a ye tizra Betele. Ha wubidzri byavu a va swi zrandzra ngopfu swiyavelo swavu, leswo swi ni kutxe ngopfu swinene. Xileswo ni tsrale petisawu dzra ku ya Betele ni dzra ku ya Giliyadi ni va ni swi tsrhikela Yehovha leswaku a ta ni tizrisa kwini. Hi loko ni zrambiwa ku ya Betele hi 1946.

Ni ve Betele ku dzringana 75 wa malembe, nakone ndzreni ka nkama wolowo ni ve ka swiyavelo swa ku hambanahambana nakone ni dondzre swinyingi. Hi xikombiso, ku hamba mabuku, ku tizra ka tikonta, ku zrumela mintxhumu ni ku yi yamukela. Lexi ni nyonxisaka hi leswaku a Betele dzri ni pfune kuva ni kula hi tlhelo dzra moya. Hi xikombiso, ni dondzre swinyingi ka wugandzreli bya nimixo ni ka wukaneli lebyi byi bekeliwaka swizro swa ndangu wa Betele.

Nakone ni dondzre swinyingi ka makwezru lwetsrongo Karl, lweyi a ngheniki Betele hi 1947. Yene a a li mudondzri ni mudondzrisi lwenene wa Bibele. Ku ve ni khambi ledzri ni mu kombeliki kuva a ni pfuna ku lulamisela wukaneli lebyi a ni yaveliwe ku byi nyikela. Ni ngo tlhamuxela leswaku, a ni hambe wusetxhi swi phela kambe a ni nga swi koti ku tizrisa tinhla leti ni ti kumiki. Hi loko a ni pfuna hi ku ni vutisa leswi: “Manu Joel, a nhlokomhaka yi li yini?” Kolanu, ni tekele ku khoma yinhla, a ni fanela ku tizrisa dzrungula ledzri tlhamuxelaka ha hombe wukaneli byanga, ni tsrhika ledzrin’wana ni kalaka ni nga dzri vileli. Yentxela ledzri na ha dzri tizrisa ni namunhla.

Akuva hi kuma ku nyonxa a Betele, hi fanela ku tizra hi khinkhi a nsin’wini nakone leswo swi nga hi nyika mimfambu leyi tiyisanaka ngopfu swinene. Ni  dzrimuka khambi dzrin’wana ni madambu, lani mine ni makwezru wa kukazri, hi yiki hamba mpinda ka wansati wa kukazri lweyi a yamukeliki Xihondzro Xa Ku Zrindzra ni Pfukani! a doropeni dzra le Nova Iorque, a Bronx. Hi sungule mabulu yezru hi ku mu byela leswi: “Ka madambu lawa, hi yendzrela vhanu akuva hi va pfuna ku tiva mintxhumu leyinene leyi nga Bibeleni.” Kutani a te: “Loko mi tisa madzrungula lamanene mayelanu ni Bibele mi nga nghena.” Hi dondzre hi tlhela hi bula hi matsralwa ya ku siyanasiyana lama vulavulaka hi Mfumu wa Xikwembu Nkulukumbani ni misava leyimpshwa. A hlamale ngopfu swinene lakakuva a zrambe ni maxaka yake manyingi akuva ma va kone ka vhiki ledzri landzreliki. Hi ku famba ka nkama, yene ni nuna wake va ve malandzra ya Yehovha lama dumbekaka.

Loko ni tive nkatanga, a ku khaluta 10 wa malembe na ni li ku djuleteni ka mhunu wa ku tekana na yene. I yini lexi ni pfuniki ku kuma mhunu lweyi a ni mu vilela? A ve ku va ni khongota ni tlhela ni yanakanyisisa hi leswaku ‘ntsrhaku ka ku txhata ni djula ku yentxa yini?’

Ntsrhaku ka kongresu ledzri hi viki na dzrone hi 1953 a Xitadu xa Yankee, ni tivane ni makwezru wa kukazri lweyi a vitaniwaka Mary Aniol. A dondzre Xikole xa Giliyadi kun’we ni makwezru, Jetha. Nakone a va tizra xikan’we swanga vazrumiwa. Mary a ni tlhamuxele na a nyonxe ngopfu swinene mayelanu ni xiyavelo xavu xa ku va vazrumiwa a Caribia ni ku ni tlhamuxela mayelanu ni swidondzro leswi a a li na swone malembe lawo hinkwawu. Loko nkama wu ya wu famba, hi ye hi tivana ku yampswa nakone ndlela leyi a hi zrandzrana ha yone yi ye yi kula. Hi txhate hi Abrili wa 1955. Ka makhambi ya ku siyasiyana, ni swi vonile leswaku Mary a a li xihananu lexi pfaka hi ka Yehovha nakone a ni bekele xikombiso lexinene xa ku xi yetisela. A a nyonxela xiyavelo xin’wana ni xin’wana lexi a a nyikiwa xone. A a tizra hi khinkhi, a a zron’wekela van’wana hikakunene nakone minkama hinkwayu a a zrangisa Mfumu. (Mat. 6:33) Hi tizre swanga valaviseli va muganga malembe mazrazru nakone hi 1958 hi zrambiwe ku ta Betele.

Ni dondzre swinyingi ka Mary. Hi xikombiso, loko hi txhatile hi kunguhate ku hamba hi dondzra Bibele xikan’we, a hi dondzra kolomu ka 15 wa tindzrimana. Ntsrhaku ka loko mun’we wezru a dondzre xiyenge xa kukazri a hi bulisana hi leswi hi swi dondzriki ni ku vona ndlela leyi hi nga swi tizrisaka ha yone a wuton’wini byezru. Minkama yinyingi, Mary a a ni dzrungulela mintxhumu leyi a yi dondzriki a Giliyadi ni swa le ka ntizro wake wa wuzrumiwa. Leswi ni swi dondzriki kwake swi ni pfune ku yampswisa mabekela yanga ya wukaneli ni ndlela leyi ni nga va kutxaka ha yone vamakwezru va xisati.—Amapr. 25:11.

Nkatanga Mary a fe hi 2013. Ni swi zrindzrela hi manyawu ku tlhela ni mu vona nkatanga a misaveni leyimpshwa! Hi nkama wu li wun’we, ni tiyimisele ku tama ni dondzra ni ku tama ni dumba Yehovha hi mbilu yanga hinkwawu. (Amapr. 3:5, 6) Swa ni nyonxisa ni ku ni txhavelela loko ni yanakanya hi mintxhumu leyi vhanu va Yehovha va taka yi yentxa a misaveni leyimpshwa. Leswi patsraka ku dondzra mintxhumu yinyingi leyimpshwa mayelanu ni Mudondzrisi wezru Lwenkulu! Ni pfumala ni mazritu ya ku mu tlangela ha wone Yehovha hi kola ka hinkwaswu leswi a ni dondzrisiki swone ku ta tlhasa swoswi ni hi timpswalu leti kalaka ti nga ni faneli leti a ni kombisaka tone ku ta tlhasa namunhla.