1. Ha yini swi li swinene ku tsrhama na hi lulamele ku lavisana ni timhangu?

 KU TILULAMISELA swi huluxa wutomi. Loko ku humelela mhangu ya kukazri, vhanu lava tilulamiseliki na ke he nkama va ni mukhandlu wukulu wa kuva va huluka ni ku tlhela va pfuna van’wana. Nhlengeletanu ya kukazri ya ku pfuna vhanu ya le Europa yi swi beke hi ndlela leyi: “Ku tilulamisela ha hombe swi pfuna ngopfu.”

2. Xana hi nga tilulamisela hi ndlela yini ku lavisana ni nhlomulo lowukulu? (Matewu 24:44)

² “Nhlomulo lowukulu” wu ta sungula swa kola ni kola. (Mt 24:21) Kambe ku hambana ni timhangu tin’wana, wone hi wu yimelile. Kolomu ka 2.000 wa malembe lama khalutiki, Yesu a byele vadondzrisiwa vake ku tsrhama na va lulamele siku ledzri. (Dondzra Matewu 24:44.) Loko hi tsrhama na hi lulamile swi ta hi nabyalela ku tsremakanya ka xiyimu lexi xa ku kazrata ni ku pfuna van’wana ku yentxa leswi fanaka.—Lk 21:36.

3. Xana a ku tiyisela, wunene ni lizrandzru swi ta hi pfuna hi ndlela yini ku lavisana ni nhlomulo lowukulu?

³ Hi ta vona matsrhamela mazrazru lawa ma taka hi pfuna kuva hi lulamela ku lavisana ni nhlomulo lowukulu. Hi ta yangulisa kuyini loko swi djula hi zrezra dzrungula dzra wuyavanyisi ni loko hi landzreleliwa? (Mpf 16:21) Swi ta djula hi tiyisela akuva hi yingiseta Yehovha, na hi tiyiseka leswaku a ta hi sizrelela. Hi nga yentxa yini loko vamakwezru va luzekeliwa hi mintxhumu ya kukazri kumbe hinkwayu leyi va nga na yone? (Hab 3:17, 18) Swi ta djula hi kombisa wunene akuva hi va pfuna hi leswi va swi vilelaka. Xana hi ta yangulisa kuyini loko hi kola ka nhlaselo wa matiko swi sindzrisa kuva hi ya tsrhama ka mbangu wun’we ni vamakwezru? (Ezk 38:10-12) Hi fanela ku va ni lizrandzru ledzrikulu hi vamakwezru akuva hi kota ku lavisana ni minkama leyi ya ku kazrata.

4. Xana Bibele dzri swi kombisa hi ndlela yini swaku hi fanela ku tama hi kombisa ku tiyisela, wunene ni lizrandzru?

⁴ A Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri hi kutxa ku tama hi  kombisa ku tiyisela, wunene ni lizrandzru. A buku dzra Luka 21:19 dzri li: “Loko mi tiyisela mi ta huluxa wutomi byenu.” Vakolosa 3:12 yi li: “Yambalani . . . wunene.” 1 Vatesalonika 4:9, 10 yi li: “Hikusa Xikwembu Nkulukumba a mi dondzrisile ku zrandzranana. . . . Kambe vamakwezru, hi mi tsratsriya leswaku mi ya mahlweni mi swi yentxa hi lani ku yengeselekiki.” Mazritu lawo ma tsraleliwe vadondzrisiwa lava kutani a va kombisa ku tiyisela, wunene ni lizrandzru. Nambi tanu a va fanela ku ya mahlweni va kombisa matsrhamela lawo. Na hine hi fanela ku yentxa leswi fanaka. Akuva hi pfuneka hi ta vona ndlela leyi vakriste va ku sungula va ma kombisiki ha yone matsrhamela lawo. Hi ta tlhela hi vona ndlela leyi hi nga va yetiselaka ha yone vadondzrisiwa lavo hi va hi ndlela leyo hi kombisa leswaku hi lulamile akuva hi lavisana ni nhlomulo lowukulu.

5. Xana vakriste va ku sungula va tiyisele hi ndlela yini loko va kumane ni swikazratu?

⁵ Swi djule kuva vakriste va ku sungula va tiyisela. (Hb 10:36) Va lavisane ni swikazratu leswi ntalu wa vhanu va le minkameni yavu a va lavisana na swone. Kambe swikazratu swavu a swi ya swi pfisa hi leswi a va li vakriste. Vanyingi a va landzreleliwa ku nge ntsena hi vazrangeli va wukhongoti bya xiyuda ni vazrangeli va Varoma, kambe ni hi maxaka yavu. (Mt 10:21) Minkama yin’wana a swi djula kuva va lwisana ni tidondzro ta madzrimi leti pfaka ka madukwa leti a ti ta yentxa leswaku bandla dzri yavana. (Min 20:29, 30) Nambi tanu, vakriste lavayani va tame va tiyisela. (Mpf 2:3) Ha yini? A va yanakanyisisa hi swikombiso swa vhanu lava swi kotiki ku tiyisela, lava ku khaneliwaka ha vone a Bibeleni va ku fana na Yobe. (Yk 5:10,11) A va khongota va kombela ntamu. (Min 4:29-31) Nakone a va beka miyanakanyu ka mabindzru lamanene lawa a va ma kuma hi ku tama va tiyisela.—Min 5:41.

6. Xana u dondzre yini ka leswi makwezru Merita a swi yentxiki akuva a kota ku tiyisela?

⁶ Na hine hi nga swi kota ku tiyisela loko hi dondzra ni ku yanakanyisisa hi swikombiso swa vhanu lava tiyiseliki lava hi dondzraka ha vone ka Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba ni ka mabuku yezru. Hi leswi yentxiwiki hi makwezru wa kukazri wa le Albânia, lweyi a vitaniwaka Merita, nakone a swi kotile ku lavisana ni nkaneto wa maxaka. A li: “Wudzrunguli bya Yobe lebyi kumekaka a Bibeleni byi ni khumbe mbilu. Yene a xaniseke ngopfu nakone a a nga swi tivi leswaku hi mani lweyi a a mu vangela mintxhumu leyo hinkwayu. Nambi tanu a te: ‘Ni nga ka ni nga suki ku lulameni kwanga.’ (Yb 27:5, BX) Ni vone leswaku swikazratu swanga a swi nge swa ntxhumu loko ni swi pimanisa ni swa Yobe. Nakone ku hambana na yene, mine a ni swi tiva leswaku hi mani lweyi a a ni vangela swikazratu.”

7. Nambi loko u nga kumani ni swikazratu leswikulu swoswi, i yini leswi nga vaka swinene kuva u swi dondzra na ke he swoswi?

⁷ Na hine hi nga tiyisa ku tiyisela kwezru hi kuva minkama hinkwayu hi khongota ka Yehovha ni kuva hi mu byela hinkwaswu leswi hi kazrataka. (Flp 4:6; 1Te 5:17) Swi nga yentxeka u nga lavisani ni xikazratu lexikulu swoswi, kambe xana u tolovela ku khongota ka Yehovha u kombela mpfunu loko u titwa na u khunguvanyekile, u hlundzrukile kumbe u nga xi tivi xa ku xi yentxa. Loko u tolovela ku khongota ka Yehovha loko u kumana ni swikazratu leswitsrongo swa siku ni siku, handle ka ku ganaganeka u ta swi kota ku khongota u kombela mpfunu loko u kumana ni swikazratu leswikulu a nkameni lowu taka. U ta tiyiseka leswaku minkama hinkwayu Yehovha a yi tiva ha hombe ndlela ya ku ku pfuna hi leswi u swi vileleka. U nga tiyiseka leswaku Yehovha awa wu tiva nkama lowu u wu vilelaka ha wone mpfunu ni ndlela ya ku ku pfuna.—Ps 27:1, 3.

8. Xana xikombiso xa Mira xi swi kombisa hi ndlela yini leswaku a ku tiyisela na ke he swoswi swi nga hi pfuna a nkameni lowu taka loko hi kumana ni swikazratu? (Yakobe 1:2-4)

⁸ Loko hi kota ku tiyiselela swikazratu na ke he swoswi, swi ta hi nabyalela ku tiyisela hi nkama  wa nhlomulo lowukulu. (Ro 5:3) Hi swi tivisa kuyini? Vamakwezru vanyingi va gungule leswaku loko va kumana ni ndzringo lowu nga ha dzringaka lipfumelo va titwa na va tiyile akuva va kota ku lavisana ni mindzringo yin’wana leyi nga ha taka. Loko va kumana ni ndzringo va va va tiyisela, lipfumelo dzravu dzra leswaku Yehovha minkama hinkwayu a lulamele ku va pfuna dzri ya dzri yengeseleka. Kutani a lipfumelo dzri va pfuna kuva va lavisana ni mindzringo leyi ya ha taka. (Dondzra Yakobe 1:2-4.) Hi leswi humeleliki phayona dzra kukazri dzra le Albânia ledzri vitaniwaka Mira. Hi kola ka swikazratu leswi a lavisaniki na swone a nkameni lowu khalutiki, ku ta tlhasa ni namunhla a ha titwa na a tiyile akuva a tama a tiyisela. Yene a a pimisa leswaku o va yene ntsem a nga ni swikazratu swa swinyingi. Kambe a dzrimuke leswi Yehovha a mu yentxeliki swone ka 20 wa malembe lama khalutiki kutani a tibyela leswi: ‘U nga yime ku tizrela Yehovha swoswi ntsrhaku ka ku va a ku pfune ku tiyiselela swikazratu swinyingi.’ U nga tlhela u yanakanyisisa hi ndlela leyi Yehovha a ku pfuniki ha yone akuva u tiyisela. Tiyiseka leswaku Yehovha awa ku vona ku tiyisela kwaku nakone a ta ku hakela. (Mt 5:10-12) Kutani loko nhlomulo lowukulu wu sungula u ta va u dondzrile ndlela ya ku tiyisela nakone u ta va u tiyimisele ku tama u yentxa swoleswo.

9. Xana a bandla dzra le Antiyokiya wa Siriya dzri kombise ntwela wusiwana hi ndlela yini?

⁹ Vona leswi humeleliki loko vakriste va le Yudeya va kumane ni ndlala leyikulu. Handle ka ku ganaganeka a bandla dzra le Antiyokiya wa Siriya dzri va twele wusiwana vamakwavu va le Yudeya ntsrhaku ka ku tiva leswaku va ni ndlala. Kambe a va gamelanga ka ku va twela wusiwana ntsem. Hi kola ka wunene byavu va yentxe swa kukazri. “Va kunguhata ku zrumela xipfunu ka vamakwezru lava tsrhamaka Yudeya, mun’wana ni mun’wana a nyikela hi lani a nga kotaka ha kone.” (Min 11:27-30) Nambi leswi vamakwavu lava a va kumana ni ndlala a va hanya kule, a Yudeya, a vakriste va le Antiyokiya a va tiyimisele ku va pfuna.—1Yh 3:17, 18.

10. Xana hi nga kombisa wunene hi ndlela yini loko vamakwezru va weliwa hi timhangu?

¹⁰ Na hine namunhla hi nga kombisa wunene loko vamakwezru va humeleliwa hi timhangu, hi ku va hi hatla hi va pfuna. Hi nga bula ni vakulu hi va hi tinyikela akuva hi patsreka ka mintizro ya kukazri. Hi nga tlhela hi nyikela swihanano ka ntizro wa misava hinkwayu ni ku tlhela hi khongotelela lava weliwiki hi timhangu. b (Pr 17:17) Hi xikombiso, hi 2020, a misaveni hinkwayu ku vumbiwe ku tlula 950 wa swihubyana swa ku pfuna lava weliwiki hi timhangu akuva ku pfuniwa lava va kumiwiki hi ntungu wa COVID-19. Hi va tlangela ngopfu vamakwezru lava patsrekaka ka mintizro leyi ya ku pfunisa. Vamakwezru lava va patsreka ka ntizro lowu hi kola ka wunene lebyi va nga na byone. Hi kola ka leswo, va hanana hi mintxhumu leyi va nga na yone, va nyikela mpfunu hi tlhelo dzra moya nakone minkama yin’wana va patsreka ka ku pfuxeta ni ka ku yaka tiyindlu ta vamakwezru ni mimbangu ya ku gandzrela ku yone.—Fananisa ni 2 Vakorinte 8:1-4.

11. Xana hi mu dzrumisa hi ndlela yini Papayi wezru wa le matilweni loko hi kombisa ntwela wusiwana?

¹¹ Loko ntsrhaku ka mhangu ya kukazri hi kombisa ntwela wusiwana, vhanu van’wana va ku xiya ku tikazrata loku hi ku yentxaka. Hi xikombiso hi 2019 a xidzedze lexi vitaniwaka Dorian xi hohlote a Yindlu ya Wugandzreli a Bahamas. Na va li a ku pfuxeteni ka Yindlu ya Wugandzreli, vamakwezru a va djula ku yentxeliwa ntizro wa kukazri, xileswo va vutise wanuna wa kukazri, lweyi a a nga li Mboni ya Yehovha, leswaku a a ta djula mali muni akuva a yentxa ntizro lowo. Kutani yene a hlamule vamakwezru a ku: “A swi vileli kuva mi ni hakela, ni ta humexa hinkwaswu leswi vilelekaka akuva ku yentxiwa ntizro lowu. Ni yentxa leswo hi kola ka nhlengeletanu yenu,  mi ni hlamalisa ngopfu hi kola ka leswi mi swi yentxaka, ku nga ku pfuna vanghanu venu.” Vhanu vanyingi a misaveni a va mu tivi Yehovha kambe minkama yinyingi va swi xiya leswi Timboni ta Yehovha ti swi yentxaka. Hi nyonxa ngopfu hi ku tiva leswaku loko hi kombisa ntwela wusiwana ka van’wana swi nga ha yentxa leswaku vhanu van’wana va djula ku dondzra swinyingi ha Yehovha Xikwembu Nkulukumba lweyi ‘a taliki hi timpswalu.—Ef 2:4.

12. Ha yini ku kombisa ntwela wusiwana na ke he swoswi swi hi lulamisela ku lavisana ni nhlomulo lowukulu? (Mpfuletelo 13:16, 17)

¹² Ha yini swi ta djula kuva hi kombisa ntwela wusiwana hi nkama wa nhlomulo lowukulu? A Bibele dzri kombisa leswaku lava kalaka va nga seketeli timhaka ta politika ta misava leyi, va ta kumana ni swikazratu swoswi ni hi nkama wa nhlomulo lowukulu. (Dondzra Mpfuletelo 13:16, 17.) Vamakwezru va nga ha vilela mpfunu akuva va kuma swa ku tihanyisa. Loko hosi yezru Yesu Kriste a ta ta akuva a yavanyisa vhanu, hi djula a kuma leswaku hi vhanu lava kombisaka ntwela wusiwana akuva a ta hi zramba leswaku hi “yamukela Mfumu”.—Mt 25:34-40.

13. Hi ku ya hi Varoma 15:7, xana vakriste va ku sungula va dzri tiyisise hi ndlela yini lizrandzru ledzri a va li na dzrone hi vamakwavu?

¹³ Tsrhamela dzrikulu ledzri a vakriste va ku sungula a va tiviwa ha dzrone a ku li lizrandzru. Kambe xana a swi va nabyalela ku kombisa lizrandzru? Vona ndlela leyi vamakwezru va bandla dzra le Roma a va hambane ha yone. A makazri kwavu a ku ni Vayuda lava a va kule hi Nawu wa Moxe kambe hi tlhelo dzrin’wana a ku ni vamatiko lava a va kulisiwe hi ndlela leyi hambaniki ngopfu swinene. Vakriste van’wana a va li swikazrawa kasi van’wana a va li lava ntsrhunxekiki. Swi nga yentxeka van’wana a va li vinyi va swikazrawa. Kambe xana vakriste va swi kotise kuyini ku hlula ku hambana loku ni ku tama va tiyisa lizrandzru ledzri a va li na dzrone? Mupostola Pawulo a kutxe vakriste a ku: “Xileswo yamukelananani.” (Dondzra Varoma 15:7.) Xana a a djula ku hlaya yini hi mazritu lawa? A zritu dzra Xigrika ledzri ndzruluteliwiki dzri va “yamukelananani” dzri nyikela mongo wa ku yamukela mhunu kumbe ku kombisa malwandla, hi xikombiso, loko mhunu a yamukela muyeni a kaya kwake kumbe ku pfumela leswaku mhunu wa kukazri a va munghanu waku. Pawulo a byele Filemon leswaku a a fanela ku “mu yamukeli hi ndlela leyinene” Onezimu, lweyi a a li xikazrawa xake lexi xi mu balekiki. (Flm 17) Kasi Akila na Prisila va yamukele Apolosi. Vone “va mu teka va famba na yene” nakone va mu pfunile ku yengesela wutivi byake mayelanu ni wukriste. (Min 18:26) A matsrhan’wini ya ku pfumelela leswaku ku hambana kwavu ku va tsravukanisa, vakriste lavayani va swi kotile ku hlula ku hambana koloko va va va yamukelana.

14. Xana makwezru Anna ni nuna wake va dzri kombise hi ndlela yini lizrandzru?

¹⁴ Na hine hi nga kombisa lizrandzru dzrezru hi vamakwezru hi kuva hi heta nkama na vone ni ku tlhela hi hamba xinghanu na vone. Hi ndlela leyo, na vone va ta susumeteleka ku hi komba leswaku va hi zrandzra. (2Ko 6:11-13) Vona leswi humeleliki makwezru Anna ni nuna wake. Na va ha ku yamukela xiyavelo leximpshwa xa ku ya tizra swanga vazrumiwa a África Ocidental, a ntungu wa COVID-19 wu sungulile. A va ha ku tlhasa ka xiyavelo xavu kambe a va nga fanelanga ku kumana ni vamakwezru van’wana va le bandleni. Kutani i yini leswi va swi yentxiki akuva va kombisa lizrandzru? Vone a va fonela vamakwezru hi ku tizrisa vídeochamada akuva va va komba ndlela leyi a va swi navela ha yone ku va tiva ku yampswa. Vamakwezru va nyonxe ngopfu hi lizrandzru ledzri va kombisiwiki dzrone hi vazrumiwa lavo nakone va sungule ku va fonela ni ku va zrumelela mamensaji. Ha yini a vatekani lava va vazrumiwa va tikazrate hi ndlela leyi akuva va tiva vamakwezru? Makwezru Anna a li: “A ni nge dzrivali minkama ya ku nyonxisa leyi vamakwezru va ni kombisiki lizrandzru mine kun’we ni vandangu wanga ka  minkama ya ku nyonxisa ni ya ku nonon’hwa. Xikombiso xavu xi ni kutxa ku kombisa lizrandzru.”

15. I yini leswi u nga swi dondzra ka xikombiso xa makwezru Vanessa mayelanu ni ku zrandzra vamakwezru hinkwavu?

¹⁵ Ntalu wezru hi le ka mabandla lawa ma vumbiwaka hi vamakwezru lava va kulisiwiki hi ndlela ya ku hambana ni yezru ni ku tlhela hi va ni wumhunu lebyi hambaniki. Hi nga tiyisa lizrandzru dzrezru hi kuva hi lavisisa matsrhamela lamanene lawa va nga na wone. Makwezru wa kukazri lweyi a vitaniwaka Vanessa, wa le Nova Zelândia, a a yanakanya leswaku ku ni vamakwezru va kukazri lava swi nga nabyaliki ku hanyisana na vone a bandleni dzrake. Kambe a game a teka xiboho xa kuva a matsrhan’wini ya ku fambela kule ni vamakwezru lava a va ni wumhunu lebyi a byi nga mu nyonxise, a sungula ku heta nkama na vone. Ku yentxa leswo swi mu pfune ku vona leswi Yehovha a swi vonaka ka vamakwezru lava. Loko a dzrungula a li: “Ku sukela loko nuna wanga a ve mulaviseli wa muganga hi tikazratela ku heta nkama ni vamakwezru lava nga ni wumhunu lebyi hambaniki. Kambe swoswi ni vona swi ni nabyalela ku hanyisana na vone. Na ku zrandzra ku hambana loku. Handle ka ku ganaganeka, Yehovha na yene a nyonxa ngopfu hi ku hambana loku hikusa Yehovha a kokela vhanu va wumhunu bya ku siyananasiyana a nhlengeletanwini yake.” Loko hi dondzra ku vona van’wana hi lani Yehovha a va vonaka ha kone, hi tiyisekisa leswaku ha va zrandzra.—2Ko 8:24.

16. Ha yini swi ta va swa lisima ngopfu ku kombisa lizrandzru hi nkama wa nhlomulo lowukulu?

¹⁶ Lizrandzru dzri ta hi pfuna ngopfu hi nkama wa nhlomulo lowukulu. Yanakanya hi leswi: Xana Yehovha a ta hi sizrelela hi ndlela yini loko nhlomulo lowukulu wu sungula? Vona leswi Yehovha a kongomisiki vhanu vake kuva va swi yentxa a nkameni lowu khalutiki loko va hlaseliwa hi Babilona: ‘Famba, we tiko dzranga, u ya nhingena tindlwini taku, u pfala tinyangwa ntsrhaku kwaku, tumbela nkamanyana, a mahlundzru ma ko ma hela.’ (Eza 26:20) Swi nga yentxeka nkongomiso lowu wu ta tizra ni kwezru hi nkama wa nhlomulo lowukulu. A ‘tindlwini’ swi nga yentxeka ku hlayiwa mabandla yezru. Hi nkama wa nhlomulo lowukulu Yehovha a ta hi sizrelela loko hi tama hi va ni wumun’we ni vamakwezru. Xileswo hi fanela ku tikazrata akuva hi nga gameli ntsena ka ku va yamukela vamakwezru kambe hi tlhela hi va zrandzra. Hikusa swi nga yentxeka ku huluxiwa kwezru ku ta tiseketela hi ku yentxa leswo!

17. Loko hi tilulamisela na ke he swoswi, i yini leswi hi taka kota ku swi yentxa hi nkama wa nhlomulo lowukulu?

¹⁷ ‘A siku dzra Yehovha ledzrikulu’ ku ta va nkama wa ku kazrata ka vhanu hinkwavu. (Tsf 1:14, 15) Nakone ni vhanu va Yehovha na vone va ta xaniseka. Kambe loko hi tilulamisela na ke he swoswi hi ta swi kota ku zrula ni ku pfuna van’wana. Hi ta lavisana ni xikazratu xin’wana ni xin’wana lexi nga ha humelelaka hi ku tiyisela. Loko vamakwezru va xaniseka hi ta va komba ntwela wusiwana hi kuva hi va pfuna ni ku va nyika leswi va swi vilelaka. Hi ta tlhela hi kombisa lizrandzru ledzri hi nga na dzrone hi vamakwezru hi ku va kusuhi na vone. Yehovha a ta hi hakela hi wutomi lebyi nga helikiki ka misava leyi timhangu ta ntumbuluku ni swikazratu swi taka vaka swi khalutile.—Eza 65:17.