1. Xana vakriste va fanela ku fana ni nsinya hi ndlela yini? (Tlhela u vona xifaniso.)

 VAN’WANA va li: “A nsinya lowu gotsrhekaka hi ku nabyala a wu tsrhoveki loko ku ba moya.” A mazritu lawa ma kombisa leswaku akuva nsinya u kota ku tama wu yima loko ku ba xidzedze wu fanela kuva lowu nabyaliki. Hi ndlela leyi fanaka akuva hi kota ku tama hi tizrela Yehovha na hi nyonxile, hi fanela kuva lava nabyaliki loko ku humelela swikazratu a wuton’wini byezru. Akuva hi kota ku titwananisa ni ku txintxa a wuton’wini byezru hi fanela ku titwananisa ni swiyimu swa van’wana nakone leswi taka hi pfuna ku yentxa leswo i ku yanakanyela.

2. He wani matsrhamela lawa ma taka hi pfuna ku titwananisa ni ku txintxa, nakone hi ta vona yini ka xidondzro lexi?

² Swanga malandzra ya Yehovha hi djula ku kombisa leswaku ha yanakanyela nakone hi djula kuva vhanu lava titsrongahataka ni ku kombisa wunene. Ka xidondzro lexi, hi ta vona leswaku matsrhamela lawo ma va pfune hi ndlela yini vakriste va kukazri akuva va lavisana ni ku txintxa a wuton’wini. Hi ta tlhela hi vona leswaku matsrhamela lawo ma nga hi pfuna hi ndlela yini. Kambe ku sungula a hi voneni leswi hi nga swi dondzraka ka Yehovha na Yesu, ku nga swikombiso swibidzri leswi hetisekiki swa ku yanakanyela.

3. Hi swi tivisa kuyini leswaku Yehovha awa yanakanyela?

³ Yehovha a vitaniwa “zribye” hikusa a yime a tiya a nga tsrekatsreki. (Dt 32:4) Kambe hi tlhelo dzrin’wana awa yanakanyela. A swiyentxakalu a misaveni hinkwayu swi txintxa hi ku kahlula, kambe leswo a hi xikazratu ka Yehovha. Nakone a tiyisekisa leswaku hinkwaswu leswi a dumbisaka swone swi ta hetiseka. Yehovha a vumbe vhanu hi xifananiso xake, xileswo hi ni wuswikoti bya ku titwananisa ni ku txintxa loku nga ha humelelaka a wuton’wini byezru. A Bibeleni hi kuma minsinya ya milawu leyi hi pfunaka ku teka  swiboho swa wutlhazri swi nge na mhaka swikazratu leswi hi nga ha kumanaka na swone a wuton’wini. A xikombiso xa Yehovha ni minsinya ya milawu leyi a hi nyikiki yone swi hi pfuna ku twisisa leswaku nambi leswi a nga “zribye”, yene a tlhela a yanakanyela.

4. Nyikela xikombiso xa ndlela leyi Yehovha a yanakanyelaka ha yone. (Levitika 5:7, 11)

⁴ Hinkwaswu leswi Yehovha a swi yentxaka swi kombisa leswaku a hetisekile nakone awa yanakanyela. Yehovha a nga hi lebyeli. Hi xikombiso, a kombise leswaku awa yanakanyela loko a tizrisana ni Vaisrayele. Yene a a nga kombeli leswaku lava ganyiki ni lava nga swisiwana va nyikela magandzrelo ya ku fana. Nakone ka swiyimu swin’wana a a pfumelela leswaku mhunu a nyikela xitlhavelo hi ku pfumelelana ni xiyimu xake.—Dondzra Levitika 5:7, 11.

5. Nyikela xikombiso xa ndlela leyi Yehovha a swi kombisiki ha yone leswaku awa titsrongahata ni leswaku a ni wunene.

⁵ A ku titsrongohata ni wunene bya Yehovha swi yentxa leswaku a va lwa yanakanyelaka. Hi xikombiso, loko Yehovha a djule ku helisa vhanu va ku biha a Sodoma a kombise leswaku awa titsrongohata. Hi ku tizrisa tintsrumi take, Yehovha a kombele leswaku Loti a tsrutsrumela tinhaveni kambe leswi a a txhava a nga pfumelanga ku ya ka mbangu wolowo. Kutani a kombele leswaku yene ni ndangu wake va tsrutsrumela ka muganga lowu vitaniwaka Zowar, xidoropana xa xitsrongo lexi Yehovha a a tiyimisele ku xi helisa. Yehovha ina a swi kotile ku byela Loti leswaku a landzrelelisisa minkongomiso yake, kambe a matsrhan’wini ya leswo, a xi yingelile xikombelo xa Loti nakone a bohe kuva a nga xi helisi xidoropana lexiyani. (Gn 19:18-22) Hi ku famba ka malembe, Yehovha a kombise ntwela wusiwana ka vhanu lava a va tsrhama a doropeni dzra Ninivha. A zrumele muprofeta Yonasi akuva a ya tivisa vhanu va Ninivha leswaku vone kun’we ni doropa dzravu a va ta helisiwa. Kambe loko vhanu va Ninivha va tisolile, Yehovha a va twele wusiwana a va a nga ha dzri helisi doropa dzravu.

6. Nyikela swikombiso swa ndlela leyi Yesu a yetiseliki ku yanakanyela ka Yehovha ha yone.

⁶ Yesu a yetisele xikombiso xa Yehovha xa ku yanakanyela. A zrumeliwe misaveni akuva a ta ta zrezrela ntsena “tihamba leyi lahlekiki ta yindlu ya Israyele” kambe a kombise ku yanakanyela hi kuva a zrezrela ni vhanu van’wana. Hi xikombiso, siku dzrin’wana wansati wa kukazri lweyi a a nga li Muisrayele a khinsamile a kombela leswaku Yesu a daha n’wanake lweyi a “a xaniseka ngopfu hi leswi a a ni demona”. Hi ntwela wusiwana, Yesu a yentxe leswi wansati lweyi a mu kombeliki swone a va a daha n’wanake. (Mt 15:21-28) Vona xikombiso xin’wana. Na a ha ku sungula ntizro wake, Yesu a hlaye leswi: “Kambe lweyi a [ni] yalaka . . . na mine ni ta mu yala.” (Mt 10:33) Kambe Yesu a nga mu yalanga Petro nambi leswi Petro a yaliki Yesu makhambi mazrazru. Yesu a a swi tiva leswaku Petro a tisolile nakone a a li wanuna wa ku dumbeka. Ntsrhaku ka ku va Yesu a pfuxiwile a ku feni a humelele ka Petro nakone swi nga ha yentxeka a mu byele leswaku a a mu zrandzra ni leswaku a a mu dzrivalelile.—Lk 24:33, 34.

7. Hi ku ya hi Vafilipiya 4:5, hi djula ku tiviwa na hi li vhanu va matsrhamela muni?

⁷ Ku ta tlhasela lani hi swi vonile leswaku Yehovha na Yesu minkama hinkwayu va  yanakanyela. Kambe hine ke? Yehovha a yimela leswaku hi yentxa leswi fanaka. (Dondzra Vafilipiya 4:5.) Wundzruluteli bya kukazri byi ndzrulutela ndzrimana leyi hi ndlela leyi: “Ku tiviwa u li lweyi a yanakanyelaka.” Hi nga ha tivutisa leswi: ‘Xana ni tiviwa ni li mhunu lweyi a yanakanyelaka ni ku pfumelela mintxhumu ya kukazri kumbe ni tiviwa ni li mhunu wa nkanu ni ku ti lebyisa? Xana ni sindzrisa kuva vhanu va yentxa mintxhumu hi ndlela leyi ni yi djulaka kumbe ni pfumelela mavonela ya van’wana ni ku titwananisa na wone loko swi koteka? Akuva hi kombisa leswaku hi yetisela Yehovha na Yesu swi ta ya hi leswaku hi vhanu lava yanakanyelaka ku ya tlhasela kwini. A hi voneni swiyimu swibidzri lani swi nga swa lisima ngopfu ku va lava yanakanyelaka. Loko swiyimu swi txintxa ni loko swiboho swezru ni mavonela yezru swi hambana ni swa van’wana.

8. I yini lexi nga hi pfunaka kuva lava yanakanyelaka loko swiyimu swi txintxa? (Tlhela u vona ntlhamuxelo wa le hansi.)

⁸ Loko swiyimu swezru swi txintxa, hi fanela kuva lava yanakanyelaka ni ku nabyala. A ku txintxa koloko ku nga ha hi buyisela swikazratu leswi a hi nga yimelanga ku kumana na swone. Hi xikombiso, na hi nga swi yimelanga hi nga ha vani xikazratu lexikulu xa lihanyu kumbe xikazratu xa timali kumbe xa politika. Leswi nga ha yentxaka wutomi byezru byi ya byi bindzra. (Ekl 9:11; 1Ko 7:31) Phela nambi ku txintxa ka xiyavelo xezru ku nga ha va xikazratu lexikulu. Swi nge na mhaka leswi nga ha humelelaka, swa koteka ku titwananisa ni swiyimu leswimpshwa. Hi leyi mune wa mintxhumu leyi nga hi pfunaka: 1) Pfumela ntiyiso wa mhaka, 2) lavisela wumundzruku, 3) beka miyanakanyu ka leswinene, ni 4) ku yentxa xa kukazri akuva u pfuna van’wana. b A hi voneni mimfambu ya kukazri leyi yentxekiki hakunene leyi taka hi pfuna ku vona ndlela leyi mintxhumu leyi ya mune yi nga hi pfunaka ha yone.

9. Xana a vatekani va kukazri lava nga vazrumiwa va swi kotise kuyini ku lavisana ni swikazratu leswi a va nga swi yimelanga?

⁹ Pfumela ntiyiso wa mhaka. Emanuele na Francesca va yaveliwe ku tizra swanga vazrumiwa ka tiko dzrin’wana. Na va ha ku sungula ku dondzra lidzrimi ledzrimpshwa ka tiko dzrin’wana ku sungule ntungu wa COVID-19. Kutani swi vileli leswaku va nga ha humahumi. Swi nga zanga swi ya kwini na va nga swi yimelanga, mamana wa Francesca a file. A a swi djula ngopfu ku tipatsra ni va ndangu wake kambe hi kola ka ntungu a nga swi kotanga ku yendzra. I yini lexi pfuniki Francesca ku lavisana ni xiyimu lexo? Lexi mu pfuniki a ve swikhongoto leswi Emanuele a swi yentxiki swa ku kombela wutlhazri akuva va hanya dzra namunhla ntsena. Yehovha a swi hlamulile swikhongoto leswo hi ku tizrisa swakuda swa moya leswi tlhasiki hi nkama. Hi xikombiso, va tiyisiwe ngopfu hi leswi hlayiwiki hi makwezru wa kukazri ka intrevhixta. A te: “Loko hi nga hlweli ku titwananisa ni swiyimu swezru hi ku kahlula swi ta hi nabyalela ku tlhela hi va ni ku nyonxa ni ku yentxa hinkwaswu hi nga swi kotaka hi ku ya hi swiyimu.” c Va tlhele va kunguhata ku yampswisa ndlela leyi a va zrezra ha yone hi telefone nakone va kote ni ku sungula xidondzro xa Bibele. Handle ka leswo, va yamukele mpfunu ni ku kutxiwa leswi va swi kumiki ka vamakwezru nakone va swi tlangele ngopfu leswo. Hi xikombiso, makwezru wa kukazri wa xisati lweyi a nga ni lizrandzru, siku ni siku a a va zrumelela tsralwa dzra kukazri dzra Bibele hi ku tizrisa mensaji. Makwezru lweyo a yentxe leswo ku dzringana lembe. Na hine loko ho titwananisa ni ku txintxa loku humelelaka a wuton’wini byezru hi ta va ni ku nyonxa hi ku yentxa leswi hi nga swi kotaka ndzreni ka swiyimu swezru.

10. Xana makwezru wa kukazri a swi kotise kuyini ku titwananisa ni ku txintxa lokukulu a wuton’wini byake?

 ¹⁰ Lavisa wumundzruku u va u beka miyanakanyu ka mintxhumu leyinene. Makwezru Christina, wa le Romênia, lweyi swoswi a tsrhamaka a Japão, a vaviseke ngopfu loko a bandla dzra xinghiza ledzri a a hlengemela ka dzrone dzri yimisiwile kambe a nga tsrhamelanga ku yanakanya hi leswi humeleliki. A matsrhan’wini ya leswo a ye ka bandla dzra Xijaponeji nakone a yentxe leswi a nga swi kotaka akuva a zrezra hi Xijaponeji. A kombele mhunu lweyi a a tizra na yene khale akuva a mu pfuna ku dondzra Xijaponeji ni ku xi vulavula ha hombe. A mu kombele leswaku a tizrisa Bibele ni broxura ledzri liki Hanya Hi Ku Nyonxa Hi La Ku Nga Helikiki! akuva a mu dondzrisa Xijaponeji nakone a pfumelile. A mabindzru ma ve wani? Christina a nge kota ku vulavula Xijaponeji ntsena kambe a wansati lwiyani na yene a sungule ku nyonxela ntiyiso. Loko hi nga womeleli ka mintxhumu leyi khalutiki kambe hi beka miyanakanyu ka mintxhumu leyinene, hi ta xiya leswaku ku txintxa ka kola ni kola ku nga ha hi buyisela matovoko lawa a hi nga ma yimelanga.

11. Xana vatekani va kukazri va swi kotise kuyini ku lavisana ni swikazratu swa timali?

¹¹ Yentxa mintxhumu leyi taka buyelisa van’wana. Vatekani lava tsrhamaka a tikweni ledzri ntizro wezru wu yilisiwaka va sungule ku va ni swikazratu swa timali loko tiko dzroledzro dzri veni swikazratu swa timali. Xana va swi kotise kuyini ku titwananisa ni swiyimu leswo? Xa ku sungula va nabyalise wutomi, xileswo a matsrhan’wini ya ku beka miyanakanyu yavu ka swikazratu leswi a va langutana na swone va teke xiboho xa ku heta nkama wunyingi na va pfuna van’wana ka ntizro wa ku zrezra. (Min 20:35) Makwezru lweyi a te: “Ku tsrhama hi khomekile a ntizrweni wa ku zrezra swi hi pfune kuva hi nga heti nkama wunyingi na hi yanakanya hi leswi a swi humelela. Nakone swi hi pfune kuva hi beka miyanakanyu yezru ka ku yentxa ku zrandzra ka Yehovha.” Loko swiyimu swezru swi txintxa hi fanela ku dzrimuka leswaku a xa lisima ngopfu i ku pfuna van’wana ngopfungopfu hi ntizro wa ku zrezra.

12. Xana xikombiso xa mupostola Pawulo xi hi pfuna hi ndlela yini ku titwananisa ni swiyimu loko hi li ka ntizro wa ku zrezra?

¹² Loko hi le ku zrezreni hi fanela ku va lava nabyaliki hikusa hi kuma vhanu va mimbangu ya ku siyanasiyana nakone lava kholwaka ka mintxhumu leyi hambaniki. Mupostola Pawulo a a swi kota ku titwananisa ni swiyimu. Na hine hi nga dondzra swinyingi ka xikombiso xake. Yesu a yavele Pawulo kuva “mupostola lweyi a zrumeliwiki ka vamatiko”. (Ro 11:13) Pawulo a zrezrele Vayuda ni Vagriki, vhanu lava a va dondzrekile ni lava a va nga dondzrekanga, tihosi ni wuhosi. Akuva a khumba timbilu ta vhanu hinkwavu, Pawulo a tiyentxe “mintxhumu hinkwayu ka vhanu va minxaka hinkwayu”. (1Ko 9:19-23) Pawulo a a ku tekela nhlokweni lomu vhanu a va pfa kone ni leswi a va swi kholwa, kutani a a titwananisa ni swiyimu swavu loko a va zrezrela. Na hine hi nga yampswisa ndlela leyi hi zrezraka ha yone hi ku swi tekela nhlokweni swiyimu swa vhanu lava hi va zrezrelaka hi tlhela hi titwananisa na swone.

13. He dzrini khombo ledzri kombisiwiki ka 1 Vakorinte 8:9 ledzri hi taka dzri hlula loko hi hlonipha mavonela ya van’wana?

¹³ Ku va lava nabyaliki swi ta tlhela swi hi pfuna ku hlonipha mavonela ya van’wana. Hi xikombiso, vamakwezru van’wana va xisati va swi zrandzra ngopfu ku tipenda kambe van’wana a va swi zrandzri. Vamakwezru van’wana va swi zrandzra ku nwa hi mpimu kambe van’wana ni byitsrongo a va nwi nakone hinkwezru ha swi djula ku va ni lihanyu dzrinene kambe hi hlawula tindlela ta ku siyanasiyana akuva hi dzri bekisa. Loko hi yanakanya leswaku minkama hinkwayu hi yentxa leswi nga swone ni ku zama ku kutxa van’wana ku yentxa leswi hi swi yentxanga swi nga ha ndzruluka xikhunguvanyiso ka van’wana ni ku vanga ku yavana a bandleni. Handle ka ku ganaganeka, a hi swi djuli leswaku leswo  swi yentxeka. (Dondzra 1 Vakorinte 8:9; 10:23, 24) A hi voneni tindlela tibidzri leti kombisaka leswaku loko hi hanya hi minsinya ya milawu ya Bibele hi ta kota ku va lava dzringaniselaka ni ku tlhela hi bekisa ku zrula.

14. I yini leswi hi fanelaka ku va na swone a miyanakanywini loko hi teka swiboho mayelanu ni ndlela leyi hi taka yambala ni ku tilunghisa ha yone?

¹⁴ Mpahla ni ndlela leyi hi lunghisaka misisi ha yone. Yehovha a nga hi byeli leswaku hi fanela ku yambala mpahla ya matsrhamela muni, kambe a hi nyika minsinya ya milawu akuva hi yi landzra. Hine hi fanela ku yambala hi ndlela leyi yisaka lidzrumu ka Xikwembu Nkulukumba, hi yanakanyela, hi dzringanisela ni “hi ku tikhoma”. (1Tm 2:9, 10; 1Pe 3:3) Hine a hi djuli ku kokela yingiso ka ndlela leyi hi yambalaka ha yone. A minsinya ya milawu ya Bibele yi nga tlhela yi pfuna vakulu kuva va nga beki swinawanawana mayelanu ni ndlela ya ku yambala ni ku tilungisa. Hi xikombiso, vakulu va bandla dzra kukazri a va djula ku pfuna vampshwa lava a va sungule ku tizrisa moda wa kukazri wa ku lunghisa misisi leyi a yi gomile kambe yi nyakapfala. Xana vakulu a va ta va pfunisa kuyini vampshwa lava na va nga zanga va beka swinawanawana? A mulaviseli wa muganga a kutxe vakulu kuva va hlaya leswi: “Loko u li plataforma kutani vamakwezru va nyikela yingiso ka ku laviseka kwaku ku nge ka leswi u vulavulaka swone, leswo swi kombisa leswaku ku ni leswi nga fambikiki ha hombe ka ndlela leyi u yambaliki ni ku tilunghisa ha yone.” Ntlhamuxelo lowu wa ku nabyala wu pfune leswaku ku lulamisiwa mhaka na ku nga bekiwanga swinawanawana. d

15. He yini milawu ni minsinya ya milawu ya Bibele leyi nga hi pfunaka loko hi djula ku teka swiboho mayelanu ni lihanyu dzrezru? (Varoma 14:5)

¹⁵ Ku bekisa lihanyu. Mukriste mun’wana ni mun’wana a fanela ku teka xiboho mayelanu ni ndlela leyi a taka dzri hlayisa ha yone lihanyu dzrake. (Ga 6:5) Loko mukriste a hlawula ndlela leyi a taka dahiwa ha yone milawu leyi a fanelaka ku yi landzra hi leyi yi vulavulaka hi ku fambela kule ni ngati ni wudemona ntsena. (Min 15:20;  Ga 5:19, 20) Handle ka milawu leyi, mukriste a ntsrhunxekile ku teka xiboho mayelanu ni wudahu lebyi a taka byi yamukela. Van’wana va djuletela wudahu ndzreni ka xipiritana ntsena kasi van’wana va hlawula ku djuletela tindlela tin’wana ta wudahu. Hi fanela ku hlonipha mfanelo leyi makwezru mun’wana ni mun’wana a nga na yone ya ku titekela xiboho mayelanu ni wudahu lebyi a taka byi yamukela swi nge na mhaka leswaku hi pfumelelana na swone kumbe im-him. Kutani hi fanela ku beka miyanakanywini mune wa tinhla leti landzrelaka: 1) O va ntsena Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba lowu taka daha hi ku helela mavabyi hinkwawu. (Eza 33:24) 2) Mukriste mun’wana ni mun’wana a fanela ku “tiyiseka hi leswi nga swinene kwake”. (Dondzra Varoma 14:5.) 3) U nga yavanyisi van’wana hi kola ka swiboho leswi va swi tekaka nakone u nga vi zribye dzra xikhunguvanyiso. (Ro 14:13) 4) A vakriste va kombisa lizrandzru nakone va swi tiva leswaku a wumun’we bya bandla i bya lisima swinene ku tlula mavonela yavu. (Ro 14:15, 19, 20) Loko nkama ni nkama hi dzrimuka tinhla leti, hi ta swi kota ku va ni wunghanu lebyi tiyiki ni vamakwezru ni ku tlhela hi hlengela a ku bekiseni ka ku zrula a ndzreni ka bandla.

16. Xana vakulu va nga swi kombisa hi ndlela yini leswaku va yanakanyela loko va ni vakulu kulobye? (Tlhela u vona mifoto.)

¹⁶ Vakulu va fanela ku beka xikombiso lexinene a mhakeni ya ku yanakanyela. (1Tm 3:2, 3) Hi xikombiso, nkulu wa kukazri a nga fanelanga ku yimela leswaku mavonela yake ma va wone nkama ni nkama ma yamukeliwaka hi leswi yene a nga nkulu hi ntanga ka vakulu van’wana. A wa swi tiva leswaku a moya wa Yehovha wu nga pfuna nkulu mun’wana ni mun’wana akuva a nyikela mavonela lawa ma taka pfuna kuva ku tekiwa xiboho lexinene. Loko vakulu vanyingi va pfumelelani ni xiboho xa kukazri lexi kalaka xi nga lwisani ni minsinya ya milawu ya Bibele, a nkulu lweyi a yanakanyelaka a wa xi seketela xiboho lexo nambi loko xi nga fambisani ni ku zrandzra kwake.

17. He wani mabindzru lama tisiwaka hi ku yanakanyela?

¹⁷ Vakriste lava yanakanyelaka va yamukela matovoko manyingi. Hi xikombiso, hi ni wunghanu lebyi tiyiki ni vamakwezru nakone leswo swi tisa ku zrula a bandleni. Hi ni ku nyonxa ni mukhandlu wa ku tiva vhanu va ku siyanasiyana ni wumhunu lebyi hambaniki. Nakone swa hlamalisa ku tiva leswaku nambi leswi ku nga ni ku hamba loku hinkwaku, hinkwezru hi gandzrela Yehovha hi wumun’we. A xa lisima ku tlula hinkwaswu i ku nyonxa loku hi nga na kone hi ku tiva leswaku hi yetisela Yehovha lweyi minkama hinkwayu a yanakanyelaka ni ku nabyala.