1. He wini ntiyiso lowu Hosi Solomoni a wu hlayiki ka Eklesiasta 7:20?

 HOSI Solomoni a tsrale leswi: ‘Hikuva a ku na mhunu wa ku tlhazriha misaveni lwa yentxaka leswinene, lwa nga honiki.’ (Ekl 7:20) Nakunene leswo i ntiyiso. Hinkwezru hi vadohi. (1Yh 1:8) Hi ndlela leyo, hinkwezru ha swi djula ku dzrivaleliwa ha Xikwembu Nkulukumba ni hi vhanu van’wana.

2. Xana u titwise kuyini ntsrhaku ka loko u dzrivaleliwe hi munghanu waku?

² Handle ka ku ganaganeka, wa dzrimuka siku ledzri u samiki u khunguvanyisa munghanu waku. U vavisekile hi leswi yentxekiki nakone a wu djula ku lulamisa timhaka. Xileswo, na swi sukela mbilwini, u kombele leswaku a ku dzrivalela. Kutani u titwise kuyini ntsrhaku ka loko a ku dzrivalelile? Nakunene u pepile moyeni u va u nyonxa.

3. I yini leswi hi taka swi vona ka xidondzro lexi?

³ Hi djula leswaku Yehovha a va munghanu wezru, kambe leswi hi kalaka hi nga hetisekanga, minkama yin’wana hi ta yentxa kumbe ku hlaya ntxhumu lowu taka mu khunguvanyisa. Ka xidondzro lexi, hi ta vona leswaku i yini lexi nga hi tiyisekisaka leswaku Yehovha awa swi djula ku hi dzrivalela? Ha yini hi nga hlayaka leswaku ndlela leyi Yehovha a dzrivalelaka ha yone i yikulu ngopfu swinene ku tlula leyi hi dzrivalelaka van’wana ha yone? Nakone xana Yehovha a dzrivalela vhanu va matsrhamela muni?

4. Hi swi tivisa kuyini leswaku Yehovha a lulamele ku dzrivalela?

⁴ A Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri hi tiyisekisa leswaku Yehovha a lulamele ku dzrivalela. Yehovha a zrumele ntsrumi akuva yi ya vulavula na Moxe a nhaveni ya Sinayi. Hi ku tizrisa ntsrumi, Yehovha a hlaye leswi mayelanu na yene n’winyi: ‘Yehovha, Yehovha, Xikwembu Nkulukumba wa timpswalu ni lizrezre, wa ku hlwela ku hlundzruka, wa ku yandzra  vumbilu ni xihlayelamfuzri, wa ku tiyisa vumbilu ku yisa lixakeni la khume dzra madzana, wa ku dzrivalela vusomboloki ni xidoho ni xihono.’ (Eks 34:6, 7) Yehovha i Xikwembu Nkulukumba wa timpswalu ni wumbilu, lweyi a lulameliki ku dzrivalela vadohi lava tisolaka.—Neh 9:17; Ps 86:15.

5. Hi ku ya hi Amapsalma 103:13, 14, xana Yehovha a susumeteleka ku yentxa yini hi leswi a hi tivaka ku yampswa?

⁵ Leswi a nga Muvumbi wezru, Yehovha a tiva hinkwaswu mayelanu na hine. Swa hlamalisa ku tiva leswaku Yehovha a tiva mintxhumu hinkwayu mayelanu ni mhunu mun’wana ni mun’wana la misaveni. (Ps 139:15-17) A kota ku vona ku pfumala ku hetiseka hinkwaku loku hi ku kumiki ka vapswele vezru. Henhla ka hinkwaswu leswo, Yehovha a tiva hinkwaswu leswi hi yentxekeliki a wuton’wini nakone awa yi tiva ndlela leyi leswo swi byi khumbiki ha yone wumhunu byezru. Ndlela leyi Yehovha a hi tivaka ha yone, yi mu susumetela kuva a hi komba timpswalu.—Ps 78:39; dondzra Amapsalma 103:13, 14.

6. Xana Yehovha a swi kombise hi ndlela yini leswaku a lulamele ku hi dzrivalela?

⁶ Yehovha a swi kombisile leswaku a lulamele ku hi dzrivalela. Awa swi tiva leswaku hi kola ka Xidoho xa Adamu, hi vadohi nakone ha fa. (Ro 5:12) A xi kone lexi hi nga xi yentxaka akuva hi tihuluxa kumbe ku huluxa van’wana ka lifu. (Ps 49:7-9) Kambe Xikwembu Nkulukumba wezru wa lizrandzru a hi twele wusiwana a va a yentxa xa kukazri akuva a hi huluxa. Xana a yentxe yini? Hi lani buku dzra Yohan 3:16 dzri kombisaka ha kone, a zrumele N’wanake akuva a ta ta hi fela. (Mt 20:28; Ro 5:19) Yesu a file akuva lava kombisaka lipfumelo kwake va huluxiwa ka lifu. (Hb 2:9) Yanakanya ndlela leyi Yehovha a tlhavekiki ha yone loko a vona N’wanake a fa hi ndlela ya ku vavisa ni ya tingana! Loko Yehovha a a nga swi lulamelanga ku hi dzrivalela, xana a a ta va a pfumelele N’wanake kuva a ta la misaveni a ta ta hi fela?

7. He swini swikombiso swibidzri leswi kombisaka leswaku Yehovha a lulamele ku hi dzrivalela?

⁷ A Bibeleni hi kuma swikombiso swa vhanu lava Yehovha a va dzrivaleliki. (Ef 4:32) Swi nga yentxeka wa ku sungula lweyi a taka miyanakanywini yaku a li Hosi Manasi. Wanuna lweyo wa ku biha mbilu a yentxe mintxhumu ya ku biha ngopfu swinene mahlweni ka Yehovha. A gandzrele swikwembu swa madzrimi a  va a hlohlotela van’wana ku yentxa leswi fanaka. A patsre ni ku hamba magandzrelo hi vanake ka swikwembu leswo swa madzrimi. Xa ku biha ngopfu, a pete xithombe a tempeleni dzra ku xwenga dzra Yehovha. A Bibele dzri hlaya leswi mayelanu na Manasi: ‘A hamba leswa ku biha mahlweni ka Yehovha.’ (2Mk 33:2-7) Kambe loko Manasi a tisolile hi mbilu hinkwayu, Yehovha a mu dzrivalelile. Yehovha a patsre ni ku mu pfumelela kuva a tlhela a va hosi. (2Mk 33:12, 13) Swi nga yentxeka u tlhela u yanakanya hi Hosi Davhida lweyi a yentxiki swidoho leswikulu swa ku fana ni wumbuye ni ku dlaya. Kambe na ye Davhida loko a pfumele swidoho swake a tlhela a tisola, Yehovha a mu dzrivalelile. (2Sa 12:9, 10, 13, 14) Swikombiso leswibidzri, swi hi tiyisekisa leswaku Yehovha a tiyimisele ku hi dzrivalela. Nakone hi lani hi taka swi vona ha kone, ndlela leyi Yehovha a dzrivalelaka ha yone i yikulu swinene ku tlula ndlela leyi hi dzrivalelaka van’wana ha yone.

8. Ha yini hi hlaya leswaku Yehovha i muyavanyisi lwenene ku tlula hinkwavu?

⁸ Yehovha i ‘mutsremi, kumbe muyavanyisi, wa misava hinkwayu’. (Gn 18:25) Akuva mhunu a va muyavanyisi lwenene a fanela ku yi tiva ha hombe milawu. Hi nga hlaya leswaku Yehovha i muyavanyisi lwa hetisekiki hikusa a ngo va muyavanyisi wezru ntsena, hi yene a nyikeliki milawu leyi kumekaka a Bibeleni. (Eza 33:22) Yehovha hi yene ntsena lweyi a tivaka leswaku he swini swa swinene ni swa ku biha ku tlula mhunu wini ni wini. He wani matsrhamela man’wana lawa muyavanyisi lwenene a fanelaka ku va na wone? A fanela ku tiva ntiyiso hinkwawu wa mhaka na a nga si na teka xiboho. Hi leswi yentxaka Yehovha a va muyavanyisi lwenene ku tlula hinkwavu hikusa a tiva timhaka hinkwatu.

9. I yini leswi Yehovha a swi kambisisaka loko a djula ku dzrivalela mhunu?

⁹ Yehovha a nga fani ni vayavanyisi lava nga vhanu, hikusa yene a tiva mintxhumu hinkwayu hi ndlela leyi hetisekiki. (Gn 18:20, 21; Ps 90:8) Vayavanyisi lava nga vhanu vo tiva ntsena leswi va swi twaka ni leswi va swi vonaka. Kambe ku hambana na vone, Yehovha a tiva ni ku twisisa leswaku i yini lexi susumeteliki mhunu ku yentxa swa kukazri. A tiva matsrhamela lawa a ma yetiseliki ka vapswele vake, ndlela leyi a kulisiwiki ha yone, lomu a tsrhamaka kone, matitwela yake nambi leswi a swi yanakanyaka. Handle ka leswo, Yehovha a tlhela a tiva ni leswi nga mbilwini ya mhunu. A xi kone lexi tlhotekiki a mahlweni ka Yehovha. (Hb 4:13) Xileswo, loko Yehovha a dzrivalela mhunu a va na a tiva hinkwaswu mayelana ni mhunu lweyo.

10. Ha yini hi nga hlayaka leswaku Yehovha a yavanyisa hi ndlela ya ku lulama minkama hinkwayu? (Deuteronoma 32:4)

¹⁰ Yehovha a nga na xihlawuhlawu, nakone minkama hinkwayu a yavanyisa hi ndlela leyi lulamiki. Loko Yehovha a djula ku yavanyisa mhunu, a nga yi hi tsrhamela dzrake, ndhuma yake, leswi a nga na swone kumbe wuswikoti byake. (1Sa 16:7; Yk 2:1-4) Yehovha a hi nge mu txintxisi mavonela kumbe ku mu xava. (2Mk 19:7) Swiboho swa Yehovha a swi txintxatxintxi. (Eks 34:7) A hi na ku ganaganeka ka leswaku Yehovha i muyavanyisi lwenene ngopfu hikusa a tiva hinkwaswu mayelanu na hine.—Dondzra Deuteronoma 32:4.

11. Ha yini hi nga hlayaka leswaku a lidzrivalelo dzra Yehovha a dzri dzringanisiwi na ntxhumu?

¹¹ A Matsralwa ya Xiheberu ma swi beka a livaleni leswaku a lidzrivalelo dzra Yehovha a dzri nge dzringanisiwi na ntxhumu. Hi ku ya  hi Dicionário dzra kukazri dzra Bibele, ka Matsralwa ya Xiheberu minkama yin’wana ku tizrisiwa zritu ledzri dzro ko tlhamuxela ntsena ndlela leyi Yehovha a dzrivalelaka vhanu ha yone, ku nga li ndlela leyi vhanu va dzrivalelanaka ha yone. Ko va Yehovha ntsena lweyi a nga dzrivalelaka hi ku helela mudohi lwa tisolaka. Kambe xana lidzrivalelo dzra Yehovha dzri tlhamuxela yini ka hine?

12-13. a) He wani mabindzru ya ku dzrivaleliwa ha Yehovha? b) Xana Yehovha awa mu khatisa mhunu hi xidoho lexi kutani a mu dzrivaleliki?

¹² Loko hi yamukela ni ku twisisa leswaku Yehovha a hi dzrivalelile, hi kuma ku zrula ka miyanakanyu ni lipfalu ledzri basiki. Leswo ho swi kuma ntsena loko Yehovha a hi dzrivalelile. (Min 3:19) Loko Yehovha a hi dzrivalela, hi tlhela hi va vanghanu vake nakone swo fana ni loko hi ngi ngi sama hi mu dohela.

¹³ Loko Yehovha a hi dzrivalela, a nga ha ti hi khatisa hi kola ka xidoho lexi a hi dzrivaleliki xone. (Eza 43:25; Yr 31:34) Yehovha a beka swidoho swezru kule swinene na hine, ‘swanga heswi a vuhumadambu ku tsravukaniki ni vupeladambu’. * (Ps 103:12) Loko hi yanakanyisisa hi ndlela leyi lidzrivalelo dzra Yehovha dzri kuliki ha yone, ha hlamala hi tlhela hi tlangela. (Ps 130:4) Kambe i mani lweyi a faneliwaka hi lidzrivalelo dzra Yehovha?

14. I yini leswi ha ha swi dondzriki ku ta ta tlhasa swoswi mayelanu ni lidzrivalelo dzra Yehovha?

¹⁴ Hi lani hi swi voniki ha kone, a lidzrivalelo dzra Yehovha a dzri yi hi leswaku xidoho xa kone xi kule ku ya tlhasa kwini. Hi tlhele hi vona leswaku leswi Yehovha a nga Muvumbi, Muyavanyisi ni lweyi a hi nyikaka milawu leyi hi fanelaka ku yi landzra, a ni mfanelo ya ku teka xiboho xa leswaku awa mu dzrivalela mhunu kumbe im-him. Kambe i yini leswi Yehovha a swi kambisisaka loko a djula ku dzrivalela mhunu?

15. Hi ku ya hi Luka 12:47, 48, i yini leswi Yehovha a swi kambisisaka loko a djula ku dzrivalela mhunu?

¹⁵ Xin’we xa leswi Yehovha a swi kambisisaka i xa leswaku mudohi a a swi tiva leswaku leswi a a swi yentxa swi bihile kumbe a a nga swi tivi. Yesu a swi beke livaleni leswo ka buku dzra Luka 12:47, 48. (Dondzra.) Loko  mhunu a kunguhata ku yentxa ntxhumu lowu a swi tivaka leswaku wu bihile a va a wu yentxa, a va na a yentxa xidoho lexikulu swinene, nakone swi nga yentxeka Yehovha a nga mu dzrivaleli. (Mr 3:29; Yh 9:41) Kambe ntiyiso wa mhaka hi leswaku hinkwezru hi same hi yentxa ntxhumu lowu a hi swi tiva leswaku wu bihile. Kutani xana hi nga dzrivaleliwa? Ina, hikusa Yehovha a tlhela a kambela ntxhumu wun’wana.

16. I yini ku tisola ka ntiyiso nakone ha yini ku li ka lisima akuva hi dzrivaleliwa ha Yehovha?

¹⁶ Xin’wana lexi Yehovha a xi kambisisaka, hi leswaku xana mudohi lweyo awa tisola hakunene? I yini leswi patsrekaka a mhakeni ya ku tisola ka ntiyiso? Swi patsra ku txintxa matitwela, swiyentxo ni minkongometo ya mhunu yelweyo. Swi patsra ni kuva mhunu a xukuvala hi ku tiva leswaku leswi a swi yentxiki swi bihile kumbe hi kuva a tsrhike ku yentxa leswi a a fanela ku swi yentxa. Mhunu lweyi a tisoliki hakakunene, a nga xukuvali ntsena hi kuva a yentxe swa ku biha, kambe a xukuvala ni hi leswi a tsrhikiki wunghanu byake na Yehovha byi tsrana lakakuva a yentxa xidoho. Dzrimuka leswaku Hosi Manasi na Hosi Davhida va yentxe swidoho leswikulu. Nambitanu, Yehovha a va dzrivalelile hikusa va kombise ku tisola ka ntiyiso. (1Th 14:8) Swi le livaleni leswaku Yehovha o hi dzrivalela ntsena loko hi kombisa ku tisola ka ntiyiso. Kambe ku xukuvalisiwa ntsena hi xidoho lexi hi xi yentxiki a swi yanelanga. Hi fanela ku yentxa swin’wana akuva hi kombisa leswaku ha tisola. * Kambe ka ha ni xin’wana lexi Yehovha a xi kambisisaka loko a djula ku dzrivalela mhunu.

17. Swi tlhamuxela yini ku ndzruluka, nakone ha yini leswo swi li swa lisima akuva hi nga ha phindhi xidoho lexi hi xi yentxiki? (Ezaya 55:7)

¹⁷ Ntxhumu wun’wana wa lisima lowu Yehovha a wu kambisisaka i ku ndzruluka ka mudohi, kumbexana, kuva mhunu a tsrhika ku yentxa swa ku biha a va a yentxa leswinene. (Dondzra Ezaya 55:7.) Mhunu lweyo, a fanela ku txintxa mapimisela yake akuva a va ni mapimisela ya Yehovha. (Ro 12:2; Ef 4:23) A  mhunu lweyo a nga fanelanga ku tsrhika ku yentxa swa ku biha ntsena, kambe a fanela ku tikazratela ku tsrhika ku va ni mapimisela ya ku biha. (Kl 3:7-10) Kambe swi le livaleni leswaku Yehovha a tizrisa xitizrulo xa Yesu Kriste akuva a hi dzrivalela. Kambe Yehovha a to tizrisa xitizrulo xa N’wanakwe akuva a hi dzrivalela loko a xiya leswaku hi yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka akuva hi tsrhika mahanyela ya ku biha.—1Yh 1:7.

18. Hi dondzre yini mayelanu ni lidzrivalelo dzra Yehovha?

¹⁸ A hi katsrakanyeni kutsrongo leswi hi swi dondzriki ka nhlokomhaka leyi. A ku na mhunu mun’wana lweyi a dzrivalelaka ku fana na Yehovha. Ha yini hi hlaya leswo? Xa ku sungula, minkama hinkwayu Yehovha a lulamele ku dzrivalela. Xa wubidzri, a hi tiva ku yampswa ku tlula mhunu mun’wana ni mun’wana. A hi tiva ku yampswa lakakuva a swi tiva ha hombe loko hi tisola hakakunene kumbe im-him. Xa wuzrazru, hi vone leswaku loko Yehovha a hi dzrivalela a sula swidoho swezru hinkwaswu. Leswo swi yentxa leswaku hi va ni lipfalu ledzri basiki hi tlhela hi yamukeleka kwake.

19. Ha yini hi fanela ku tama hi nyonxa nambileswi hi dohaka hi kola ka ku pfumala ku hetiseka?

¹⁹ I ntiyiso leswaku leswi hi kalaka hi nga hetisekanga ha ha ta doha. Kambe lexi taka hi pfuna, i mazritu lama kumekaka ka Estudo Perspicaz Das Escrituras vol-1, tluka 210, lama liki: “Malandzra ya Yehovha a ma fanelanga ku tsrhamela ku titwa nandzru hi kola ka swihoxo leswi ma swi yentxaka hi kola ka ku pfumala ku hetiseka, hikusa Yehovha a ni timpswalu nakone awa ku twisisa ku tsrana ka wone. (Ps 103:8-14; 130:3) Loko ma landzrelelisisa tindlela ta Xikwembu Nkulukumba ma nga nyonxa. (Flp 4:4-6; 1Yh 3:19-22).” Ku yanakanya hi leswo swi hi tiyisa ngopfu!

20. I yini leswi hi taka swi kambisisa ka xidondzro lexi landzrelaka?

²⁰ Hi fanela ku tlangela Yehovha hi leswi a lulameliki ku hi dzrivalela xidoho xin’wana ni xin’wana loko hi tisola hakakunene. Kambe xana hi nga mu yetisela hi ndlela yini Yehovha a mhakeni ya ku dzrivalela? He kwini ku hambana ni ku fana loku nga kone ka ndlela leyi hine hi dzrivalelaka ha yone ni ndlela leyi Yehovha a dzrivalelaka ha yone? Ha yini swi li swa lisima kuva hi twisisa ku hambana loko? Hi ta kuma tinhlamulo ta swivutiso leswi ka xidondzro lexi landzrelaka.