1-2. Ku fana na Loti, he swini swikazratu leswi vakriste va lavisanaka na swone namunhla?

 LOKO hi ya hi vona ndlela ya ku biha leyi vhanu va tikhomaka ha yone ka misava leyi, hi titwa ku fana ni wanuna wa ku lulama Loti. Yene “a a kazrateka ngopfu hi kola ka mahanyela ya ku biha”, hikusa a a swi tiva ha hombe leswaku Papapyi wezru wa le matilweni awa ma nyenya mahanyela lawa. (2Pe 2:7, 8) Ku txhava ni ku zrandzra Xikwembu Nkulukumba swi pfune Loti ku fambela kule ni mahanyela ya ku biha ya vhanu lava a va mu zrendzrelile. Na hine hi tsrhama makazri ka vhanu lava kalaka va nga hloniphi milawu ya mahanyela ya Yehovha. Nambi tanu hi nga swi kota ku tama hi va ni mahanyela lama basiki loko hi tama hi zrandzra Xikwembu Nkulukumba ni ku dondzra ku mu txhava hi ndlela leyi nga yone.—Pr 14:2.

² Akuva hi kota ku yentxa leswo, hi ni mpfunu wa Yehovha. A tizrisa buku dzra Amaproverbia akuva a hi kutxa. Vakriste hinkwavu, vavanuna, vavasati, vampshwa ni lava kuliki va nga dondzra swinyingi ka buku ledzri.

3. Hi ku ya hi Amaproverbia 17:3, he xini xivangelo lexi hi nga na xone xa ku sizrelela mbilu yezru? (Tlhela u vona xifaniso.)

³ Xin’we xa swivangelo leswi hi yentxaka hi sizrelela mbilu yezru hi leswaku Yehovha i mukambeli wa timbilu. Leswo swi tlhamuxela leswaku ku hambana ni vhanu lava vo ngo kota ku vona leswi hi nga xiswone he handle, Yehovha a kota ku vona leswi hi nga xiswone he ndzreni. (Dondzra Amaproverbia 17:3.) Loko hi tata mimpimiso yezru hi swilayu swa wutlhazri swa Yehovha, yene a ta hi zrandzra ni ku tlhela a hi nyika wutomi lebyi nga helikiki. (Yh 4:14) Hi ndlela leyo, a mahanyela ya ku biha ya misava leyi ni madzrimi ya Sathana a swi nge ti hi hona hikusa a hi nge ti swi nyika mbangu.  (1Yh 5:18, 19) Nkama lowu hi yaka hi tsrhindzrekela kusuhi na Yehovha, lizrandzru dzrezru ni ndlela leyi hi mu hloniphaka ha yone swi ta ya swi kula. Hi mu zrandzra ngopfu Papayi wezru Yehovha lakakuva hi nyenya ni ku doha. Loko hi txhuka hi dzringeka ku doha, hi nga yimanyana hi va hi yanakanyisisa hi leswi: ‘Xana ha yini ni fanela ku dohela mhunu lweyi a swi kombisiki hi makhambi ya ku siyanasiyana leswaku awa ni zrandzra?’—1Yh 4:9, 10.

4. Xana ku txhava Yehovha swi mu sizrelele hi ndlela yini makwezru wa kukazri?

⁴ Marta, makwezru wa le Cróacia, lweyi a samiki a dzringeka ku tikhoma hi ndlela ya ku biha a tsrale leswi: “A swi ni nabyalelanga ku lwisana ni ku navela loku ka ku yentxa mintxhumu ya ku biha leswi a swi to ni nyonxisa swa nkamanyana. Kambe ku txhava Yehovha swi ni sizrelelile.” b Kambe xana ku txhava Yehohva swi mu pfune hi ndlela yini makwezru Marta? Yene a li a a yanakanyisisa hi mabindzru lawa ntsrhaku a a ta ma kuma hi ku yentxa leswo. Na hine hi fanela ku yentxa leswi fanaka. Hi fanela ku dzrimuka leswaku ntxhumu wa ku biha ngopfu lowu wu nga ha humelelaka i ku khunguvanyisa Yehovha ni ku luzekeliwa hi mukhandlu wa ku mu gandzrela hi lani ku nga helikiki.—Gn 6:5, 6.

5. Hi dondzra yini ka xikombiso xa Leo?

⁵ Loko hi txhava Yehovha, hi ta tivonela akuva hi nga djuleteli swivangelo swa ku tiyimelela akuva hi yentxa mintxhumu leyi bihiki. Makwezru wa kukazri lweyi a vitaniwaka Leo wa le Congo a yi tiva a hombe mhaka leyi. Ntsrhaku ka mune wa malembe na a babatisiwile a sungule ku tlanga ni vhanu lava a va ni mahanyela ya ku biha. A a tibyela leswaku loko a nga yentxi ntxhumu lowu bihiki a nga tlanga navu vanghanu lava hikusa a ta va na a nga yentxi xidoho mahlweni ka Yehovha. Kambe hi nkamanyana wutsrongo vanghanu vake va ku biha va mu kutxetele ku nwa ngopfu byala ni ku tlhela a tikhoma hi ndlela ya ku biha. Hi  lanu a sunguliki ku pimisa hi leswi a a dondzrisiwi swone hi vapswali vake ni ndlela leyi a a nyonxe ha yone nkama na a tizrela Yehovha. Ma ve wani mabindzru? A tsrhike ku va ni mahanyela lawayani ya ku biha a va a sungula ku va ni mayanakanyela lamanene. Hi mpfunu wa vakulu a swi kotile ku tlhelela ka Yehovha. Namunhla a nyonxile nakone a tizra swanga nkulu tlhelo phayona dzra ku hlawuleka.

6. He wani matsrhamela ya vavasati vabidzri lava Amaproverbia ndzrima 9 yi vulavula ha vone?

⁶ Swoswi a hi voneni ndzrima 9 ya buku dzra Amaproverbia lani hi taka dondzra hi vavasati vabidzri. Mun’we wavu a fanekisela wutlhazri kasi mun’wana a fanekisela vuphukuphuku. (Fananisa ni Varoma 5:14; Vagalatiya 4:24.) Nkama lowu hi kambisisaka a ndzrima leyi, yanakanya ndlela leyi misava ya Sathana yi ngheniki hi nhloko ha yone ka ku tikhoma hi ndlela ya ku biha hi tlhelo dzra tinkuku ni pornografiya. (Ef 4:19) Xileswo, i swa lisima ku tama u txhava Xikwembu Nkulukumba ni ku fambela kule ni mintxhumu ya ku biha. (Pr 16:6) Hi mhaka leyi hinkwezru, swi nge na mhaka leswaku hi vavanuna kumbe vavasati hi nga dondzra swa kukazri ka ndzrima leyi. Vavasati lava vabidzri va zramba lava pfumalaka wutlhazri kumbe ‘lwa pfumalaka vutivi’. Swo fana ni loko va ku: ‘Tanani n’wi ta da swakuda.’ (Pr 9:1, 5, 6, 13, 16, 17) A mabindzru ma nga ha va lama hambaniki hi ku ya hi xizrambu lexi mhunu a taka xi yamukela.

7. Hi ku ya hi Amaproverbia 9:13-18, he wani mabindzru lama tisiwaka hi ku yamukela xizrambu xa wansati wa vuphukuphuku? (Tlhela u vona xifaniso.)

⁷ Ku sungula a hi voneni xizrambu lexi a ‘wansati wa vuphukuphuku’ a xi hambaka. (Dondzra Amaproverbia 9:13-18.) Ni tingana a nga natu ta ku zramba lava pfumalaka wutivi a ku: ‘A va dzrulukeli halenu’. Kambe he wani mabindzru? ‘Vafi va kone.’ Swi nga yentxeka u dzrimuka leswaku ka buku dzra Amaproverbia hi kuma swifananiso swin’wana leswi fanaka ni lexi. Hi biwa ndleve mayelanu ni wansati wa ‘ngwavavana’ ni wansati lweyi a ‘nyungumisaka’. Nakone hi tlhela hi biwa ndleve ka leswaku ‘a yindlu yakwe yi kazramele ku fa.’ (Pr 2:11-19) A ka buku dzra Amaproverbia 5:3-10 hi byeliwa swin’wana mayelana ni wansati wa ‘ngwavavana’ nakone dzri li ‘a milenge yakwe mi xikela a ku feni’.

8. He xini xiboho lexi hi fanelaka ku xi teka?

⁸ Lava yingisetaka ‘wansati wa vuphukuphuku’ va fanela ku teka xiboho xa leswaku va ta xi yamukela a xizrambu xake kumbe im-him nakone swi nga yentxeka na hine hi ta teka xiboho lexi fanaka. Hi xikombiso, i yini hi taka swi yentxa loko mhunu wa kukazri a hi kutxetela ku tikhoma hi ndlela ya ku biha kumbe loko hi kumana ni xiyimu xa ku vona swifaniso leswi yelanaka ni pornografiya.

9-10. He swini swivangelo leswi hi nga na swone akuva hi fambela kule ni ku tikhomba hi ndlela ya ku biha hi tlhelo dzra tinkuku? (Tlhela u vona xifaniso.)

 ⁹ Hi ni swivangelo leswi twalaka swa ku fambela kule ni ku tikhoma hi ndlela ya ku biha hi tlhelo dzra tinkuku. A ‘wansati wa vuphukuphuku’ a li: ‘A mati lama yiviwiki ma nandzriha.’ I yini ‘mati lama yiviwiki’? A Bibele dzri fananisa timhaka ta ntinkuku ka wanuna ni wansati ni mati ya ku titimeta. Wanuna ni wansati lava txhatiki hi nawu va nga tikholisa hi timhaka ta tinkuku. Kambe swi hambane ngopfu swinene ni mati lama yiviwiki. Wone ma nga ha fanekisela timhaka ta tinkuku leti nga liki nawini kumbe leti yilisiwaka. Ku fana ni muyivi lweyi a zamaka ku yiva na a nga voniwi, vhanu lava tikhomkaka hi ndlela ya ku biha hi tlhelo dzra tinkuku va zama ku swi fihla akuva van’wana va nga swi tivi. Nakone loko vhanu lava va yanakanya leswaku a ku na mhunu lweyi a nga ta swi tiva a ‘mati lama yiviwiki’ ma nga ha voneka ma ya ma nandzrika. I xihoxo xikulu ku yanakanya hi ndlela leyo! Hikusa Yehovha a vona hinkwaswu. A ku na ntxhumu xa ku ‘nandzrika’ a mhakeni leyo. A matsrhan’wini ya leswo, u ta luza ku nyonxeliwa ha Yehovha ku nga txhumu wa ku vavisa ngopfu. (1Ko 6:9, 10) Kambe a hi leswo ntsem.

¹⁰ Ku tikhoma hi ndlela ya ku biha hi tlhelo dzra tinkuku swi nga ku yentxa u va ni tingana ni ku ku yentxa u titwa u nga pfuni ntxhumu. Handle ka leswo, swi nga ha tisa tinyimba leti kalaka ti nga yimeliwanga ni ku hohlota mindangu. Handle ka ku fa hi tlhelo dzra moya ni ka luzekeliwa hi wuxaka na Yehovha, vhanu vanyingi lava tikhomaka hi ndlela ya ku biha hi tlhelo dzra tinkuku va kuma mavabyi van’wana va va va fa. (Pr 7:23, 26) Ndzrimana 18 ka ndzrima 9 loko yi gama yi li: ‘Lava a va zrambiki va le ku yeteni ka sheol.’ Loko mabindzru ya xizrambu lexi ma li makhombo, ha yini vhanu vanyingi va xi yamukela?—Pr 9:13-18.

11. Ha yini pornografiya dzri ni khombo?

¹¹ Ntxhumu lowu tolovelekiki namunhla lowu hi fanelaka ku fambeka kule na wone i pornografiya. Van’wana va yanakanya leswaku a swi na khombo ku hlalela pornografiya. Kambe ku hlaya ntiyiso a pornografiya dzri vanga swikazratu swinyingi. Swi yentxa mhunu a nga ha tinyiki lisima ni kuva a nga va hloniphi van’wana. Swi nga ha ndzruluka xihena lexi kazrataka ku xi tsrhika. Ntsrhaku ka loko mhunu a hlalele pornografiya swa kazrata kuva swifaniso leswi a swi voniki swi suka miyanakanywini yake. Handle ka leswo, a ponografia a dzri helisi ku navela ka ku biha, a matsrhan’wini ya leswo dzro yentxa leswaku ku navela koloko ku tama ku kula. (Kl 3:5; Yk 1:14, 15) Hi mhaka leyo, vanyingi lava hlalelaka pornografiya va hetelela hi ku tikhoma hi ndlela ya ku biha.

12. Hi nga tisizrelela hi ndlela yini ka swifaniso leswi pfuxaka ku navela ka ku yentxa timhaka ta tinkuku?

¹² I yini leswi mukriste a fanelaka ku swi yentxa loko ku txhuka ku humelela xifaniso xa pornografiya ka telefone kumbe ka komputadori dzrake? Hi fanela kuva hi ku kahlula hi yima ku swi lavisa ni ku tekela ku swi tima. Nakone swi ta hi nabyalela ku tima leswo loko hi dzrimuka leswaku a ntxhumu wa lisima a wuton’wini byezru i wuxaka byezru na Yehovha. Swi nga yentxeka swifaniso swin’wana swi nga voniwi na swi li pornografiya kambe swi ku susumetela ku yentxa timhaka ka tinkuku. Ha yini hi fanela ku fambela kule ni swifaniso swa muxaka lowo? Hikusa a hi djuli ntxhumu ni wun’we, nambi wo va wutsrongo, lowu u nga hi yentxaka hi yanakanya kumbe ku tikhoma hi ndlela ya ku biha. (Mt 5:28, 29) Makwezru David, nkulu wa bandla wa le Tailândia a te: “Na yimanyana ni yanakanyisisa: ‘Nambi loko swifaniso leswi swi nga yelani ni pornografiya, xana Yehovha a ta nyonxa loko a ni vona na ni swi hlalela?’ Ku yanakanya hi ndlela leyi swi ni pfuna ku teka swiboho swa wutlhazri.”

13. I yini lexi hi pfunaka ku teka swiboho leswinene?

¹³ Ku txhava ku yentxa ntxhumu lowu nga khunguvanyisaka Yehovha swi ta hi pfuna ku teka swiboho leswinene. Ku txhava Yehovha i ‘masungulu’ ya ‘vutlhazri’. (Pr 9:10) Leswo swi  va livaleni ka tindzrimana ta ku sungula ta Amaproverbia ndzrima 9 lani hi dondzraka hi ‘vutlhazri’ bya ntiyiso lebyi yimeliwaka hi muxaka wun’wana wa wansati.

14. He swini swilayu leswi hi swi kumaka ka Amaproverbia 9:1-6?

¹⁴ Dondzra Amaproverbia 9:1-6. Lani hi vona xizrambu xa Yehovha ku nga yene mutumbuluxi wezru ni nhlovo ya wutlhazri hinkwabyu. (Pr 2:6; Ro 16:27) Tindzrimana leti ti vulavula hi yindlu ya yikulu leyi nga ni 7 wa timhandzri. Yindlu leyi ya yikulu yi hi pfuna ku twisisa leswaku Yehovha A ni malwandla nakone a va yamukela ha hombe hinkwavu lava djulaka ku dondzra ha yene ni ku teka swiboho swa wutlhazri.

15. I yini leswi Xikwembu Nkulukumba a hi zrambaka ku swi yentxa?

¹⁵ A wudzrunguli bya Amaproverbia ndzrima 9 byi khanela hi wansati wa malwandla lweyi a lulamiselaka nkhuvu, a patsrinyeta vuvhinya ni ku lulamisela tafula. Wansati lweyo a yimela ‘vutlhazri’ bya ntiyiso nakone xikombiso xake xi tlhela xi hi dondzrisa ndlela leyi Yehovha a nga ni malwandla ha yone hi kola ka leswi a hi dondzrisaka swone. (Pr 9:2) Handle ka leswo, hi ku ya hi tindzrimana 4 na 5: “A byela lava pfumalaka wutivi a ku: Tanani ‘n’wi da swakuda swanga’.” Ha yini hi fanela ku yamukela xizrambu lexi? Yehovha a djula ku hi sizrelela. A nga djuli hi dondzra hi ndlela ya ku vava. Hi ku yentxa leswo a hi nge ti va ni wutomi bya ku kazrata, a hi nga ti tsrhamela ku tisola hi mintxhumu leyi hi yi yentxiki ni ku tsrhamela ku hlatiyela hi swidoho swezru. Hi leswo swi yentxaka Yehovha a bekisela wutivi bya xihlayelamfuzri lava lulamiki. (Pr 9:6) Loko hi mu zrandzra Yehohva hi ta yentxa hinkwaswu akuva hi mu nyonxisa. Hi ta yingiseta swilayu swa wutlhazri hi tlhela hi nyonxa hi ku swi tizrisa a wuton’wini byezru.

16. Xana ku txhava Xikwembu Nkulukumba swi mu pfune hi ndlela yini Alain ku teka swiboho swa wutlhazri nakone ma ve wani mabindzru?

¹⁶ Alain, lweyi a nga nkulu wa bandla nakone a tizraka swanga prisori a li: “Vanyingi lava ni tizraka na vone va yanakanya leswaku pornografiya dzri nga va dondzrisa swinyingi mayelanu ni ndlela ya ku hamba timhaka ta tinkuku.” Alain a a swi tiva leswaku lowo a hi ntiyiso. Yene a li: “Leswi ni zrandzraka ni ku tlhela ni hlonipha Yehovha, a ni pfumelanga ku hlalela ni dzrin’we dzra mafilme wolawo. Ni tlhele ni va tlhamuxela leswaku ha yini ni nga pfumeli ku yentxa leswo.” Alain a a tizrisa xilayu xa ‘vutlhazri’ bya ntiyiso lexi liki ‘n’wi famba a ndleleni ya ku yingelisisa’. (Pr 9:6) Vaprisori van’wana lava a tizraka na vone va hlamele ngopfu lakakuva swoswi va dondzra Bibele ni ku hlalela mintlhanganu.

17-18. He yini mintxhumu leyinene leyi humelelaka ka lava yamukelaka a xizrambu xa ‘vutlhazri’ bya ntiyiso nakone i yini leswi va nga yimelaka ku swi kuma a nkameni lowu taka?

 ¹⁷ Yehovha a tizrisa swikombiso swa vavasati lava vabidzri akuva a hi komba ndlela leyi hi nga vaka ni wumundzruku lebyi nyonxisaka ha yone. Lava va pfumelaka xizrambu xa ‘wansati wa vuphukuphuku’ vo hanyela bya namunhla a va yanakanyi hi mabindzru lawa va ta ka ma kuma a nkameni lowu taka. A bindzru hi leswaku a mahanyela lawo ma ta va yentxa va ya ku ‘yeteni ka sheol’.—Pr 9:13, 17, 18.

¹⁸ Kambe lava yamukelaka xizrambu xa wansati wa ku tlhazriha kumbe ‘vutlhazri’ bya ntiyiso, va kuma mabindzru ya ku nyonxisa! Yene a va lulamisela hinkwaswu leswi va swi vilelaka akuva va tama va va ni wuxaka bya le kusuhi na Yehovha. (Eza 65:13) Hi ku tizrisa muprofeta Ezaya, Yehovha a li: ‘Ndzri yingisetani swinene, danani leswa ku nandzrika, a mahika yenu a ma tsrhave a ndzralweni.’ (Eza 55:1, 2) Loko hi yentxa leswo, hi ta va na hi dondzra ku zrandzra leswi Yehovha a swi zrandzraka ni ku nyenya leswi a swi nyenyaka. (Ps 97:10) Nakone ha nyonxa hi ku zramba van’wana akuva na vone va dondzra hi ‘vutlhazri’ bya ntiyiso. Swo fana ni loko hi zrezra a mimbangwini leyi tlakukiki ya doropa hi ku: ‘Mani na mani lweyi a pfumalaka vutivi a a hambukele halenu!’ Nakone a mabindzru yezru ni ya lava va yamukelaka xizrambu i ya hi lani ku nga helikiki. Nakone ma hi pfuna ku ‘hanya hi lani ku nga helikiki’ na hi ‘famba a ndleleni ya ku yingelisisa’.—Pr 9:3, 4, 6.

19. Hi ku ya hi Eklesiasta 12:13, 14, i yini leswi hi fanelaka ku tiyimisela ku swi yentxa? (Tlhela u vona bokisi ledzri liki “ Mabindzru Ya ku Txhava Xikwembu Nkulukumba”.)

¹⁹ Dondzra Eklesiasta 12:13, 14. Ku txhava Yehovha swi ta sizrelela mbilu yezru ni ku hi pfuna ku tama hi va lava basiki hi tlhelo dzra moya ni hi tlhelo dzra mahanyela a masikwini lawa ya wugamu. Hi ta tama hi zramba vhanu vanyingi akuva va dondzra hi ‘vutlhazri’ bya ntiyiso hikusa hi txhava Yehovha hi ndlela leyi nga yone ni ku tlhela hi mu zrandzra hi mbilu hinkwayu.