1. Xana Yobe a dondzre swinyingi ha Yehovha hi ndlela yini?

 KA MABULU lawa Yobe a samiki a va na wone a wuton’wini, dzrin’we dzra wone a ve dzra ku hlawuleka, ku nga bulu ledzri a viki na dzrone na Yehovha, Xikwembu Nkulukumba. Ka bulu ledzro, Yehovha a byele Yobe leswaku a lavisisa ntumbuluku. Ku yentxa leswo swi pfune Yobe leswaku a dumba wutlhazri bya Xikwembu Nkulukumba ni wuswikoti lebyi a nga a byone bya ku bekisa malandzra yake. Hi xikombiso, Yobe a dondzre leswaku Yehovha awa swi hlayisa swihazri. Kutani, Yobe a dondzre leswaku Yehovha a ta mu hlayisa. (Yb 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Yobe a dondzre hi matsrhamela manyingi ya Yehovha hi ku lavisa ntumbuluku.

2. Ha yini swi nga ha txhukaka swi hi kazratela ku lavisisa ntumbuluku?

² Na hine hi dondzra swinyingi ha Yehovha loko hi yi lavisisa hi wuzron’wana mintxhumu leyi a yi yentxiki. Kambe a hi minkama hinkwayu swi nabyalaka ku yentxa leswo. Loko u hanya doropeni swi nga yentxeka swi nga ku na nabyaleli ku lavisisa ntumbuluku siku ni siku, kumbe nambi loko u tsrhama ntlhaveni swi nga yentxeka u ti vona na u nga na nkama wunyingi wa ku lavisisa ntumbuluku. Kutani, a hi voneni leswaku ha yini swi li swa lisima ku tinyika nkama ni ku tikazrata akuva hi lavisisa ntumbuluku. Hi ta vona leswi Yehovha na Yesu va swi tizrisisiki xiswone swikombiso swa ntumbuluku akuva va dondzrisa vhanu ni leswi hi nga swi yentxaka akuva hi dondzra leswi yengetelekiki hi ntumbuluku.

3. Ha yini hi nga hlayaka leswaku Yehovha a a djula leswaku Adamu a hlamala ntumbuluku wake?

³ Yehovha a a djula leswaku Adamu a hlamalisiwa hi ntumbuluku. Loko Yehovha a vumbe Adamu, a mu beke xizrambeni a va a mu nyika wutiyanguleli bya ku bekisa ni ku kulisa paradeyisi.  (Gn 2:8, 9, 15) Yanakanya ndlela leyi Adamu a hlamaliki ha yone loko a vona swimila swi kula ni ku baleka ka swiluva. Ku bekisa xizramba xa Edeni a ku li ndjombo yikulu ka Adamu! Yehovha a tlhele a kombela Adamu akuva a txhula swihazri mavito, Yehovha a a ta titxhulela mavito ya swihazri ha wuswake kambe ndjombo leyo a yi nyike Adamu. (Gn 2:19, 20) Handle ka ku ganaganeka, na a nga si na txhula xihazri xin’wana ni xin’wana mavito, Adamu a a zranga hi ku xiyisisa matsrhamela ya xihazri xolexo. Nakunene a ntizro lowu wu mu tisele ku nyonxa. Handle ka ku ganaganeka, leswo swi pfune Adamu ku vona Yehovha swanga muvumbi wa wutlhazri ni wuswikoti.

4. a) He swini swivangelo leswi hi nga na swone swa kuva hi lavisisa ntumbuluku? b) Ka ntumbuluku i yini leswi ku hlamalisaka?

⁴ Xin’we xa swivangelo leswi hi yentxaka hi lavisisa ntumbuluku hi leswaku Yehovha a djula hi yentxa swoswo. Ezaya 40:26 yi li: ‘Tlakuxelani mahlu yenu henhla, n’wi lavisa! Hi mani lwa tumbuluxiki mintxhumu leyo?’ A nhlamulo yi le livaleni. Yehovha a tate matilo, misava ni lwandle hi mintxhumu ya ku hlamalisa leyi a yi vumbiki, nakone mintxhumu leyi yi hi dondzrisa swinyingi ha yene. (Ps 104:24, 25) Nakone yanakanyisisa hi leswi: Yehovha a hi vumbe na hi ni wuswikoti bya ku nyonxisiwa hi ntumbuluku. Nakone yo kota ku yentxa leswo hikusa Yehovha a hi nyike ntlhanu wa mintxhumu ya lisima: Ku vona, ku twa, ku khumba, ku nampswa ni ku nun’hwetela.

5. Hi ku ya hi Ba-le-Roma 1:20, ha yini swi li swa lisima ku dondzra hi ntumbuluku?

⁵ A Bibele dzri hi nyika xivangelo xin’wana xa kuva hi dondzra hi ntumbuluku. A ntumbuluku wu hi dondzrisa hi matsrhamela ya Yehovha. (Dondzra Ba-le-Roma 1:20.) Hi xikombiso, vona ndlela leyi mintxhumu hinkwayu yi vumbiwiki ha yone hi ndlela ya ku hlamalisa. Leswo swi yi beka livaleni ndlela leyi Xikwembu Nkulukumba a nga ni wutlhazri ha yone. Nakone yanakanya hi swakuda swa ku siyanasiyana leswi hi nga na swone. Lexo i xikombiso lexi nga livaleni xa leswaku Yehovha awa hi zrandzra. Loko hi vona matsrhamela ya Yehovha hi ku lavisisa leswi a swi vumbiki, hi ya hi mu tiva ku yampswa nakone hi ya hi tsrhindzrekela kusuhi na yene. Swoswi a hi voneni ndlela leyi Yehovha a tizrisiki ntumbuluku ha yone akuva a hi dondzrisa mintxhumu ya lisima.

6. Hi nga dondzra yini ka tiyindwa kumbe masegonya?

⁶ Yehovha a beke nkama wa kone ka ntxhumu wun’wana ni wun’wana. Lembe ni lembe, a ku heleni ka Fevhereru ni makazri ka Mayu, a swi tolovelekile kuva Vaisrayele va vona tiyindwa kumbe masegonya na ma haha a mpfhukeni. Swinyenyana leswo a swi zruzrela n’walungu.  Yehovha a byele Vaisrayele a ku: ‘A yindwa ya le mpfhukeni yi tiva minkama ya yone.’ (Yr 8:7) Yehovha a beke nkama wa kuva swinyanyana leswi swi yendzra. Hi ndlela leyi fanaka, a beke nkama lowu a taka tisa ha wone yavanyiso dzrake. Minkama hinkwayu, loko u vona swinyanyana na swi yendzra, dzrimuka leswaku Yehovha a beke “nkama” akuva a helisa misava leyi ya ku biha.—Hab 2:3.

7. Hi dondzra yini ka magama? (Ezaya 40:31)

⁷ Yehovha a ma nyika ntamu malandzra yake. Hi ku tizrisa muprofeta Ezaya, Yehovha a dumbise ku nyika ntamu malandzra yake akuva ma ‘tlhantuka hi timpapa swanga magama’ loko ma titwa na ma hele ntamu ma tlhela va godola. (Dondzra Ezaya 40:31.) A swi tolovelekile kuva Vaisrayele va vona magama na ma haha mpfhukeni kambe ma nga bi timpapa. Leswo swi kombisa leswaku swanga hi leswi Yehovha a nyikaka magama ntamu wa ku haha, na hine a nga hi nyika ntamu loko hi wu vilela! Minkama hinkwayu u vonaka xinyanyana na xi haha a mpfhukeni xi ya xi khupuka na xi nga bi timpapa, dzrimuka leswaku Yehovha a nga ku nyika ntamu akuva u hlula swikazratu swaku.

8. I yini leswi Yobe a swi dondzriki ha Yehovha, nakone hi nga dondzra yini?

⁸ Hi nga mu dumba Yehovha. Yehovha a pfune Yobe akuva a vona leswaku a nga mu dumba. (Yb 32:2; 40:6-8) Ka mabulu lawa a viki na wone na Yobe, Yehovha a vulavule hi mintxhumu leyi a yi tumbuluxiki, ya ku fana ni tinyeleti, matlavi ni lihati. Yehovha a tlhele a vulavula ni hi swihazri swa ku fana ni homu ni kavhalu. (Yb 38:32-35; 39:9, 19, 20) Mintxhumu leyo hinkwayu a yi dondzrisanga Yobe swaku Xikwembu Nkulukumba a ni ntamu ntsena kambe a dondzre ni leswaku a ni lizrandzru ni wutlhazri. Ntsrhaku ka mabulu lawo, ndlela leyi Yobe a a mu dumba ha yone Yehovha yi ye yi kula ngopfu. (Yb 42:1-6) Hi ndlela leyi fanaka, loko hi dondzra hi ntumbuluku, swi va livaleni leswaku Yehovha a ni wutlhazri ni ntamu ku hi tlula, ni leswaku a ta helisa ku hlupheka kwezru. Ku tiva leswo swi ta hi pfuna ku tama hi mu dumba Yehovha.

9-10. Xana dambu ni mpfula swi hi dondzrisa yini ha Yehovha?

⁹ Yesu a a wu tiva ha hombe ntumbuluku. A Bibele dzri vitana Yesu swanga ‘n’anga ya ku tizra’ kumbe mutizri lweyi a nga ni wuswikoti hikusa a veni mukhandlu wa ku tizra ni Papayi wake a ku tumbuluxeni ka mintxhumu hinkwayu leyi nga kone a wuyakwini hinkwabyu. (Pr 8:30) Nakone loko a li misaveni, Yesu a tizrise ntumbuluku akuva a dondzrisa valandzreli vake mayelanu na Yehovha. A hi voneni mintxhumu yi nge yingani leyi a yi dondzrisiki.

¹⁰ Yehovha a kombisa lizrandzu ka vhanu hinkwavu. A nhaveni ya mihlwazri, Yesu a vulavule ni vadondzrisiwa vake hi mintxhumu leyi Yehovha a yi vumbiki leyi vhanu vanyingi va kalaka va nga yi nyiki lisima, ku nga: Dambu ni mpfula. Mintxhumu leyi yibidzri i ya lisima swinene akuva hi hanya. Yehovha a a ta tsrona vhanu va ku biha a dambu ni mpfula, kambe hi lizrandzru a nyika hinkwavu. (Mt 5:43-45) Yesu a tizrise xikombiso xa dambu ni mpfula akuva a siya ndondzro ya lisima ka vadondzrisiwa vake ya leswaku Yehovha a djula kuva hi zrandzra vhanu hinkwavu. Minkama hinkwayu hi lavisaka a wuxongi bya ku pela ka dambu, kumbe ku pepa loku tisiwaka hi mpfula, hi nga yanakanyisisa hi lizrandzru dzra ku pfumala xihlawuhlawu ledzri Yehovha a hi kombaka dzrone. Yin’we ya tindlela ta ku yetisela lizrandzru dzra Yehovha i ku zrezrela vhanu hinkwavu.

11. Hi nga dondzra yini loko hi lavisisa tinyanyana ta tilu?

¹¹ Yehovha a hi nyika hinkwaswu leswi hi swi vilelaka hi tlhelo dzra nyama. A nhaveni ya minhlwazri, Yesu a tlhele a ku: “Lavisisani ha  hombe tinyanyana ta tilo, a ti byali, a ti tsrhoveli nakone a ti hlengeleteli a tsrhaleni, kambe Papayi wenu wa le tilweni awa ti wundla. Xana a mi va lisima ku ti tlula?” (Mt 6:26) Hi ku tizrisa ndlela leyi ya lizrandzru, Yesu a hi pfune ku vona leswaku Yehovha minkama hinkwayu a ta hi nyika leswi hi swi vilelaka hi tlhelo dzra nyama! (Mt 6:31, 32) Namunhla wa siku mazritu lawa ya Yesu ma ha tama ma kutxa malandzra ya ku dumbeka ya Yehovha. Mumpswha mun’we lweyi a nga phayona Espanha a a hele ntamu hi leswi a a nga wu kumi muti wa ku lugara akuva a tsrhama ka wone. Kambe ntsrhaku ka ku va a xiyisise tinyanyana na ti da swimila ni mihandzru, a sungule ku titwa na a tiyile. A li: “Ku vona swinyanyana leswiyani swi ni pfune ku vona leswaku Yehovha awa swi bekisa kutani a ta ni bekisa na mine.” Ntsrhakunyana ka nkama, makwezru lweyi a kume mbangu wa ku tsrhama ka wone.

12. Hi ku ya hi Matewu 10:29-31, hi nga dondzra yini ha Yehovha ka swindjengeletana?

¹² Yehovha a mu nyika lisima mun’wana ni mun’wana wezru. Na a nga si va zruma vadondzrisiwa vake leswaku va ya ku zrezreni, Yesu a va pfunile akuva va nga txhavi ku hluphiwa. (Dondzra Matewu 10:29-31.) A yentxe leswo hi ku tizrisa xin’we xa swinyanyana leswi a swi tolovelekile a Israyele, ku nga xindjengeletana. A masikwini ya Yesu, xinyanyana lexi a xi nga na lisima dzrikulu. Kambe yene a byele vadondzrisiwa vake a ku: “Kambe a xi kone ni xin’we ka swone lexi waka hansi na Papayi wenu a nga swi tivi.” Ntsrhaku Yesu a ye mahlweni a ku: “N’wine mi va lisima ku tlula swindjengeletana swa swinyingi.” Hi mazritu lawa, Yesu a tiyisekise valandzreli vake leswaku Yehovha a nyika lisima mun’wana ni mun’wana. Xileswo, a ku na xivangelo xa kuva va txhava ku hluphiwa. Minkama hinkwayu loko vadondzrisiwa va vona swindjengeletana loko va le ntizrweni wa ku zrezra a va ta dzrimuka mazritu ya Yesu. Hi ndlela leyi fanaka, minkama hinkwayu loko u vona xinyanyana, dzrimuka leswaku u wa lisima ka Yehovha, hikusa weni “lisima ku tlula swindjengeletana”. Hi ku pfuniwa hi Yehovha u nga swi kota ku langutana ni ndzringo wun’wana ni wu’nwana na wu tiyile.—Ps 118:6.

13. I yini leswi hi fanelaka ku swi yentxa akuva hi dondzra leswi yengetelekiki ha Yehovha ka ntumbuluku?

¹³ Hi nga dondzra swinyingi mayelanu na Yehovha hi ku lavisisa ntumbuluku. Kambe hi fanela ku yentxa yini? Xa ku sungula, hi fanela ku tinyika nkama wa ku lavisisa ntumbuluku. Ntsrhaku, hi fanela ku yanakanyisisa hi leswi wu hi dondzrisaka swone ha Yehovha. Kambe minkama yin’wana a swi nabyali ku yentxa leswo. Makwezru mun’wana wa xisati lweyi a tsrhamaka Camarões, lweyi a vitaniwaka Geraldine, a li: “Mine ni kulele a doropeni, xileswo swi djula ni tikazrata ngopfu akuva ni lavisisa a ntumbuluku.” Nkulu wa bandla lweyi a vitaniwaka Alfonso a li: “Ni dondzre leswaku ni fanela ku tinyika nkama wa ku lavisisa ntumbuluku, ni ku tiva leswi wu ni dondzrisaka swone ha Yehovha.”

14. I yini leswi Davhida a swi dondzriki loko a yanakanyisisa hi ntumbuluku?

 ¹⁴ Ka Amapsalma 8:3, 4, Davhida a tsrale leswi: “Loko ndzri hlalela tilu dzraku, wu nga ntizro wa tintiho taku, a hweti ni tinyeleti leti u ti tumbuluxiki, ndzri ku: Xana a mhunu i yini loko u ta mu dzrimuka?” Davhida a a yanakanyisisa hi ntumbuluku wa Yehovha nakone loko a langusa a matilweni a a ngo vona ntsena tinyeleti, kambe a a vona ni leswi ti mu dondzrisaka swone ha Yehovha. A dondzre ndlela leyi Yehovha a tlakukiki ha yone. Davhida a tlhele a yanakanyisisa hi ndlela ya ku hlamalisa leyi a kuliki ha yone a khuzrini dzra mamana wake. Handle ka ku ganaganeka, ku yanakanyisisa hi hinkwaswu leswi, ku yengetele ku hlamala loku Davhida a a li na kone ha Yehovha.—Ps 139:14-17.

15. Nyikela xikombiso xa matsrhamela ya Yehovha lawa hi nga ma dondzraka loko hi lavisisa ntumbuluku. (Amapsalma 148:7-10)

¹⁵ Ku fana na Davhida, swi nga yentxeka swi nga hi kazrateli ku kuma ntxhumu ka ntumbuluku lowu hi nga yanakanyisisaka ha wone. Hi nga vona matsrhamela ya Yehovha ka mintxhumu leyi a yi vumbiki leyi yi hi zrendzeliki. Hi xikombiso, vona ntamu wa Yehovha loko u twa ku tlhava ka dambu. (Yr 31:35) Yanakanya hi wutlhazri bya Yehovha loko u vona xinyanyana na xi hamba xisaka. Yanakanya hi ndlela leyi Yehovha a nyonxiki ha yone loko u vona mbyana na yi hlongolisa nkila wa yone. Nakone tlangela Yehovha hi lizrandzru ledzri a nga na dzrone minkama hinkwayu u vonaka mamana na a tlanga ni xibebetana xake. Hi ni mikhandlu yinyingi ya ku dondzra ha Yehovha. Hinkwaswu leswi Yehovha a swi vumbiki, swi nge na mhaka leswaku i switsrongo kumbe i swikulu, swi le kusuhi na hine kumbe swi le kule, swi dzrumisa Yehovha.—Dondzra Amapsalma 148:7-10.

16. I yini leswi hi fanelaka ku swi yentxa?

¹⁶ Xikwembu Nkulukumba wezru a ni wutlhazri, lizrandzru, ni ntamu nakone hinkwaswu leswi a swi yentxaka swi xongile. Hi nga ma xiyisisa ha hombe matsrhamela lawa kun’we ni man’wana loko u hi lavisisa ntumbuluku. Xileswo, hi fanela ku tinyika nkama wa ku lavisisa ntumbuluku ni ku tlhela hi tiva leswaku wu hi dondzrisa yini ha Yehovha. Loko hi yentxa leswo, hi ta ya hi tsrhindzrekela kusuhi ni muvumbi wezru. (Yk 4:8) Ka xidondzro lexi landzrelaka, hi ta vona ndlela leyi vapswali va nga va pfunaka ha yone vana vavu akuva va tsrhindzrekela kusuhi na Yehovha hi ku tizrisa ntumbuluku.