Xiyimu lexiyani xa ku txhavisa xi txintxe wutomi byanga hikusa xi ni yentxe ni sungula ku djula ku tiva hi ta mutumbuluxi. Kambe na ni nga si na ku dzrungulela leswi yentxekiki a wusikwini lebyiyani bya ku txhavisa, yima ni ku dzrungulela leswi yentxekiki a wutsrongwanini byanga, leswi swi hlohloteliki mapimisela yanga ni ku lulamisela mbilu yanga akuva ni djuletela Xikwembu Nkulukumba.

Ni belekiwe hi 1937 a Guesnain, ku nga doropa dzra migodi ledzri kumekaka a n’walungu wa França. Papayi wanga a a tizrela a mugodini wa makhala, nakone a ni dondzrise ku tizra hi nkhinkhi. A tlhele a ni dondzrisa ku hambula ku kala wululami. A a vona vatizri vanyingi va le mugodini na va khomiwa hi ndlela ya ku biha va tlhela va tizra ka swiyimu leswi nga ni nghozi. Xileswo, a a djula ku va pfuna, kutani a tipeti ka ntlawa wa ku yimela timfanelo ta lava tizraka mugodini ni ku hamba switereka, naswone a a nga nyonxi loko a vona wukanganyisi bya vazrangeli va wukhongoti va le mugangeni wakwe, vanyingi a va hanya wutomi bya wumenyemenye. Nambi tanu, a va tlhela va kombela mali ni swakuda ka vatizri va le mugodini lava a va nga na swinyingi akuva va tihanyisa. Mahanyela  ya vazrangeli va wukhongoti ma mu hete ntamu papayi lakakuva a nga ni dondzrisi ntxhumu hi wukhongoti. Ku hlaya ntiyiso a hi ngi bula xikan’we mayelanu na Xikwembu Nkulukumba.

Na mine loko ni ye ni kula ni sungule ku hambula ku pfumaleka ka wululami. Ku pfumaleka koloko ka wululami a ku patsra xihlawuhlawu lexi a xi kombiwa vhanu va matiko mambeni lava a va hanya a França. A ni swi zrandzra ku bela bola ni vatsrongwana va matiko mambeni nakone a ni swi zrandzra ku hungata na vone. Handle ka leswo mamana wanga a a nga li Mufrança, a a li Mupolonês. A ni navela ku va ku hela xihlawuhlawu ni ku va hinkwezru hi va ni timfanelo leti fanaka.

Ni khomiwe ni yisiwa wusotxhweni hi 1957. Hi leswi ni tlhasisiki xiswone a a tinhaveni ta Argélia ka wusiku lebyiya bya ku mphuma ni vulavuliki ha byone ku sunguleni. Ntsrhaku ka loko ni huwelelile ni ku: “Oho, Xikwembu Nkulukumba! Ni pfuni!”, ni tikume na nhe langusana ni mbongolo, ku nga li sotxha ledzri nga nala! Hi loko ni hefu! Nambi tanu, xiyentxakalo xolexo ni yimpi swi ni yentxe ni yanakanyisisa hi nkongometo wa wutomi. Kasi hi hanyela yini? Xana Xikwembu Nkulukumba awa zron’weka ha hine? Xana siku dzrimbeni hi ta va ni ku zrula loku nga helikiki?

Hi ku famba ka nkama, na na ha tsrhama ni vapswele vanga, ni kumane ni Mboni ya Yehovha. Mboni yoleyo yi ni nyike Bibele dzra Xifrança ledzri ndzruluteliwiki hi vakatolika ledzri liki La Sainte Bible, ni va ni sungula ku dzri dondzra loko ni tlhelele a Argélia. Apfuletelo 21:3, 4 yi khumbe mbilu yanga swinene, yi hlaya leswi: ‘Wuyaku bya Xikwembu Nkulukumba byi le ku vhanu . . . a ta hlangula minyembeti hinkwayu a mahlweni yavu; ni ku fa ku nga ha vi kone; ku nga ha vi na nkosi, ni ku bongosa, ni ku vaviseka.’ * Ni tivutisile ni ku: ‘Xana leswi swi ta yentxeka hakakunene?’ Hi nkama lowo a ni nga tivi swinyingi hi Xikwembu Nkulukumba ni Bibele.

Ntsrhaku ka loko ni hete ntizro wanga wa wusotxha hi 1959, ni kumane ni Mboni ya Yehovha leyi vitaniwaka Françios, leyi yi ni dondzrisiki mintiyiso yinyingi ya Bibele. Hi xikombiso, a ni kombe a Bibeleni leswaku a vito dzra xikwembu Nkulukumba i Yehovha. (Ps 83:18) A tlhele a ni tlhamuxela leswaku Xikwembu Nkulukumba a a ta buyisa wululami lani misaveni, a ndzruluta misava yi va paradeyisi, a tlhela a hetisisa mazritu lama kumekaka ka Apfuletelo 21:3, 4.

Tindondzro leto a ti twisiseka ngopfu swinene nakone ti ni khumbe mbilu. Kambe hi tlhelo dzrimbeni a ni va kwatele ngopfu vazrangeli va wukhongoti lakakuva ni djula ni ku va mangalela, hi ku va va dondzrisa leswi nga liki kone a Bibeleni. Swi tikomba a na ha kutxeteliwa hi mavonela ya papayi, nakone a ni nga lehisi mbilu. A ni djula ku yentxa xa kukazri hi ku kahlula!

Françios ni vanghanu vanga lavampshwa lava a va li Timboni ta Yehovha, va ni pfune kuva ni zrula. Va ni tlhamuxela leswaku a ntizro wezru swanga vakriste a hi ku yavanyisa kambe i ku nyikela dumbo ledzri nga helikiki hi Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba. Lowu hi wo ntizro lowu Yesu a wu yentxiki a tlhela a zruma ni valandzreli vakwe leswaku va wu yentxa. (Mt 24:14; Lk 4:43) Swi djule ni dondzra ku kanelisana ni vhanu hi ndlela ya ku zrula  ni ya lizrandzru, swi nge na mhaka leswaku va kholwa ka yini. Hi lani Bibele dzri hlayaka ha kone: ‘A swi fanelikiki leswaku a nandzra wa Hosi a va ni ku lwa, a e ku va ni wumbilu ku hinkwavu.’​—2Tm 2:24.

Ni yentxe ku txintxa loku a ku vileleka ni va ni babatisiwa hi 1959 swanga mun’we wa Timboni ta Yehovha, ka nhlengeletanu ya muganga. Hi lani ni nga tiva mumpshwa wa kukazri wa xisati, lweyi a vitaniwaka Angèle, lweyi a ni nyonxisiki. Ni sungule ku ya pfuxela bandla ledzri a a hlengemela ka dzrone, nakone hi txhate hi 1960. I wansati lwenene ngopfu, nsati lwa hlamalisaka ni xihanano lexinene lexi pfaka ka Yehovha.​—Pr 19:14.

Hi ku famba ka malembe, ni dondzre mintxhumu yinyingi ka vamakwezru lava tlhazrihiki ni lava wupfiki. Wun’we wa mintxhumu leyi ni yi dondzriki hi lowu: Akuva hi kota ku humelela ka xiyavelo xini na xini, hi fanela ku titsrongahata ni ku landzra mazritu lama kumekaka ka Amaproverbia 15:22, leyi liki: ‘A makungu . . . ma tiyisiwa hi ku tala ka vatlhavukanyisi.’

Hi 1964, sungule ku vona ku hetiseka ka mazritu lawa lama huhuteliwiki. Ni sungule ku tizra swanga mulaviseli wa muganga, nakone xiyavelo xanga a xi patsra ku pfuxela mabandla akuva ni kutxa vamakwezru ni ku va pfuna akuva va tsrhindzrekela kusuhi na Yehovha. Nambi tanu a no va ni 27 wa malembe, nakone a ni nga si tiva swinyingi. Xileswo, a ni phazama. Kambe ni dzringise ku dondzra ka swihoxo swanga. Kambe ku tlula hinkwaswu ni dondzre swinyingi ka ‘vatlhavukanyisi’ lava tlhazrihiki.

Ni dzrimuka xikombiso xin’we xa swoswinyana. Ntsrhaku ka loko ni pfuxele bandla dzra kukazri a Paris, makwezru lwa wupfiki hi tlhelo dzra moya a ni vutise leswaku hi nga bulanyana hi tlhelo, ni te: “Ina.”

A ni vutise leswi: “Louis, loko dotori a ya pfuxela mutini wa kukazri a yela mani?”

Ni te: “A yela mbabyi.”

Hi loko a ku: “U be kone. Kambe ni vona leswaku wene u heta nkama wunyingi ni vhanu lava tiyiki hi tlhelo dzra moya, ku fana ni mulaviseli wa bandla. A bandleni dzrezru hi ni vamakwezru vanyingi lava heliki ntamu, lava ha liki vampshwa kumbe va nga ni tingana, va nga nyonxa swinene loko ho heta nkama na vone, nambi ku fihlula na vone he makaya.”

Xilayu xa makwezru lwiyani lwa zrandzrekaka a xi li xinene nakone a xi ni lisima dzrikulu ngopfu swinene. Lizrandzru dzrakwe hi tihamba ta Yehovha dzri khumbe mbilu yanga. Xileswo, ni beke ku  tikukumuxa kwanga hi tlhelo ni va ni tekela ku sungula ku tizrisa leswi a ni byeliki swone. Ni khensa Yehovha hi vamakwezru va ku fana ni lweyi.

Ka malembe ya 1969 ni 1973, ni yaveliwe ku tizra swanga mulaviseli wa ndzrawulu ya swakuda ka tinhlengeletanu tibidzri ta matiko a Colombes, Paris. Ka nhlengeletanu ya 1973, a ku fanela ku phameliwa kolomu ka 60.000 wa vhanu ku dzringana 5 wa masiku! Ni txhave ngopfu swinene. Kambe a xihundla xa ku va ni humelela ku tlhele ku va Amaproverbia 15:22, ku nga ku bulisana ni lava tlhazrihiki. Ni djuleteli swilayu swa vavanuna lava tlhazrihiki, lava nga ni mfambu a timhakeni ta swakuda. Van’we vavu a va xavisa tinyama, swa le masin’wini, a va ni mfambu ka ku sweka ni ku xava. Xikan’we hi kote ku hetisisa ntizro lowu a wu voneka ingiki a wu nge koteki.

Hi 1973, mine ni nkatanga hi zrambiwe ku ya tizrela a Betele dzra le França. Ni kwahala a xiyavelo xanga xa ku sungula xi ni kazratelile. A ni fanela ku heketa mabuku ka vamakwezru va le Àfrica, a doropeni dzra Camarões, lani a ntizro wezru a wu tsimbisiwa ku sukela hi 1970 ku ya ka 1993. Ni tlhele ni nga swi tivi leswaku a ni ta yentxisa kuyini. Makwezru lweyi a langutelaka ntizro a França a swi xiyile leswo, a va a ni tiyisa, a ku: “Vamakwezru a Camarões va ni ndlala yikulu ya moya, a hi va phameli!” Nakunene hi va phamelile.

Ni yendzrele matiko lama vundzramaniki ni Camarões hi makhambi ya ku siyanasiyana, akuva ni ya kumana ni vakulu va tiko ledzro. Vavanuna lavo va xivindzri ni wutlhazri, va ni pfune ku lulamise leswi a swi vileleka akuva nkama ni nkama ni va heketela swakuda swa moya a Camarões. Yehovha a tovokise ku tikazrata kwezru. Ku hlaya ntiyiso ku dzringana 20 wa malembe, vhanu vakwe a tikweni ledzro a va ngi ngi pfumala nambi Xihondzro Xa Ku Zrindzra ni xin’we, ku patsra ni xibukwana xa wheti ni wheti lexi hi nkama wolowo a xi vitaniwa Nosso Serviço do Reino.

Na ha ha sungula ku gangisana, ni tekele ku swi vona leswaku Angèle a a ni wuxaka bya le kusuhi  na Yehovha. Wuxaka lebyo byi ye byi tikomba a wukatini byezru. Hi siku dzra mutxhatu wezru a madambyeni ka kone, a ni kombele kuva hi khongota ka Yehovha hi mu byela ku navela kwezru ka ku mu tizrela xikan’we hi lani hi nga kotaka ha kone. Yehovha a xi hlamulile xikhongoto xezru.

Angèle a tlhele a ni pfuna kuva ni dumba Yehovha hi lani ku heleliki. Hi xikombiso: Hi 1973, loko hi zrambiwile ku va hi ya tizra a Betele, ni ganaganekile hikusa a ni swi zrandzra ku tizra swanga mulaviseli wa muganga. Kambe Angèle a ni dzrimuxe leswaku a hi nyiketele wutomi byezru ka Yehovha. Xana a hi fanelanga ku pfumela ku yentxa xini na xini lexi nhlengeletanu yi hi kombelaka ku xi yentxa? (Hb 13:17) A ni nga na ku phika, hi vhele hi kongoma a Betele. Nsati wanga a tlhazrihile, awa dzringanisela, nakone a zrandzra Yehovha hi mbilu hinkwayu. Matsrhamela lawu ma tiyise wuxaka byezru, nakone ma hi pfune ku teka swiboho leswinene a wukatini byezru, ku dzringana malembe manyingi lawa hi hanyaka xikan’we.

Swoswi hi duhwalile, kambe Angèle a ha tama a va nsati lwenene ni lweyi seketelanaka. Hi xikombiso akuva hi kota ku ya ka swikole swa nhlengeletanu, mine na Angèle hi sungule ku tikazratela ku yampswisa Xinghiza xezru. Leswo swi patsre kuva hi hlengemela ka bandla dzra Xinghiza, nambi leswi a hi ni kolomu ka 70 wa malembe. Leswi a ni li Xizro xa Zrwavi dzra le França ku dondzra lidzrimi dzrimbeni a swi nga ni nabyaleli. Kambe mine na Angèle ha pfunana. Swoswi hi ni ma 80 wa malembe. Kambe ha ha tama hi lulamisela mintlhanganu yezru hi Xinghiza ni Xifrança. Nakone hi tlhela hi lwela ku hlengela a mintlhanganwini ni le ntizrweni wa ku zrezra ni bandla dzrezru hi lani hi nga kotaka ha kone. Yehovha a tovokise ku tikazrata kwezru ka ku dondzra Xinghiza.

Tovoko dzrimbeni ledzrikulu hi dzri kume hi 2017. Mine na Angèle hi kume tovoko dzra ku zrambiwa ku ya a xikole xa swizru swa zrwavi ni vasati vavu. Lexi yentxeliwiki a Ntsindzra ya Watchtower a Paterson, a Nova Iorque.

Hakunene Yehovha i mudondzrisi lwenkulu. (Eza 30:20) Xileswo, a swi hlamalisi kuva vhanu vakwe, lavakulu ni lavatsrongo va kuma dondzro leyinene ku tlula hinkwatu! (Dt 4:5-8) Nakunene ni xiye leswaku vampshwa lava yingisetaka Yehovha, ni vamakwezru va xinuna ni va xisati lava wupfiki, va hluvuka hi tlhelo dzra moya nakone va ndzruluka vampshwa lava humelelaka loko va kulile. Hi lani Amaproverbia 9:9 yi hlayaka ha kone: ‘Dondzrisa ntlhazri yi ta yengeta yi tlhazriha, dondzrisa lwa lulamiki a ta yengetela ku tiva kwakwe.’

Ni pfana ni dzrimuka wusiku lebyiya bya ku txhavisa a tinhaveni ta Argélia, kolomu ka 60 wa malembe lama khalutiki. A ni nga swi tivi leswaku ku ni mintxhumu ya yinene leyi ni yimeliki. Ni dondzre swinyingi ni vambeni! Nakunene mine na Angèle Yehovha a hi tovokise hi wutomi lebyi nyonxisaka ni lebyi hlamalisaka. Xileswo, hi tiyimisele ku va hi nga tsrhiki ku dondzra hi Papayi wezru wa le matilweni, ni hi vamakwezru va xinuna ni va xisati lava wupfiki va tlhela va tlhazriha lava mu zrandzraka.