1. Xana Bibele dzri dzri tlhamuxela hi ndlela yini lizrandzru dzra ntiyiso?

 BIBELE dzri khanela hi lizrandzru dzra ntiyiso hi ndlela ya ku xonga swinene, dzri li: ‘A ku hisa ka loni i ku hisa ka ndzrilo, i langavi dzra Yahi. A mati lamanyingi a ma na ku tima lizrandzru ni ntinta a ya na ku li tikisa.’ b (Lis 8:6, 7) Mazritu lawa ma nyika xitiyisekiso lexi nyonxisaka ka vatekani wa leswaku mi nga va ni lizrandzru dzra ntiyiso.

2. I yini leswi vatekani va fanelaka ku swi yentxa akuva lizrandzru dzravu dzri nga holi?

² A lizrandzru dzra ntiyiso ni ledzri tsrhamaka hi lani ku nga helikiki dzra wanuna ni wansati dzri tiseketele ka ku tikazrata kwavu. Hi xikombiso, yanakanya hi xitiko. Xi nga tsrhama na xi tlhavikile hi lani ku nga helikiki kambe u fanela ku hlanganyetela tihunyi. Loko u nga tivoneli xi nga ha timeka. Hi lani ku fanaka, lizrandzru dzra nuna ni nsati dzri nga tama dzri tiya hi lani ku nga helikiki ntsena loko va dzri bekisa. Minkama yimbeni vatekani va nga ha vona ingiki lizrandzru dzravu dzra hola, ngopfungopfu loko va kumana ni swikazratu swa timali, swa lihanyu kumbe loko va wundla vana. Kutani loko u txhatile xana u nga tama u bekisa langavi dzra Yahi hi ndlela yini a mutxhatwini waku? Ka xidondzro lexi hi ta vona mintxhumu yizrazru leyi wene u nga yi yentxaka akuva wukati byavu byi tama byi tiya byi tlhela byi nyonxisa. c

3. Xana ku va ni wuxaka lebyi tiyiki na Yehovha swi dzri tiyisa hi ndlela yini lizrandzru dzra vatekani? (Eklesiasta 4:12) (Tlhela u vona xifaniso.)

³ Akuva a ‘langavi dzra Yahi’ dzri tama dzri pfuzra, nuna ni nsati va fanela ku tama va tiyisa wuxaka byavu na Yehovha. Ha yini ku yentxa leswo swi pfuna vatekani? Loko nuna ni nsati va byi nyika lisima wuxaka byavu na Yehovha, va ta tizrisa swilayu swake kutani leswo swi ta va pfuna kuva va fambela kule kumbe ku langusana ni swikazratu leswi nga ha yentxaka leswaku lizrandzru dzravu dzri hola. (Dondzra Eklesiasta 4:12.) Mhunu wa moya a yentxa hinkwaswu akuva a yetisela matsrhamela ya Yehovha ya ku fana ni wunene, ku lehisa mbilu ni ku dzrivalela. (Ef 4:32–5:1) Loko vatekani va kombisana matsrhamela lawo, lizrandzru dzravu dzri ta ya dzri kula. Makwezru wa xisati lweyi a vitaniwaka Lena, lweyi a nga ni ku tlula 25 wa malembe na a txhatile a li: ‘Swa nabyala ku kombisa xitxhavu ni lizrandzru ka mhunu lweyi a nga ni wumoya.’

4. Ha yini Yehovha a hlawule Yosefa na Mariya akuva va va vapswali va Mesiya lweyi a dumbisiwiki?

⁴ A hi voneni xikombiso lexi kumekaka a Bibeleni. Loko swi djule leswaku Yehovha a hlawula lava a va ta va vapswali va Mesiya lweyi a dumbisiwiki, a a ta hlawula mun’wana ni mun’wana wa lixaka bya Davhida, kambe a hlawule Yosefa na Mariya. Ha yini? Hikusa ha vabidzri a va ni wuxaka lebyi tiyiki na Yehovha nakone Yehovha a a swi tiva leswaku minkama hinkwayu va ta mu beka mahlweni ka wukati byavu. I yini leswi vatekani va nga swi dondzraka ka xikombiso xa Yosefa na Mariya?

5. I yini leswi vavanuna va nga swi dondzraka ka Yosefa?

⁵ Yosefa a a nga hlweli ku yamukela minkongomiso, kutani leswo swi mu yentxe a va nuna lwenene. Swi ze swi ku kolomu ka makhambi mazrazru na a yamukela minkongomiso leyi pfaka ka Xikwembu Nkulukumba leyi fambisanaka ni ndangu wake. Ka makhambi lawa hinkwayu, a yi yamukele ha hombe minkongomiso, nambi loko leswo a swi patsra ku yentxa ku txintxa lokukulu. (Mt 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Hikuva a yingisete minkongomiso ya Xikwembu Nkulukumba, Yosefa a sizrelele Mariya, a mu seketela ni ku mu hlayisa. Handle ka ku ganaganeka, leswo swi yentxe leswaku a lizrandzru ni xihlonipho leswi Mariya a a li na swone ha Yosefa swi tama swi kula. Vavanuna, minkama hinkwayu mi nga yetisela xikombiso xa Yosefa hi ku djuletela minkongomiso leyi kumekaka a Bibeleni nkama lowu mi hlayisaka mindangu yenu. d Nambi loko swi djula ku va u yentxa ku txintxa lokukulu, loko u landzra minsinya ya milawu ya Bibele, u kombisa leswaku wa mu zrandzra nsati waku nakone leswo swi ta tiyisa wukati byaku. Makwezru wa kukazri wa xisati wa le Vanuatu lweyi a nga ni ku tlula 20 wa malembe na a txhatile a li: “Loko nuna wanga a djula ni ku landzra minkongomiso ya Yehovha, ndlela leyi ni mu hloniphaka ha yone yi ya yi kula. Ni titwa na ni sizrelelekile nakone ni tlhela ni dumba swiboho leswi a swi tekaka.”

6. I yini leswi vavasati nga swi dondzraka ka Mariya?

⁶ Mariya a a ni wuxaka bya le kusuhi na Yehovha. A lipfumelo dzrake a dzri nga tiseketeli ka Yosefa. A a ma tiva ha hombe matsralwa. (Vona nota de estudo ka Luka 1:46, TNM.) A a  tlhela a tinyika nkama wa ku yanakanyisisa. (Lk 2:19, 51) Handle ka ku ganaganeka, ku va Mariya a tikazratele ku va munghanu wa Yehovha swi mu pfune kuva nsati lwenene. Namunhla vavasati vanyingi va tikazratela ku yetisela Xikombiso xa Mariya. Hi xikombiso, Makwezru wa xisati lweyi a vitaniwaka Emiko a li: “Na ni nga si txhata, a ni tihambele xiyimiso xanga xa moya. Kambe ntsrhaku ka loko ni txhatile, a nuna wanga he yene lweyi a a khongota ni ku hlela wugandzreli bya ndangu. Ni xiye leswaku a ni nga ha na xiyimiso xa moya. A ni yimela nuna wanga akuva a ni yentxela hinkwaswu, kambe ni game ni vona leswaku lweyi a a fanela ku tiyisa wuxaka byanga na Yehovha a hi nuna wanga kambe hi mine hi ku kongoma. Kutani swoswi ni tinyika nkama wa ku va ni va kun’we na Yehovha hi ku khongota, ku dondzra Bibele ni ku tlhela ni yanakanyisisa hi leswi ni swi dondzraka.” (Ga 6:5) Vasati, tamani mi tiyisa wuxaka byenu na Yehovha, hi ndlela leyo vanuna venu va ta va ni swivangelo swa ku tama va mi kulungela ni ku tama va mi zrandzra.—Pr 31:30.

7. I yini leswi nuna ni nsati va nga swi dondzraka ka xikombiso xa Yosefa na Maria mayelanu ni ku gandzrela Yehovha kun’we?

⁷ Yosefa na Mariya a va tizra kun’we akuva va tiyisa wuxaka byavu na Yehovha. A va swi tiva leswaku i swa lisima ku tizrela Yehovha swanga ndangu. (Lk 2:22-24, 41; 4:16) Leswo swi nga yentxeka ku ve xikazratu ngopfungopfu ntsrhaku ka loko va ve ni vana van’wana kambe va swi kotile. Lexi i xikombiso lexinene ka vatekani namunhla. Loko u ni vana, ku fana na Yosefa na Mariya, swi nga ha yentxeka ku li xikazratu ku ya a mintlhanganwini kumbe ku tinyika nkama wa ku va ni wugandzreli bya ndangu. Nakone swi nga ha yentxeka swi mi kazratela ku tinyika nkama wa ku dondzra ni ku khongota xikan’we swanga vatekani. Kambe u nga dzrivali, nkama lowu mi yaka mi gandzrela Yehovha xikan’we, mi ya mi tsrhindzrekela kusuhi na yene ni ku tlhela mi tiyisa wukati byenu. Kutani, zrangisani mintizro ya moya a wuton’wini byenu.

8. I yini leswi nga pfunaka vatekani lava lavisanaka ni swikazratu akuva va yentxa wugandzreli bya ndangu?

⁸ U nga yentxa yini loko u lavisana ni swikazratu a wukatini byaku? Swi nga yentxeka nambi ntamu wa ku yentxa wugandzreli bya ndangu xikan’we mi nge na wone. Ka swiyimu swa ku fana ni leswo mi nga ha sungula hi timhaka leti nabyaliki kumbe ku hlawula mhaka leyi ha wubidzri byenu mi yi zrandzraka kutani mi dondzra ha yone. Ku yentxa leswo swi ta tiyisa lizrandzru dzrenu ni ku kulisa ku navela ka ku yentxa mintxhumu ya moya na mi li xikan’we.

9. Ha yini nuna ni nsati va fanela ku heta nkama xikan’we?

⁹ Vatekani, mi nga tiyisa a lizrandzru dzrenu hi ku heta nkama xikan’we. Ku yentxa leswo swi ta mi pfuna akuva mi nga hanyi ingiki mi timhondzro ta mbuti. Kambe mi lwela ku tiva mayanakanyela ni matitwela ya mun’wana ni mun’wana wenu. (Gn 2:24) Vona leswi makwezru Lilia na makwezru Ruslan va swi gunguliki ntsrhaku ka loko va txhatile ka 15 wa malembe lama khalutiki. Makwezru Lilia a li: “A hi yanakanya leswaku hi ta heta nkama wunyingi na hi li xikan’we kambe a swi vanga hi ndlela leyo. Nkama hinkwawu a hi ni swinyingi swa ku swi yentxa: Ntizro wa ku tihanyisa, mintizro ya le kaya ni ku hlayisa vana. Kutani hi vone leswaku a hi fanela ku bekisa nkama akuva hi va xikan’we, ku yentxela leswaku hi nga tsravukani ha katsrongokatsrongo.”

10. Xana vatekani va nga ma tizrisa hi ndlela yini mazritu ma nga ka Ba-le-Efesa 5:15, 16?

¹⁰ Xana vatekani va nga yentxa yini akuva va heta nkama xikan’we? Kumbexana swi nga ha  djula kuva mun’wana ni mun’wana wavu a bekisa nkama. (Dondzra Ba-le-Efesa 5:15, 16.) Makwezru wa kukazri wa le Nigéria, lweyi a vitaniwaka Uzondu a hlaye leswi: “Loko ni tihambela xiyimiso xa leswi ni taka swi yentxa ni siya nkama akuva ni tsrhama ni nkatanga nakone leswo ni swi beka mahlweni ka hinkwaswu.” (Flp 1:10) Vona xikombiso xa makwezru Anastasia wa le Moldálvia. Yene i nsati wa mulaviseli wa muganga nakone a kume ndlela ya ku wu tizrisa ha hombe nkama wake. Yene a li: “Ni londzrovota ha hombe nkama lowu nkatanga a vaka na a khomekile hi wutiyanguleli byake akuva ni tiyentxela swanga. Ntsrhaku ka leswo hi ni nkama wa ku va xikan’we.” Kambe loko mi tsrhama na mi khomekile lakakuva swi kazrata ku kuma nkama wa kuva xikan’we mi nga yentxa yini?

11. I mintizro muni leyi Akila na Prisila a va yi yentxa xikan’we?

¹¹ Nuna ni nsati va nga dondzra ka xikombiso xa Akila na Prisila, vatekani lava a va hloniphiwa hi vakriste va ku sungula. (Ro 16:3, 4) A Bibele a dzri vulavuli ngopfu hi wukati byavu kambe dzri kombisa leswaku a va tizra xikan’we, va zrezra xikan’we ni ku tlhela va pfuna van’wana xikan’we. (Min 18:2, 3, 24-26) Ku hlaya ntiyiso, minkama hinkwayu loko Bibele dzri vulavula hi Akila na Prisila dzri va hlaya na va li xikan’we.

12. I yini leswi nuna ni nsati va nga swi yentxaka akuva va heta nkama xikan’we? (Tlhela u vona xifaniso.)

¹² Xana vatekani va nga xi yetisela hi ndlela yini xikombiso xa Akila na Prisila? Yanakanya hi mintizro leyi mi nga na yone akuva mi yi yentxa. Xana mi nga yentxa yin’wana ya mintizro leyi xikan’we swanga vatekani? Xana ma tibekela xiyimiso xa ku huma xikan’we nsimu? Phela Akila na Prisila a va tizra xikan’we. Swi nga yentxeka mi nga tizri xikan’we ka mintizro ya ku tihanyisa, kambe xana mi nga yentxa mintizro ya kukazri na mi li xikan’we ya ku fana ni ku basisa ndlwini kun’we ni ku bekisa muti? (Ekl 4:9) Loko mi pfunana ka mintizro ya kukazri mi ta va ni wumun’we swanga ntlawa ni ku tlhela mi va ni mikhandlu yinyingi ya ku bula. Makwezru Robert na makwezru Linda va ni ku tlula 50 wa malembe na va txhatile. Makwezru Robert a li: “Mine ni nkatanga a hi na nkama wunyingi akuva hi hungata. Kambe loko ni hlampswa maparatu nkatanga awa ma womisa. Nakone na nyonxa loko nkama lowu ni bekisaka jaradi a buya a ta ta ni pfuna. Ku yentxa mintxhumu xikan’we swi hi pfuna akuva hi va ni wumun’we ni ku yentxa leswaku lizrandzru dzrezru dzri tama dzri kula.”

13. I yini leswi nuna ni nsati va fanelaka ku swi yentxa akuva va va ni wumun’we bya hikakunene?

¹³ Kambe dzrimuka leswaku a ku va xikan’we a swi hlayi swone leswaku mi ni wumun’we. Wansati wa kukazri lweyi a tsrhamaka a Brasil a hlaye leswi: “Namunhla ku ni mintxhumu yinyingi leyi yi nga ha hi hingeletaka leyi yentxaka swi nabyala ku wela ka ntlhamu wa ku pimisa leswaku hi ni mumun’we hi leswi hi tsrhamaka xikan’we. Ni dondzre leswaku a ku va xikan’we kova xiyenge xa kukazri ntsena kambe  a xiyenge xin’wana i ku va ni hlayisa nuna wanga.” Vona leswi makwezru Bruno ni nkatake Tays va swi yentxaka akuva va kombisa leswaku va zron’wekelana. Makwezru Bruno a li: “Loko hi ni nkama wa kuva hi va xikan’we hi beka matelefone yezru hi tlhelo hi va hi londzrovota nkama lowo akuva hi tikholisa.

14. I yini leswi vatekani va nga swi yentxaka loko va nga swi zrandzri ku heta nkama xikan’we?

¹⁴ Kambe swi li yini hi loko mi nga swi zrandzri ku heta nkama xikan’we? Swi nga yentxeka mi zrandzra mintxhumu leyi hambaniki kumbe mi tsrhamela ku kwatisana loko mi li xikan’we. Kutani loko xiyimu xi hi ndlela leyo xana mi nga yentxa yini? Tlhela u yanakanya hi xikombiso xa xitiko. A ndzrilo a wo suketana wu pfuzra. Swi djula kuva hi peta swihunyahunyana akuva ndzrilo wu kota ku pfuzra. Ha yini mi nga tinyiki nkamanyana wutsrongo akuva mi va xikan’we siku ni siku? Ha yini mi nga dzringisi ku yentxa mintxhumu leyi mi yi zrandzraka ha wubidzri byenu mi va mi tingawula mintxhumu leyi mi yentxaka mi holova? (Yk 3:18) Ha katsrongokatsrongo, a lizrandzru dzrenu dzri ta tlhela dzri kula.

15. Ha yini ku hloniphana ku li ka lisima akuva lizrandzru dzra vatekani dzri tama dzri kula?

¹⁵ Xitxhavu i xa lisima a wukatini. Xi nga fanisiwa ni moya. Loko ku nge na moya lowu dzringaniki a ndzrilo wu nga timeka hi ku kahlula. Hi ndlela leyi fanaka, loko ku nga na xihlonipho, a lizrandzru ledzri nga kone a makazri ka vatekani dzri nga hola hi ku kahlula. Hi lani ku fanaka loko nuna ni nsati va tikazratela ku kombisana xitxhavu lizrandzru dzravu dzri ta tama dzri kula. Swi nga yentxeka u yanakanya leswaku u kombisa xitxhavu. Kambe xana a nuna waku kumbe nsati waku a titwa na a hloniphiwa? Makwezru Penny ni nuna wake makwezru Aret va ni 25 wa malembe na va txhatile. Yene a li: “Xitxhavu lexi hi kombisanaka xone xi yentxa leswaku hi va ni ku zrula ndangwini wezru. Hi titwa na hi ntsrhunxekile akuva hi bula hikusa ha swi tiva leswaku hikusa ha swi tiva leswaku leswi mun’we a swi hlayaka i swa lisima ka mun’wana.” Kutani u nga yentxa yini akuva nuna kumbe nsati waku a titwa na a hloniphiwa? Vona xikombiso xa Abrahamu na Sara.

16. I yini leswi vanuna va nga swi dondzraka ka xikombiso xa Abrahamu? (1 Petros 3:7) (Tlhela u vona xifaniso.)

¹⁶ Abrahamu a a mu hlonipha Sara. A a yingela mavonela ya Sara ni ku tlhela a hlonipha matitwela yake. Siku dzrin’wana Sara a a khunguvanyekile kutani a byele Abrahamu ndlela leyi a a titwa ha yone. A tlhele a nyika Abrahamu nandzru hi leswi a swi humelelile. Xana Abrahamu a mu kwatelile Sara? Nikutsrongo. A a swi tiva leswaku Sara i wansati lweyi a a titsrongahata ni ku tlhela a mu seketela. Abrahamu a yingisete Sara nakone a zame ku lulamisa mhaka leyo. (Gn 16:5, 6) Hi nga dondzra yini? Vanuna, i ntiyiso leswaku mi ni wutiyanguleli bya ku teka swiboho a ndangwini. (1Ko 11:3) Nambi tanu, mi nga kombisa lizrandzru hi ku  yingela mavonela ya vasati venu nkama lowu mi tekaka swiboho ngopfungopfu swiboho leswi taka va khumba. (1Ko 13:4, 5) N’waninkama swi nga yentxeka nsati waku a khunguvanyekile nakone a djula ku ku pfulela xifuva. Xana wa ma hlonipha matitwela yake ni ku mu yingela ha hombe? (Dondzra 1 Petros 3:7.) Makwezru Angela na makwezru Dmitry va ni kolomu ka 30 wa malembe na va txhatile. Makwezru Angela a tlhamuxela leswi nuna wake a swi yentxeka akuva yene a titwa na a hloniphiwa. A li: “Minkama hinkwayu Dmitry a tsrhama na a lulameli ku ni yingela loko ni hlundzrukile kumbe loko ni lulamele ku bula. A ni lehisela mbilu nambi loko ni kwatile.

17. I yini leswi vasati va nga swi dondzraka ka xikombiso xa Sara? (1 Petros 3:5, 6)

¹⁷ Sara a a kombisa xitxhavu ka Abrahamu hi ku seketela swiboho swake. (Gn 12:5) Khambi dzrimbeni va yamukele vayeni swa xitxhuketa kutani Abrahamu a va zrambele swakuda. Kutani a kobele Sara kuva a tsrhika leswi a a swi yentxa a ya lulamisela nhlayu yikulu ya mapawu. (Gn 18:6) Sara a seketele xiboho xa Abrahamu kutani hi nkama wolowo a ya yentxa leswi a mu kombeliki swone. Vasati, mi nga yetisela xikombiso xa Sara hi ku seketela swiboho swa vanuna venu. Hi ku yentxa leswo, mi ta va na mi tiyisa wukati byenu. (Dondzra 1 Petros 3:5, 6.) Makwezru Dmitry, lweyi ku vulavuliwiki ha yene ka yava ledzri khalutiki a tlhamuxela leswi nsati a swi yentxaka akuva a titwa na a hloniphiwa. Yene a li: “Ni swi zrandzra ngopfu ku vona Angela na a seketela swiboho swanga nambi loko hi ni mavonela lama hambaniki nakone nambi loko leswi ni swi bohiki swi nga fambi ha hombe a nga ni soli.” Swi le livaleni leswaku swi nabyala ngopfu ku hlonipha mhunu lweyi a ku kombaka xitxhavu!

18. I yini leswi swi taka yentxeka loko vatekani va tikazratela ku bekisa langavi dzra lizrandzru?

¹⁸ Namunhla, Sathana a yentxa hinkwaswu akuva a helisa lizrandzru ledzri nga kone ka vatekani. Awa swi tiva leswaku loko lizrandzru dzra vatekani dzri hela, swi nga ha yentxeka ni lizrandzru ledzri va nga na dzrone ha Yehovha dzri ta hela. Kambe a lizrandzru dzra ntiyiso a dzri heli. Yentxa hinkwaswu leswi u nga swi kotaka akuva a lizrandzru a wukatini byaku byi va hi lani byi tlhamuxeliwaka ha kone ka Lisimu dzra Solomoni. Bekani Yehovha mahlweni ka wukati byenu, hetani nkama xikan’we nakone kombananani xitxhavu ka matitwela ni swivileleko swenu. Hi ku yentxa leswo, mi ta dzrumisa Yehovha, Xihlovo xa lizrandzru dzra ntiyiso. Ku fana ni xitiko lexi nga ni ndzrilo lowu pfuzraka ha hombe, a lizrandzru dzrenu dzri ta tiya hi lani ku nga helikiki.