Skip to content

Skip to table of contents

NHLOKOMHAKA YA XIDONDZRO 22

Tama U Yendzra Ka ‘Ndlela Ya Vuxwengi’

Tama U Yendzra Ka ‘Ndlela Ya Vuxwengi’

‘Ku tava kone gudju [xitaratu], ni ndlela, leyi taka hlayiwa ndlela ya vuxwengi.’—EZA 35:8.

LISIMU 31 Famba Na Hosi Yehovha!

NKATSRAKANYU WA LESWI TAKA DONDZRIWA a

1-2. He xini xiboho xa lisima lexi Vayuda lava a va li Babilona a va fanela ku xi teka? (Ezra 1:2-4)

 XITIVISO xa hosi! Vayuda hinkwavu lava nga swikazrawa a Babilona ku dzringana 70 wa malembe kutani va nga tlhelela a tikweni dzra Israyele. (Dondzra Ezra 1:2-4.) Swi le livaleni leswaku i Yehovha lweyi a yentxiki leswaku leswo swi koteka hikusa Vababilona a va nga na xihena xa ku ntsrhunxa swikazrawa. (Eza 14:4, 17) Xileswo, hosi leyimpshwa yi pfumelele leswaku Vayuda va tlhelela tikweni dzravu. Hi mhaka leyo, a muyuda mun’wana ni mun’wana ngopfungopfu tinhloko ta mindangu a a fanela ku teka xiboho mayelanu ni leswaku va ta huma a Babilona kumbe va ta tama va tsrhama kone. A swi nga nabyali ku teka xiboho lexo. Ha yini?

2 Vayuda vanyingi a va duhwalile xileswo a swi nge ti va nabyalela ku teka liyendzro ledzro. Hi tlhelo dzrin’wana, vanyingi va pswaleliwe a Babilona. Ledzri a ku li dzrone tiko ledzri a va dzri tiva ntsena. Kwavu Israyele a ku li tiko dzra vapapayi ni vavhovho vavu. Kasi Vayuda van’wana a va ganyile a Babilona. Xileswo, a swi nga ti va nabyalela ku siya tiyindlu tavu ta ku tsrhamiseka ni mabindzru yavu kutani va ya sungula wutomi lebyimpshwa a mbangwini lowu va kalaka va nga wu tivi.

3. Ha yini a swi ta va swinene ka vayuda va ku dumbeka akuva va tlhelela a Israyele?

3 Ka Vayuda va ku dumbeka, matovoko ya ku tlhela a Israyele a ma li ya lisima ku tlula ku tikazrata kun’wana ni kun’wana loku a va ta ku yentxa. Tovoko ledzrikulu a dzri yelana ni ndlela leyi a va ta mu gandzrela ha yone Yehovha. I ntiyiso leswaku a Babilona a ku ni kolomu ka ku tlula 50 wa matempele lawa a ma tizriseliwa wugandzreli bya madzrimi kambe Vaisrayele a va nga na tempele ni dzrin’we ledzri a va ta gandzrela Yehovha ku dzrone. Nambi alitari akuva va kota ku nyikela timhamba hi la ni Moxe a a yentxa ha kone. Nakone a va nga na lulamiselo dzra vaprista lava a va ta nyikela magandzrelo. Nakone vhanu va Yehovha a va tsrandzreliwi hi nhlayu yikulu ya vhanu lava kalaka va nga na mhaka ni milawu ya Yehovha. Xileswo, Vayuda vanyingi va ku dumbeka a va nga wu voni nkama wa ku tlhelela a tikweni dzravu akuva va ya pfuxeta wugandzreli bya ku xwenga.

4. I yini leswi Yehovha a swi dumbisiki Vayuda lava a va ta tlhelela a Israyele?

4 A liyendzro dzra ku suka a Babilona u ya a Israyele a dzri nga nabyali. A dzri ta teka kolomu ka 4 wa tihweti. Kambe Yehovha a dumbise ku helisa swikazratu swin’wana ni swin’wana leswi a swi ta sivela vhanu akuva va tlhelela a tikweni dzravu. Ezaya a tsrale leswi: ‘Bekisani ndlela ya Yehovha a mahuleni; khulelani makwandzrasini gudju [xitaratu] dzra Xikwembu Nkulukumba wezru! . . . Switsrunga swi ta ndzruluka livala, kutani tinhava ti ta ndzruluka hbala [livala].’ (Eza 40:3, 4) Yanakanya hi xiyimu lexi: A makazri ka Hula lani ku taliki hi maganga ni minkova a ku ta va ni xitaratu xa ku lulama xi ku ntwii na ku nga na maganga ni minkova. Hinkwavu lava a va ta yendzra hi xitaratu lexo a va ta xi nyonxela! A swi ta nabyala ngopfu swinene ni ku tlhela swi kahlula ku yendzra hi xitaratu lexi tiki ntwii ku tlula ku famba hi xitaratu lexi djulaka u khwela tinhava na wu xika kume ku djikadjika.

5. Xana he dzrini vito dzra xitaratu lexi Ezaya a xi tlhamuxeliki?

5 Namunhla switaratu swinyingi swi nyikiwa mavito ya kukazri kumbe nhlayu ya kukazri. A xitaratu xa ku fanekisela lexi Ezaya a xi tlhamuxeliki na xone xi ni vito. Ezaya 35:8 yi li: ‘Ku ta va kone gudju [xitaratu], ni ndlela leyi taka hlayiwa ndlela ya vutomi, lweyi a nga basangakiki a nga ka a nga fambi ku yone.’ Xana xidumbiso lexi xi hetiseke hi ndlela yini a nkameni wa Vaisrayele nakone ha yini xi li xa lisima ku hine namunhla?

‘NDLELA YA VUXWENGI’—A NKAMENI LOWU KHALUTIKI LI LE MASIKWINI YEZRU

6. Ha yini ‘ndlela ya vuxwengi’ yi faneliwa hi vito ledzri?

6 ‘Ndlela ya vuxwengi’—nakunene xitaratu lexi xi ni vito dzra ku xonga. Kambe ha yini xitaratu lexi xi xwengile? Ka Vayuda lava a va tlhelela a tikweni a ku nge ti va ni mbangu wa mhunu lweyi a nga ‘basangakiki’, kumbe lwa a tikhomaka hi ndlela ya ku biha, mugandzreli wa swifaniso kumbe mun’wana ni mun’wana lweyi a yentxaka swidoho leswikulu. Vayuda lavayani a va ta ndzruluka ‘tiko dzra ku xwenga ku Yehovha’. (Dt 7:6) Kambe swi le livaleni leswaku akuva va nyonxisa Yehovha a va fanela ku yentxa ku txintxa ka kukazri.

7. He kwini ku txintxa loku Vayuda van’wana a va fanela va ku yentxa? Nyikela xikombiso.

7 Hi lani hi swi voniki ha kone, vanyingi va vayuda lava pswaleliwiki a Babilona, a va ni mayanakanyela ya ku fana ni Vababilona. Ntsrhaku ka kolomu ka 709 wa malembe na vayuda a ku sungula va tlhele a Israyele, Ezra a gungule leswaku van’wana va vone a va tekani ni vavasati va matiko man’wana. (Eks 34:15, 16; Ezr 9:1, 2) Nakone hi ku famba ka nkama mufumi Neyemiya a hlundzruke ngopfu loko a tive leswaku vatsrongwana lava pswaliwiki a Israyele a va ngi ngi dondzrisiwa nambi lidzrimi dzra xiyuda. (Dt 6:6, 7; Neh 13:23, 24) Xiyenge xa xikulu xa Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba a xi tsraliwe hi Xiheberu. Kutani xana vana lava a va ta dondzrisa kuyini ku zrandzra ni ku gandzrela Yehovha leswi nambi lidzrimi ledzro va kalaka va nga dzri tivi? (Ezr 10:3, 44) Swa twisiseka leswaku Vaisrayele lava a va ta fanela ku yentxa ku txintxa lokukulu a wuton’wini byavu, kambe a swi ta va nabyalela ku yentxa ku txintxa koloko loko a va li Israyele lani ha katsrongokatsrongo a wugandzreli bya ku xwenga a byi ya byi pfuxetiwa.—Neh 8:8, 9.

Ku sukela hi 1919 N.Y., madzana ya vavanuna, vavasati ni vana va hume Babilona Lwenkulu nakone va sungule ku yendzra ka ‘ndlela ya vuxwengi’ (Vona yava 8)

8. Ha yini hi fanela ku zron’weka hi mintxhumu leyi humeleliki malembe ntsrhaku? (Vona xifaniso lexi nga ka kapa.)

8 Van’wana va nga ha ku: ‘Byone wudzrunguli lebyi bya nyonxisa, kambe hine hi nghena kwini ka leswi humeleliki Vayuda malembe ntsrhaku lama khalutiki?’ Swa hi khumba, hikusa hi ndlela ya kukazri na hine hi famba ka ‘ndlela ya vuxwengi’. Swi nge na mhaka leswaku hi vatotiwa kumbe hi ‘va tihamba tin’wa na’, hinkwezru hi fanela ku tama hi famba ka ‘ndlela ya vuxwengi’. Leswo swi ta hi pfuna ku tama hi gandzrela Yehovha swoswi ni nkameni lowu taka loko ta yamukela matovoko lawa mfumu wa Xikwembu Nkulukumba wu taka hi tisela wone. b (Yh 10:16) Ku sukela hi lembe dzra 1919 N.Y. makhulukhulu ya vhanu, vavanuna, vavasati ni vatsrongwana va huma ka Babilona lwenkulu kumbe ka wugandzreli bya madzrimi kutani va famba ka xitaratu xa ku fanekisela. Ku ve hi lembe ledzro ku khanguliwiki xitaratu lexi. Kambe swi djule kuva ku yentxiwa ntizro wukulu na ku ngi si na khanguliwa.

KU LULAMISELA NDLELA

9. Hi ku ya hi Ezaya 57:14, xana ‘ndlela ya vuxwengi’ yi lulamisiwe hi ndlela yini?

9 Yehovha a dumbise ku helisa ntxhumu wun’wana ni wun’wana lowu a wu ta sivela Vayuda kuva va huma a Babilona. (Dondzra Ezaya 57:14.) Xana ku nga va ku humelele ntxhumu lowu fanaka a masikwini yezru ka ‘ndlela ya vuxwengi’? Ina. Malembe manyingi na ku ngi si na tlhasa lembe dzra 1919, Yehovha a tizrise vavanuna va ku dumbeka akuva a yentxa leswaku swi koteka leswaku van’wana va huma a Babilona lwenkulu. (Dzringanisa ni Ezaya 40:3.) Vavanuna lava va lulamisele ndlela akuva vhanu vanyingi va timbilu letinene va huma ka wugandzreli bya madzrimi akuva va tipatsra ni vhanu va Yehovha leswaku va gandzrela Yehovha. Kambe va yi lulamisele hi ndlela yini ndlela? A hi voneni swin’we swa leswi yentxiwiki.

Ku dzringana malembe manyingi, vavanuna va ku dumbeka va pfunisile ka ku lulamisela ndlela akuva van’wana va huma ka Babilona Lwenkulu (Vona mayava 10-11)

10-11. Xana ntizro wa ku gandlisa ni ku ndzrulutela Bibele wu va pfune hi ndlela yini vhanu? (Tlhela u vona xifaniso.)

10 Ku gandlisa. Ku ya tlhasela kolomu ka ma 1450, a Bibele a dzri kopiyariwa hi voko. Ntizro lowo a wu teka nkama wa ku leha, xileswo a ku kumeka makopiya matsrongo ya Bibele nakone a ma kala. Kambe loko ku sungule ntizro wa ku gandlisa hi ku tizrisa mitxhini ku humexiwa, ni ku hangalasiwa ka mabibele ku ye ku nabyala.

11 Ku ndzrulutela. Ku khalute malembe manyingi na Bibele dzro kumeka hi xilatini ntsena. Xikazratu hi leswaku a ko va ntsena vhanu lava a va dondzrekile lava a va dzri twisisa wundzruluteli lebyi. Kambe ntizro wa ku gandlisa. Kambe ntizro wa ku gandlisa wu ye wu toloveleka ka vhanu, xileswo vhanu vanyingi lava a va txhava Xikwembu Nkulukumba va sunguli ku tizra yi nga txhayi akuva va ndzrulutela Bibele hi tindzrimi leti tolovelekiki. Leswo swi pfune vhanu akuva va kota ku dzringanisa leswi a va dondzrisiwa swone a makezrekeni ni leswi Bibele dzri swi dondzrisaka.

Vavanuna va ku dumbeka va pfunisile ka ku lulamisela ndlela akuva van’wana va huma ka Babilona Lwenkulu (Vona mayava 12-14) c

12-13. Nyikela xikombiso xa ndlela leyi lava dondzriki Bibele hi wunyaminyami va sunguliki ha yone ku paluxa tidondzro ta madzrimi leti a ti dondzrisiwa a makezrekeni.

12 Switizro swa ku dondzra ha swone Bibele. Loko va li kazri va dondzra Bibele hi wunyaminyami, vadondzri va gungule swinyingi ka Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba. Leswi hlundzruliki vazrangeli va wukhongoti hi leswaku a swidondzri leswi a swi yavelana ni van’wana leswi a swi swi dondzra. Hi xikombiso, hi kolomu ka ma 1835, van’we ka vavanuna lava a va hlonipha Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba va hangalase swipapelana leswi a swi kombisa tidondzro ta madzrimi leti a ti dondzrisiwa a makezrekeni.

13 Kolomu ka 1835, xidondzri xin’wana xa Bibele lexi vitaniwaka Henry Grew xi humexe xipapelana lexi vulavulaka mayelanu ni leswi humelaka loko mhunu a fa. A makezreke a ma kotisa ku dondzrisa leswaku a mhunu a byaliwa na a ni moya lowu nga fiki. Hi ku tizrisa matsralwa ya Bibele, Henry Grew a kombise leswaku lawo a ku li madzrimi ni leswaku akuva mhunu a nga fi i nyiko leyi pfaka ka Xikwembu Nkulukumba. Hi 1837, loko muzrangeli wa wukhongoti lweyi a vitaniwaka George Storrs, loko a li kazri a yendzra hi xitimela a kume kopiya dzra xipapelana lexi. Ntsrhaku ka loko a dondzre xipapelana lexi, a tiyisekile leswaku a kume xihlayelamfuzri xa lisima. Kutani a bohe ku yavelana ni van’wana leswi a swi dondzriki. Hi 1842 a hambe nxaxamelo wa mintlhanganu leyi a yi ni nhlokomhaka leyi tlhontlhaka. Nhlokomhaka ya kone a yi ku: ‘Xana vhanu lava yentxaka swa ku biha va fa?’ Mintlhamuxelo leyi George Storrs a yi nyikeliki yi khumbi mbilu ya mumpshwa lweyi a vitaniwaka Charles Taze Russell.

14. Xana makwezru Russell kun’we ni lava a va mu seketela, va pfunekise kuyini hi ntizro wa ku lulamisela ndlela lowu yentxiwiki na vone va nge si sungula? (Tlhela u vona xifaniso.)

14 Xana makwezru Russell ni lava a va mu seketela va pfunekise kuyini hi ntizro wa ku lulamisela ndlela lowu yentxiwiki na vone va nge si sungula? Hi ku pfuniwa hi ntizro lowu, a ku dondzreni kwavu va kote ku kambisisa mintxhumu ya ku fana ni ma dicionário, ma índices de Termos Biblícos ni wundzruluteli byinyingi bya Bibele. Va tlhele va pfuniwa hi wusetxhi bya Bibele lebyi yentxiwiki ha Henry Grew na George Storrs. Nakone yene makwezru Russell hi ku kongoma kun’we ni lava a va mu seketela va patsrekile a ku lulamiseleni ka ndlela hi ku humexa nhlayu yikulu ya mabuku ni swipapelana leswi seketeliwiki a Bibeleni.

15. I yini leswi humeleliki hi 1919?

15 Hi 1919, Babilona Lwenkulu, kumbe wukhongoti bya madzrimi byi sungule kuva byi nge he na ntamu ka vhanu va Xikwembu Nkulukumba. Hi lembe ledzro, ku bekiwe “nandzra wa ku dumbeka ni ku tlhazriha” lweyi a kotiki ku pfuna vhanu akuva va famba ka ‘ndlela ya vuxwengi’. (Mt 24:45-47) Hi ku pfuniwa hi ntizro lowu wa ku lulamisela ‘ndlela ya vuxwengi’, lava hlawuliki ku famba hi ndlela leyi va kote ku yengesela wutivi byavu ha Yehovha kun’we ni nkongometo wake. (Pr 4:18) Va tlhele va yentxa ku txintxa akuva va hanya hi ku fambisana ni minsinya ya milawu ya Yehovha. Kambe Yehovha a nga sindzrisanga leswaku vhanu vake va txintxa swa kola ni kola. A matsrhan’wini ya leswo, a va pfune ku txintxa ha katsrongokatsrongo. (Vona bokisi ledzri liki “ Yehovha A Vaningela Vhanu Vake Ha Katsrongokatsrongo.”) A nkameni lowu taka swi ta nyonxisa ngopfu kuva hi kota ku nyonxisa Yehovha hi hinkwaswu hi swi yentxaka!—Ko 1:10.

A ‘NDLELA YA VUXWENGI’ YA HA PFULEKILE

16. He kwini ku bekisiwa loku yentxiwaka ka ‘ndlela ya vuxwengi’ ku sukela hi 1919? (Ezaya 48:17; 60:17)

16 A xitaratu xin’wana ni xin’wana xi djula ku hlayisiwa akuva xi tama xi va xinene. Ku sukela hi 1919, a ‘ndlela ya vuxwengi’ na yone yi kazri yi bekisiwa nakone leswo swi pfuna vanyingi akuva va huma ka Babilona lwenkulu. Hi 1921, ntsrhakunyana ka loko nandzra wa ku dumbeka a bekiwile a humexe buku ledzri a dzri ta pfuna vhanu ku dondzra Bibele. Dzrone a dzri vitaniwa Harpa de Deus. Ku humexiwe kolomu ka 6.000.000 wa makopiya ya buku ledzri hi 36 wa tindzrimi nakone vhanu vanyingi va dondzre ntiyiso hi ku pfuniwa hi buku ledzri. A malembeni lawa ya wugamu ku humexiwe buku ledzrimpshwa ledzri hi pfunaka ku fambisa swidondzro swa Bibele ledzri liki Hanya Hi Ku Nyonxa!. Hi ku pfuniwa hi Yehovha ni nhlengeletanu yake a hi ngi kiyeleliwa hi swakuda swa moya a masikwini lawa. Swakuda leswi swa moya swi pfuna hinkwezru ku tama hi famba ka ‘ndlela ya vuxwengi’.—Dondzra Ezaya 48:17; 60:17.

17-18. Xana a ‘ndlela ya vuxwengi’ yi hi yisa kwini?

17 Hi nga hlaya leswaku nkama hinkwawu lowu mhunu a yamukelaka xidondzro xa Bibele a pfulekeliwa hi mukhandlu wa ku famba ka ‘ndlela ya vuxwengi’. Van’wana va famba nkamanyana ka ndlela leyi va gama va yi tsrhika. Van’wana va tiyimiseli ku tama va famba ku ko va tlhasa wugan’wini. Kambe wugamu bya kone he byini?

18 Ka lava nga ni dumbo dzra ku ya hanya a tilweni, a wugamu byavu i ‘paradeyisi dzra Xikwembu Nkulukumba’ a matilweni. (Mpf 2:7) Kasi ku lava nga ni dumbu dzra ku hanya lani misaveni a wugamu i ku hela ka 1.000 wa malembe ya ku fuma ka Kriste loko vhanu hinkwavu va ta va lava hetisekiki. Loko ku li leswa ku wene u famba ka ‘ndlela ya vuxwengi’, u nga lavise ntsrhaku nakone u nga yi tsrhike ndlela leyi ku ko u tlhasa wugamu, a misaveni leyimpshwa! Hi ku navelela liyendzro dzrinene.

LISIMU 24 Buyani Nhaveni Ya Yehovha

a Swi djule kuva Vayuda va huma wukazraweni a Babilona va tlhelela a Israyele. Yehovha a va lulamisele xitaratu xa ku fanekisela lexi a xi vitaniki ‘ndlela ya vuxwengi’. A masikwini yezru, xana Yehovha a lulamiseli vhanu vake ndlela ya ku fanekisela ya ku fana ni liyani? Nakunene a yi lulamisile! Ku sukela hi 1919 N.Y., makhulukhulu ya vhanu va huma ka Babilona lwenkulu va va va sungula ku famba ka ‘ndlela ya vuxwengi’. Hinkwezru hi fanela ku tama hi famba ka ndlela leyi ku ku hi tlhasa lomu hi yaka kone ku nga misaveni leyimpshwa.

b Vona buku ledzri liki Vuprofeta Bya Esaya-Rivoningo Eka Vanhu Hinkwavo, Vol 2, matluka 56-57.

c NTLHAMUXELO WA XIFANISO: Makwezru Russell ni lava va mu seketelaka va tizrise switizro swa Bibele leswi a swi lulamiseliwile na vone a va nge si sungula.