1. Xana Yehovha a hi kutxa ku yentxa yini?

KU KOMBISA lizrandzru dzra ku dumbeka i swa lisima ka Yehovha. (Hš 6:6) Nakone a kutxa malandzra yake akuva ma dzri kombisa. Hi ku tizrisa muprofeta Mika, Yehovha a te: ‘U zrandzra lizrezre.’ (Mik 6:8) Kambe handle ka ku ganaganeka, ku sungula hi fanela ku tiva leswaku i yini lizrandzru dzra ku dumbeka.

2. Xana i yini lizrandzru dzra ku dumbeka?

² Xana i yini lizrandzru dzra ku dumbeka? Xiga lexi liki “amor leal” (lizrandzru dzra ku dumbeka) xi humelela kolomu ka 230 wa makhambi ka Tradução do Novo Mundo. Mabibele mambeni ma ndzrulutela zritu ledzri swanga wunene, timpswalu kumbe lizrezre. Kutani loko tindzrimana leti kombisiwaka ka nhlokomhaka leyi ni leyi landzrelaka ti vulavula hi wunene, timpswalu ni lizrezre, hi ntiyiso wa kone ti va na ti vulavula hi lizrandzru dzra ku dumbeka. Kambe xana i yini lizrandzru dzra ku dumbeka? Hakanyingi xiga lexi xi tlhamuxela lizrandzru ledzri Yehovha a nga na dzrone hi vhanu, kambe minkama yimbeni dzri khanela hi lizrandzru ledzri vhanu va kombisanaka dzrone. Yehovha i xikombiso lexikulu a mhakeni ya ku kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka. Ka xidondzro lexi, hi ta vona ndlela leyi Yehovha a kombisaka lizrandzru dzra ku dumbeka ka vhanu ha yone. Ka xidondzro lexi landzrelaka, hi ta vona ndlela leyi hi nga yetiselaka Yehovha ha yone hi ku kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ka vambeni.

3. Xana i yini leswi Yehovha a byeliki Moxe mayelanu na yene n’winyi?

³ Ntsrhakunyana ka loko va-Israyele va hume a Egipta, Yehovha a tlhamuxele Moxe mayelanu ni vito dzrake kun’we ni matsrhamela yake. A te: ‘Yehovha, Yehovha, Xikwembu Nkulukumba wa timpswalu ni lizrezre, wa ku hlwela ku hlundzruka, wa ku yandzra  vumbilu ni xihlayelamfuzri, wa ku tiyisa vumbilu ku yisa lixakeni la khume dzra madzana, wa ku dzrivalela vusomboloki ni swidoho ni swihono’. (Eks 34:6, 7) Ka mazritu lawa ya ku xonga na a khanela hi matsrhamela Yake, Yehovha a tlhamuxele Moxe ntxhumu wa lisima mayelanu ni lizrandzru dzrake dzra ku dumbeka. Xana he wini ntxhumu lowo?

4-5. a) Xana Yehovha a byi tlhamuxele hi ndlela yini wumhunu byake? b) Xana he swini swivutiso leswi hi taka swi kambisisa?

⁴ Yehovha a nga hlayanga leswaku a ni lizrandzru dzra ku dumbeka ntsena kambe a hlaye leswaku a ‘tale lizrezre’, leswi liki a tale lizrandzru dzra ku dumbeka. A Bibeleni ku ni tindzrimana timbeni ta 6 leti kombisaka leswaku Yehovha a ni tsrhamela ledzro. (Tin 14:18; Neh 9:17; Ps 86:15; 103:8; Yl 2:13; Yn 4:2) Nakone ka makhambi lawa hinkwawu ti khanela hi Yehovha ku nga li hi vhanu. Handle ka ku ganaganeka, swa nyonxisa ku tiva leswaku Yehovha ha byake a tshimisisi lizrandzru dzrake dzra ku dumbeka. Ina, lizrandzru dzra ku dumbeka i dzra lisima ka Yehovha. * Hi leswi yentxiki Davhida a susumeteleka ku tsrala leswi: ‘Yehovha, a lizrezre laku li tlakukile ku yisa matilweni . . . Xikwembu Nkulukumba, lizrezre laku li ni lisima swa ku nhasi. A vana va vhanu va tsrutsrumela a ntsrhutini wa timpapa taku.’ (Ps 36:5, 7) Davhida a a dzri tlangela swinene lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Xikwembu Nkulukumba. Xana u titwa hi ndlela leyi fanaka?

⁵ Akuva hi swi twisisa ku yampswa leswaku i yini lizrandzru dzra ku dumbeka, a hi hlamule swivutiso swibidzri: Xana Yehovha a kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ka vamani? Nakone xana hi pfuneka hi ndlela yini hi lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Yehovha?

6. Xana Yehovha a kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ka vamani?

⁶ Xana Yehovha a kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ka vamani? A Bibele dzri hlaya leswaku hi nga zrandzra mintxhumu ya ku fana ni ‘mintizro ya masimu’, ‘vunyinya ni mafuzra’, ‘ndondzro’, ‘wutivi’, ‘wutlhazri’ ni swimbeni. (2Th 26:10; Pr 12:1; 21:17; 29:3) Kambe hi ngo kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ntsena ka vhanu, ku nge ka mintxhumu. Kambe Yehovha a nga kombisi lizrandzru dzra ku dumbeka ka mhunu mun’wana ni mun’wana. A kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ntsena ka vhanu lava nga ni wuxaka bya le kusuhi na yene. Xikwembu Nkulukumba wezru a dumbekile ka vanghanu vake. Yehovha a ni nkongometo wa ku xonga ka nandzra mun’wana ni mun’wana wake, nakone a nge tsrhiki ku ma zrandzra.

7. Xana Yehovha a kombise lizrandzru ka vhanu hinkwavu hi ndlela yini?

 ⁷ Yehovha a kombise lizrandzru ka vhanu hinkwavu. Yesu a byele wanuna wa kukazri lweyi a vitaniwaka Nikodema a ku: ‘Xikwembu Nkulukumba a zrandzri misava swa ku nhati, a ko a nyika N’wanakwe, lwe wa ku va swakwe, akuva mani na mani lweyi a pfumelaka ku yena a nga lahleki, kambe a kuma wutomi lebyi nga gamikiki.’—Yh 3:1, 16; Mt 5:44, 45.

8-9. a) Ha yini Yehovha a kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ka malandzra yake? b) Xana i yini leswi hi taka swi vona swoswi?

⁸ Hi tlhelo dzrimbeni, hi lani hi swi voniki ha kone, Yehovha a kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ntsena ka lava nga ni wuxaka bya le kusuhi na yene, ku nga malandzra yake. Leswo swi tikomba ka mazritu lama hlayiwiki hi hosi Davhida ni lama hlayiwiki hi muprofeta Daniyele. Hi xikombiso, Davhida a te: ‘Yengetela lava ku tivaka a lizrezre laku.’ ‘Lizrezre la Yehovha li tsrhama li kone hi minkama ni minkama ku lava mu txhavaka.’ Nakone Daniyele a te: ‘We Yehovha, Xikwembu Nkulukumba lwenkulu lwa txhavisaka, lwa bekisaka xipfumelelanu ni lizrezre ku lava mu zrandzraka, lava bekisaka swileleto swakwe.’ (Ps 36:10; 103:17; Dn 9:4) Hi ku ya hi tindzrimana leti, Yehovha a kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ka malandzra yake hikusa ma mu tiva, ma mu txhava, ma mu zrandzra nakone ma bekisa swileleto swake, leswi tlhamuxela ku swi landzra. Lizrandzru dzra ku dumbeka i tsrhamela ledzri Yehovha a dzri kombisaka ntsena ka lava hambaka xiyenge xa vhanu vake, leswi liki lava mu tizrelaka hi ndlela leyi nga yone.

⁹ Na hi nge si na sungula ku mu tizrela, Yehovha a a hi komba lizrandzru ledzri a kombisaka vhanu hinkwavu. (Ps 104:14) Kambe nkama hi nga ndzruluka vagandzreli vake, Yehovha a sungule ku hi kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka. Hi ntiyiso wa kone, Yehovha a va byela leswi lava mu gandzrelaka: ‘Kambe a wunene byanga byi nga ka byi nga suki ku wene.’ (Eza 54:10) Nakone Davhida hi ntshima a swi vonile leswaku mazritu lawa i ya ntiyiso. A te: ‘Yehovha a tilangeli lwe a mu zrandzraka.’ (Ps 4:3) Leswi Yehovha a hi khomaka hi ndlela ya ku hlawuleka swinene, xana leswi swi fanela ku hi susumetela ku yentxa yini? Mupsalma a tsrale leswi: ‘Lwe wa wutlhazri a a languse timhaka leti, a yingelisise lizrezre la Yehovha.’ (Ps 107:43) Swoswi a hi voneni tindlela tizrazru leti malandzra ya Yehovha ma pfunekaka ha tone hi leswi Yehovha a kombisaka lizrandzru dzra ku dumbeka.

10. Xana hi pfuneka hi ndlela yini hi ku tiva leswaku lizrezre dzra Xikwembu Nkulukumba dzri tsrhama hi lani ku nga helikiki? (Amapsalma 31:7)

¹⁰ Lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Xikwembu Nkulukumba dzri tsrhama hi lani ku nga helikiki. Xiyenge lexo xa lisima xa lizrezre (lizrandzru dzra ku dumbeka) xi kombisiwa 26 wa makhambi ka Amapsalma 136. Ka ndzrimana ya ku sungula hi dondzra leswi: ‘Twalisani Yehovha, hikusa i wa hombe, hikusa lizrezre lakwe hi lo li nga helikikiki.’ (Ps 136:1) Nakone loko hi ya hi dondzra tindzrimana timbeni ta Psalma ledzri, hi hlamalisiwa swinene loko hi vona tindlela ta ku hambanahambana leti Yehovha a kombisaka lizrandzru dzra ku dumbeka ha tone nakone a nga tsrhikiki ku dzri kombisa. Xiga lexi liki ‘hikusa lizrezre lakwe hi lo li nga helikikiki’ i xitiyisekiso xa leswaku lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Yehovha hi vhanu vake a dzri nge heli. A matsrhan’wini ya leswo, a khomelela swinene ka lava mu tizrelaka nakone a tsrhama kusuhi na vone, ngopfungopfu loko va kumana ni swikazratu. Ndlela leyi hi pfunekaka ha yone: Ku tiva leswaku Yehovha a kusuhi na hine swi hi yentxa hi nyonxa nakone swi hi nyika ntamu lowu hi wu vilelaka akuva hi lwisana ni swikazratu ni ku va hi tama hi famba a ndleleni leyi yisaka a wuton’wini.—Dondzra Amapsalma 31:7.

11. Hi ku ya hi Amapsalma 86:5, i yini lexi susumetelaka Yehovha leswaku a dzrivalela?

¹¹ Lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Xikwembu Nkulukumba dzri mu susumetela ku dzrivalela. Yehovha awa swi xiya loko mudohi a tisola ha kakunene kutani a tsrhika ku hanya hi xidoho. Ka swiyimu leswi, lizrandzru dzra ku dumbeka dzri mu susumetela ku va a dzrivalela mudohi. Mupsalma Davhida a hlaye leswi mayelanu na Yehovha: ‘A yi londzrisi hi swidoho swezru mfuzri a yi hi tlheliseli hi ku somboloka kwezru.’ (Ps 103:8-11, Bibele Dra Kuxwenga, BX) Davhida a a swi tiva leswaku swi vavisa ku ya tlhasa kwini ku biwa hi lipfalu. Kambe a a tlhela a swi tiva leswaku Yehovha ‘hi lwa dzrivalelaka’. Xana i yini lexi susumetelaka Yehovha ku va a dzrivalela? A nhlamulo hi yi kuma ka Amapsalma 86:5. (Dondzra.) Hi lani Davhida a hlayiki ha kone ka xikhongoto, Yehovha awa dzrivalela hikusa a ni lizrandzru dzra ku dumbeka ka hinkwavu lava kombelaka ku dzrivaleliwa.

12-13. Xana i yini leswi nga hi pfunaka loko hi titwa nandzru ku tlula mpimu hi mhaka ya swihono leswi hi swi yentxeki khale?

¹² Loko hi doha swa fanela nakone i swinene ku  va hi tilaya. Leswo swi nga hi susumetela ku va hi tisola, ni ku yentxa leswi vilelekaka akuva hi lungisa leswi hi honiki swone. Nambi tanu, malandzra man’wana ya Yehovha ma titwa nandzru ku tlula mpimu hi mhaka ya swihoxo leswi va swi yentxiki khale. Va yanakanya leswaku Yehovha a nge txhuki a dzrivalile hinkwaswu leswi va swi yentxiki nambi vo tilaya hi ndlela yini. Xana u sama u titwa hi ndlela leyo? Loko swi li tanu, dzrimuka leswaku Xikwembu Nkulukumba minkama hinkwayu a tiyimisele ku kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka ka malandzra yake.

¹³ Ndlela leyi hi pfunekaka ha yone. Nambi leswi hi kalaka hi nga hetisekanga hi nga nyonxa hi ku tizrela Yehovha na hi ni lipfalu ledzri basiki. Leswo swa koteka hikusa hi ‘ngati ya Yesu, N’wankwe, yi hi basisa swihono hinkwaswu.’ (1Yh 1:7) Loko u titwa na u hele ntamu hi mhaka ya xihono xa kukazri u xi yentxiki, dzrimuka leswaku Yehovha a nge lulamela ku dzrivalela ntsena mudohi lweyi a tisolaka, kambe awa swi zrandzra ku yentxa leswo. Vona ku yelana loko Davhida a ku kombisiki a xikazri ka lizrandzru dzra ku dumbeka ni ku dzrivalela. A tsrale leswi: ‘Hikuva swanga heswi a matilo ma tlakukiki henhla ka misava, li tanu a lizrezre lakwe a henhla ka lava mu txhavaka. Swanga heswi a vuhumadambu ku tsravukaniki ni vupeladambu, a tshinetisi xiswoswo ku hine a swidoho swezru.’ (Ps 103:11, 12) Swi le livaleni leswaku Yehovha a tiyimisele ku va ‘a dzrivalela ku nge ha mpimu’.

14. Xana Davhida a wu tlhamuxele hi ndlela yini nsizrelelo lowu hi wu kumaka hi kola ka a lizrandzru dzra ku dumbeka?

¹⁴ Lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Xikwembu Nkulukumba dzra hi sizrelela hi tlhelo dzra moya. Loko a khongota ka Yehovha, Davhida a hlaye leswi: ‘U vutxhavelo byanga, u ta ndzri mpfenkela timpfalwini, u ta ndzri tsrandzrela hi tinsimu ta ku huluka.  . . . Lwa dumbaka Yehovha a ku tsrandzreliwa a makazri hi lizrezre.’ (Ps 32:7, 10) A minkameni ya Bibele, a madoropa a ma tsrandzreliwe hi mimuru leyikulu, leyi a yi sizrelela vhanu ka valala vavu. Hi ndlela leyi fanaka, lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Yehovha, dzri fana ni muru lowukulu, lowu hi sizrelelaka ka ntxhumu wun’wana ni wun’wana lowu nga hohlotaka wunghanu byezru na Yehovha. Handle ka leswo, a lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Yehovha dzri mu susumetela ku hi kokela kwake.—Yr 31:3.

15. Ha yini hi nga fanisaka lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Yehovha ni khokholo?

¹⁵ Davhida a hlaye swimbeni akuva a khanela hi nsizrelelo lowu vhanu va Xikwembu Nkulukumba va wu kumaka kwake. A tsrale a ku: ‘Xikwembu Nkulukumba i khokholo dzranga le dzra ku tlakuka, Xikwembu Nkulukumba lwa ndzri yentxelaka lizrezre.’ Davhida a tlhele a hlaya leswi mayelanu na Yehovha: ‘A lizrerze langa, ni khokholo dzranga, a khokholo dzranga ledzra ku tlakuka ni mukululi wanga, a xitlhangu xanga, yelwe ndzri dumbaka yene.’ (Ps 59:17; 144:2) Ha yini Davhida a fananise lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Yehovha ni khokholo? Swi nge na mhaka leswaku hi tsrhama kwini, Yehovha awa hi dumbisa leswaku loko ha ha tama hi va malandzra yake, a ta sizrelela wunghanu byezru na yene. A xitiyisekiso lexo hi tlhela hi xi kuma ka Amapsama 91. A mutsrali wa Psalma ledzro a hlaye leswi: ‘Ndzri ta ku ku Yehovha: U vutxhavelo byanga ni khokholo dzranga.’ (Ps 91:1-3, 9, 14) Na yene Moxe a fananise Yehovha ni khokholo. (Ps 90:1) Na a nga si fa, Moxe a tlhele a hlaya yinhla ya ku xonga swinene. A te: ‘Xikwembu Nkulukumba lwe wa khale khale i vuyaku byaku. A mavoko lama nga helikiki ma le hansi.’ (Dt 33:27) Xiya xiga lexi liki ‘a mavoko lama nga helikiki ma le hansi’. Xana xi hi dondzrisa yini ha Yehovha?

16. Xana he wani matovoko mabidzri lawa hi nga na wone? (Amapsalma 136:23)

¹⁶ Loko Yehovha a li khokholo dzrezru, hi titwa na hi sizrelelekile. Nambi tanu, ku nga ha va ni masiku lawa hi titwaka na hi hele ntamu lakukuva hi yanakanya leswaku a hi nge swi koti ku sekelaka. Xana Yehovha a nga hi pfunisa kuyini ka swiyimu swa fana ni leswo? (Dondzra Amapsalma  136:23.) Hi ku tizrisa voko dzrake, Yehovha awa hi sekelekisa hi ndlela ya lizrandzru ni ku hi pfuna kuva hi tlhela hi yima. (Ps 28:9; 94:18) Ndlela leyi hi pfunekaka ha yone: Ku tiva leswaku minkama hinkwayu hi ni nseketelo wa Xikwembu Nkulukumba swi hi dzrimuxa hi matovoko mabidzri lawa hi nga na wone. Dzra ku sungula, swi nge na mhaka leswaku hi tsrhamisa kwini, minkama hinkwayu hi ni nsizrelelo. Dzra wubidzri, Papayi wezru lweyi a nga ni lizrandzru a ni mhaka ni mun’wana ni mun’wana wezru.

17. Xana he kwini ku tiyiseka loko hi nga na kone hi lizrandzru dzra ku dumbeka dzra Xikwembu Nkulukumba? (Amapsalma 33:18-22)

¹⁷ Hi lani hi swi voniki ha kone, hi nga tiyiseka leswaku loko hi kumana ni xikazratu xa kukazri, Yehovha a ta hi pfuna a tlhela a hi seketela akuva hi tama hi dumbeka kwake. (2Ko 4:7-9) Muprofeta Yeremiya a te: ‘Hi lizrezre la Yehovha loli yentxisiki leswaku hi nga suvi, hikusa timpswalu takwe a ti heli.’ (Ŝiḍ 3:22) Hi nga dumba leswaku Yehovha a ta tama a hi kombisa lizrandzru dzra ku dumbeka hikusa a mupsalma a hi tiyisekise leswi: ‘Lavisani, a mahlu ya Yehovha ma le henhla ka lava va mu txhavaka, a henhla ka lava laviselaka lizrezre lakwe.’—Dondzra Amapsalma 33:18-22.

18-19. a) Xana i yini leswi hi fanelaka ku swi dzrimuka minkama hinkwayu? b) Xana i yini leswi hi taka swi vona ka xidondzro lexi landzrelaka?

¹⁸ Xana i yini leswi hi fanelaka ku swi dzrimuka? Na hi nge si sungula ku tizrela Yehovha, yene a a hi kombisa lizrandzru ledzri a kombisaka vhanu hinkwavu. Kambe nkama hi nga sungula ku mu gandzrela, Yehovha a sungule ku va ni lizrandzru dzra ku dumbeka ha hine. Hi ku susumetiwa hi lizrandzru ledzro, Yehovha a hi beka mavokweni yake. Minkama hinkwayu a ta va na hine nakone a ta hetisisa hinkwaswu leswi a hi dumbisiki swone. A djula leswaku swi hi fambela ha hombe! (Ps 46:1, 2, 7) Xileswo, swi nge na mhaka leswaku he swini swikazratu leswi hi lavisaka na swone, Yehovha a ta hi nyika ntamu wa ku tama hi dumbeka.

¹⁹ Ku ta tlhasa swoswi, hi voni ndlela leyi Yehovha a kombisaka lizrandzru dzra ku dumbeka ka malandzra yake ha yone. Kambe a yimela leswaku hi kombisanana lizrandzru dzra ku dumbeka. Xana hi nga swi yentxisa kuyini leswo? Xidondzro lexi landzrelaka xi ta khanela hi mhaka leyo ya lisima.