1. He wani makungu lamanene lawa hi nga tibekelaka wone loko hi ya hi duhwala?

LOKO hi ya hi duhwala, hi nga ha titwa na hi nga ha mu tizreli ngopfu Yehovha ku fana ni nkama lowu a ha ha li vampshwa. I ntiyiso leswaku a hi na ntamu ku fana ni khale, kambe hi nga tizrisa wutlhazri ni mfambu lowu hi nga na wone akuva hi pfuna vampshwa leswaku va tizrisa wuswikoti lebyi va nga na byone ni ku va va yamukela swiyavelo leswimpshwa. Makwezru wa kukazri a tizraka malembe manyingi swanga nkulu, a li: “Loko ni sungule ku titwa ni nga ha koti ku yentxa swinyingi hi kola ka ntanga, ni nyonxe swinene hi ku tiva leswaku ku ni vampshwa lava nga wu yentxaka ha hombe ntizro lowu.”

2. Xana hi ta bula hi yini ka xidondzro lexi?

² Ka xidondzro lexi khalutiki, hi bule hi ndlela leyi vampshwa va nga pfunekaka ha yone loko va hamba wunghanu ni lava kuliki hi ntanga. Ka xidondzro lexi, hi ta bula hi matsrhamela ya ku fana ni ku titsrongahata, ku pfumela leswaku a hi koti ku yentxa hinkwaswu, ku tlangela ni ku nyika. Matsrhamela lawa ma nga pfuna lava kuliki akuva va tizrisana ni lavampshwa, ku nga leswi taka yentxa leswaku a bandla dzri pfuneka.

3. Hi ku ya hi Ba-le-Filipi 2:3, 4, i yini ku titsrongahata, nakone ku nga pfuna mukriste hi ndlela yini?

³ Lava kuliki va fanela ku titsrongahata loko va djula ku pfuna lavampshwa. Mhunu lwa titsrongahataka a vona vambeni na va mu tlula. (Dondzra Ba-le-Filipi 2:3, 4.) Vamakwezru lava kuliki hi ntanga, lava titsrongahataka, va swi twisisa leswaku mintxhumu ya kukazri kumbe ntizro wa kukazri wu nga yentxiwa hi tindlela ta ku hambanahambana hi ku ya hi Bibele. Xileswo, va dzringanisela nakone a va yimeli leswaku vambeni va  yentxa mintxhumu hi ndlela leyi vone a va yentxa ha yone khale. (Ekl 7:10) Nambi leswi va nga ni swinyingi swa lisima akuva va dondzrisa lavampshwa, va fanela ku dzrimuka leswaku ‘mavonekela ya misava leyi ma khaluta’, nakone n’waninkama hi vone va fanelaka ku titwananisa ni swiyimu leswimpshwa.​—1Ko 7:31.

4. Xana valaviseli va miganga va yetisela Valevhi hi ndlela yini?

⁴ Vamakwezru lava kuliki hi ntanga, lava titsrongahataka, va swi twisisa leswaku hi kola ka ntanga a va nge koti ku yentxa swinyingi ku fana ni lani a va yentxa ha kone khale. Hi xikombiso, yanakanya hi valaviseli va miganga. Loko va tlhanganisa 70 wa malembe va zrambiwa kuva va ya ka swiyavelo swimbeni. Leswo swi nga ha pfuxa swikazratu. A va swi zrandzra ngopfu ku tizrela vamakwezru. A va xi zrandzra ngopfu xiyavelo xavu, nakone a ku navela kwavu a ku li kuva va tama va yentxa ntizro wa wulaviseli. Kambe va swi vona na swi yampswa loko ku li vampshwa va hetisisaka ntizro lowu. Va yetisela xikombiso lexinene xa Valevhi a Israyeleni wa khale, lava loko va tlhasa ka 50 wa malembe a va fanela ku tsrhika ntizro wavu a tabernakeleni. A ku nyonxa ka Valevhi lavayani, lava kuliki hi ntanga, a ku nga yi hi swiyavelo leswi a va li na swone. Va yi londzrovote hi ku helela mintizro leyi a va li na yone, nakone va yentxe hinkwaswu leswi va nga swi kota akuva va pfuna vampshwa. (Tin 8:25, 26) Namunhla, loko valaviseli ma miganga va tlhasa ka 70 wa malembe va yima ku yendzrela mabandla, kambe va ha tama va nyikela mpfunu ni ku tiyisa vambeni a  bandleni ledzri va yaveliwaka ku hlengemela ka dzrone.

5. Xana u dondzra yini ka xikombiso lexi hi bekeliwiki xone hi Dan na Katie?

⁵ Vona xikombiso xa Dan, lwa tizriki swanga mulaviseli wa muganga ku dzringana 23 wa malembe. Loko a tlhanganise 70 wa malembe, yene ni nkatake Katie, va yaveliwe ku tizra swanga maphayona ya ku hlawuleka. Xana va titwananisise kuyini ni xiyimu leximpshwa? Dan a hlaya leswaku swoswi a khomekile ku tlula khale! A hetisisa wutiyanguleli lebyi a nga na byone bandleni, a pfuna vamakwezru va xinuna akuva va faneleka ku va malandzra ya wutizreli ni ku wupfisa vambeni akuva va zrezra a madoropeni ni le madjele. Swi nge na mhaka leswaku lava kuliki va le ka ntizro wa nkama hinkwawu kumbe im-him, va nga yentxa swinyingi akuva a pfuna vambeni. Hi ndlela yini? Titwananise ni swiyimu swaku leswimpshwa. Tibekele makungu lamampshwa nakone beka miyanakanyu yaku ka leswi u kotaka ku swi yentxa, ku nga li ka leswi u nga swi kotikiki.

6. Ha yini ku dzringanisela ku li wutlhazri? Kombisa.

⁶ Mhunu lweyi a pfumelaka leswaku a nga koti ku yentxa hinkwaswu awa dzringanisela. (Pr 11:2) A nga yimeli ku yentxa leswi a nga swi kotikiki. Leswo swi yentxa kuva a tsrhama na a nyonxile a tlhela a tizra hi ku tikazrata. Mhunu wa ku tsrhamisa xileswo, a nga fanisiwa ni mhunu lweyi a fambisaka bisikleta kutani a tlhasa a mbangwini lowu taliki hi swikhele. Ka xiyimu lexo, swi sindzrisa kuva a xika akuva a khaluta swikhele leswo. I ntiyiso leswaku a nge ti kahlula, kambe a ta tama a famba. Hi ndlela leyi fanaka, mhunu lweyi a pfumelaka leswaku a nga koti ku yentxa hinkwaswu awa wu tiva nkama wa ku “txintxa” akuva a tama a hisekela ntizro wa Yehovha.​—Flp 4:5.

7. Xana Barzilayi a swi kombise hi ndlela yini leswaku a a pfumela leswaku a koti ku yentxa hinkwaswu?

⁷ Vona xikombiso xa Barzilayi. Loko a ni 80 wa malembe, Hosi Davhida a mu zrambe kuva a ya tsrhama a ndlwini ya wuhosi. Leswi a a pfumela leswaku a nga koti ku yentxa hinkwaswu, Barzilayi a nga pfumelanga. Leswi a a swi tiva leswaku a a kulile hi ntanga, Barzilayi a byele Hosi leswaku a a ta pfaletiwa ha Kimhami, lweyi a a ha li mumpshwa. (2Sa 19:35-37) Ku fana na Barzilayi, vamakwezru va xinuna lava kuliki hi ntanga va nyonxa loko va nyika vampshwa mukhandlu wa kuva va tizra.

8. Xana Davhida a swi kombise hi ndlela yini leswaku a a pfumela leswaku a a nga koti ku yentxa hinkwaswu a nkameni wa ku yakiwa ka tempele?

⁸ Hosi Davhida na yene a hi siyele xikombiso lexinene xa ku pfumela leswaku a a nga koti ku yentxa hinkwaswu. A a swi navela hi mbilu hinkwayu ku yakela yindlu Yehovha. Kambe loko Yehovha a mu byele leswaku lweyi a a ta yaka i Salomoni, Davhida a pfumelile xiboho xa Yehovha, nakone a pfune Salomoni hi mbilu hinkwayu akuva a yaka. (1Mk 17:4; 22:5) Davhida a a nga tivoni na a yampswa akuva a yentxa ntizro lowo ku tlula Salomoni hi leswi Salomoni a a ha li ‘mumpshwa’ nakone a ‘a nga na ntamu’ kumbe wutlhazri. (1Mk 29:1) Davhida a a swi tiva leswaku a tempele a dzri ta yakiwa hi leswi Yehovha a a ta tovokisa ntizro, ku nga li hi mhaka ya ntanga kumbe mfambu wa lava a va ta wu zrangela. Ku fana na Davhida, vamakwezru lava kuliki hi ntanga namunhla va ha tama va tizra hi ku tikazrata nambi loko swiyavelo swavu swi txintxa. Nakone va swi tiva leswaku Yehovha a ta tovokisa vampshwa lava yentxaka ntizro lowu a va wu yentxa khale.

9. Xana xizro xa ku kukazri xa Xihubyana xa Zrwavi xi swi kombise hi ndlela yini leswaku xa pfumela leswaku a xi koti ku yentxa hinkwaswu?

⁹ Xikombiso xa masikwana lawa xa ku pfumela  leswaku a hi koti ku yentxa hinkwaswu hi xi vona ka makwezru Shigeo. Hi 1976, loko a tlhanganise 30 wa malembe, a bekiwe ku va a tizra ka Xihubyana xa Zrwavi. Hi 2004 a bekiwe kuva a tizra swanga mutlhanganisi wa Xihubyana xa Zrwavi. Hi ku famba ka nkama a xiye leswaku a nge he na ntamu, nakone a a nge he ti swi kota ku yentxa ntizro wake hi ku kahlula. A khongote hi mhaka leyo, nakone a vone leswaku a swi ta yampswa swinene loko a ko bekiwa makwezru lwa nga mumpshwa akuva a va mutlhanganisi wa Xihubyana xa Zrwavi. Shigeo a nga ha tizri swanga mutlhanganisi wa Xihubyana xa Zrwavi, kambe a ha tama a pfuna vamakwezru van’wana va Xihubyana xa Zrwavi. Hi lani hi swi voniki ha kone ka xikombiso xa Barzilayi, Hosi Davhida na Shigeo, mhunu lwa titsrongahataka ni ku pfumela leswaku a nga koti ku yentxa hinkwaswu, a nge ti vona vampshwa swanga lava kalaka va nge na wutivi byinyingi, kambe a ta va vona swanga lava va ha fanelaka ku dondzra swinyingi. A nga ti va vona swanga vhanu va ku phikizana navu, kambe a ta va vona swanga vatizrikulobye.​—Pr 20:29.

10. Xana lava kuliki hi ntanga va fanela ku va vonisa kuyini vampshwa va le bandleni?

¹⁰ Lava kuliki hi ntanga va vona vampshwa swanga tinyiko ta Yehovha. Va nyonxa hi leswi va swi yentxaka nakone va kombisa ku tlangela hi kola ka leswo. Nkama lowu va helaka ntamu, va nyonxa swinene hi ku va lavampshwa va ni wuswikoti va tlhela va tiyimisela ku pfaleta ntizro lowu vone a va wu yentxa a bandleni.

11. Xana buku dzra Ruth 4:13-16 dzri swi kombisa hi ndlela yini leswaku i leswinene ku tlangela mpfunu wa lavampshwa?

¹¹ A Bibele dzri vulavula hi xikombiso lexinene xa Nawomi, lweyi a a kulile hi ntanga, a tlangeliki ni ku pfumela mpfunu wa mumpshwa  wa kukazri. A ku sunguleni, Nawomi a byele n’wingi wakwe Ruti, lweyi a a feliwile, akuva a tlhelela ka va le kwavu. Nambi swi li tanu, loko Ruti a sindzrise ku tlhela na Nawomi a Betlehema, Nawomi a wu yamukele hi ku tsrhava mpfunu lowu a mu nyikiki wone. (Rt 1:7, 8, 18) Leswo swi va tisele matovoko ha wubidzri byavu! (Dondzra Ruth 4:13-16.) Ku titsrongahata ku ta pfuna lava kuliki ku landzra xikombiso xa Nawomi.

12. Xana mupostola Pawulo a ku kombise hi ndlela yini ku tlangela?

¹² Mupostola Pawulo a tlangele ngopfu mpfunu lowu a wu yamukeliki. Hi xikombiso, a tlangele swihiwa leswi vakriste va le Filipi va mu nyikiki swone. (Flp 4:16) A hlaye ndlela leyi a a tlangela ha yone mpfunu lowu Timotewu a mu nyikiki wone. (Flp 2:19-22) Pawulo a tlhele a tlangela Xikwembu Nkulukumba hi kola ka vhanu va kukazri lava mu pfuxeliki nkama lowu a nga tekiwa akuva a ya pfaleliwa a Roma. (Min 28:15) Pawulo a a li wanuna wa nkhinkhi, nakone a fambe mimpfhuka ya yikulu akuva a ya zrezra ni ku tiyisa mabandla. Kambe a a titsrongahata nakone a yamukele mpfunu wa vamakwezru.

13. Xana lava kuliki hi ntanga va nga ku kombisa hi ndlela yini ku tlangela hi leswi ku nga ni vampshwa bandleni?

¹³ Wene makwezru lwa kuliki, u nga kombisa hi tindlela ta ku siyanasiyana leswaku wa swi tlangela leswi vampshwa va le bandleni dzraku va swi yentxaka. Loko va djula ku ku nyika boleya, ku ku pfuna hi ku xava mintxhumu kumbe hi swivileleko swimbeni swa nyama, pfumela u tlhela u tlangela mpfunu wavu. Vona mpfunu lowo na a li xikombiso xa lizrandzru dzra Yehovha. U nga ha hlamalisiwa hi wunghanu lebyi mi nga ha vaka na byone. Minkama hinkwayu, kombisa leswaku wa zron’weka hi nhluvuku lowu vampshwa va wu yentxaka, nakone va byeli ndlela leyi u nyonxaka ha yone hi ku vona ntizro lowu va wu yentxaka a bandleni. Tiyimisele ku heta nkama na vone ni ku va byela mimfambu yaku ya wutomi. Loko u yentxa leswo, u ta va na u kombisa ku tlangela hi leswi Yehovha a kokeliki vampshwa akuva va ta bandleni.​—Kl 3:15; Yh 6:44; 1Te 5:18.

14. Xana Hosi Davhida a kombise leswaku awa hanana hi ndlela yini?

¹⁴ Ka xikombiso xa Hosi Davhida, hi kuma tsrhamela dzrimbeni dzra lisima ledzri lava kuliki hi ntanga va fanelaka ku dzri kombisa, ku nga ku hanana. A nyikele hi mali ya yinyingi swinene ni mintxhumu ya lisima leyi a a li nayu akuva a seketela ku yakiwa ka tempele. (1Mk 22:11-16; 29:3, 4) A yentxe leswo nambi leswi hi wugamu a tempele dzri tiviwiki swanga tempele dzra Salomoni. Loko hi nge he na ntamu akuva hi hlengela ka ntizro wa ku yaka a nhlengeletanwini ya Yehovha, hi nga tama hi nyikela hi swihanano hi ku ya hi swiyimu swezru. Nakone hi nga pfuna vampshwa akuva va dondzra swa kukazri hi ku va byela mimfambu leyi hi yi kumiki malembe lama khalutiki.

15. He tini tinyiko ta lisima leti mupostola Pawulo a nyikiki Timotewu?

¹⁵ Mayelanu ni ku hanana, vona xikombiso lexi hi siyeliwiki xone ha mupostola Pawulo. A zrambe Timotewu akuva va tizra xikan’we ka ntizro wa wuzrumiwa, nakone Pawulo a kombise leswaku awa hanana hi ku dondzrisa Timotewu a tindlela letinene ta ku zrezra ni ku dondzrisa. (Min 16:1-3) Ku wupfisiwa loku Timotewu a ku kumiki ka Pawulo ku mu pfunile akuva a zrezra ni ku dondzrisa madzrungula lamanene hi ndlela leyinene. (1Ko 4:17) Timotewu na yene a tizrise leswi a dondzrisiwiki swone ha Pawulo akuva a wupfisa vambeni.

16. Ha yini Shigeo a wupfise vambeni?

¹⁶ Namunhla, lava kuliki hi ntanga a va txhavi kuva va nga ha tizrisiwi loko va wupfisa vampshwa  akuva va yentxa ntizro lowu vone a va wu yentxa a bandleni. Hi xikombiso, hi ku famba ka malembe, Shigeo, lweyi hi sunguliki hi vulavula ha yene, a wupfise vamakwezru lava a va ha ku yaveliwa akuva va tizra swizro swa Xihubyana xa Zrwavi. A yentxe leswo hi leswi a a djula ku pfunisa ntizro wa Xikwembu Nkulukumba a tikweni ledzri a a li ka dzrone. Bindzru dzra kone, hi ku famba ka nkama, mun’we wa vamakwezru lava a va wupfisiki a mu pfaletile swanga mutlhanganisi wa Xihubyana xa Zrwavi. Shigeo a ha tama a byela vambeni hi mfambu wakwe lowu a wu kumiki ku dzringana 45 wa malembe swanga xizro xa Xihubyana xa Zrwavi. Kunene, i tovoko ku va ni vamakwezru va ku fana na Shigeo!

17. Hi ku ya hi Luka 6:38, xana lava kuliki hi ntanga va nga va nyika yini vambeni?

¹⁷ N’wine vamakwezru va xinuna ni va xisati lava kuliki hi ntanga, lava tizrelaka Yehovha hi ku dumbeka, mi xikombiso lexi khanyaka xa leswaku ku tizrela Yehovha hi lipfumelo ni ku dumbeka i swa lisima ku tlula ntxhumu wini na wini a wuton’wini. Mi kombisa leswaku swa pfuna ku tiva minsinya ya milawu ya Bibele ni ku yi tizrisa a wuton’wini. Mi yi tiva ha hombe ndlela leyi mintxhumu a yi yentxisiwa xiswone khale. Kambe mi tlhela mi vona ni xivileleko xa kuva mi titwananisa ni swiyimu leswimpshwa. Na n’wine vamakwezru lava kuliki, lava babatisiwiki swoswinyana, mi ni swinyingi swa ku swi dondzrisa vambeni. Mi nga ha va dzrungulela ku nyonxa loku mi viki na kone hi ku va mi tive Yehovha na mi kulile. Vampshwa, va swi nyonxela swinene ku twa mimfambu yenu ni tindondzro ta lisima leti mi nga va nyikaka tone. Loko u tama u “hanana” leswi u nga na swone, leswi liki mfambu waku, Yehovha a ta ku tovokisa swinene.​—Dondzra Luka 6:38.

18. Xana lava kuliki ni lavampshwa va nga pfunana hi ndlela yini?

¹⁸ Loko n’wine vamakwezru lava kuliki, lava zrandzrekaka, mi tsrhindzrekela kusuhi ni vampshwa, mi ta swi kota kuva mi pfunana. (Ro 1:12) Ku ni ntxhumu wa lisima lowu n’wine mi nga va hananaka, na vone va ni ntxhumu wa lisima wa ku mi hanana. Lava kuliki va ni wutlhazri ni mfambu wa leswi va swi kumiki a wuton’wini byavu. Lavampshwa va tiyile, nakone va ni ntamu. Loko lavampshwa ni lava kuliki va tizra xikan’we swanga vanghanu, va dzrumisa Papayi wezru wa le matilweni lwa nga ni lizrandzru, nakone bandla hinkwadzru dzra pfuneka.