1. Ha yini hi pfa hi titwa na hi txhava?

 VANHU hinkwavu minkama yin’wana va pfa va khomiwa hi ku txhava. I ntiyiso leswaku dondzro yezru ya Bibele yi hi ntsrhunxile ka ku txhava lifu, mademona kumbe mintxhumu leyi taka yentxeka a nkameni lowu taka. Kambe hi hanya a nkameni lowu taliki hi “mintxhumu leyi txhavisaka”, swa ku fana ni tiyimpi, ku dlayeteliwa ka vhanu ni mavabyi. (Luk. 21:11) Hi nga ha tlhela hi txhava vhanu, leswi patsraka vafumi kumbe maxaka lama lwisanaka ni wugandzreli byezru. Vhanu van’wana va kazrateka hi ku yanakanya leswaku a va nge te swi kota ku lavisana ha hombe ni xikazratu lexi va kumanaka na xone kumbe lexi va nga ha kumanaka na xone a nkameni lowu taka.

2. Tlhamuxela xiyimu lexi Davhida a a li ka xone a Gati.

² Davhida na yene a a txhava. Hi xikombiso, loko Hosi Sawulo a mu hlongolisile a djula ku mu dlaya, Davhida a tsrutsrumile a ya ka doropa dzra Gati a Filistiya. Akixi hosi ya Gati a gungule leswaku Davhida a a li sotxha dzra ntamu ledzri vhanu a va dzri yimbelelela va hlaya leswaku a dlaye ‘madzana ya madzana’ ya Vafilista. Loko Davhida a tive leswo ‘a txhava ngopfu’ (1 Sam. 21:10-12) Davhida a a kazratekile a tivutisa leswaku Akixi a a ta mu yentxa yini hi leswi a tiviki mhaka leyi. I yini lexi pfuniki Davhida ku hlula ku txhava koloko?

3. Hi ku ya hi Amapsalma 56:1-3, 11, xana Davhida a hlule ku txhava hi ndlela yini?

³ Ka buku dzra Amapsalma 56, Davida a tlhamuxela ndlela leyi a titwiki ha yone nkama lowu na a li Gati. Ka psalma ledzri a yi beke livaleni ndlela leyi a a titwa ha yone, kambe a tlhele a kombisa leswi mu pfuniki ku hlula ku txhava koloko. Davhida a a dumba Yehovha loko a titwa na a txhava. (Dondzra Amapsalma 56:1-3, 11.) Davhida a a ni swivangelo leswi twalaka swa ku dumba Yehovha. Hi ku tovokisiwa hi Yehovha, Davhida na a nga swi yimelanga a kume ndlela ya ku huma, a ti hambe nhlanyi. Xileswo, ka xiyimu  lexo Akixi a a nga ha djuli ku mu dlaya kambe a a djula leswaku a suka a famba. Hi ndlela leyo, Davhida a hulukile.—1 Sam. 21:13–22:1.

4. Hi nga tiyisa ndlela leyi hi mu dumbaka ha yone Yehovha hi ndlela yini? Tlhamuxela.

⁴ Na hine hi nga kota ku hlula ku txhava kwezru loko hi dumba Yehovha. Kambe hi nga yentxa yini akuva hi kota ku tiyisa ndlela leyi hi mu dumbaka ha yone Yehovha, ngopfu ngopfu loko hi titwa na hi txhava? A hi kambisiseni xikombiso lexi landzrelaka. Loko wo gungula leswaku u ni mavabyi ya kukazri u nga ha txhava. Kambe loko u khanela ni dotori, a ku txhava loko ku nga ha pumbeka, swi nga yentxeka a pfune vhanu vanyingi lava na vone va nga ni mavabyi lama fanaka. A nga ha ku yingiseta ha hombe loko u hlaya ku txhava kwaku lakakuva u swi xiya leswaku awa zron’weka ha wene, a nga ha ku komba muzri wa kukazri lowu samiki wu pfuna vhanu vanyingi lava na vone a va ni mavabyi lama fanaka. Hi ndlela leyi fanaka, na hine hi nga tiyisa ndlela leyi hi mu dumbaka ha yone Yehovha hi ku kambisisa leswi a swi yentxiki, leswi a swi yentxaka swoswi, ni leswi a taka hi yentxela swone nkameni lowu taka. Hi leswi Davhida a swi yentxiki. Nkama lowu hi kambisisaka leswi Davhida a swi yentxiki ka Amapsalma 56, yanakanya leswi u nga swi yentxaka akuva u tiyisa ndlela leyi u mu dumbaka ha yone Yehovha ni ndlela leyi u nga hlulaka ku txhava kwaku ha yone.

LESWI YEHOVHA A SWI YENTXIKI

5. I yini leswi Davhida a a yanakanyisisa ha swone loko a txhava? (Amaps. 56:12, 13)

⁵ Nambiloko wutomi byake byi le nghozini, Davhida a a yanakanyisisa hi leswi Yehovha a swi yentxiki. (Dondzra Amapsalma 56:12, 13.) Davhida a yentxe leswo wutomi byake hinkwabyu. Hi xikombiso, a a tinyika nkama wa ku yanakanyisisa hi leswi Yehovha a swi vumbiki, leswo swi mu pfune ku dzrimuka leswaku Yehovha hi Lweyi wa ntamu hinkwawu nakone awa zron’weka hi vhanu. (Amaps. 65:6-9) Nakone a a yanakanyisisa hi leswi Yehovha a swi yentxeliki vhanu van’wana. (Amaps. 31:19; 37:25, 26) A tlhele a yanakanyisisa hi leswi Yehovha a swi yentxeliki yene hi ku kongoma. Yehovha a sizrelele a tlhela a seketela Davhida kusukela loko a ha li mutsrongo (Amaps. 22:9, 10) Handle ka ku ganaganeka ku yanakanyisisa hi leswo swi mu pfune ku tiyisa ndlela leyi a a mu dumba ha yone Yehovha!

6. I yini lexi nga hi pfunaka ku dumba Yehovha loko hi titwa na hi txhava?

⁶ Loko u titwa na u txhava, tivutise leswi: ‘I yini  leswi Yehovha a swi yentxiki?’ Tinyike nkama wa ku yanakanyisisa hi ntumbuluku. Hi xikombiso, loko hi ‘lavisisa ha hombe’ ndlela leyi Yehovha a hlayisaka ha yone tinyanyana ni mafilori, nambileswi a kalaka a nga swi hambanga hi xifaniso xake nakone swi nga kotekiki leswaku swi mu gandzrela, loko hi yanakanyisa hi leswi hi nga tiyiseka leswaku na hine Yehovha a ta hi hlayisa. (Mat. 6:25-32) Tlhela u yanakanya hi leswi Yehovha a swi yentxeliki malandzra yake. U nga dondzra hi xikombiso xa mhunu wa kukazri wa le Bibeleni lweyi a kombisiki lipfumelo ledzri tiyiki kumbe u nga ha dondzra hi mimfambu ya vhanu va Yehovha va le masikwini yezru. a Handle ka leswo, tlhela u yanakanya hi ndlela leyi Yehovha a ku hlayisaka ha yone. I yini leswi a swi yentxiki akuva u tiva ntiyiso? (Yoh. 6:44) Xana a swi hlamulisi kuyini swikhongoto swaku? (1 Yoh. 5:14) He yini mintxhumu ya yinene leyi yentxekaka a wuton’wini byaku leyi kombisaka leswaku wa buyeliwa hi kola ka xitizrulo xa n’wanake lweyi a zrandzrekaka?—Efe. 1:7; Heb. 4:14-16.

7. Xana leswi humeleliki Daniyele swi mu pfunise kuyini Vanessa kuva a nga ha titwi na a txhava?

⁷ Makwezru wa xisati wa le Haiti, lweyi a vitaniwaka Vanessa, b a lavisane ni xiyimu xa ku txhavisa. Wanuna wa kukazri lweyi a tsrhamaka mugangeni wake a a tsrhamela ku mu fonela ni ku mu zrumelela mamensaji siku ni siku, a a tsrhamela ku mu sindzrisa kuva va zrandzrana. Vanessa a vhele a swi beka livaleni leswaku a nga swi djuli. Wanuna lweyo a mu hlundzrukelile kutani a sungula ku mu txhavisela. Vanessa a li: “Ni txhave ngopfu swinene.” Xana a swi kotise kuyini ku hlula ku txhava koloko? A yentxe leswi a swi kotiki akuva a tisizrelela. Nkulu wa kukazri a mu pfune kuva a tlhasisa mhaka leyo a maphoyiseni. A tlhele a beka miyanakanyu yake ka ndlela leyi Yehovha a sizreleliki ha yone malandzra yake ya le nkameni lowu khalutiki. Vanessa a li: “Mhunu wa ku sungula lweyi ni pimisiki ha yene ku ve muprofeta Daniyele, lweyi a a nga na nadzru kambe a kumane ni swiyimu swa ku kazrata. A petiwe ka xikhele xa tinghonyama leti a ti ni ndlala yikulu, nambitasu Yehovha a mu sizrelelile. Ni kombele kuva Yehovha a lulamisa xiyimu lexi a ni li ka xone. Ntsrhaku ka leswo a ni nga ha txhavi.”—Dan. 6:12-22.

LESWI YEHOVHA A SWI YENTXAKA SWOSWI

8. I yini lexi Davhida a a tiyiseka ha xone? (Amaps. 56:8)

⁸ Nambileswi Davhida a a li nghozini a Gati, a nga bekanga miyanakanyu yake ka leswi a swi mu humelela. A matsrhan’wini ya leswo, a vone swi yampswa ku tinyika nkama wa ku yanakanyisisa hi leswi Yehovha a a mu yentxela swone hi nkama wolowo. Davhida a a ta titwa na a kongomisiwa ni ku sizreleliwa hi Yehovha, nakone a a swi tiva leswaku Yehovha awa ma twisisa matitwela yake. (Dondzra Amapsalma 56:8.) Nakone Davhida a a ni vanghanu lavanene va ku fana na Yonathani kun’we na Muprista lwenkulu Ahimeleki lava a va ta mu tiyisa ni ku mu pfuna. (1 Sam. 20:41, 42; 21:6, 8, 9) Nambiloko a hlongolisiwa hi hosi Sawulo, Davhida a hulukile. Yene a a tiyiseka leswaku Yehovha awa swi vona leswaku a le ka swiyimu swa ku kazrata ni ndlela leyi a swi mu khumba ha yone.

9. Xana i yini lexi Yehovha a xi lavisisaka ka mun’wana ni mun’wana wezru?

⁹ Loko u lavisana ni xiyimu lexi ku yentxaka u txhava, dzrimuka leswaku Yehovha awa xi vona xikazratu xaku ni ndlela leyi u titwaka ha yone. Hi xikombiso, Yehovha a nga vonanga ntsena xikazratu lexi Vaisrayele a va li na xone a Egipta, kambe a vone ni ‘ku xaniseka ka vhanu’ vake. (Eks. 3:7) Ka lisimu dzrake, Davhida a hlaye leswaku Yehovha a a vona ku xaniseka ni ku ‘kamiwa ka mbilu yake.’ (Amaps. 31:7) Nakone nkama lowu tiko dzra Xikwembu Nkulukumba a dzri xanisiwa,  minkama yin’wana hi kola ka swiboho swavu swa ku biha, Yehovha ‘afa e ku xanisekeni na yene’. (Eza. 63:9) Loko u txhuka u txhava, tiva leswaku Yehovha awa ma twisisa matitwela yaku nakone a swi nyonxela ngopfu ku ku pfuna akuva u hlula ku txhava loku u nga na kone.

10. Ha yini u tiyiseka leswaku Yehovha awa ku twisisa nakone a djula ku ku pfuna ku lwisana ni xikazratu xin’wana ni xin’wana?

¹⁰ Swi nga yentxeka u tivutisa leswaku Yehovha a ku pfunisa kuyini ku lavisana ni swikazratu. Swi ngo yini u khongota u kombela Yehovha a ku pfuna ku vona ndlela leyi a ku pfunaka ha yone. (2 Tih. 6:15-17) Yanakanya hi leswi: Xana u same u tiyisiwa hi wukaneli bya kukazri kumbe yangulo ya makwezru wa kukazri a bandleni? Xana ku ni buku dzra kukazri, vhidiyu kumbe lisimu ledzri samiki dzri ku tiyisa? Xana mhunu wa kukazri a same a ku komba mazritu kumbe tsralwa ledzri ku tiyisiki? Minkama yin’wana, hi nga ha dzrivala ndlela leyi lizrandzru dzra wumakwezru ni ku tiyisiwa loku hi ku kumaka a zritwini dzra Xikwembu Nkulukumba swi hi pfunaka ha yone. Kambe leswo i swihiwa swa ku hlamalisa leswi Yehovha a hi nyikaka swone. (Eza. 65:13; Mar. 10:29, 30) Lexo i xitiyisekiso xa leswaku Yehovha awa zro’weka ha hine. (Eza. 49:14-16) Nakone swi hi tiyisekisa leswaku hi nga mu dumba Yehovha.

11. I yini lexi pfuniki Aida ku hlula ku txhava kwake?

¹¹ Makwezru wa xisati wa le Senegal lweyi a vitaniwaka Aida, a xiyisise ndlela leyi Yehovha a mu pfuniki ha yone nkama lowu a a li ka swikazratu. Swanga hi leswi yene a a li mativula, vapswali vake a va yimela leswaku a kuma mali yinyingi akuva a tihlayisa a tlhela a va hlayisa na vone. Kambe ntsrhaku ka loko a nambyalise wutomi byake akuva a nghenela wuphayona a sungule ku heleliwa hi mali, kutani ndangu wake wu mu hlundzrukelile nakone wu sungule kuva wu nga ha nyonxi ha yene. Yene a li: “A ni txhava kuva ni nga ha swi koti ku pfuna vapswali vanga, kutani vhanu va ni vona hi ndlela ya ku biha. Ni ve ni nyika nandzru Yehovha hi kola ka mintxhumu ya ku biha leyi a yi ni humelela.” Hi ku landzrela, Aida a yingisete wukaneli a mintlhangan’wini, xikaneli xi tlhamuxele leswaku swi nge na mhaka ku vavisa loku hi nga ha ku twaka, Yehovha a swi twisisa ha hombe. Hi kola ka switsratsriyu swa vakulu ni swa vamakwezru bandleni, ha kutsrongokutsrongo ni tlhele ni vona ndlela leyi Yehovha a ni zrandzraka ha yone. Ni sungule ku khongota ni va ni dumba leswaku a ta ni pfuna. “Loko ni xiya leswaku Yehovha a a  hlamula swikhongoto swanga a swi ni yentxa ni zrula”, hi ku famba ka nkama a kume ntizro lowu a wu ta mu pfuna ku tama a phayona ni ku pfuna vapswali vake ni vhanu vambeni. Hi wugamu a li: “Ni dondzre ku dumba Yehovha hi ku helela nakone swoswi loko ni khongota, ku txhava loku ni nga na kone ka nyamalala.”

LESWI YEHOVHA A TAKA SWI YENTXA

12. Hi ku ya hi Amapsalma 56:9, i yini leswi Davhida a a tiyiseka ha swone?

¹² Dondzra Amapsalma 56:9. A ndzrimana leyi yi kombisa ntxhumu wun’wana lowu pfuniki Davhida loko a txhava, nambiloko a li nghozini a a tama a yanakanyisisa hi leswi Yehovha a a ta mu yentxela swone. Davhida a a swi tiva leswaku Yehovha a a ta mu huluxa hi nkama lowu faneliki. Phela Yehovha a a hlaye leswaku Davhida a a ta va hosi leyi a yi ta landzrela a Israyele. (1 Sam. 16:1, 13) Davhida a a tiyiseka leswaku hinkwaswu leswi Yehovha a swi dumbisiki swi ta hetiseka.

13. Hi nga tiyiseka leswaku Yehovha a ta yentxa yini?

¹³ Xana Yehovha a dumbisa ku ku yentxela yini? A hi yimelanga leswaku a hi sizrelela ka swikazratu hinkwaswu. c Nambitasu hi nga tiyiseka leswaku swikazratu hinkwaswu leswi hi lavisanaka na swone ka misava leyi, Yehovha a ta swi helisa a misaveni leyimpshwa. (Eza. 25:7-9) Handle ka ku ganaganeka, ha tiyiseka leswaku muvumbi wezru a na wone ntamu wa ku pfuxa lava fiki, ku helisa mavabyi ni valala vezru.—1 Yoh. 4:4.

14. I yini leswi hi nga yanakanyisisa ha swone?

¹⁴ Loko u txhava, yanakanyisisa hi leswi Yehovha a taka swi yentxa a nkameni lowu taka. Yanakanya ndlela leyi u taka titwa ha yone loko Sathana a helisiwa, loko vhanu va ku biha va nga ha li kone kambe ku va ni ntsena vhanu lavanene, ni loko hi sungula ku hetiseka hakutsrongokutsrongo. Ka Kongresu ledzri viki kone hi 2014, ku ve ni nkombiso lowu kombisiki ndlela leyi hi nga yanakanyisisaka ha yone hi dumbu dzrezru. Ndangu wa kukazri a wu yanakanyisisa hi ndlela leyi wutomi byi ta ka va ha yone a paradeyisi, nakone va yanakanyi hi buku dzra 2 Timotewu 3:1-5 na dzri ni mazritu lama hambaniki, lama khanelaka hi misava leyimpshwa. Yene a te: “Kambe tiva leswaku, a misaveni leyimpshwa ku ta tlhasa minkama ya ku nyonxisa leyi swi nyonxisaka ku hanya ka yone, hikusa vhanu va tava lava zrandzraka vhanu vambeni, va va lava zrandzraka ntiyiso, lava dzringaniselaka, lava titsrongahataka, vagandzreli va Xikwembu Nkulukumba, lava yingisetaka vapswele, lava tivaka ku tlangela, lava dumbekaka, lava zrandzraka ngopfu mindangu yavu, lava djulaka ntwananu, lava khanelaka leswinene hi vambeni, lava tikhomaka, lava zruliki, lava nga ni lizrandzru ni wunene, lava dumbekaka, lava nabyaliki, lava nga ni miyanakanyu ya ku titsrongahata, lava zrandzraka Xikwembu Nkulukumba matsrhan’weni ya ku zrandzra ku tinyonxisa, lava nga ni mahanyelo lamanene. Xileswo tsrhama kusuhi ni vhanu lavo.” Xana u same u bula ni va ndangu waku kumbe vamakwezru mayelanu ni ndlela leyi wutomi byi taka va xiswone a misaveni leyimpshwa?

15. I yini lexi pfuniki Tanja ku hlula ku txhava loko a a li na kone?

¹⁵ Makwezru wa xisati wa N’walungu wa Macedónia lweyi a vitaniwaka Tanja, a hlule ku txhava kwake hi ku yanakanyisisa hi matovoko lawa hi taka ma kuma a nkameni lowu taka. Vapswali vake a va nga swi djuli kuva a dondzra ntiyiso nakone va mu kanetile. Loko a tlhamuxela a li: “Yin’we ya mintxhumu leyi a ni yi txhava yi yentxekile. Ntsrhaku ka ntlhanganu wun’wana ni wun’wana mamana a a ni ba. Vapswali vanga a va tsrhamela ku ni byela leswaku va ta ni dlaya loko no va Mboni ya Yehovha.” Hi wugamu, Tanja a hlongoliwe kaya. Xana a yangulise kuyini? A tlhamuxela leswi: “Ni beki miyanakanyu yanga ka ku nyonxa loku a ni ta va na kone hi lani ku nga helikiki loko no hlawula ku tama ni dumbeka. Ni yanakanye hi ndlela leyi Yehovha a taka ni hakela ha yone a misaveni leyimpshwa ka ntxhumu  wun’wana ni wun’wana lowu ni nga ha wu luzaka ni leswaku mintxhumu hinkwayu ya ku biha a yi nge he te dzrimukiwa.” Tanja a ha tama a dumbeka nakone hi mpfunu wa Yehovha a swi kotile ku kuma mbangu wa ku tsrhama ka wone. Tanja a txhate ni makwezru wa ku dumbeka nakone swoswi va xikan’we ka ntizro wa nkama hinkwawu.

TIYISA DUMBU DZRAKU KA YEHOVHA NA KA HA LI SWOSWI

16. I yini lexi taka hi pfuna ku va ni xixixi loko hi vona mazritu ya Luka 21:26-28 ma hetiseka?

¹⁶ Ka nhlomulo lowukulu a vhanu va ta “titivala hi ku txhava”. Kambe a vhanu va Xikwembu Nklukumba va ta tama va tiya va tlhela va va ni xixixi. (Dondzra Luka 21:26-28.) Ha yini hi nge ti txhava? Hikusa hi ta va na hi dondzre ku txhava Yehovha. Tanja lweyi hi khaneliki ha yene ka yava ledzri khalutiki, a hlaya leswaku swiyimu leswi a khalutiki ka swone swi mu pfune kuva a lavisana ni swiyimu swin’wana swa ku kazrata. A hlaya leswi: “Ni dondzre leswaku a ku na xiyimu ni xin’we lexi Yehovha a nga hlulekaka ku hi pfuna kuva hi xi tiyiselela ni ku hi tovokisa ka xone. Minkama yin’wana hi nga ha yanakanya leswaku vhanu vambeni va nga lawula mintxhumu hinkwayu, kambe ku hlaya ntiyiso ko va Yehovha ntsena lweyi a nga ni ntamu ku va tlula. Nakone, nambiloko hi vona ingiki a hi na ndlela ya ku hlula swikazratu swezru, hi nga tiyiseka leswaku swi ta khaluta”.

17. Xana tsralwa dzra lembe dzra 2024 dzri nga hi pfuna hi ndlela yini? (Vona xifaniso ka kapa.)

¹⁷ Namunhla ku ni mintxhumu yinyingi leyi nga hi yentxaka hi txhava. Ku fana na Davhida a hi djuli leswaku ku txhava ku hi lawula. A tsralwa dzra lembe dzra 2024, dzri ni mazritu ya Davhida lama liki: ‘Hi masiku ya ku txhava kwanga, ndzri beka ku dumba kwanga ku wene.’ (Amaps. 56:3) A referensiya dzra kukazri dzri hlaya leswaku Davhida “a a nga tsrhameli ku pimisa hi mintxhumu leyi a yi mu yentxa a txhava kumbe hi swikazratu swake, kambe a a dumba lweyi a a ta mu huluxa.” Ka tihweti leti landzrelaka yanakanya hi tsralwa dzra lembe, ngopfungopfu loko u langusana ni xiyimu lexi nga ku yentxaka u txhava. Tinyiki nkama wa ku yanakanyisisa hi leswi Yehovha a swi yentxiki a nkameni lowu khalutiki, leswi a swi yentxaka namunhla ni leswi a ha taka swi yentxa a nkameni lowu taka. Kutani ku fana na Davhida u nga ha ku: ‘Ku Xikwembu Nkulukumba dzri beke ku dumba kwanga, a ndzri txhavi ntxhumu.’—Amaps. 56:4.