NHLOKOMHAKA YA XIDONDZRO 30
LISIMU 36 Hi Ta Bekisa Mbilu
Hi Nga Dondzra Yini Ka Tihosi Ta Israyele
N’wi ta tlhela n’wi vona ku hambana loku nga kone ku lwe wa ku lulama ni lwenfani, ni ku lwa tizrelaka Xikwembu Nkulukumba ni lwa nga mu tizrelikiki’—MAL. 3:18.
NKONGOMETO
Ku twisisa ndlela leyi Yehovha a a ti vona ha yone tihosi ta Israyele ni leswi a swi yimelaka ka vagandzreli vake namunhla.
1-2. Xana Bibele dzri hi byela yini mayelanu ni tin’we ta tihosi ta Israyele?
A BIBELE dzri vulavula hi kolomu ka 40 wa vavanuna lava viki tihosi a Israyele. a Loko Bibele dzri vulavula hi vavanuna lava a dzri djikadjiki, dzri tlhela dzri hlaya ni wutsrhokotsrhoko bya kukazri mayelanu ni vavanuna lava. Hi xikombiso, nambi hi tihosi letinene ti yentxe mintxhumu ya ku biha. A hi kambisiseni xikombiso xa hosi Davhida. Yehovha a te: ‘Nandzra wanga Davhida, . . . a ndzri landzriki hi mbilu yake hinkwayu, a yentxa leswi lulamiki a mahlweni yanga.’ (1 Tih. 14:8) Kambe dzrimuka leswaku Davhida a yentxe wumbuye ni wansati lweyi a a txhatile nakone a hambe makungu ya leswaku a nuna wake a dlayiwa a yimpini.— 2 Sam. 11:4, 14, 15.
2 Kambe hi tlhelo dzrin’wana, a Bibele dzri tlhela dzri hi byela hi yin’we ya mintxhumu leyinene leyi tihosi leti a ti nga dumbeki ka Yehovha ti yi yentxiki. Vona xikombiso xa hosi Yerobuwamu. Ka Yehovha, a ‘hambe leswa ku biha’. (2 Makr. 12:14) Nambitanu, Yerobuwamu a yingisetile xilayu xa Yehovha xa kuva a nga lwi ni tinxaka tin’wana leti ta 10 ta Israyele nakone a ti tsrhike ti ti hlawulela hosi. A tlhele a tiyisa madoropa a mfun’wini wake akuva a sizrelela vhanu va Xikwembu Nkulukumba ka valala vavu.— 1 Tih. 12:21-24; 2 Makr. 11:5-12.
3. He xini xivutiso xa lisima lexi sekelekaka nakone hi ta bula hi yini ka nhlokomhaka leyi?
3 Ku nga ha sekeleka xivutiso xa lisima lexi liki: Loko a li leswaku tihosi ta Israyele a ti yentxa mintxhumu leyinene kumbe ya ku biha, Xana Yehovha a a swi vonisa kuyini leswaku hosi leyi ya dumbeka kumbe im-him? A nhlamulo ya xivutiso lexi, yi ta hi pfuna ku twisisa leswaku i yini leswi Yehovha a swi yimelaka ka mun’wana ni mun’wana wezru akuva hi swi yentxa leswaku hi mu nyonxisa. Ka xidondzro lexi, hi ta vona mintxhumu yizrazru leyi kumbexana Yehovha a a yi tekela nhlokweni loko a kambela tihosi ta Israyele: Xa ku sungula, tihosi toleto a ti mu zrandzra Yehovha hi mbilu hinkwayu? Xa wubidzri, loko a li leswaku tihosi toleto ti hambe xihoxo, xana a ti tisola hi ku helela? Xa wuzrazru, a tihosi toleto xana a ti tama ti gandzreka Yehovha hi ndlela leyinene?
XANA A TI ZRANDZRA YEHOVHA HI MBILU HINKWAYU?
4. He kwini ku hambana loku a ku li kone makazri ka tihosi leti a ti dumbekile ni leti a ti nga dumbekanga?
4 Tihosi leti a ti nyonxisa Yehovha a ti mu gandzrela hi mbilu hinkwayu. b Hosi leyinene Yehoxafati, ‘a djuletele Yehovha hi mbilu yake hinkwayu’. (2 Makr. 22:9) Loko Bibele dzri vulavula hi Yosiya, dzri li: ‘A ka vanga na hosi leyi faniki na yene, leyi nga tlhelela ku Yehovha hi mbilu hinkwayu ya yone.’ (2 Tih. 23:25) Swi li yini hi Solomoni, lweyi a yentxiki mintxhumu ya ku biha loko kutani a duhwalile? A Bibele dzri li ‘a mbilu yake afa yi nge he kone hinkwayu’. (1 Tih. 11:4) Mayelanu na Abiyam, hosi yin’wana leyi a yi nga dumbekanga ka Yehovha, a Bibele dzri hlaya leswaku: ‘A mbilu yake hinkwayu afa yi nge ku yene Yehovha.’— 1 Tih. 15:3.
5. Swi tlhamuxela yini ku tizrela Yehovha hi mbilu hinkwayu?
5 Xana swi tlhamuxela yini ku gandzrela Yehovha hi mbilu hinkwayu? Mhunu lweyi a gandzrelaka Yehovha hi mbilu hinkwayu, a nga mu gandzreli hi ku sindzrisiwa kumbe hi ku zrumiwa. A matsrhan’weni ya leswo, a tizrela Yehovha hi leswi a mu zrandzraka ngopfu ni ku mu hlonipha. Nakone a tama a yentxa leswo wutomi byake hinkwabyu.
6. Hi nga gandzrela Yehovha hi mbilu hinkwayu hi ndlela yini? (Amaproverbia 4:23; Matewu 5:29, 30)
6 Hi nga ti yetisela hi ndlela yini tihosi ta ku dumbeka ta Israyele nakone hi nga gandzrela Yehovha hi mbilu hinkwayu hi ndlela yini? Hi fanela ku fambela kule ni ntxhumu wun’wana ni wun’wana lowu nga hi yentxaka hi nga dumbeki ka Yehovha, hi fanela ku tivonela ka mintxhumu leyi hi yi hlalelaka ni leyi hi yi yentxaka loko hi hungata. Hi fanela ku tlhela hi tivonela ka ku hlawula vanghanu akuva hi nga yanakanyi leswaku a ku va ni mali yinyingi hi swone swi nga swa lisima ngopfu a wuton’wini. Loko hi gungula leswaku ku ni ntxhumu wa kukazri lowu holisaka lizrandzru dzrezru ha Yehovha hi fanela ku yentxa xa kukazri akuva hi huma ka ndzringo wolowo.— Dondzra Amaproverbia 4:23; Matewu 5:29, 30.
7. Ha yini swi li swa lisima kuva hi nga pfumeleli minkutxetelo ya ku biha yi hi hlasela?
7 A hi fanelanga ku pfumelela mbilu yezru yi yavana. Loko hi nga tivoneli, hi nga ha tikanganyisa hi yanakanya leswaku loko hi yentxa mintizro yinyingi ya moya a minkutxetelo ya misava leyi a yi nge hi hlaseli. Yanakanya hi xikombiso lexi: A hi nge u kukule ndlwini u va u limpa ku ku baaa, nakuve siku ledzro ku ba moya lowukulu, xana a u ta pfula majanela ni swipfalu u tsrhika ntsrhuzri wu nghenetela ndlwini? Hi dondzra yini ka leswo? Hi nga ha fananisa xiyimu lexo ni wuxaka byezru na Yehovha. A swi yanelanga ku va hi hamba mintxhumu leyinene akuva hi va ni wuxaka bya le kusuhi na Yehovha ntsena. Swanga hileswi a hi nge ti pfuletela swipfalu ni majanela akuva ku nghenetela ntsrhuzri ndlwini, hi lani ku fanaka, hi fanela ku pfala swipfalu swa timbilu tezru akuva hi nga pfumeleli minkutxetelo ya ku biha ya misava leyi yi nghena timbilwini tezru yi va yi ntxhimisa kumbe ku hona wuxaka byezru na Yehovha ni ku byala ku yavana a timbilwini tezru.— Efe. 2:2.
A TI TISOLA LOKO TI HAMBA SWIDOHO
8-9. Xana hosi Davhida na hosi Ezekiya va yangulise kuyini loko va kawukiwa? (vona mufoto ka kapa.)
8 Hi lani hi swi voniki ha kone, hosi Davhida a hambe swidoho swinyingi. Kambe loko muprofeta Natani a mu byele ndlela leyi Yehovha a a titwa ha yone hi xidoho xake, Davhida a titsrongahatile a va a tisola. (2 Sam. 12:13) Davhida a a nga yentxi ingiki awa tisola akuva a kanganyisa muprofeta Natani kumbe kuva a nga kumi xikhatiso. Kambe hi ku ya hi mazritu ya Davhida ka Amapsalma 51, ma kombisa leswaku hakunene a a tisola ka leswi a swi yentxiki.— Amaps. 51:3, 4, 17, xingheniso.
9 Hosi Ezekiya na yene a mu dohelile Yehovha. A Bibele dzri li: ‘A mbilu yakwe yi tlakusiwile, hi leswo ke a mahlundzru yake ma le henhla kwake, ni le henhla ka Yuda ni Yerusalema.’ (2 Makr. 32:25) Ha yini hosi Ezekiya a ti tlakuxile? Swi nga yentxeka a a ti vona na a li wa lisima hi leswi a a ganyile, hi leswi a hluliki Vaasiriya, kumbe hi leswi Yehovha a mu dahiki hi ndlela ya hlolana. Swi nga yentxeka kuve ku titlakusa koloko ku mu yentxiki a komba Vababilona mintxhumu hinkwayu leyi a a li na yone. Hi kola ka leswo, muprofeta Ezaya a mu byele leswaku Yehovha a mu hlundzrukelile. (2 Tih. 20:12-18) Kambe, ku fana na Davhida, Ezekiya a titsrongahatile a va a tisola. (2 Makr. 32:26) Xileswo, Yehovha a a vona Ezekiya swanga hosi leyi dumbekiki leyi a yi ya mahlweni yi ‘yentxa leswinene a mahlweni ya Yehovha’.— 2 Tih. 18:3.
Hosi Davhida na hosi Hezekiya va tistrongahatile ni ku tisola loko va tive ndlela leyi Yehovha a a titwa ha yone hi kola ka swihoxo swavu (Vona mayava 8-9)
10. Xana hosi Amatsiya a yangulise kuyini loko a kawukiwa?
10 Ku hambana na Davhida, hosi Amatsiya wa Yuda a yentxe mintxumu leyinene, ‘kambe ku nge hi mbilu yake hinkwayu’. (2 Makr. 25:2) He swini leswa ku biha leswi Amatsiya a swi yentxiki? Ntsrhaku ka loko Yehovha a mu pfune ku hlula Vaedomu, Amatsiya a ye gandzrela swikwembu swake. c Loko muprofeta wa Yehovha a ye vulavula na yene mayelanu ni leswi a swi yentxiki, Amatsiya a nga mu yingisetanga nakone a mu hlongolile.— 2 Makr. 25:14-16.
11. Hi ku ya hi 2 Vakorinte 7:9, 11, i yini leswi hi fanelaka ku swi yentxa akuva hi dzrivaleliwa ha Yehovha? (Tlhela u vona ni mufoto.)
11 Hi nga dondzra yini ka swikombiso leswi? Hi fanela ku tisola ka swidoho swezru ni ku tikazratela kuva hi nga tlheli hi swi yentxa. Swi li yini loko vakulu va hi nyika xilayu xa kukazri ka mhaka leyi tikombaka ingiki a hi ya ntxhumu? A hi fanelanga ku vona ingiki Yehovha a nga ha hi zrandzri kumbe hi vona ingiki a vakulu vo lwisana na hine. Nambi tihosi letinene ta Israyele a ti pfa ti layiwa ni ku kawukiwa. (Heb. 12:6) Loko hi layiwa hi fanela ku (1) titsrongahata hi va hi yamukela xilayu lexo, (2) hi hamba ku txintxa loku vilelekaka ni ku (3) tama hi tizrela Yehovha hi mbilu hinkwayu. Loko hi tisola swidohweni swezru Yehovha a ta hi ndzrivalela.—Dondzra 2Vakorinte 7:9,11.
Loko hi layiwa hi fanela ku (1) tistrongahata, (2) hi hamba ku txintxa loku ku vilelekaka hi va (3) hi tama hi tizrela Yehovha hi mbilu hinkwayu (Vona yava 11) f
A VA GANDZRELA YEHOVHA HI NDLELA LEYINENE
12. I yini lexi a xi yentxa tihosi ta ku dumbeka ti va leti hambaniki ni leta ku kala ku dumbeka?
12 A tihosi leti Yehovha a a ti vona na ti dumbekile a ti khomelela ka ntiyiso. Nakone a ti kutxa vhanu va Yehovha ku yentxa leswi fanaka. I ntiyiso ka leswaku a ti pfa ti phazama hi lani hi swi voniki ha kone. Kambe a ti tinyiketele hi ku helela ka Yehovha nakone ti tizre hi nkhinkhi akuva ti helisa wugandzreli bya madzrimi. d
13. Ha yini Yehovha a vone Akabe swanga hosi leyi kalaka yi nga dumbekanga?
13 Ha yini Yehovha a vone tihosi tin’wana swanga leti kalaka ti nga dumbekanga? A hi hinkwaswu leswi a ti swi yentxa a swi bihile. Hi xikombiso, loko hosi Akabe a twe leswaku Naboti a dlayiwile hi kola kwake a kombise ku tisolanyana swa ku sukela ni ku vaviseka hi kola ka leswi humeleliki. (1 Tih. 21:27-29) A tlhele a yaka madoropa ni ku huluxa Vaisrayele ka valala vavu. (1 Tih. 20:21, 29; 22:39) Kambe, ku ni ntxhumu wa biha lowu Akabe a wu yentxiki. A nkatake a mu hlohlotele ku gandzrela swikwembu swa madzrimi ni swithombe. Nakone a nga zanga a tisola hi kola ka leswi a swi yentxiki.—1 Tih. 21:25, 26.
14. (a) Ha yini Yehovha a vone Robowamu swanga hosi leyi kalaka yi nga dumbekanga? (b) I yini leswi a swi kombisa leswaku hosi ya kukazri a yi nga dumbeki?
14 Vona xikombiso xin’wana xa hosi Robowamu, ku nga hosi yin’wana ya ku kala ku dumbeka. Hi lani hi swi voniki ha kone a ku sunguleni, a yentxe mintxhumu yinyingi leyinene a ku fumeni kwake. Kambe nkama lowu mintxhumu yi nga mu fambela ha hombe nakone mfumu wake wu simekiwiki wu tiya, a sungule ku nga ha mu yingiseti Yehovha nakone a sungule ku gandzrela swikwembu swa mandzrimi. (2 Makr. 12:1) Ku sukela kolanu, a a pfana a gandzrela Yehovha na hi hala tlhelo a gandzrela swikwembu swa madzrimi. (1 Tih. 14:21-24) Robowamu na Akabe a ku vanga vone ntsena tihosi leti hambukiki a wugandzrelini bya ntiyiso. Lexi yentxiki kuva tihosi leti ti nga dumbeki ka Yehovha ku ve hi leswi a ti seketela wugandzreli bya madzrimi hi ndlela ya kukazri. Swi le livaleni leswaku ka Yehovha, a swi li swa lisima kuva hosi yi khomelela ka wugandzreli bya ntiyiso akuva a vona leswaku hosi leyo i yinene kumbe im-him.
15. Ha yini wugandzreli bya ntiyiso byi li bya lisima ka Yehovha?
15 Ha yini wugandzreli a byi li bya lisima ka Yehovha? Xa ku sungula, a tihosi a ti ni wutiyanguleli bya ku kongomisa vhanu va Xikwembu Nkulukumba ka wugandzreli bya ntiyiso. Handle ka leswo, a wugandzreli bya madzrimi a byi yentxa vhanu va hamba swidoho leswikulu ni ku yentxela van’wana mintxhumu ya ku biha. (Hoš. 4:1, 2) Tlhantakubidzri, a tihosi ni tiko hinkwadzru, a va li vhanu lava tinyiketeliki ka Yehovha. Hi leswi yentxaka kuva Bibele dzri fananisa wugandzreli bya madzrimi ni wumbuye. (Yer. 3:8, 9) Loko mhunu a hamba wumbuye, a va lwa kalaka a nga dumbeki ka nkatake nakone leswo swi mu vavisa ngopfu mhunu lwa doheliwaka. Hi ndlela leyi fanaka, loko nandzra wa Yehovha lwa tinyiketeliki a ya tipeta ka wugandzreli bya madzrimi a va na a dohela Yehovha hi ku kongoma nakone leswo swi mu vavisa ngopfu Yehovha. e—Deut. 4:23, 24.
16. Hi ku ya hi mavonela ya Yehovha, he kwini ku hambna loku nga kone a makazri ka mhunu lwa yentxaka leswinene ni leswi bihiki?
16 Hi nga dondzra yini ka mhaka leyi? Swi le livaleni leswaku hi fanela ku tivonela kuva hi nga patsreki ka muxaka wun’wana ni wun’wana wa wugandzreli bya madzrimi. Nakone hi fanela ku khomelela swi tiya ka wugandzreli bya ntiyiso ni ku tama hi hisekela ku tizrela Yehovha. Muprofeta Malakiya, a ku tlhamuxele ha hombe ku hambana loku nga kone a makazri ka mhunu lwa yentxaka leswinene kumbe leswi bihiki a matihlweni ya Yehovha. A tsrale leswi: ‘N’wi ta tlhela n’wi vona ku hambana loku nga kone ku lwe wa ku lulama ni lwenfani, ni ku lwa tizrelaka Xikwembu Nkulukumba ni lwa nga mu tizrelikiki.’ (Mal. 3:18) Xileswo, a hi fanelanga ku pfumelela ntxhumu ni wun’we, nambi hi ku kala ku hetiseka kumbe swihoxo swezru swi hi heta ntamu lakakuva hi yima ku tizrela Yehovha. Ku yima ku tizrela Yehovha i xidoho lexikulu.
17. Ha yini hi fanela ku tivonela nkama lowu hi hlawulaka wa ku txhata na yene?
17 Loko a li leswaku a wu si na txhata nakone u djuletela mhunu wa ku txhata na yene, mazritu ya Malakiya ma nga ku pfuna ku hlawula ha hombe lweyi u nga txhataka na yene. Mhunu lweyo a nga ha va ni matsrhamela manyingi ya manene, kambe loko a nga mu tizreli Xikwembu Nkulukumba wa ntiyiso, xana a tava mhunu lwenene kumbe lwe wa ku lulama a matihlweni ya Yehovha? (2 Kor. 6:14) Loko u txhata ni mhunu lweyo, xana a ta ku pfuna kuva u tama u dumbeka ka Yehovha? Yanakanya hi leswi: A vasati va hosi Solomoni, lava a va nga mu tizreli Yehovha, swi nga yentxeka a va ni matsrhamela lamanene. Kambe leswi a va nga mu tizreli Yehovha, hi kutsrongokutsrongo va hambukise mbilu ya Solomoni lakakuva a ya gandzrela ni swikwembu swa madzrimi.—1 Tih. 11:1, 4.
18. I yini leswi vapswele va fanelaka ku swi dondzrisa vanavu?
18 Vapswele, mi nga tizrisa swikombiso swa tihosi ta Israyele leswaku mi pfuna vanenu akuva va va ni ku navela lokukulu ka ku tizrela Yehovha. Va pfunani ku twisisa leswaku a tihosi leti a ti yamukeleka ka Yehovha, hi leti a ti mu gandzrela ni ku tlhela ti pfuna vanhu kuva na vone va gandzrela Yehovha. Dondzrisani vanenu ku nga li hi mazritu ntsena, kambe ni hi swiyentxo ka leswaku a ku dondzra Bibele, ku ya mitlhangan’wini ni ku ya nsin’wini hi swone swi nga swa lisima ngopfu a wuton’wini byenu. (Mat. 6:33) Loko mi nga yentxi leswo, a vanenu va nga ha sungula ku pimisa leswaku ku va Mboni ya Yehovha ko va ntsena xiyenge xa “wukhongoti bya dangu”. Hi kola ka leswo, va nga ha vona ku gandzrela Yehovha swi nga li swa lisima nambi ku tsrhika ku mu gandzrela hi ku helela.
19. Xana loko mhunu wa kukazri a yime ku tizrela Yehovha, ka ha ni dumbo dzra leswaku a nga ha tlhela a mu tizrela? (Tlhela u vona ni bokisi ledzri liki “ U Nga Ha Tlhelela Ka Yehovha!”)
19 Loko a li leswaku mhunu wa kukazri a yime ku tizrela Yehovha, xana swi djula ku hlaya leswaku a nge he tlheli a va munghanu wa Yehovha? Im-him, hikusa a nga ha tisola a va a tlhela a tizrela Yehovha. Kambe akuva leswo swi koteka, swi nga ha djula kuva a titsrongahata ni ku yamukela xipfunu lexi pfaka ka vakulu. (Yak. 5:14) Akuva mhunu lweyo a tlhela a va mhunghanu wa Yehovha swi nga ha djula kuva a tikazrata ngopfu swinene!
20. Loko hi yetisela tihosi ta ku dumbeka ta Israyele, xana Yehovha a ta hi vonisa kuyini?
20 Kutani, hi nga dondzra yini ka tihosi ta Israyele? Hi nga fana ni tihosi ta ku dumbeka ta Israyele loko hi tama hi tinyiketela ka Yehovha hi mbilu hinkwayu. Hi fanela ku dondzra swa kukazri ka swihoxo swezru, hi tisola ni ku tlhela hi hamba ku txintxa loku vilelekaka. Nakone hi fanela ku dzrimuka leswaku a xa lisima ngopfu, i ku va hi khomelela swi tiya a ku gandzreleni ka Xikwembu Nkulukumba mun’we wa ntiyiso. Loko u tama u dumbeka ka Yehovha, a ta ku vona swanga mhunu lwa yentxka leswinene a matihlweni yake.
LISIMU 45 Ku Yanakanyisisa Ka Mbilu Yanga
a Ka xidondzro lexi, loko hi vulavula hi “tihosi ta Israyele” hi va na hi vulavula hi tihosi hinkwatu leti fumiki vhanu va Yehovha, ku nga ha va tihosi ta tinxaka tibidzri ta Yuda kumbe letin’wana ta 10 ta Israyele, nambi hi nkama lowu a ta ha li 12 ti nga si yavana.
b NTLHAMUXELO WA MAZRITU: A Bibele minkama yinyingi, dzri tizrisa zritu “mbilu” akuva dzri tlhamuxela leswi mhunu a nga xiswone hi le ndzreni. Leswo swi patsra ku navela, mimpimiso, swiyentxo, leswi ku susumetelaka ku yentxa ntxhumu wa kukazri ni minkongometo leyi hi djulaka ku yi tlhaselela.
c A nkameni wa khale, a swi tolovelekile kuva tihosi tin’wana ti sungula ku gandzrela swikwembu swa matiko lawa ti ma hluliki.
d Hosi Asa a yentxe swihoxo leswikulu. (2 Makr. 16:7, 10) Nambitanu, a Bibele dzri hlaya leswaku Asa a yentxe mintxhumu leyinene a matihlweni ya Yehovha. Nambileswi a ku sunguleni a a nga pfumeli ku layiwa, swi nga yentxeka a game a tisola. Kambe Yehovha, a hlawule ku vona mintxhumu yinyingi leyinene ku tlula leya ku biha. A xa lisima ngopfu hi leswaku, Asa a gandzrele Yehovha ntsena nakone a a tikazratela ku helisa wugandzreli hinkwabyu bya swithombe a mfun’wini wake.—1 Tih. 15:11-13; 2 Makr. 14:2-5.
e Swi le livaleni leswaku a wugandzreli i bya lisima ka Yehovha, hikusa a minawu yibidzri ya ku sungula ka nawu wa Moxe a yi yilisa ku gandzrela mhunu kumbe ntxhumu wun’wa handle ka Yehovha.—Eks. 20:1-6.
f MINTLHAMUXELO YA MIFOTO: Hosi Davhida na hosi Hezekiya va tistrongahatile ni ku tisola loko va tive ndlela leyi Yehovha a a titwa ha yone hi kola ka swihoxo swavu. Nkulu lwa ha liki mumpshwa a vulavula ni makwezru wa kukazri a kombisa ku kazrateka mayelanu ni ndlela leyi makwezru lweyi a nwaka ha yone byala. Makwezru lweyi a yamukela xipfunu lexo, ni ku tlhela a yentxa ku txinxta loku vilelekaka a va a ya mahlweni a tizrela Yehovha hi ku dumbeka.
