1-2. (a) He xini xidzrimuxo lexi Yesu a xi nyikiki vadondzrisiwa vake? (b) Ha yini vadondzrisiwa va Yesu va hluliwe hi ku tsrana kwavu? (Tlhela u vona ni mu­foto.)

 “NAKUNENE, a mbilu ya swi djula kambe a mizri a wu na ntamu.” a (Mat. 26:41b) Hi mazritu lawo, Yesu a a kombisa leswaku wa swi twisisa leswaku a hi hetisekanga ni leswaku hi ta hamba swihoxo. Kambe a mazritu yake a ma ni ni xidzrimuxo lexi: Tivonele ka ku tidumba ku tlula mpimu. Hi wusiku lebyo na Yesu a nga se hlaya mazritu lawo, a vadondzrisiwa vake a va mu dumbise leswaku a va nge te txhuka va mu tsrika. (Mat. 26:⁠35) A va swi djula ku yentxa leswi nga swinene. Kambe vone a va nge si na swi twisisa leswaku va nga ha txhuka va kumana ni swiyimu swa ku bindzra swa kola ni kola leswi nga ha tsranisaka lipfumelo dzravu. Xileswo Yesu a va be ndleve a ku: “Tsrhamani na mi zrindzrile, mi ya mahlweni mi khongota, akuva mi nga weli ndzringweni.”—Mat. 26:41a.

² Lexi vavisaka, a vadondzrisiwa va Yesu a va swi kotanga ku tsrhama na va zrindzrile. Nkama lowu Yesu a nga khomiwa, xana a vadondzrisiwa vake va tame va va na yene kumbe va hluliwe hi ku txhava va va va tsrutsruma? Leswi va hlulekiki ku tsrhama na va zrindzrile, va yentxe leswi va hlayiki leswaku a va nge ti swi yentxa ku nga ku tsrutsruma Yesu.—Mat. 26:56.

3. (a) Ha yini hi nga fanelanga ku tidumba ku tlula mpimu akuva hi tsrhama na hi dumbekile ka Yehovha? (b) Hi ta kambisisa yini ka xidondzro lexi?

³ A hi fanelanga hi tidumba ku tlula mpimu. I ntiyiso leswaku hi tiyimiseli ku va hi nga pfumeleli ntxhumu ni wun’we wu hi hambukisa ka Yehovha. Nambitanu, na hine a hi hetisekanga nakone swi nga nabyala ku va hi wela dzringweni wa ku yentxa leswi bihiki. (Rom. 5:12; 7:21-23) Na hi nga swi xiyanga hi nga ha dzringeka ku yentxa mintxhumu leyi bihiki. A ku va hi tama hi dumbeka ka Yehovha ni ka Nwanake, hi fanela ku landzra xilayu xa Yesu xa ku va hi tsrhama na hi zrindzrile a ku va hi nga weli xidohweni. Xidondzro lexi xi ta hi pfuna ku yentxa leswo. Ku sungula, hi ta vona swiyimu leswi hi fanelaka ku tivonela ngopfu ka swone. Hi ku landzrela hi ta vona tindlela leti hi nga tivonelelaka ha tone akuva hi nga weli ndzringhweni. Hi wugamu hi ta vona ndlela leyi hi nga tsrhamaka na hi zrindzrile ha yone.

HE SWINI SWIYIMU LESWI HI FANELAKA KU TSRHAMA NA HI ZRINDZRILE KA SWONE?

4-5. Ha yini swi li swa lisima kuva hi nga hambi xidoho nambi xi li xitsrongo?

⁴ Nambi swidoho leswi swi nga ha vonekaka na swi li switsrhongo swi nga hona wuxaka byezru na Yehovha. Nakone swi nga ha hi yentxa hi hamba swidoho leswikulu.

⁵ Hinkwezru hi ta dzringeka ku yentxa mintxhumu ya ku biha. Mun’wana ni mun’wana wezru a ni ku tsrana ka kukazri, xileswo mintxhumu yin’wana yi ta hi kokela kuva hi yentxa mintxhumu ya ku biha. Hi xikombiso, mhunu wa kukazri a nga ha va na a lwisana ni ndzringo wa ku yentxa swa tingana hi tlhelo dzra tinkuku. Mun’wana a nga ha va na a byekamele ngopfu swinene ka swiyentxo leswi kalaka swi nga basanga swa ku fana ni ku txhokotxha kumbe ku hlalela pornografiya. Nakasi van’wana va lwisana ni moya wa ku kala va nga djuli ku kongomisiwa, wa ku txhava vhanu, xibilwabilwana kumbe swin’wana. Hi lani Yakobe a hlayiki ha kone: “Mun’wana ni mun’wana a dzringiwa hi ku kokiwa ni ku wongiwa hi ku navela kwake.”—Yak. 1:14.

6. A hi fanelanga hi tikanganyisa hi ku yanakanya swa kuyini?

⁶ Xana wa ku tiva ku tsrana kwaku? Swi ni khombo kuva hi tikanganyisa, hi yanakanya leswaku a hi tsrananga kumbe ku tibyela leswaku hi tiye ngopfu lakakuva a hi nge yentxi leswi bihiki. (1 Yoh. 1:8) Kambe dzrimuka leswaku Pawulu a hlaye leswaku nambi “vakriste lava wupfiki” va nga ha wela xidowheni loko va nga tivoneli. (Gal. 6:1) A hi fanelanga hi tikanganyisa nakone mun’wana ni mun’wana a fanela ku pfumela leswaku a ni ku tsrana kakukazri.—2 Kor. 13:5.

7. Hi fanela ku tivonela ngopfungopfu ka yini? Nyikela xikombiso.

⁷ Ntsrhaku ka loko hi gungule leswaku he kwini ku tsrana kwezru, hi fanela ku yentxa yini? Hi fanela ku tikazratela ku tiyisa ku tiyimisela kwezru ka ku va hi nga hambi xidoho. Hi xikombiso, a minkameni ya Bibele a mimbangu ya mimuru ya doropa leyi a yi hlaseleka hi ku nabyala a ku li tinyangwa ta yone. Xileswo, a tinyangwa hi tone a ti zrindzriwa ngopfu swinene. Hi ndlela leyi fanaka, hi fanela ku tivonela ngopfungopfu lomu hi tivaka leswaku hi tsrane kone akuva hi nga dohi.—1 Kor. 9:27.

NDLELA YA KU VA HI TSHRAMA NA HI ZRINDZILE

8-9. I yini leswi djaha ledzri ku vulavuliwaka ha dzrone ka Amaproverbia ndzrima 7 a dzri tava dzri swi yentxile akuva dzri nga hambi xidoho lexikulu? (Amaproverbia 7:8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Hi nga tsrhama na hi zrindzrile hi ndlela yini? Xiya leswi hi nga swi dondzraka ka djaha ledzri ku vulavuliwaka ha dzrone ka Amaproverbia ndzrima 7. Dzri yentxe swa tingana hi tlhelo dzra tinkunku ni wansati wa kukazri lwa nga ngwavana. Ndzrimana 22 yi hi byela leswaku djaha ledzro dzre suketana dzri yela wansati yelweyo. Kambe hi lani tindzrimana ta le ntsrhakunyana ti swi kombisaka ha kone, djaha ledzro dzri yentxe mintxhumu ya ku siyanasiyana leyi hakatsrongokatsrongo yi dzri yentxiki dzri doha.

⁹ I yini leswi yentxiki leswaku djaha ledzro dzri doha? Xa ku sungula, ni wusiku dzri ‘hundzre zruweni kusuhi ni wutsrhamu bya [wansati lweyi a nga ngwavana]’. Ntsrhaku ka leswo, a ye kaya ka wansati yelweyo. (Dondzra Amaproverbia 7:8, 9.) Hi ku landzrela, loko a vone wansati yelweyo a nga sukanga a famba. Ku hambana ni leswo, a pfumelele leswaku wansati yelweyo a mu q’uta a tlhela a mu yingisetela loko a khanela hi magandzrelo ya ku kombela ku zrula lawa a ma nyikeliki, kumbexana a a djula ku yentxa djaha ledzro dzri yanakanya leswaku a a nga li mhunu wa ku biha. (Dondzra Amaproverbia 7:13, 14, 21.) Loko djaha ledzri a dzre yentxe xa kukazri akuva dzri nga wongeki, inhaka dzri ti sizrelelile ka mindzringo yoleyo nakone inhaka dzri nga dohanga.

10. Xana mhunu wa kukazri namuhla a nga yentxa xidoho xa ku fana ni lexi djaha ledzri nga ka Amaproverbia dzri xi yentxiki hi ndlela muni?

¹⁰ A wudzrunguli bya Solomoni byi kombisa leswi nga ha humelelaka mugandzreli mun’wana ni mun’wana wa Yehovha. A nga ha hamba xidoho lexikulu, ntsrhaku a ti byela leswaku “e ti kuma na wele xidohweni” kumbe a ku “e ti kuma na swi yentxekile”. Kambe, loko a yanakanyisisa ha hombe hi leswi swi yentxekiki a nga ha gungula leswaku a teke swiboho swa kukazri leswi nga liki swa wutlhazri leswi mu yentxiki a doha. Ku nga ha va swiboho swa ku fana ni ku hamba wunganu ni vhanu lava nga liki vanene, ku hungata hi mintxhumu leyi bihiki, kumbe ku ya mimbangwini leyi nga liki yinene, ku nga ha va ya hi ku kongoma ku hi ku tizrisa internet. Swi nga yentxeka a va a yima ni ku khongota, ku dondzra Bibele, ku ya mintlhanganwini kumbe ku ya nsin’wini. Ku fana ni djaha ledzri hi buliki ha dzrone ka Amaproverbia, xidoho lexi a xi yentxiki swi nga yentxeka xi ga vanga swa kola ni kola.

11. Hi fanela ku yentxa yini akuva hi nga hambi xidoho?

¹¹ Hi dondzra yini? A hi fanelanga ku fambela kule ni xidoho ntsena, kambe hi fanela ku fambela kule ni le ka leswi nga hi yentxaka hi doha. Solomoni a yentxe leswo ntsrhaku ka loko a dzrungule hi ta djaha ledzri ni wansati lweyi wa ngwavana. Loko a khanela hi wansati lweyi a te: ‘U nga lahleki a mintileni yake.’ (Amapr. 7:25) Mayelanu ni wansati lweyo, a tlhele a ku: ‘A ndlela yaku a yi hundzre kule na yene, u nga tsrhindzrekeli nyangweni ya yindlu yakwe.’ (Amapr. 5:3, 8) Ina, hi va na hi tivonela loko hi fambela kule ni mintxhumu hinkwayu leyi nga ha hi dohisaka. b Leswo swi nga ha patsra kuva hi fambela kule ni swiyimu kumbe mintxhumu leyi kalaka yi nga bihanga ka vakriste kambe hi swi tivaka leswaku yi nga ha hi ngenisa ndzringweni.—Mat. 5:29, 30.

12. He xini xiboho lexi Yobe a xi tekiki, nakone a xi ta mu pfuna hi ndlela yini akuva a nga weli ndzringweni? (Yob 31:1)

¹² Akuva hi fambela kule ni mintxhumu leyi nga ha hi dohisaka, hi fanela ku tsrhama na hi zrindzrile. Hi leswi Yobe a swi yentxiki. ‘A hambe xipfumelelanu ni mahlo [yake]’ akuva a nga langusi vavasati van’wana lakakuva a va navela. (Dondzra Yob 31:1.) Ku yentxa leswo a swi ta mu pfuna kuva a nga txhuki a wela nghonzini ya ku yentxa wumbuye. Na hine hi nga tiyimisela ku fambela kule ni ntxhumu wun’wana ni wun’wana lowu nga ha hi nghenisaka ndzringweni.

13. Ha yini hi fanela ku sizrelela miyanakanyu yezru? (Tlhela u vona ni mufoto.)

¹³ Hi fanela ku tlhela hi sizrelela miyanakanyu yezru. (Eks. 20:17) Van’we va yanakanya leswaku a swi bihanga kuva mhunu a tiyanakanya na a yentxa leswi bihiki, a xa ku biha i kuva a swi hetisisa. Kambe a mapimisela lawo ma hoxekile. Loko mhunu a tsrhamela ku pimisa hi ku yentxa swa ku biha, ku navela koloko ku to ya ku kula. Hi ndlela ya kukazri a va na a ti vangela ndzringo lowu a fanelaka ku lwisana na wone. Intiyiso leswaku, minkama yin’wana hi ta pfana hi teliwa hi mimpimiso ya ku biha, kambe lexi nga hi pfunaka i ku tekela ku siva miyananyu yoleyo ya ku biha hi miyanakanyu leyinene. Loko hi yentxa leswo, hi va na hi sivela leswaku miyanakanyu yoleyo yi nga kuli ni ku tlhela yi va ni ntamu lowu swi nga ha kazrataka ku lwisana na wone nakone yi nga hi yentxa hi hamba xidoho lexikulu.—Filp. 4:8; Kol. 3:2; Yak. 1:13-15.

14. I yini swin’wana leswi hi nga swi yentxaka akuva hi tisizrelela ka mindzringo?

¹⁴ I yini swin’wana leswi hi nga swi yentxaka akuva hi tisizrelela ka mindzringo? Hi fanela ku tiyiseka hi ku helela leswaku minkama hinkwayu ha pfuneka loko hi yingiseta milawu ya Yehovha. Minkama yin’wana swi ta djula hi tikazrata ngopfu swinene akuva miyanakanyu yezru, ku navela ni makungu yezru swi fambisana ni ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba. Kambe, loko hi tikazratela ku yentxa leswo hi lani hi nga kotaka ha kone nakunene hi ta nyonxa.

15. Ha yini ku txutxela ku navela lokunene swi ta hi pfuna ku tisizrelela ka mindzringo?

¹⁵ Hi fanela ku txutxela ku navela lokunene. Loko hi dondzra ku ‘hambula leswa ku biha ni ku zrandzra leswa hombe’, hi ta tiyisa ku ­tiyimisela kwezru ka ku yentxa leswinene ni kuva hi nga vi ka swiyimo leswi nga hi yentxaka hi doha. (Amo. 5:15) Ku navela lokunene ku ta hi pfuna ku va lava tiyiki loko hi kumana ni ndzringo wa kukazri lowu a hi ngi ngi sama hi yanakanya leswaku wu nga hi humelela kumbe wa ku a hi nge ti wu sivela.

16. Xana mintizro ya moya yi nga hi pfunisa kuyini kuva hi tsrhama na hi zrindzrile? (Tlhela u vona ni mufoto.)

¹⁶ Hi nga swi kotisa kuyini ku va ni ku navela lokunene? Hi ku va hi tsrhama na hi khomekile hi mintizro ya moya hi lani hi nga kotaka ha kone. Loko hi li mintlhanganwini ya wukriste kumbe ntizro wa nsimu a hi dzringeki hi ku nabyala ku yentxa mintxhumu ya ku biha. Ku hambana ni leswo, hi kulisa ndlela leyi hi swi navelaka ha yone ku yenxta ku zrandzra ka Yehovha. (Mat. 28:19, 20; Heb. 10:24, 25) Loko hi dondzra zritu dzra Xikwembu Nkulukumba ni ku yanakanyisisa ha dzrone hi va na hi kulisa lizrandzru ledzri hi nga na dzrone hi leswi nga swinene ni ku nyenya leswi bihiki. (Yehoš. 1:8; Amaps. 1:2, 3; 119:97, 101) Dzrimuka, Yesu a byele vadondzrisiwa vake a ku: “Yanani mahlweni mi khongota akuva mi nga weli ndzringweni.” (Mat. 26:41) Loko hi heta nkama na hi khongota ka Papayi wezru wa le matilweni, hi va na hi mu nyika mukhandlu wa kuva a hi pfuna nakone hi va na hi tiyisa ndela leyi hi tiyimiseliki ha yone ku mu nyonxisa.—Yak. 4:8.

TSRHAMA NA U ZRINDZRILE

17. He kwini ku tsrana loku ku viki xikazratu ka Petro makhambi manyingi?

¹⁷ Swi nga yentxeka hi swi kota ku hlula hi ku helela ku tsrana ka kukazri loku hi nga ha vaka na kone. Kambe swi nga ha yentxeka swi djula kuva hi lwisana ni ku tsrana kun’wana ku dzringana nkama wa ku leha. Vona xikombiso xa mupostola Petro. A hluliwe hi ku txhava vhanu a va a yala Yesu ku dzringana makhambi mazrazru. (Mat. 26:69-75) A swi tikomba na Petro a hlule ku txhava koloko loko a nyikela wumboni hi xixixi a mahlweni ka Sanedri. (Mint. 5:27-29) Nambitanu, ntsrhaku ka malembe ma nga li mangani “hi ku txhava lava sokiki”, a tsrhike ku da swakuda ni vakriste va matiko swa nkamanyana. (Gal. 2:11, 12) Petro a tlhele a sungula ku txhava. Swi nga yentxeka a nga swi kotanga ku hlula ku txhava vhanu hi la ku heleliki.

18. I yini leswi nga ha yentxekaka hi ku tsrana ka kukazri loku hi nga ha vaka na kone?

¹⁸ Ku fana na Petro, minkama yin’wana swi nga ha djula hi lwisana ni ku tsrana ka kukazri loku a hi yanakanya leswaku hi ku hlulile. Hi xikombiso, makwezru wa kukazri wa xinuna a li: “Ni yime ku hlalela pornografiya kolomu ka 10 wa malembe ntsrhaku, nakone a ni tiyiseka leswaku a xikazratu xolexo a ni xi hlulile. Kambe ku tsrana kwanga a ku fana ni xihazri xa ku leva lexi tumbeliki xi yimela nkama lowunene akuva xi hlasela.” Lexi nyonxisaka hi leswaku a nga godolanga. A xiye leswaku swi djula kuva a tikazrata siku ni siku akuva a hlula xikazratu xolexo, kumbexana a wuton’wini byake hinkwabyu ka xiyimu lexi xa misava. A yentxa hinkwaswu leswi a nga swi kotaka akuva a fambela kule ni pornografiya nakone nsati wake ni vakulu va bandla dzrake va mu pfuna ngopfu swinene.

19. Hi nga yentxa yini akuva ku tsrana ka kukazri loku hi kalaka hi nga si na ku hlula ku nga hi dohisi?

¹⁹ Hi nga yentxa yini akuva a ku tsrana ka kukazri loku hi kalaka hi nga si na ku hlula ku nga hi dohisi? Hi fanela ku yentxa leswi Yesu a hlayiki leswaku hi fanela ku swi yentxa, yene a te: “Tsrhamani na mi zrindzrile.” Nambiloko u titwa na u tiyile, tama u fambela kule ni mintxhumu kumbe swiyimo leswi nga ku yentxaka u doha. (1 Kor. 10:12) Tama u yentxa mintxhumu leyi ku pfuniki ku lwisana ni ku tsrana kwaku. “Yentxani hinkwaswu leswi mi nga swi kotaka” akuva minkama hinkwayu mi tivonela ku nga weli ndzringweni.—2 Pet. 3:14.

MABINDZRU YA KU VA HI TSRHAMA NA HI ZRINDZRILE

20-21. (a) He wani mabindzru lawa hi taka ma kuma loko hi tsrhama na hi zrindzrile akuva hi nga weli ndzringweni? (b) Loko hi hamba xiyenge xezru, i yini leswi Yehovha a taka hi yentxela swone? (2 Vakorinte 4:7)

²⁰ Hi nga tiyiseka leswaku swi pfuna ngopfu swinene kuva hi tsrhama na hi zrindzrile akuva hi nga weli ndzringweni. Loko hi doha hi nga tinyonxisa swa nkamanyana kambe loko hi hanya hi ku landzra ku zrandzra ka Yehovha hi ta nyonxa ngopfu swinene. (Heb. 11:25; Amaps. 19:8) Hikusa hi hambiwe kuva hi hanya hi ku landzra tindlela ta Xikwembi Nkulukumba. (Gen. 1:27) Loko hi hanya hi ndlela leyi nyonxisaka Yehovha hi ta va ni lipfalu ledzri basiki nakone siku dzrin’wana hi ta hanya hi lani ku nga helikiki.—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Yud. 20, 21.

²¹ I ntiyiso leswaku, “a mizri a wu na ntamu”. Kambe leswo a swi hlayi swone leswaku a hi yentxi ntxhumu mayelanu ni ku tsrana koloko. Yehovha a tsrhama na a lulamele ku hi nyika ntamu lowu hi wu vilelaka. (Dondzra 2 Vakorinte 4:7.) Xiya leswaku a ntamu lowu tlulaka lowu tolovelekiki wu pfa hi ka Xikwembu Nkulukumba. Kambe a ntamu lowu tolovelekiki, ku nga ntamu lowu pfaka hi kola ka ku tikazrata loku hi ku yentxaka siku ni siku akuva hi nga weli ndzringweni, i wutiyanguleli byezru akuva hi tama hi va na wone. Loko hi hamba xiyenge xezru, hi nga tiyiseka leswaku Yehovha a ta swi hlamula swikhongoto swezru swa ku hi yengeselela ntamu loko swi vileleka. (1 Kor. 10:13) Ina, hi ku pfuniwa hi Yehovha hi nga swi kota ku tsrhama na hi zrindzrile akuva hi nga weli ­ndzringweni.