1-2. a) Xana Pawulo a a li ka xiyimu xini loko a tsralela papela vamakwavu va le Efesa? b) Xana he swini swivutiso leswi hi taka swi kambisisa?

 NAMBILOKO a pfaleliwile djele, mupostola Pawulo a yentxe hinkwaswu akuva a tiyisa vamakwavu. Leswi a swi nga koteki akuva a va pfuxela hi ku kongoma, yene a tsrale mapapela. Dzrin’we dzra wone i papela ledzri a dzri tsraleliki bandla dzra Vaefesa kolomu ka 60 kumbe 61 N.Y.—Efe. 1:1; 4:1.

² Ka 10 wa malembe ntsrhaku, Pawulo a a hete nkama wunyingi ni vamakwavu va le Efesa, na va zrezra ni ku dondzrisa madzrungula lamanene. (Mint. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Yene a a va zrandzra ngopfu vamakwavu nakone a a djula ku va pfuna leswaku va tama va dumbeka ka Yehovha. Kutani ha yini Pawulo a va tsralele papela na a khanela hi munyama ni livaningu? Nakone hi nga dondzra yini ka swilayu leswi a swi nyikeliki? A hi voneni tinhlamulo ta swivutiso leswi.

KU HUMA MUNYAMENI KU YA KA LIVANINGU

3. He wani mazritu lawa Pawulo a ma tizrisiki ka papela ledzri a dzri tsraleliki Vaefesa?

³ Pawulo a tsralele Vaefesa mazritu lawa: “Mi sama mi fana ni munyama, kambe swoswi mi fana ni livaningu.” (Efe. 5:8) Lani Pawulo a khanele hi ku hambana ka munyama ni livaningu akuva a kombisa ndlela leyi Vaefesa a va txintxe ha yone. A hi voneni leswaku ha yini Pawulo a hlaye leswaku Vaefesa a va fana ni “munyama”.

4. Xana Vaefesa a va li ka munyama hi tlhelo dzra moya hi ndlela yini?

⁴ Wukhongoti bya madzrimi. Na va nge si va vakriste, vamakwezru va le Efesa a va pfumela ka tidondzro ta madzrimi ta  wukhongoti nakone a va kholwa ka masalamusi. A doropeni dzra le Efesa a ku ni tempele dzra xikwembu xa Vagriki, Artemisi. Vanhu vanyingi a va vona mbangu lowo wu xwenge ngopfu ka 7 wa mimbangu leyi a yi li kone a misaveni hinkwayu. Vhanu a va ya ka tempele ledzro akuva va ya gandzrela swikwembu swavu. Nakone ku hambana ni ku xavisa swifaniso swa xikwembu Artemisi, a swi nghenisela vhanu mali yinyingi. (Mint. 19:23-27) Handle ka leswo, a doropa ledzri a dzri tiviwa ngopfu hi ku yentxa masalamusi.—Mint. 19:19.

5. Xana Vaefesa a va li munyameni ka ndlela leyi a va hanya ha yone hi ndlela yini?

⁵ Ku tikhoma hi ndlela ya ku biha. Vhanu va le Efesa a va tikhoma hi ndlela ya ku biha nakone a va nga na tingana. Ku vulavula swa ku huma ndleleni a swi tolovelekile ku nga li ntsena ka masinema kambe ni ka mintlhanganu ya wukhongoti. (Efe. 5:3) Vaefesa va ve lava “va kalaka va nga ha na tingana”, leswi hi ku kongoma swi hlayaka leswaku “ku kala va nga ha vaviseki”. (Efe. 4:17-19) Na va nge si dondzra hi Yehovha va tiva leswinene ni swa ku biha, lipfalu dzravu a dzri nga va kazrati loko va yentxa mintxhumu ya ku biha. Nakone a va nga kazrateki hi leswaku leswi va swi yentxaka swa mu khunguvanyisa Yehovha kumbe im-him. Ku ve hi mhaka leyo Pawulo a hlayiki leswaku “a miyanakanyu yavu yi le munyameni nakone va tsravukane ni wutomi lebyi pfaka ka Xikwembu Nkulukumba”.

6. Ha yini Pawulo a hlaye leswaku Vaefesa swoswi va fana ni “livaningu”?

⁶ Kambe lexi nyonxisaka hi leswaku Vaefesa van’wana va humile munyameni. Pawulo a hlaye leswaku ‘swoswi va fana ni livaningu hi leswi va lumbaka Hosi’. (Efe. 5:8) Va hlawule ku hanya hi Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba ledzri a dzri fana ni livaningu, ledzri a dzri va kongomisa. (Amaps. 119:105) Vaefesa lava va tsrhike hinkwaswu leswi a swi fambisana ni wukhongoti bya madzrimi ni ku tikhoma hi ndlela ya ku biha. Vone va ve ‘vayetiseli va Xikwembu Nkulukumba’ Nakone va yentxe hinkwaswu akuva va tizrela Yehovha hi mbilu hinkwayu ni ku mu nyonxisa.—Efe. 5:1.

7. Xana xiyimu xezru xi fana ni xa vakriste va le Efesa hi ndlela yini?

 ⁷ Swa fana ni ka hine, ndlela leyi a hi tikhoma ha yone ni ka wukhongoti lebyi a hi li ka byone na hi nga si dondzra Bibele, a yi kombisa leswaku hi le munyameni. Van’wana vezru a hi patseka ka ku tlangela maferiyadu ya wukhongoti bya madzrimi, nakone van’wana vezru a va tikhoma hi ndlela ya ku biha. Kambe ntsrhaku ka loko hi dondzre hi milawu ya Yehovha mayelanu ni swa swinene ni swa ku biha hi txintxile. Hi sungule ku hanya hi ndlela leyi Yehovha a yi djulaka, kutani leswo swi hi tisele mihandzru leyinene. (Eza. 48:17) Swoswi, hi fanela ku lwisana ni swikazratu swa kukazri. Hi fanela ku yentxa hinkwaswu akuva hi fambela kule ni munyama lowu hi wu tsrhikiki, hi tama hi “hanya ku fana ni vhanu lava nga livaningwini”. Kambe hi nga swi yentxisa kuyini leswo?

FAMBELA KULE NI MUNYAMA

8. Hi ku ya hi Vaefesa 5:3-5, hi fanela ku fambela kule ni yini?

⁸ Dondzra Vaefesa 5:3-5. Akuva va fambela kule ni munyama, Vaefesa a va fanela ku yala xiyentxo xin’wana ni xin’wana lexi a xi ta khunguvanyisa Yehovha. Leswo a swi nga patsri ntsena ku tikhoma hi ndlela ya ku biha hi tlhelo dzra tinkuku kambe a swi patsra ni ku bula hi swone. Pawulo a dzrimuxe vakriste va le Efesa leswaku a va fanela ku fambela kule ni mintxhumu yoleyo loko va djula ku kuma “Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba lowu fumiwaka hi Kriste”.

9. Ha yini hi fanela ku fambela kule ni ntxhumu wun’wana ni wun’wana lowu fambisanaka ni ku tikhoma ka ku biha hi tlhelo dzra tinkuku?

⁹ Na hine hi fanela ku tivonela akuva hi nga patsreki ka “mintxhumu leyi kalaka yi nga pfuni ntxhumu leyi lumbaka munyama”. (Efe. 5:11) A ntiyiso hi leswaku loko mhunu a vona, a yingiseta kumbe a khanela mintxhumu ya ku biha, swi kumeka swi nabyalile kuva a yi yentxa. (Gen. 3:6; Yak. 1:14, 15) A tikweni dzra kukazri vamakwezru va vumbe ntlawa ka maredi sosiyali akuva va hamba va bula, a ku sunguleni a va bula hi mintxhumu ya moya. Kambe lexi vavisaka, hi ku famba ka nkama va sungule ku bula hi mintxhumu ya ku biha. Vamakwezru van’wana va hlaya leswaku swi sukele kolanu akuva va tikhoma hi ndlela ya ku biha hi tlhelo dzra tinkuku.

10. Xana Sathana a zama ku hi kanganyisa hi ndlela yini? (Vaefesa 5:6)

¹⁰ Misava ya Sathana yi dzringisa ku hi kanganyisa minkama hinkwayu, hi ku hi byela leswaku leswi Yehovha a liki swi bihile nakone a swi basanga yi li hi swone swi nga swinene. (2 Pet. 2:19) Man’we ya maqhinga lawa Sathana a ma tizrisaka ku sukela khale i ku pfilunganyisa vhanu leswaku va nga swi tivi leswi bihiki ni leswi nga swinene. (Eza. 5:20; 2 Kor. 4:4) Xileswo, mafilme manyingi, minongonoko ya matelevhizawu ni mapajina manyingi ya internet ma kombisaka mintxhumu leyi lwisanaka ni milawu ya Yehovha ya ku lulama! Sathana a zama ku hi kholwisa leswaku a swiyentxo leswi kalaka swi nga basanga leswi tolovelekiki namunhla swa yamukeleka nakone a swi nge hi vavisi.—Dondzra Vaefesa 5:6.

11. Xana mfambu wa Angela wu swi kombisa hi ndlela yini leswaku hi fanela ku landzra xilayu lexi nga ka Vaefesa 5:7? (Tlhela u vona mufoto.)

¹¹ Sathana a djula leswaku hi va ni vanghanu lava taka kala va nga hi kutxi ku yentxa ku zrandzra ka Yehovha. Ku ve hi mhaka leyi Pawulo a beke ndleve Vaefesa, a ku: “Mi nga vi vanghanu ni lava va lwisanaka ni ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba.” (Efe. 5:7) Hine namunhla hi fanela ku tivonela ku tlula vamakwezru va le Efesa. Swi tolovelekile kuva hi heta nkama ni vhanu ku nga li ntsena hi xivizri  kambe ni ka maredi sosiyali, ku nga leswi Vaefesa a va nga swi yentxi. Angela, a lweyi a tsrhamaka Ásia, a gungule leswaku maredi sosiyali ma nga va ni khombo swinene. Yene a li: “Swi fana ni ntlhamu lowu u kalaka u nga wu voni loko wu ku phasa. Ni tlhasele lakakuva ni nga swi voni ku li mhaka ku va ni vanghanu lava kalaka va nga yi hloniphi milawu ya Bibele. Hi ku famba ka nkama ni sungule ku vona na swi nga bihanga ku va ni mahanyela ya ku kala ma nga mu nyonxisi Yehovha.” Lexi nyonxisaka, vakulu va mu kombe lizrandzru nakone va mu pfune kuva a txintxa. Yene a ya mahlweni a ku: “Swoswi ni tata miyanakanyu yanga hi mintxhumu ya moya, ku nga li leswi ni swi vonaka ka maredi sosiyali.”

12. I yini lexi taka hi pfuna ku tama hi tizrisa milawu ya Yehovha ya leswa ku lulama ni leswa ku biha?

¹² A hi fanelanga hi kanganyisiwa hi mayanakanyela ya misava ya leswaku ku tikhoma hi ndlela ya ku biha swa yamukeleka. Ha swi tiva leswaku leswo i madzrimi. (Efe. 4:19, 20) Xileswo, a swi ta va swinene kuva hi tivutisa leswaku, Xana na tivonela akuva ni nga titlhanganisi na swi nga vileleki ni vatizrikulozri, vadondzrikulozri kumbe vhanu van’wana lava kalaka va nga yi hloniphi milawu ya Yehovha ya ku lulama? Xana ni ni xixixi xa ku yimelela milawu ya Yehovha nambiloko van’wana va nga yi twisisi kumbe va nga pfumelelani na yone? Hi lani 2 Timotewu 2:20-22 yi kombisaka ha kone, hi fanela ku va ni wuxiyaxiya loko hi hlawula vanghanu ndzreni ka bandla. I swinene ku dzrimuka leswaku a hi hinkwavu ndzreni ka bandla va taka hi pfuna ku tama hi dumbeka ka Yehovha.

TAMANI MI FANA “NI VANA VA LIVANINGU”

13. Swi tlhamuxela yini ku tama hi fana ni “vana va livaningu”? (Vaefesa 5:7-9)

¹³ Pawulo a kutxe vakriste va le Efesa ku nga li ntsena kuva va fambela kule ni munyama kambe akuva va ya ‘mahlweni va hanya ku fana ni vhanu lava nga livaningwini’. (Dondzra Vaefesa 5:7-9.) Xana leswo swi tlhamuxela yini? Hi ku kongoma swi tlhamuxela leswaku hi fanela ku tikhoma swanga vakriste ka swiyimu hinkwaswu. Yin’we ya tindlela ta ku yentxa leswo i ku dondzra Bibele hi ku pfuniwa hi mabuku ya nhlengeletanu. Handle ka  leswo hi fanela ku tsrhamela ku yanakanya hi xikombiso ni tidondzro ta Yesu, “livaningu dzra misava”.—Yoh. 8:12; Amapr. 6:23.

14. Xana moya wa ku xwenga wu hi pfuna hi ndlela yini?

¹⁴ Swi vilela moya wa ku xwenga akuva hi tama hi va “vana va livaningu”. Ha yini? Hikusa swa kazrata ku tikhoma hi ndlela leyi basiki ka misava leyi hi hanyaka ka yone. (1 Tes. 4:3-5, 7, 8) A moya wa ku xwenga wu ta hi pfuna ku lwisana ni mayanakanyela ya misava, ku patsra ni tidondzro ta filozofiya ni mavonela ya misava leyi lwisanaka ni ku zrandzra ka Yehovha. A moya wa ku xwenga wu ta tlhela wu hi pfuna ku yentxa “mintxhumu hinkwayu leyinene, ya ku lulama”.—Efe. 5:9.

15. Hi nga kuma moya wa ku xwenga hi tindlela tini? (Vaefesa 5:19, 20)

¹⁵ Ndlela yin’wana leyi nga hi pfunaka ku kuma moya wa ku xwenga i xikhongoto. Yesu a hlaye leswaku Yehovha a ta “nyika moya wa ku xwenga lava va mu kombelaka”. (Luk. 11:13) Handle ka leswo, loko hi dzrumisa Yehovha a mintlhanganwini hi kuma moya wa ku xwenga. (Dondzra Vaefesa 5:19, 20.) Nkutxetelo lowunene lowu moya wa ku xwenga wu nga na wone wu hi pfuna ku hanya hi ndlela leyi nyonxisaka Xikwembu Nkulukumba.

16. I yini xi taka hi pfuna ku teka swiboho leswinene? (Vaefesa 5:10, 17)

¹⁶ Loko hi djula ku teka xiboho xa lisima swinene, hi fanela ku tivutisa leswaku he swini leswi a nga ku zrandzra ka Yehovha hi tlhela hi hanya hi ku pfumelelana na swone. (Dondzra Vaefesa 5:10, 17.) Nkama lowu hi kumaka minsinya ya milawu ya Bibele leyi tizraka ka xiyimu xezru, swo fana ni loko hi kume leswi Yehovha a swi pimisaka hi mhaka leyo. Xileswo, loko hi tizrisa minsinya ya milawu ya Bibele hi kota ku teka swiboho leswinene.

17. Hi nga tizrisa nkama wezru hi wutlhazri hi ndlela yini? (Vaefesa 5:15, 16) (Tlhela u vona mufoto.)

¹⁷ Pawulo a tlhele a kutxa vamakwavu va le Efesa akuva va wu tizrisa ha hombe nkama wavu. (Dondzra Vaefesa 5:15, 16.) “Sathana”, a djula leswaku hi khomeka hi mintxhumu  ya misava leyi lakakuva hi nga ha wu kumi nkama wa ku gandzrela Yehovha. (1 Yoh. 5:19) Na a nga swi xiyi, mukriste a nga ha sungula ku beka miyanakanyu yake ka mali, ka tidondzro kumbe ntizro a matsrhan’wini ya ku djuletela mikhandlu ya ku tizrela Yehovha hi ndlela leyi yengetelekiki. Loko leswo swi yentxeka swi nga kombisa leswaku a sungule ku yanakanya ku fana ni misava. I ntiyiso leswaku mali, tidondzro, ntizro kumbe mintxhumu leyi vonekaka a a swi bihanga, kambe leswo a swi fanelanga swi va mbangwini wa ku sungula a wuton’wini byezru. Loko hi djula ku tama hi va “vana va livaningu” hi fanela ku “wu tizrisa hi ndlela leyinene nkama”, na hi beka miyanakanyu ka leswi nakunene swi nga swa lisima.

18. I yini leswi Donald a swi yentxiki akuva a wu tizrisa ha hombe nkama wake?

¹⁸ Djuletela mikhandlu ya ku tizrela Yehovha hi ndlela leyi yengetelekiki. Hi leswi swi yentxiwiki hi Donald, lweyi a tsrhamaka Djoni. Yene a li: “Ni yanakanyisise hi leswi a ni swi yentxa a wunton’wini kutani ni hamba xikhongoto ka Yehovha hi mbilu yanga hinkwayu ni kombela leswaku a ni pfuna ku yentxa leswi yengetelekiki ka wutizreli byanga. Ni tlhele ni kombela kuva a ni pfuna ku kuma ntizro wa ku tihanyisa lowu a wu ta ni pfuna ku yentxa leswi yengetelekiki a ntizweni wa ku zrezra. Hi mpfunu wa Yehovha leswo swi kotekile. Ku sukela kolanu, mine ni nsati wanga hi nghenele ntizro wa nkama hinkwawu.”

19. Hi nga tama hi fana ni “vana va livaningu” hi ndlela yini?

¹⁹ Papela ledzri Pawulo a dzri tsraleliki vakriste va le Efesa dzri va pfune ku tama va dumbeka ka Yehovha, nakone papela ledzro ledzri huhuteliwiki dzri nga hi pfuna namunhla. Hi lani hi swi voniki ha kone dzri nga hi pfuna ku hlawula vanghanu ni ndlela ya ku hungata. Nakone dzri hi kutxa ku dondzra Bibele minkama hinkwayu akuva livaningu dzra ntiyiso dzri tama dzri hi kongomisa a wuton’wini byezru. Dzri tlhela dzri kombisa lisima dzra moya wa ku xwenga lowu hi pfunaka ku va ni matsrhamela lamanene. Loko hi tizrisa leswi Pawulo a swi tsraliki swi ta hi pfuna akuva hi teka swiboho swa wutlhazri leswi taka hi pfuna ku fambisana ni ku zrandzra ka Yehovha. Ku yentxa leswo swi ta hi pfuna kuva hi fambela kule ni munyama hi tlhela hi famba a livaningwini!