1922—Ku Khaluta Dzana Dzra Malembe
‘XIKWEMBU NKULUKUMBA lwa hi nyikaka ku hlula hi . . . Yesu Kriste.’ (1Ko 15:57) Ledzri ku ve tsralwa dzra lembe dzra 1922. Mazritu lawa a ma dzrimuxa Swidondzri swa Bibele leswaku Yehovha a a ta swi hakela hi leswi a swi tama swi dumbeka. Yehovha a xi hetisisile xidumbiso lexo loko hi lembe ledzro a tovokise vazrezri lavayani va nkhinkhi hi kuva pfuna kuva va ti-imprimirela mabuku ni ku tizrisa radiyu a ntizrweni wa ku zrezra madzrungula ya Mfumu. Nakone loko lembe dzri ya dzri famba, Yehovha a tlhele a tovokisa vhanu vake hi ndlela yin’wana. Swidondzri swa Bibele swi hlengeletanile ka nhlengeletanu leyikulu leyi kalaka yi nga dzrivaleki a Ponto Cedro, Ohio, Estados Unidos. Leswi yentxekiki ka nhlengeletanu leyo swa ha khumba nhlengeletanu ya Yehovha hi ndlela ya kukazri ku ta tlhasela namunhla.
“KUNGU DZRA KU HLAMALISA”
Loko hi ya hi zrezra a hi ya hi vilela mabuku lama yengetelekiki. Vamakwezru a Betele dzra Brooklyn a va imprimira marevhixta kambe a ka ha hakeliwa tikomponi ta kukazri akuva ti imprimira mabuku, kambe a tikomponi leto a ti txhuka ti hlwela ku nyikela mabuku, kutani leswo a swi hingeleta ntizro wa ku zrezra. Kutani makwezru Rutherford a vutise makwezru Robert Martin, lweyi a a zrangela ntizro wa ku imprimira, leswaku kumbexana ku nga vani ndlela ya leswaku hi ti-imprimirela mabuku.
Makwezru Martin a te: “A kuli kungu dzra ku hlamalisa, hikusa leswo a swi tlhamuxela kuva hi djula mitxhini leyikulu ni mbangu wa ku imprimirela ka wone, lani a ku ta hambiwa ntizro hinkwawu wa ku imprimira mabuku.” Kutani vamakwezru va lugare mbangu lowu a wu kumeka kusuhi ni xitaratu xa Concórdia, número 18, a Brooklyn, nakone va xave mitxhini ni switizro hinkwaswu leswi a swi vileleka.
Kambe van’wana a va pimisa leswaku hinkwaswu leswo a swi li swa mahala. Muzrangeli wa komponi leyi a yi hi imprimirela mabuku a pfuxele mbangu lowo, kutani a ku: “Hi lava va mutuma, va nga ni mitxhini hinkwayu ya xiyimu xa le henhla, kambe a nga kone ni mun’we a kotaka ku yi tizrisa. Ndzreni ka 6 wa tihweti hinkwaswu swi ta va na swe hohlo.”
Makwezru Martin a te: “Hi ndlela ya kukazri leswo a swi twala, kambe a a dzrivalile leswaku hi ni Hosi, nakone yone nkama hinkwawu yi na hine.” Makwezru Martin a a tiyisile. Hi nkamanyana, vamakwezru kutani a va imprimira 2.000 wa mabuku hi siku.
KU ZREZRELA VHANU VANYINGI HI KU TIZRISA RADIYU
Handle ka ku imprimira mabuku, vhanu va Yehovha va sungule ku tizrisa ndlela leyimpswha ya ku
zrezra— ku nga ku tizrisa radiyu. Hi sonto, 26 ka Fevhereru wa 1922, Makwezru Rutherford a beke wukaneli bya ku sungula ka radiyu. Wukaneli lebyo a byi ni nhlokomhaka leyi liki “Magidigidi Ya Vhanu Lava Hanyaka A Va Nge Ti Fa Ni Siku Ni Dzrin’we”, ka xititxhi xa radiyu KOG, a Los Angeles, Califórnia, Estados Unidos.Kolomu ka 25.000 wa vhanu va yingisetile nongonoko lowo. Van’wana va patsre ni ku tsrala mapapela na va khensa makwezru Rutherford. Dzrin’we dzra mapapela lawo dzri tsraliwe hi Willard Ashford, wa le Santa Ana, Califórnia. A kulungele wukaneli bya makwezru Rutherford, hi ku hlaya leswaku a byi “nyonxisa byi tlhela khumba mbilu”. A tlhele a ku: “Loko a ku nga li radiyu, leswi ni vabyeliwaka hi vhanu vazrazru lani kaya, a swi nge ti koteka kuva ni ya yingiseta wukaneli lebyiya nambi loko a bye bekeliwa kola kusuhi ni kaya.”
Ka mavhiki lama landzreliki ku bekiwe wukaneli byin’wana ka radiyu. A Xihondzro Xa Ku Zindzra xa hlaye leswaku ku ya tlhasela ku heleni ka lembe ledzro, “kolomu ka 300.000 wa vhanu va yingisetile a dzrungula dzra Mfumu hi ku tizrisa radiyu”.
Leswi vhanu vanyingi a va yamukela dzrungula, a Swidondzri swa Bibele swi teke xiboho xa ku hamba xititxhi xa radiyu a Ilha Staten, kusuhi ni Betele dzra Brooklyn. Ka malembe lama landzreliki a xititxhi lexo xa radiyu xa WBBR, xi tizrisiwe ngopfu swinene hi Swidondzri swa Bibele akuva ku zrezriwa madzrungula lamanene ya Mfumu.
“ADV”
A Xihondzro Xa Ku Zrindzra xa 15 ka Junyu wa 1922 xi tivise leswaku a ku ta hambiwa nhlengeletanu leyikulu a Ponto Cedro, Ohio, hi masiku ya 5 ku ya ka 13 ka Setembru wa 1922. A Swidondzri swa Bibele swi nyonxe ngopfu nkama swi nga tlhasa mbangwini lowo.
Ka wukaneli byake bya ku sungula, makwezru Rutherford a byele vayingiseti a ku: “Na tiyiseka leswaku a Hosi yi ta . . . tovokisa nhlengeletanu leyi, nakone ku ta nyikeliwa wumboni hi ndlela leyikulu leyi nga samiki yi voniwa a misaveni hinkwayu.” A swikaneli ka nhlengeletanu leyo hi ku phindaphinda swi kutxe vamakwezru akuva va patsreka a ntizrweni wa ku zrezra.
Hi Wawuntlhanu, 8 ka Setembru, kolomu ka 8.000 wa vhanu a va tate mbangu wa nhlengeletanu na va lavisele ku yingela wukaneli lebyi a byi ta bekiwa hi makwezru Rutherford. A va yimele
leswaku va twa a ntlhamuxelo wa “ADV” ku nga mazritu lawa a ma tsraliwa ka swizrambu. Loko va ya va tsrhama mimbangwini yavu, swi nga yentxeka van’wana va vone lona ledzri a dzri tsrondzriyeliwile henhla ka palku, Arthur Claus, lweyi a sukeliki Tulsa, Oklahoma Estados Unidos da América, a ya a nhlengeletanwini leyo a tlhase a tsrhama ka mbangu lowu a swi koteka ku yingiseta ha hombe a wukaneli, swanga hi leswi a nkameni lowo a ku nge na switizrisiwa swa mpfumawulo.“A hi yingiseta ha hombe leswi a a swi hlaya”
Akuva ku nga hingalateki mhunu, a mufambisi wa ntlhanganu a tivise leswaku hi nkama wa wukaneli bya makwezru Rutherford, a ku nge te pfumeleliwa lava xweliki leswaku a nghena a mbangwini luwani. Kutani hi 9:30, makwezru Rutherford a sungule hi ku tsrhaha mazritu ya Yesu lama kumekaka ka Matewu 4:17 lama liki: “A Mfumu wa matilo wu le kusuhi.” Loko a kanela hi ndlela leyi vhanu a va ta tiva ha yone Mfumu, a hlaye leswi: “Yesu Kriste a hlaye hi ku kongoma leswaku a masikwini ya ku ta kwake a a ta yentxa leswaku ku va ni ntsrhovelo wa vhanu vake, nakone ka ntsrhovelo lowo a a ta hlengeleta lava nga va ntiyiso ni lava ku dumbeka.”
Makwezru Claus, lweyi na yene a a li kone ka ntlhanganu lowo a te: “A hi yingiseta ha hombe leswi a a swi hlaya.” Na a nga swi yimelanga, Arthur a sungule ku va a nga ti yingeli ha hombe nakone a sindzriseke kuva a huma nambi leswi a a swi tiva leswaku a a nge he te pfumeleliwa kuva a nghena.
Ntsrhaku ka loko a humile, hi nkamanyana a sungule ku ti yingela ha hombe. Loko a ku awa tlhela a yingele na ku biwa mavoko kutani a sungula ku djula ku tiva leswaku a ma beliwa yini. A a tiyimisele nambi ku khwela henhla ka yindlu loko swi koteka akuva a ta kota ku yingiseta mahetelela ya wukaneli lebyo bya ku nyonxisa. Makwezru Claus, lweyi a a ni 23 wa malembe a nkameni lowo, a kume ndlela ya ku khwela a henhla ka yindlu, leswi a majanela a ma pfuliwile a xiye leswaku a mbangwini lowo “a swi koteka ku byi yingela ha hombe a wukaneli”.
Kambe Arthur a a nga li wuswake. Van’we va vanghanu vake na vone a va li henhla ka yindlu. Mun’we kwavu, ku nga Frank Johnson, a mu vutisile a ku: “U ni mukwa wa ku tsrema ha hombe lanu?”
Arthur a hlamula a ku: “Ina ni na wone.”
Hi loko Frank a ku: “Phela wene u nhlamulu ya swikhongoto swezru. Wa wu vona ntxhumu lowu tsrondzriyeliwiki lani? I lona ledzri gongondzreliwiki ka swipikiri. Yingiseta ha hombe leswi taka hlayiwa hi muyavanyisi. * Loko a ku: ‘Zrezrani, zrezrani!’, tsrema mapindzra lawa ya mune.”
Xileswo, Arthur a zreye ndleve na a tamele mukwa. Na ku nge kungani makwezru Rutherford a tlhase lani a wukaneli byake a byi hisa kone, na a nyonxile a tlhela a va ni nkhinkhi swi nga yentxeka makwezru Rutherford a hlaye hi zritu dzra ku tlakuka a ku: “Tiyani n’wine timboni ta ntiyiso ta Hosi, yanani mahlweni mi lwa ku ya tlhasa loko hinkwaswu leswi lumbaka Babilona swi helisiwa, zrezrani zritu a mimbangwini hinkwayu, a misava yi fanela ku swi tiva leswaku Yehovha i Xikwembu Nkulukumba, nakone Yesu Kriste i Hosi ya tihosi, ni Mufumi wa vafumi! Ledzri i siku ledzrikulu ku hinkwawu. Vonani, a Hosi ya fuma, n’wine mi vatwalisi va Mfumu wa yone, xileswo zrezrani, zrezrani, zrezrani, Hosi ni Mfumu wa yone!”
Arthur a dzrungule leswaku yene ni vamakwezru lavan’wana va tsreme mapindzra kutani a lona dzri nalavuka hakatsrongokatsrongo. Kutani a ku tsraliwe mazritu lama liki: “Zrezrani Hosi ni Mfumu wa yone” ku nga mazritu lawa hi xinghiza a ma gomisiwile ma va ADV.
NTIZRO WA LISIMA
A nhlengeletanu leyikulu a Ponto Cedar yi pfune vamakwezru akuva va beka miyanakanyu yavu ka ntizro wa lisima ngopfu, ku nga ku zrezra madzrungula ya Mfumu, nakone lava a va ni mbilu ya ku swi zrandza va patsreke ngopfu ka ntizro lowo. Mun’we lweyi a a li kolportor (leswi swoswi swi vitaniwaka phayona) wa le Oklahoma, Estados Unidos da América, a tsrale leswi: “Hi zrezra mbangwini lowu ku nga ni vhanu vanyingi lava tizraka a migodini ya makhala nakone i swisiwana.” A hlaye leswaku minkama yinyingi loko vhanu va yingela dzrungula ledzri nga ka revhixta A Idade de Ouro, “a vo sungula ku dzrila”. A tlhela a ku: “I tovoko dzrikulu ku txhavelela vhanu volavo.”
Swidondzri leswiyani swa Bibele swi vone lisima dzra mazritu ya Yesu lama kumekaka ka Luka 10:2 lama liki: “A ku tsrhovela i kukulu, kambe a vatizri i vatsrongo.” A ku heleni ka 1922, a va tiyimisele kuva va nga yimi ku zrezra madzrungula ya Mfumu a misaveni hinkwayu.
^ Minkama yin’wana makwezru Rutherford a a vitaniwa “Muyavanyisi” hikusa a ke a tizra swanga muyavanyisi a Missouri, Estados Unidos da América.