NHLOKOMHAKA YA XIDONDZRO 38
Kombisa Leswaku Wa Dumbeka
‘Lwe wa mbilu ya ku dumbeka a fihla timhaka.’—PR 11:13.
LISIMU 101 A Hi Tizreni Hi Ntwananu
NKATSRAKANYU WA LESWI TAKA DONDZRIWA *
1. Hi nga swi tivisa kuyini leswaku mhunu wa kukazri awa dumbeka?
MHUNU lweyi a dumbekaka a hetisisa leswi a swi dumbisaka nakone minkama hinkwayu a khanela ntiyiso. (Ps 15:4) Vhanu vambeni va swi tiva leswaku va nga mu dumba. Na hine hi djula leswaku vamakwezru va hi vonisa xileswo. Hi nga yentxa yini akuva vamakwezru va hi dumba?
2. Hi ta bula ha yini ka xidondzro lexi?
2 A hi fanelanga hi sindzrisa van’wana kuva va hi dumba, kambe hi fanela ku kombisa leswaku hi vhanu lava dumbekaka. Van’wana va hlaya leswaku ku dumbeka ku nga fanisiwa ni mali. Swa kazrata ku kholwisa mhunu leswaku wa dumbeka, kambe swa nabyala ku va a nga ha ku dumbi. Handle ka ku ganaganeka hi nga mu dumba Yehovha minkama hinkwayu hikusa ‘a dumbekile mintizrweni yakwe hinkwayu’. (Ps 33:4) Nakone Yehovha a djula leswaku hi mu yetisela. (Ef 5:1) A hi voneni swikombiso swa malandzra ya kukazri ya Yehovha ya khale lawa ma kombisiki leswaku ma dumbeka. Nakone hi ta tlhela hi vona ntlhanu wa matsrhamela lawa ma ta ka hi pfuna kuva vhanu lava va nga dumbiwaka.
SWIKOMBIXO LESWI NGA HI PFUNAKA KUVA VHANU LAVA NGA DUMBIWAKA
3-4. Xana muprofeta Daniyele a swi kombise hi ndlela yini leswaku i mhunu lweyi a nga dumbiwaka nakone hi fanela ku tivutisa yini?
3 Muprofeta Daniyele a hi bekele xikombiso lexinene xa kuva mhunu lweyi a nga dumbiwaka. Nambileswi a a li xikazrawa a Babilona, a yentxe leswaku vhanu va ku tala va mu dumba. Vhanu va ye va mu dumba ngopfu loko Yehovha a mu pfune ku tlhamuxela lozro dzra hosi ya Babilona. Ntsrhakunyana, Daniyele a a fanele ku byela hosi leswaku yi khunguvanyise Yehovha, ndzrava leyo a yi nga li yinene ka hosi. Leswo a swi djula xixixi, hikusa Hosi leyo a yi leva. (Dn 2:12; 4:20-22, 25) Ntsrhaku ka malembe manyingi, Daniyele a tlhele a swi kombisa leswaku i mhunu lweyi a nga dumbiwaka. A tlhamuxele hahombe mazritu lawa ma tsraliwiki a khumbini dzra yindlu ya hosi a Babilona. (Dn 5:5, 25-29) Ntsrhaku, hosi Dariyosi lwe wa Mumeda ni malandzra yake va swi vonile leswaku Daniyele a a ni ‘moya lowunene’. Hinkwavu va pfumelile leswaku Daniyele ‘afa a dumbeka, afa ku nge na xihono kumbe nandzru ku yene’. (Dn 6:3, 4) Phela nambi ku li vazrangeli lava a va nga mu tizreli Yehovha va swi vonile leswaku Daniyele a a dumbeka.
4 Na ha ha ni xikombiso xa Daniyele a miyanakanywini, swi nga va swinene ku tivutisa xileswi: ‘Xana lava kalaka va nga li timboni va ni tivisa kuyini? Xana va ni vona na ni li mhunu lweyi va nga mu dumbaka nakone a hetisisaka wutiyanguleli byake?’ Ha yini swi li swa lisima ku tihamba swivutiso leswi? Hikusa loko vambeni va hi dumba va ta dzrumisa Yehovha.
Nehemiya a hlawule vavanuna va kukazri akuva va lulamisa timhaka ta kukazri ta lisima (Vona yava 5)
5. I yini lexi pfuniki Khananiya ku va mhunu lweyi a dumbiwaka?
5 Hi 455 M.N.Y., ntsrhaku ka loko va pfuxete lihlampfu dzra Yerusalema, Muzrangeli Nehemiya a beke vavanuna lava dumbiwaka akuva va hlayisa Doropa. Mun’we ka vavanuna lava Nehemiya a va hlawuliki ku ve Khananiya lweyi kutani a a li muzrangeli wa khokholo. A Bibele dzri hlaya leswaku Khananiya ‘afa e nuna wa hombe, lwa txhavaka Xikwembu Nkulukumba ku tlula van’wana lavanyingi’. (Neh 7:2, 3) Khananiya a swi hetisise ha hombe swiyavelo hinkwaswu leswi a swi yamukeliki. A yentxe leswo hikusa a a zrandzra Yehovha nakone a a nga djuli ku mu khunguvanyisa. Ku yetisela swikombiso leswo leswinene swi nga hi pfuna kuva vhanu lava nga dumbiwaka nkama lowu hi tizrelaka Yehovha.
6. Hi swi tivisa kuyini leswaku Tikiko a a li mhunu lwa dumbiwaka ha mupostola Pawulo?
6 Vona xikombiso xa Tikiko, Mukriste lweyi a a dumbiwa hi mupostola Pawulo. Loko Pawulo a pfaleliwile kaya kwake, a a tiyiseka leswaku Tikiko a a ta mu pfuna nakone a mu vitane ‘mutizreli lwe wa ku dumbekaka’. (Ef 6:21, 22) Pawulo a kombele Tikiko leswaku a ya nyiketa vamakwezru va le Efesa ni va le Kolosa mapapela lawa a ma tsraliki a tlhela a va tiyisa ni ku txhavelela. Pawulo a a tiyiseka leswaku Tikiko a a ta xi hetisisa hahombe xiyavelo lexo. A xikombiso xa Tikiko xi hi dzrimuxa vamakwezru va ku dumbela a mabandleni lava hlayisaka swivileleko swezru swa moya.—Kl 4:7-9.
7. Xana hi nga dondzra yini ka ndlela leyi vakulu ni malandzra ya wutizreli va dumbekaka ha yone?
7 Hi nyonxa ngopfu swinene leswi hi nga ni vakulu ni malandzra ya wutizreli lava hi nga ma dumbaka. Ku fana na Daniyele, Khananiya na Tikiko va swi nyika lisima ngopfu swiyavelo swavu. Hi xikombiso, ha tiyiseka leswaku swiyavelo hinkwaswu swa mintlhanganu ya xikazri ka vhiki swi yaveliwe vamakwezru. Nakone va nyonxa ngopfu swinene loko vamakwezru va swi hetisisa ha hombe swiyavelo swavu. Nakone a hi txhavi ku zramba swidondzro swezru ka mintlhanganu ya ku hela ka vhiki hikusa ha tiyiseka leswaku ku ni makwezru lweyi a ta ka beka wukaneli bya le livaleni. Nakone ha tiyiseka leswaku minkama hinkwayu hi ta va ni mabuku ya ku ma tizrisa a ku zrezreni. Nakunene vamakwezru lava nga ni wutiyanguleli bandleni va hi hlayisa hahombe nakone hi mu tlangela ngopfu swinene Yehovha hi kola ka leswo. Kambe i yini leswi mun’wana ni mun’wana wezru a nga swi yentxaka kuva a kombisa leswaku awa dumbeka?
KOMBISA LESWAKU WA DUMBEKA HI KU BEKISA XIHUNDLA
8. I yini leswi hi fanelaka ku tivonela ka swone loko hi vulavula hi vhanu vambeni? (Amaproverbia 11:13)
8 Leswi hi zrandzraka vamakwezru hi zron’weka ngopfu ha vone. Kambe hi fanela ku dzringanisela akuva hi nga tingheniseli a timhakeni tavu. A dzaneni dzra ku sungula Vakriste vambeni a bandleni a va ni ‘lidzrimi ni tsrolo, va vulavula leswi nga va fanelikiki’. (1Tm 5:13) A nga kone ni mun’we kwezru lweyi a djulaka kuva mhunu wa ku tsrhamisa xileswo. Kambe a hi nge makwezru a hi dzrungulela mhaka ya kukazri a va kombela leswaku hi nga byeli mhunu. A hi nge makwezru wa kukazri wa xisati a ni mavabyi ya kukazri kumbe xikazratu xa kukazri, kambe a hi kombela leswaku hi nga byeli mhunu. Loko leswo swi yentxeka, hi fanela ku yentxa leswi a hi kombeliki swone. * (Dondzra Amaproverbia 11:13.) Kutani hi ta kambisisa swiyimu swa kukazri lani swi nga swa lisima ku bekisa xihundla.
9. Xana xizro xin’wana ni xin’wana a ndangwini xi nga swi kombisa hi ndlela yini leswaku xa dumbeka?
9 A ndangwini. Timhaka tin’wana ti fanela ku helela a ndangwini. Hi xikombiso, a hi nge nuna a vona leswaku nsati a ni xihena xa kukazri lexi mu hlekisaka. Xana a ta byeletela vhanu nambiloko leswo swi danisa nsati? A nge swi yentxi leswo! Hikusa awa mu zrandzra nsati nakone a nga djuli ku mu khunguvanyisa. (Ef 5:33) Vapswele lava va nga Vakriste va fanela ku dzrimuka leswaku vampswha na vone va swi djula ku hloniphiwa. A va fanelanga kuva danisa hi ku byeletela vambeni swihoxo swavu. (Kl 3:21) Vana va fanela ku kombisa wutlhazri hi kuva va nga byeleteli vambeni leswi swi taka danisa xizro xa kukazri a ndangwini. (Dt 5:16) Loko xizro xin’wana ni xin’wana xi kota ku bekisa swihundla swa ndangu, hinkwawu wu ta twanana.
10. I yini leswi hi nga swi yentxaka akuva hi va vanghanu va ntiyiso? (Amaproverbia 17:17)
10 Kombisa leswaku wa dumbeka ka vanghanu vaku. Minkama yimbeni, hi djula ku byela vanghanu vezru swa le mbilwini kumbe swikazratu leswi hi langutanaka na swone. Minkama yimbeni, ku hlaya swa le mbilwini a swi nabyali. Swi nga yentxeka hi nga tolovelanga ku byela vambeni matitwela yezru ni leswi hi swi yanakanyaka. Handle ka ku ganaganeka a hi ta vaviseka loko a ho tiva leswaku munghanu wezru a byeleteli vambeni xihundla xa kukazri lexi hi mu byeliki xone. Kambe i swinene kuva ni vanghanu lava hi nga va dumbaka hakakunene. Vhanu lava va kotaka ku bekisa xihundla i ‘vanakulobye va ntiyiso’!—Dondzra Amaproverbia 17:17.
Vakulu a va yi dzrunguleli mindangu yavu timhaka ta bandla leti nga xihundla (Vona yava 11) *
11. a) Xana vakulu ni vasati vavu va nga swi kombisa hi ndlela yini leswaku i vhanu lava nga dumbiwaka? b) Hi dondzra yini ka nkulu wa bandla lweyi a lulamisi mhaka leyi nga xihundla a bandleni ntsrhaku a ya va ni ndangu wake? (Vona xifaniso.)
11 Kombisa leswaku wa dumbeka a bandleni. Vakulu lava va bekisaka xihundla va fana ni ‘wutxhavelo loko moya wu hunga, swanga hi xisizrelelo’ ka vamakwezru a bandleni. (Eza 32:2) Ha swi tiva leswaku hi nga byela vamakwezru lava ntxhumu wun’wana ni wun’wana na hi tiyiseka leswaku a va nge ti byela vhanu van’wana. A hi nge te yentxa leswaku va sindzriseka ku hi byela mintxhumu leyi hi kalaka hi nga fanelanga ku yi tiva. Nakone, hi va tlangela ngopfu swinene vamakwezru va xisati, hikuva va nga sindzrisi vanuna kuva va va byela swihundla swa vamakwezru a bandleni. Nakunene i swinene ngopfu kuva vasati va vakulu va nga ti tivi timhaka ta kukazri ta vamakwezru a bandleni. Nsati wa nkulu wa kukazri a te: “Ni mu tlangela swinene nkatanga hikusa a nga ni byeli swihundla swa vamakwezru lava vilelaka pfunu wa moya a bandleni. Phela nambi kova mavito yavu a nga ni byeli. Ni vona swi li swinene hikuva a nga ni zrwexi ntsrhwalu, hi ku ni byela timhaka leti ni ta ka kala ni nga yentxi ntxhumu akuva ni ti lulamisa. Xileswo ni titwa ni ntsrhunxekile kuva ni vamakwezru hinkwavu a bandleni. Nakone na tiyiseka leswaku loko ni byela nkatanga xihundla xa kukazri, a nga ti byela vhanu van’wana.” I ntiyiso leswaku hinkwezru hi djula ku tiviwa swanga vhanu lava dumbekaka. Xana hi fanela kuva ni matsrhamela wani akuva hi dumbiwa hi van’wana? A hi voneni ntlhanu wa matsrhamela lawa ma nga hi pfunaka akuva hi dumbiwa hi vhanu van’wana.
TXUTXELA MATSRHAMELA LAMA NGA KU PFUNAKA KUVA MHUNU LWEYI A DUMBIWAKA
12. Ha yini hi nga hlayaka leswaku lizrandzru i xisekelo xa kuva mhunu lweyi a nga dumbiwaka?
12 A lizrandzru i xisekelo xa kuva mhunu lweyi a nga dumbiwaka. Yesu a hlaye leswaku a milawu yibidzri leyikulu i ku zrandzra Yehovha ni ku zrandzra vhanu van’wana. (Mt 22:37-39) Ha mu zrandzra Yehovha xileswo, hi djula ku yetisela xikombiso xake akuva hi va vhanu lava va nga dumbiwaka. Nakone loko hi zrandzra vamakwezru, a hi nga ti hangalasa swihundla swavu ka vhanu van’wana hikusa ha swi tiva leswaku leswo swi nga ha va danisa ni ku yentxa leswaku va twa ku vavisa.—Yh 15:12.
13. Xana ku titsrongahata ku nga hi pfuna hi ndlela yini akuva vhanu lava nga dumbiwaka?
13 A ku titsrongahata ku nga hi pfuna akuva vhanu lava va dumbiwaka. Mhunu lweyi a titsrongahataka a nga tidjuleli ndhuma hi kuva a zrangela ka ku dzrungula mhaka leyi van’wana va nga yi tiviki. (Flp 2:3) Nakone a nga djuli ku kombekisa ka vhanu van’wana leswaku a tiva timhaka leti nga swihundla mfuzri a nga va byeli timhaka leto. Loko hi titsrongahata, a hi nge ti byeletela vhanu mavonela yezru ka mintxhumu leyi Bibele ni mabuku yezru swi nga vulavuliki ha yone.
14. Xana ku twisisa ku nga hi pfuna hi ndlela yini kuva vhanu lava va dumbekaka?
14 Mukriste lweyi a nga ni ku twisisa awa swi tiva leswaku ‘a nkama wu kone a wa ku miyela, wu kone nkama wa ku vulavula’. (Ekl 3:7) A matikweni man’wana ku ni xihlayahlaya lexi liki: “A ku miyela ku ni lisima ngopfu ku tlula ku vulavula.” Leswi swi liki minkama min’wana swa yampswa ku miyela a matsrhan’wini ya ku vulavula. Hi yone mhaka a Amaproverbia 11:12 yi liki: ‘Lweyi a nga ni ku yingelisisa a wa miyela.’ Vona xikombiso xa makwezru wa kukazri. A ni malembe manyingi na a tizra swanga nkulu. Hi kola ka mfambu lowu a nga na wone, va mu zramba mabandleni man’wana akuva a ya pfunisa timhaka leti kazrataka. Makwezru mun’wana lweyi a tizraka na yene swanga nkulu a te: “A ti vonela ngopfu akuva a nga txhuki a byela vhanu van’wana timhaka leti khumbaka mabandla man’wana.” Hi ku ya hi leswi makwezru lweyi a swi hlayiki hi twisisa leswaku a matsrhamela ya nkulu lwiyani ma yentxi leswaku ni vakulu van’wana hinkwavu va le bandleni dzrake va mu bekela xitxhavu. Va swi tiva leswaku va nga mu dumba.
15. Xana ku dumbeka ku nga hi pfuna hi ndlela yini kuva vhanu lava nga dumbiwaka? Nyikela xikombiso
15 Ku dumbeka i tsrhamela dzrin’wana ledzri dzri vilelekaka akuva vhanu va hi dumba. Hi ntolovelo hi dumba mhunu lweyi a dumbekaka hikusa minkama hinkwayu a khanela ntiyiso. (Ef 4:25; Hb 13:18) Yanakanya hi leswi, a hi nge u djula ku yampswisa ndlela leyi u dondzrisaka Bibele ha yone. Kutani u byela mhunu wa kukazri lweyi u mu tivaka akuva a ku byela leswi u nga swi yampswisaka akuva u dondzrisa hi ndlela leyinene. Xana a wu ta hlawula mhunu lweyi hi lizrandzru a taka ku byela ntiyiso kumbe mhunu lweyi a taka ku byela mintxhumu leyi ku nyonxisaka ntsena? Loko u djula ku tiva leswi u fanelaka ku swi yampswisa, a nhlamulo yi le livaleni. A Bibele dzri li: ‘A ku tshinya ka le livaleni ku tlula lizrandzru loli fihliwiki. A timbanga leti yentxiwiki hi nakulobye ti kombisa lizrandzru lakwe.’ (Pr 27:5, 6) Swi nga ha vavisa ku nyikiwa swilayu hi munghanu kambe hi ku famba ka nkama leswo swi tava ni mabindzru lamanene.
16. Hi ku ya hi Amaproverbia 10:19, ha yini hi fanela ku tikhoma?
16 Loko hi djula leswaku vhanu van’wana va hi dumba, hi fanela ku tikhoma. Tsrhamela ledzri dzri ta hi pfuna ku lwisana ni ku navela ka ku dzrungulela van’wana timhaka leti nga xihundla. (Dondzra Amaproverbia 10:19.) Swi nga ha kazrata ku tikhoma ngopfungopfu loko hi tizrisa maredi sosiyali. Loko hi nga tivoneli, hi nga ha tikuma na hi hangalasi mhaka leyi nga xihundla ka vhanu vanyingi. Phela loko hi zrumela mhaka ya kukazri ka maredi sosiyali, a hi nge swi koti ku lawula ndlela leyi mhaka yoleyo yi taka tizrisiwaka ha yone nambi swikazratu leswi nga vangiwaka hi kuva hi yentxi leswo. Ku tikhoma ku nga hi pfuna loko vakaneti va zama ku hi sindzrisa ku nyikela madzrungula lawa ma nga ha bekaka vamakwezru a khombyeni. Hi xikombiso, ka matiko lawa a ntizro wezru wu yilisiwaka hi nga va thethisiwa hi mapholisa. Loko leswo swi yentxeka, hi nga ha tizrisa nsinya wa nawu lowu kumekaka ka buku dzra Amapsalma 39:1, lowu liki: ‘Ndzri ta beka xisivo a non’wini wanga.’ Minkama hinkwayu hi fanela kuva vhanu lava va dumbiwaka hi vhanu van’wana, ku nga ha va maxaka, vanghanu, vamakwezru vaxinuna ni vaxisati kumbe vhanu van’wana. Nakone akuva vhanu van’wana va hi dumba, hi fanela ku tikhoma.
17. Hi nga yentxa yini akuva a bandleni kuva ni moya wa ku dumbanana
17 Hi mu tlangela ngopfu Yehovha hikuva hi hamba xiyenge xa ndangu wake a misaveni hinkwayu, lowu taliki hi vhanu lava nga ni lizrandzru nakone va dumbekaka. Hinkwezru hi ni wutiyanguleli bya ku komba vamakwezru leswaku ha dumbeka. Hinkwezru hi fanela ku tikazratela kuva ni lizrandzru, ku titsrongahata, ku twisisa, ku dumbeka ni ku tikhoma, akuva a bandleni ku va ni moya wa ku dumbanana. Akuva vhanu van’wana va hi dumba, swi djula hi tikazrata siku ni siku. Hi ndlela leyo, hi ta yetisela Yehovha Xikwembu Nkulukumba wezru hi tlhela hi va vhanu lava va nga dumbiwaka hi van’wana.
LISIMU 123 Titsrongahate Ka Nawu Wa Yehovha
^ Loko hi djula leswaku vambeni va hi dumba hi fanela ku zranga hi kombisa leswaku ha dumbeka. Ka xidondzro lexi, hi ta dondzra leswaku ha yini swi li swa lisima ku dumbeka nakone hi ta tlhela hi vona matsrhamela lawa ma nga hi pfunaka kuva mhunu lweyi van’wana va nga mu dumbaka.
^ Loko hi tiva leswaku mhunu wa kukazri a bandleni a yentxe xidoho lexikulu, hi fanela ku mu byela leswaku a ya kombela mpfunu ka vakulu. Kutani loko a nga swi yentxi leswo, hi fanela ku dumbeka ka Yehovha ni ka vakulu va bandla hi va hi ya byela vakulu leswi a swi yentxiki.
^ NTLHAMUXELO WA XIFANISO: Nkulu wa kukazri a nga wu dzrunguleli ndangu wake mhaka leyi yi yentxekiki a bandleni leyi nga xihundla leyi a pfunisiki ku yi lulamisa.
