1-2. a) Xana Moxe a a tsrhamisise ku yini, nakone a yentxe yini? b) I yini xi hi kutxaka ku hlakulela wumbulwa?

BIBELE dzri vulavula ha Moxe swanga mhunu lweyi a a li ‘mbulwa ku tlula vhanu hinkwavu lava nga misaveni’. (Tin 12:3) Xana leswi swi djula ku hlaya leswaku a a li mhunu wa ku matha, wa ku txhava ku tlhantlha timhaka ni wa ku kala a nga tiyi loko vhanu va mu pfuka? Van’wana va pimisa leswaku mhunu lwa nga mbulwa a tsrhamise xitanu. Kambe mavonela wolawo ma hoxekile ngopfu. Moxe a a li nandzra wa Xikwembu Nkulukumba lwa nga ni wuzrena, ku tiya ni xixixi. Hi ku pfuniwa ha Yehovha, a ye khanela ni hosi ya Egipta leyi a yi txhavisa swinene, kumbexana a zrangele kolomu ka 3.000.000 wa vhanu a mananga a tlhela a pfuna tiko dzra Israyele ku hlula valala va dzrone.

² Nambi leswi hi kalaka hi nga kumani ni swizralanganya leswi Moxe a swi hluliki, siku ni siku hi boheka ku hanyisana ni vhanu kumbe ku tlhangana ni swiyimu leswi yentxaka leswaku ku va mbulwa swi bindzra. Nambitanu, hi ni ntxhumu lowu hi nyikaka ntamu swinene wa ku hlakulela tsrhamela ledzri. Yehovha a dumbisa leswaku ‘lava ku simama va ta titekela misava’. (Ps 37:11) Xana u nga hlaya leswaku wene u mbulwa kumbe mhunu wa ku zrula? Xana van’wana va nga hlaya tanu ha wene? Na hi nga sanga na hlamula swivutiso leswo swa lisima, ku djuleka hi tiva leswaku swi tlhamuxela yini ku va mbulwa kumbe mhunu wa ku zrula.

3-4. a) Xana wumbulwa byi nga fanisiwa na yini? b) Hi wani matsrhamela ya mune lawa hi fanelaka ku va na wone akuva hi va timbulwa, nakone ha yini?

³ Wumbulwa * byi fana ni kapulana dzra ku xonga. Hi ndlela  yini? Swanga heswi muhambi wa makapulana a txhatisaka mihlovo ya ku xonga akuva a kapulana dzri huma na dzri xongile, na hine ku djuleka hi txhatisa matsrhamela ya ku hambana-hambana ya ku xonga akuva hi va timbulwa. Man’we ya wone i ku titsrongahata, ku tibeka hansi, ku nabyala ni xixixi. Ha yini matsrhamela wolawo ma djuleka loko hi djula ku nyonxisa Yehovha?

⁴ I vhanu lava titsrongahataka ntsena lava kotaka ku yentxa ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba. Xin’we xa leswi Xikwembu Nkulukumba a swi djulaka ka hine i kuva hi va timbulwa, kumbe vhanu va ku zrula. (Mt 5:5; Ga 5:23) Loko hi yentxa ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba, Sathana a hlundzruka ngopfu. Xileswo, nambi loko hi titsrongahata hi tlhela hi va timbulwa, vhanu vanyingi lava nga xiyenge xa misava ya Sathana va hi venga. (Yh 15:18, 19) Hi mhaka yoleyo ku djulekaka kuva hi va ni xixixi xa ku lwa na Sathana.

5-6. a) Hi mhaka muni Sathana a venga timbulwa? b) Hi swini swivutiso leswi hi taka swi hlamula?

⁵ Hi ku hambana, mhunu lwa kalaka a nga li mbulwa awa tikulisa, a nga tikhomi loko a hlundzrukisiwa nakone a nga mu yingiseti Yehovha. Swoswo hi leswi Sathana a tsrhamisiki xiswone. A swi hlamalisi leswi a vengaka timbulwa! Phela ti paluxa wumhunu byakwe lebyi nyenyentsaka. Lexi yentxaka Sathana a kwatisisa hi leswaku timbulwa ti komba vhanu leswaku i muhembi. Ha yini? Hikusa nambi loko o hlaya yini kumbe o yentxa yini, a nga na ku swi kota ku tsrhikisa timbulwa ku tizrela Yehovha!​—Yb 2:3-5.

⁶ Hi kwini laha swi nga ha hi bindzrelaka kone ku va timbulwa? Handle ka leswo, ha yini hi fanela ku ya mahlweni hi hlakulela wumbulwa? Akuva hi hlamula swivutiso leswo, hi ta pfuxeta xikombiso xa Moxe, xa madjaha mazrazru ya va-Heberu lawa a ma li wub’otxwheni a Babilona ni xa Yesu.

7-8. Xana Moxe a yangulise kuyini loko a yeyisiwa hi vambeni?

⁷ Loko hi nyikiwe wuzrangeli: Swi nga ha kazrata ka lava zrangelaka van’wana ku tsrhama na va li timbulwa, ngopfu-ngopfu loko mhunu wa kukazri lweyi va mu zrangelaka a va komba xiyeyiso kumbe a sola swiboho leswi va swi tekaka. Xana leswo swi sama swi ku yentxekela? U nga ku yini loko xizro xa ndangu xo yentxa swoleswo? A wu ta yangulisa kuyini? Vona leswi Moxe a ntlhantlhisiki xiswone mhaka ya ku djula ku fana ni leyo.

 ⁸ Yehovha a hlawule Moxe leswaku a zrangela Israyele a tlhela a mu pfumelela ku tsrala milawu leyi fumiki tiko dzroledzro. A ku nge na ku ganaganeka leswaku Yehovha a a mu seketela Moxe. Nambitanu, vamakwavu va ku huma khuzrini dzrin’we na Moxe, Miriyamu na Aroni, va mu hlevile va va va mu sola hi nsati lweyi a nga tilangela. Vavanuna van’wana a xiyin’wini xa Moxe anha va hlundzruke swinene va tlhela va dzrihisa​—kambe Moxe nikutsrongo. A nga hatlanga a kwatisiwa hi swoswo. A patsre ni ku khongota ka Yehovha a mu kombela kuva a susa xikhatiso ka Miriyamu. (Tin 12:1-13) Ha yini Moxe a yangulise xileswo?

9-10. a) Xana Yehovha a pfune Moxe ku twisisa yini? b) I yini leswi tinhloko ta mindangu ni vakulu va bandla va nga swi dondzraka ka Moxe?

⁹ Moxe a pfumele ku dondzrisiwa ha Yehovha. Kolomu ka 40 wa malembe na ku nga si na yentxeka leswo, na a ha li xizro xa ndangu wa wuhosi bya Egipta, Moxe a a nga li mbulwa. Nakunene, a a ni xitsrukutsrwana lakakuva a za a dlaya mhunu lweyi hi ku vona kwakwe a a yentxa wusomboloki. Moxe a tibyele leswaku Yehovha a a ta pfumelelana ni mintizro yakwe. Yehovha a hete 40 wa malembe na a pfuna Moxe ku twisisa leswaku a xixixi ntsena a xi nga dzringani akuva a zrangela va-Israyele; a ku djuleka a va mbulwa. Handle ka leswo, akuva a va mbulwa, a ku djuleka ni kuva a titsrongahata, a tibeka hansi a va a nabyala. A xi pasile xikole lexo nakone a ndzruluke mulaviseli lwenene ngopfu.​—Eks 2:11, 12; Min 7:21-30, 36.

¹⁰ Namunhla wa siku, tinhloko ta mindangu ni vakulu va bandla va ta va na va yentxa swone loko va tekelela Moxe. Loko mi yeyisiwa, mi nga hatli mi hlundzruka. Hi ku titsrongahata pfumelani swihoxo leswi mi nga naswu. (Ekl 7:9, 20) Hi ku titsrongahata landzrelelani nkongomiso wa Yehovha mayelanu ni matlhantlhela ya swizralanganya. Mfuzri minkama hinkwayu yangulani hi ku zrula. (Pr 15:1) Tinhloko ta mindangu ni valaviseli lava yangulaka hi ndlela leyo va nyonxisa Yehovha, va hlohlotela ku zrula nakone va beka xikombiso xa ku va mbulwa.

11-13. Xana madjaha ya va-Heberu ma hi bekele xikombiso xini?

¹¹ Loko hi xanisiwa: A matin’wini hinkwawu, vafumi va tsrhame hi ku xanisa vhanu va Yehovha. Va nga ha hi zrwexa “milandzru” ya ku hambana-hambana, kambe lexi tiyiki hi leswaku hi hlawula ‘ku yingela Xikwembu Nkulukumba ku tlula vhanu’. (Min 5:29) Hi nga ha poyileliwa, hi pfaleliwa madjele kumbe hi biwa. Nambi swi li tanu, hi ku pfuniwa ha Yehovha, a hi nge ti tlhelisela kambe hi ta tikhoma loko hi dzringiwa.

¹² Vona xikombiso lexi hi bekeliwiki xone hi madjaha mazrazru ya va-Heberu lawa a ma khomiwile ma yisiwa a Babilona​—Hananiya, Mixayele na Azariya. * A hosi ya Babilona yi ma lelete leswaku  ma khinsamela xithombe xa xikulu xa oru. Hi ku titsrongahata, ma tlhamuxele hosi leswaku ha yini ma nge na ku gandzrela xithombe lexiya. Ma tame ma yingiseta Xikwembu Nkulukumba nambi leswi a hosi a yi ma txhavisela leswaku yi ta ma hisa xidzridzrini xa ndzrilo. Yehovha a hlawule ku huluxa madjaha lawo kolanu, kambe wone a ma tibyelanga leswaku a a ta ma yentxela leswo. A matsrhan’wini ya swoswo, a ma tibekisele ku pfumela xin’wana ni xin’wana lexi Yehovha a a ta xi tsrhika xi humelela. (Dn 3:1, 8-28) Madjaha lawo ma kombise leswaku timbulwa i vhanu lava nga ni xixixi hakunene. Ina, nambi loko tihosi ti ngo hi txhavisela kumbe ti hi khatisa, a hi nge tsrhiki ku tizrela Yehovha ntsena.—Eks 20:4, 5.

¹³ Xana hi nga ma tekelelisa kuyini madjaha lamazrazru ya va-Heberu loko wudumbeki byezru ka Xikwembu Nkulukumba byi dzringiwa? Hi ku titsrongahata hi dumba leswaku Yehovha a ta hi bekisa. (Ps 118:6, 7) Lava va hi lumbetaka leswaku hi vabihi, hi va yangula hi ku zrula ni hi xitxhavu. (1Pe 3:15) Handle ka leswo, hi tiya hi ku nde loko vhanu va djula ku hi tsrhikisa wunghanu byezru ni Tatana wezru wa lizrandzru!

14-15. a) Ku nga yentxeka yini loko hi li ku kazratekeni? b) Hi ku ya hi Ezaya 53:7, 10, ha yini hi nga hlayaka leswaku Yesu i xikombiso lexikulu xa ku tlula hinkwaswu xa mhunu wa ku kombisa wumbulwa a hansi ka ku kazrateka?

¹⁴ Loko hi li ku kazratekeni: Hinkwezru a hi di byi yehla hi mhaka ya swivangelo swa ku siyana-siyana. Swi nga yentxeka hi nga di byi yehla loko hi li ni maprovha a xikole kumbe loko hi zrumiwe ku yentxa ntizro wa kukazri a ntizrweni. Kumbe hi nga ha helela hi wuzrongo ntsena hi ku pimisa leswaku hi wani madahela lawa hi ma vilelaka. Loko hi li ku kazratekeni, a swi vevuki ku va mbulwa. Mintxhumu leyi tekisaka ku kala yi nga hi nyenyentsi yi nga ha sungula ku hi hlundzrukisa. Hi nga ha sungula ku khahla vhanu kumbe hi va bongela. Loko u tsrhama u va ku kazratekeni, vona xikombiso xa Yesu.

¹⁵ Ka tihweti ta wugamu ta wutomi byakwe la misaveni, Yesu a ve hansi ka ku kazrateka lokukulu. A a swi tiva leswaku a a ta dlayiwa ni leswaku a a ta xaniseka swinene. (Yh 3:14, 15; Ga 3:13) Loko ku sale tihwetinyana akuva a dlawa, a byele vadondzrisiwa vakwe leswaku a a kazratekile. (Lk 12:50) Loko ku sale masikunyana na a nga si dlawa, Yesu a te: ‘A moya wanga wa txhuka-txhuka.’ Hi nga vona leswaku a a titsrongahata nakone a a tibeka hansi ka Xikwembu Nkulukumba hi mazritu yakwe loko a khongota a ku: ‘Tatana, ndzri huluxe ku nkama lowu! Kambe ndzri teli swone, ku ta vona nkama lowu. Tatana, twalisa vito dzraku!’ (Yh 12:27, 28) Loko ku tlhase a nkama, Yesu hi xixixi a tinyikele ka valala va Xikwembu Nkulukumba, lava nga mu dlaya hi ndlela ya ku vavisa swinene ni leyi txhelanaka tingana. Nambi loko a li ku kazratekeni ni le ku xanisekeni, Yesu hi ku titsrongahata a yentxe ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba. Handle ka ku ganaganeka, hi nga hlaya leswaku Yesu i xikombiso lexikulu xa ku tlula hinkwaswu xa mhunu wa ku kombisa wumbulwa a hansi ka ku kazrateka!​—Dondzra Ezaya 53:7, 10.

16-17. a) Xana vanghanu va Yesu va dzringise kuyini wumbulwa byakwe? b) Xana hi nga mu tekelelisa kuyini Yesu?

¹⁶ Hi wusiku bya wugamu bya wutomi byakwe la misaveni, vadondzrisiwa va Yesu va le kusuhi va dzringe wumbulwa byakwe. Yanakanya ndlela leyi Yesu a titwiki na a kazratekile ha yone wusikwini lebyo. Xana a a ta tsrhama na a dumbekile hi ku hetiseka ku ya tlhasa ku feni? Wutomi bya vhanu va ntsrandzra-vahlayi a byi li ntiyini. (Ro 5:18, 19) Ku tlula kolanu, swiyentxo swakwe a swi ta khumba vito dzra Tatana wakwe. (Yb 2:4) Kambe, loko a ha da swakuda swa wugamu ni vanghanu vakwe lavakulu, a nga vapostola vakwe, mabulu yavu ma djikile ma va “nkanetano” wa ‘leswaku i mani ku vone lwa nga pimisiwaka lwenkulu’. Yesu a a lulamisile vanghanu vakwe hi mhaka leyi makhambi ya ku tala, ku ya tlhasa ni  loko madambu wolawo ma ha ku sungula! Lexi hlamalisaka hi leswaku Yesu a nga hlundzrukanga. A matsrhan’wini ya swoswo, a va yangule hi ku zrula. Hi wumbilu, kambe na a nga tilumalumi, Yesu a va tlhamuxele​—hi ku phindha—​leswaku va fanela ku titsrongahata. A game hi ku khuza vanghanu vakwe hi leswi va nga womelela na yene ku ya tlhasa wugan’wini.​—Lk 22:24-28; Yh 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Xana wene anha u yangulise kuyini loko a wo va ka xiyimu xa ku djula ku fana ni lexo? Hi nga tekelela Yesu hi va hi hlayisa moya wa wumbulwa nambi loko hi li hansi ka ku kazrateka. Hi ku swi zrandzra, yingiseta xileleto xa Yehovha lexi liki hi fanela ku tama hi ‘byatsrhana’. (Kl 3:13) Hi ta yingiseta xileleto lexi loko hi dzrimuka leswaku hinkwezru ha hlundzrula van’wana hi mazritu ni hi swiyentxo. (Pr 12:18; Yk 3:2, 5) Ku yengetela kolanu, dzringisa ku hlaya leswinene leswi u swi vonaka ka vambeni.​—Ef 4:29.

18. Xana Yehovha a va pfunisa kuyini lava ku zrula ku yentxa swiboho leswinene, kambe ku djuleka kuva hi yentxa yini?

¹⁸ Hi ta kota ku yentxa swiboho leswi yampswaka. Loko hi kumana ni swiboho swa ku bindzra a wuton’wini, Yehovha a ta hi pfuna ku yentxa swiboho leswinene—kambe ntsena loko hi li timbulwa. A dumbisa leswaku a ta yingela xikombelo xa lava nga timbulwa. (Ps 10:17) Kambe a nga ti gamela ka ku yingela xikombelo xezru ntsena. Bibele dzri dumbisa leswi: ‘A fambisa lava titsrongahataka ku lulameni, a va dondzrisa ndlela yakwe.’ (Ps 25:9) Yehovha a nyikela nkongomiso a Bibeleni, a mabukwini * ni le ka minongonoko leyi humexiwaka hi ‘nandzra lwe wa ku dumbeka ni ku tlhazriha’. (Mt 24:45-47) Kutani ke, swi djula leswaku hi yentxa xiyenge xezru hi ku pfumela hi ku titsrongahata leswaku ha wu vilela mpfunu, hi ku dondzra swa ku tsraliwa leswi hi nyikiwaka ha Yehovha, ni ku tizrisa leswi hi swi dondzraka hi moya wa ku tibeka hansi.

19-21. I xihoxo muni lexi Moxe a xi yentxiki a Kadexi, nakone hi tini tindondzro leti hi ti susaka?

¹⁹ Hi ta sivela ku yentxa swihoxo. Tlhela u yanakanya ha Moxe. Hi madzana ya malembe a tame a va mbulwa nakone a nyonxise Yehovha. Kambe ke, loko liyendzro dzravu ledzra ku kazrata a mananga, ledzri tekiki 40 wa malembe, dzri ya ku heleni, Moxe a hluleke ku kombisa wumbulwa. Makwavu wa xisati, lweyi swi tikombaka na a li lweyi a nga mu pfuna ku huluka a Egipta, a a ha ku fa a va a lahliwa le Kadexi. Kutani va-Israyele va tlhele va ngurangura va ku a va nga tenderiwi ha hombe. Ka khambi ledzri va  ‘kanetane na Moxe’ hi mhaka ya ku pfumala mati. Nambi leswi va voniki mahlolana hinkwawu lawa Yehovha a a ma yentxile ha Moxe ni leswi Moxe a a li ni wumboni bya malembe bya leswaku i muzrangeli lwa kalaka a nga titsretsri, vhanu va humexe swikhalu. A va khalanga hi mhaka ya ku pfumala mati ntsena kambe va tlhlele va khalisiwa ha Moxe, swi yentxa ingiki a a li nandzru wakwe kuva va kumiwa hi tozra.​—Tin 20:1-5, 9-11.

²⁰ Hi ku hlundzruka, Moxe a nga ha tamanga a va mbulwa. Matsrhan’wini ya ku vulavula ni zribye hi lipfumelo, hi ku landzra leswi Yehovha a a mu lelete swone, Moxe a holovele tiko a va a tidzrumisa. Hi ku landzrela, a be zribye kabidzri kutani mati ma sungula ku whaa! Ku tikukumuxa ni mahlundzru swi mu dohisile. (Ps 106:32, 33) Hi mhaka ya ku lahlekeliwa hi wumbulwa swa nkamanyana, Moxe a nga pfumeleliwanga ku nhingena a Tikweni dzra Xidumbiso.​—Tin 20:12.

²¹ Ka mhaka leyi, hi susa tindondzro ta lisima. Ya ku sungula, hi fanela ku ya mahlweni hi tikazrata akuva hi hlayisa moya wa wumbulwa. Loko ho byavutanyana ntsena, ku tikukumuxa ku nga tinyika ntamu ku hi dohisa hi mazritu ni swiyentxo. Ya wubidzri, ku kameka ku nga ha hi heta ntamu. Xileswo, ku djuleka kuva hi lwela ku tama hi va timbulwa nambi loko hi li ku kazratekeni.

22-23. a) Ha yini hi fanela ku ya mahlweni hi djula wumbulwa? b) Xana mazritu lama nga ka Tsefaniya 2:3 ma komba yini?

²² Hi ta sizreleliwa. Ku nga li khale, Yehovha a ta suvisa vhanu hinkwavu lava yentxaka swa ku biha la misaveni, nakone ku to sala timbulwa ntsena. Kutani misava hi kone yi taka va ni ku zrula ka xihlayelamfuzri. (Ps 37:10, 11) Xana u ta va makazri ka timbulwa leto? U nga swi kota loko u yamukela xizrambu xa Yehovha xa lizrandzru lexi tsraliwiki hi muprofeta Zefaniya.​—Dondzra Tsefaniya 2:3.

²³ Ha yini Tsefaniya 2:3 yi ku: ‘Kumbe n’wi ta fihleka’? Mazritu lawo a ma djuli ku hlaya swone leswaku Yehovha a nga swi koti ku sizrelela lava djulaka ku mu nyonxisa ni lava mu zrandzraka. Ku hambana ni swoswo, ma komba leswaku na hine hi fanela ku yentxa xiyenge xezru akuva hi ta sizreleliwa. Swi nga koteka kuva hi huluka a ‘sikwini dzra mahlundzru ya Yehovha’ hi va hi hanya hi la ku nga helikiki loko swoswi hi tikazratela ku djula wumbulwa ni ku nyonxisa Yehovha.