1. He swini swiyimu swa ku kazrata leswi Yehowaxi, Uziya na Yosiya va kumaniki na swone?

 XANA wa tiyanakanya na u bekiwa swanga hosi ya vhanu va Xikwembu Nkulukumba na wo va ntsrongwana ntsena kumbe mumpshwa? Xana a wu ta wu tizrisa hi ndlela yini ntamu ni wulawuli byaku? Bibele dzri vulavula hi vampshwa va ku hlawanyana lava viki tihosi a Yuda. Hi xikombiso, Yehowaxi a ve hosi na a ni 7 wa malembe ntsena, Uziya a va hosi na a ni 16 wa malembe kasi Yosiya na a ni 8 wa malembe. Handle ka ku ganaganeka, leswo a swi va nabyalelanga! Nambi leswi xiyimu lexi a xi nga nabyali, hi ku pfuniwa hi Yehovha kun’we ni van’wana, va swi kotile ku hlula swikazratu ni ku yentxa mintxhumu leyinene.

2. Ha yini swi li swa lisima ku dondzra hi xikombiso xa Yehowaxi, Uziya na Yosiya?

² I ntiyiso leswaku a hi tihosi, kambe hi nga susa dondzro ya lisima ka xikombiso xa Yehowaxi, Uziya na Yosiya. Swin’we wa swiboho leswi va swi tekiki a swi li swinene, kambe swin’wana a swi nge swinene. Hi ta kambisisa swikombiso swavu akuva hi vona leswaku ha yini hi fanela ku hlawula vanghanu lavanene, ku tama hi titsrongahata ni ku tama hi tikazratela ku ya hi tsrhindzrekela kusuhi na Yehovha.

3. Xana Yehoyada a mu pfune hi ndlela yini hosi Yehowaxi ku teka swiboho swa wutlhazri?

³ Yetisela swiboho swa wutlhazri swa Yehowaxi. Loko a ha li mumpshwa, hosi Yehowaxi a teke xiboho xa wutlhazri. A a nge na papayi, xileswo a yingisete swilayu swa Yehoyada, muprista lwenkulu wa ku dumbeka. Yehoyada a wundle Yehowaxi swanga n’wanake. Nakone hi kola ka xikombiso lexinene xa Yehoyada, Yehowaxi a a tiyimisele ku tizrela Yehovha ni ku pfuna vhanu va tiko dzrake ku yentxa leswi fanaka. Yehowaxi a patsre ni ku sungula ku pfuxeta tempele dzra Yehovha.—2 Makr. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Xana he wani mabindzru lawa hi ma kumaka loko hi yingiseta Yehovha ni milawu yake? (Amapr. 2:1, 10-12)

 ⁴ Loko vapswele vaku kumbe mhunu mun’wana va ku dondzrisa ha Yehovha ni milawu yake, u nga tiyiseka leswaku leyo i nyiko ya lisima leyi va nga ku nyikaka yone. (Dondzra Amaproverbia 2:1, 10-12.) Vapswali vaku va nga ha ku dondzrisa hi tindlela ta ku siyanasiyana. Vona ndlela leyi vapswali va makwezru wa kukazri lwa vitaniwaka Katya va mu pfuniki ha yone akuva a teka swiboho leswinene. Siku ni siku loko va mu heleketa xikole, a va famba na va bula hi leswi va swi dondzriki ka tsralwa dzra siku. Makwezru Katya a li: “Mabulu lawo a ma ni pfuna ku lavisana ni swikazratu swa siku ni siku.” Kambe swi nga yentxeka a vapswali vaku va beke milawu ya kukazri leyi seketeliwiki a Bibeleni leyi wene u yi vonaka na yi kazrata. Loko swi li hi ndlela leyo, i yini leswi u nga swi yentxaka akuva u va yingiseta? Makwezru wa kukazri wa xisati lweyi a vitaniwaka Anastasia a hlaya leswaku minkama hinkwayu vapswali vake a va mu tlhamuxela leswaku ha yini va beke nawu wa kukazri. A li: “Leswo a swi ni pfuna ku twisisa leswaku a milawu leyo a va nga yi beki kuva va ni vonelela kambe a va yi beka hikusa a va ni zrandzra nakone a va djula ku ni sizrelela.”

5. Xana swiyentxo swaku swi va khumba hi ndlela yini vapswali vaku kun’we na Yehovha? (Amapr. 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Vapswali vaku va ta nyonxa ngopfu swinene loko u tizrisa swilayu swa Bibele leswi va ku nyikaka swone. Kambe xa lisima ngopfu hi leswaku Yehovha a ta nyonxa nakone wuxaka byenu byi ta ya byi kula. (Dondzra Amaproverbia 22:6; 23:15, 24, 25.) Leswi i swivangelo swinene swa ku yetisela xikombiso xa Yehowaxi loko a ha li mumpshwa.

6. I swilayu muni leswi Yehowaxi a sunguliki ku swi landzra ntsrhaku ka ku fa ka Yehoyada nakone ma ve wani mabindzru ya ku yentxa leswo? (2 Makr. 24:17, 18)

⁶ Dondzra ka swiboho swa ku biha swa Yehowaxi. Ntsrhaku ka lifu dzra Yehoyada, Yehowaxi a sungule ku va ni vanghanu lava a va ni mahanyela ya ku biha. (Dondzra 2 Makronika 24:17, 18.) A hlawule ku landzra swilayu swa tihosana ta Yuda leti a ti nga mu zrandzri Yehovha. Swi nga yentxeka u pfumelelana ni leswaku Yehowaxi a a fanela ku fambele kule ni vanghanu volavo. (Amapr. 1:10) A matsrhan’wini ya leswo, a hlawule ku yingiseta swilayu swavu swa ku biha. Nakone lexi pfisaka, loko Zakariya, makwavu, a dzringise ku mu kawuka, Yehowaxi a zrumele leswaku a dlayiwa. (2 Makr. 24:20, 21; Mat. 23:35) Nyenyentsani ka swone! Yehowaxi a ku sunguleni a a li hosi leyinene, kambe hi ku famba ka nkama a ndzruluke dukwa ni ku va mudlayi. Hi wugamu, Yehowaxi a dlayiwile hi vatizri vake. (2 Makr. 24:22-25) A mintxhumu a yi ta va yi mu fambele ha hombe loko a a tame a yingiseta Yehovha kun’we ni lava zrandzraka Yehovha! U dondzre yini ka xikombiso lexi xa Yehowaxi?

7. Xana i va mani lava u fanelaka kuva hlawula swanga vanghanu? (Tlhela u vona xifaniso.)

 ⁷ Swiboho swa ku biha swa Yehowaxi, swi hi dondzrisa leswaku hi fanela ku hlawula vanghanu lava nga ta va ni nkutxetelo lowunene a wuton’wini byezru ku nga vanghanu lava zrandzraka Yehovha ni lava djulaka ku mu nyonxisa. Vanghanu vezru va nga va va tintanga ta ku siyanasiyana. Dzrimuka leswaku Yehowaxi a a li mutsrongo ka munghanu Wake Yehoyada. Tivutise leswi mayelanu ni vanghanu vaku: ‘Xana va ni pfuna ku tiyisa lipfumelo dzranga ka Yehovha? Xana va ni pfuna ku hanya hi milawu ya Xikwembu Nkulukumba? Xana va khanela ha Yehovha ni mintiyiso ya Bibele? Xana va yi hlonipha minsinya ya milawu ya Xikwembu Nkulukumba? Xana va tsrhamela ku ni byela leswi taka ni nyonxisa kumbe va ni xixixi xa ku ni laya loko swi vileleka?’ (Amapr. 27:5, 6, 17) Ntiyiso wa mhaka hi leswaku, a wu va vileli vanghanu lava kalaka va nga mu nyonxisi Yehovha. Kambe loko u ni vanghanu lava zrandzraka Yehovha, womelela kwavu hikusa minkama hinkwayu va ta ku pfuna.—Amapr. 13:20.

8. Loko u tizrisa maredi sosiyali, i yini leswi u faneliki u yanakanya ha swone?

⁸ A maredi sosiyali ma nga pfuna akuva u kota ku bulisana ni maxaka kun’we ni vanghanu. Kambe vhanu vanyingi va tizrisa maredi sosiyali akuva va nyonxisa van’wana. Va swi yentxa hi kuva va poxtara mafoto ni mavhidiyu ya leswi va swi xaviki ni leswi va swi yentxiki. Loko u tizrisa maredi sosiyali, tivutisi leswi: ‘Xana nkongometo wanga i ku hlamalisa van’wana? Xana ni djula ku yavelana ni van’wana leswinene kumbe ntsena no djula ku yanelisa ku navela kwanga? Xana leswi van’wana va swi poxtaraka swi kutxetela hi ndlela ya ku biha ndlela leyi ni yanakanyaka ha yone, ndlela leyi ni vulavulaka ha yone ni ndlela leyi ni yentxeka mintxhumu ha yone?’ Makwezru Nathan Knorr, lweyi a samiki a tizra swanga xizro xa Huvo leyi Zrangelaka, a nyikele xilayu lexi: “U nga zami ku nyonxisa van’wana, hikusa hi ku yentxa leswo a nga kone lweyi u taka mu nyonxisa. Zama ku nyonxisa Yehovha, hi ndlela leyo u ta nyonxisa hinkwavu lava va mu zrandzraka.”

9. Xana Yehovha a pfune Yosiya akuva a yentxa yini? (2 Makr. 26:1-5)

⁹ Yetisela swiboho leswinene swa Uziya. Nkama na Uziya a ha li mumpshwa a titsrongahata. A dondzre “ku txhava Xikwembu Nkulukumba wa ntiyiso”. Uziya a fe na a ni 66 wa malembe nakone Yehovha a mu tovokise ngopfu. (Dondzra 2 Makronika 26:1-5 TNM.) Uziya a helise matiko manyingi ya valala nakone a yentxi swaku a tiko dzra Yerusalema dzri sizreleleka. (2 Makr. 26:6-15) Handle ka ku ganaganeka, Uziya a nyonxe ngopfu hi kola ka leswi a kotiki ku swi yentxa hi mpfunu wa Yehovha.—Ekles. 3:12, 13.

10. I yini leswi humeleliki Uziya?

¹⁰ Dondzra ka swiboho swa ku biha swa Uziya. Hosi Uziya a a toloveli ku zrumisa mayelanu ni leswi a swi djula ku yentxiwa. Xana leswo a swi mu yentxe a yanakanya swaku a nga yentxa xin’wana ni xin’wana lexi a xi djulaka? Siku dzrin’wana, Uziya a ngheni tempeleni ya Yehovha nakone a ve ni xixixi xa ku hisa magandzrelo alitarini, ku nga ntxhumu lowu a tihosi a ti nga na mfanelo wa ku wu yentxa. (2 Makr. 26:16-18) Muprista lwe nkulu Azariya a zame ku mu kawuka, kambe Uziya a hlundzruke ngopfu hi kola ka leswo. Lexi vavisaka he swaku, Uziya a nga tamanga a dumbeka ka Yehovha nakone a game a khatisiwa hi nhlokonho (2 Makr. 26:19-21) Loko a titsrongahatile na swi nga zanga swi mu humelelile hinkwaswu leswo!

11. I yini lexi nga hi pfunaka ku tama hi titsrongahata? (Tlhela u vona xifaniso.)

¹¹ Loko Uziya a ndzruluke wanuna wa ntamu a game a dzrivala hinkwayu leyi Yehovha a mu yentxeliki yone. Hi dondzra yini? Minkama hinkwayu hi fanela ku dzrimuka leswaku a matovoko ni swiyavelo hinkwaswu leswi hinga na swone swi pfa hi ka Yehovha. A matsrhan’wini ya ku tsrhamela ku tibyela hi leswi hi kotaka ku swi yentxa  hi fanela ku yisa lidzrumu hinkwadzru ka Yehovha. b (1 Kor. 4:7) Handle ka leswo hi fanela ku titsrongohata ni ku pfumela swaku a hi hetisekanga nakone hi vilela ku lulekiwa. Makwezru wa kukazri lweyi a nga ni kolomu ka 60 wa malembe a tsrale leswi: “Ni dondzri kuva ni nga khunguvanyeki kumbe ni hela ntamu loko van’wana va xiya swihoxo swanga. Minkama yin’wana ni hamba swihoxo swaku kala swi nga twali, nakone vani laya hi kola ka swone. Nambi tanu ni zama ku yampswisa ni yentxela Yehovha hinkwaswu ni nga swi kota.” Loko hi yingiseta Yehovha ni ku tama hi titsrongahata hi kuma ku nyonxa ka ntiyiso.—Amapr. 22:4.

12. Xana Yosiya a tsrhindzrekeli ka Yehovha nkama lowu a ha li mumpshwa hi ndlela yini? (2 Makr. 34:1-3)

¹² Yetisela swiboho leswinene swa Yosiya. Yosiya a sungule ku tsrhindzrekela ka Yehovha loko a ni 16 wa malembe. A djula ku dondzra leswi yengetelekiki ha Yehovha ni ku yentxa ku zrandzra kwake. Kambe a hi minkama hinkwayu wutomi a dzri mu nabyalela mumpswha lweyi, lweyi a li hosi. A nkameni luwani vhanu vanyingi a va gandzrela swikwembu swa madzrimi nakone swi djule Yosiya a va ni xixixi akuva a kota ku yimelela wugandzreli bya ntiyiso. Nakunene a dzri yimelile! Phela nambi 20 wa malembe a nge nawu loko a sungula ku helisa wugandzreli bya madzrimi a tikweni.—Dondzra 2 Makronika 34:1-3.

13. Xana ku tinyiketela ka Yehovha swi tlhamuxela yini kwaku?

¹³ Nambi loko wa ha li mumpswha u nga swi kota ku yetisela xikombiso xa Yosiya hi ku tama u dondzra leswi yengetelekiki ha Yehovha ni matsrhamela yake ya ku hlamalisa. Leswo hi swone swi taka ku yentxa u djula ku tinyiketela ka Yehovha. Kambe xana xiboho lexo xi ta byi khumba hi ndlela yini wutomi byaku? Makwezru wa kukazri lweyi a vitaniwaka Luke, lweyi a babatisiwiki na a ni 14 wa malembe, a hlaya leswi: “Ku sukela ka namunhla ku ya a mahlweni, ni ta teka ku tizrela Yehovha ku li ntxhumu wa ku sungula a wuton’wini byanga, nakone ni ta tikazratela ku nyonxisa mbilu yake.” (Mar. 12:30) Tiyiseka leswaku na wene u ta tovokisiwa loko u tiyimisela ku yentxa leswi fanaka!

14. Nyikela xikombiso xa kukazri xa vampshwa lava va yetiselaka hosi Yosiya.

¹⁴ Swanga mumpshwa lweyi a tizrelaka Yehovha, he swini swikazratu leswi u nga ha  kumanaka na swone? Johan, lweyi a babatisiwiki na a ni 12 wa malembe, a dzrungula xikazratu lexi a kumanaka na xone a xikole xa vadondzrikulobye lava mu kutxaka ku tizrisa masigari ya eletroniku. Akuva a kota ku tama a tiyisela ka ndzringo lowu, Johan a tibyela leswi: “Handle ka kuva a masigari ya eletroniku ma hona lihanyu dzranga, ma nga tlhela ma hona wuxaka byanga na Yehovha.” Rachel, lweyi a babatisiwiki na a ni 14 wa malembe, a tlhamuxela leswi mu pfunaka ku tlhangavetana ni swikazratu leswi a kumanaka na swone a xikole. A li: “Xin’wana ni xin’wana lexi ni kumanaka na xone ni zama ku xi yelanisa ni ntxhumu wa kukazri lowu nga bibeleni. Hi xikombiso, loko ni dondzra xitoriya ni nga ha dzrimuka wudzrunguli bya kukazri bya le Bibeleni kumbe wuprofeta. Nakone minkama yin’wana loko ni bula ni mhunu wa kukazri a xikola ni dzrimuka ndzrimana ya kukazri ya Bibele nakone ni va ni mu komba.” Swi nga yentxeka swikazratu leswi u kumanaka na swone swi nga fani ni swa Yosiya, nambi tanu u nga va ni wutlhazri ni ku dumbeka hi lani Yosiya a yentxiki ha kone. Ku lavisana ni swikazratu loko wa ha li mumpshwa swi nga ku pfuna u lulamela ku lavisana ni swikazratu a nkameni lowu taka.

15. I yini lexi pfuniki Yosiya kuva a tizrela Yehovha hi ku dumbeka? (2 Makr. 34:14, 18-21)

¹⁵ Loko a li ni 26 wa malembe Yosiya a sungule ku pfuxeta tempele. Kuve hi nkama wolowo va kumiki, ‘a buku dzra nawu wa Yehovha lowu nyikiwiki ha Moxe’. Loko hosi yi twe leswi a buku a dzri swi hlaya, hi ku kahlula yi hamba ku txintxa loku a ku vileleka hi ku fambisana ni leswi tsraliwiki. (Dondzra 2 Makronika 34:14, 18-21.) Xana wa zama ku dondzra bibele siku ni siku? Loko u swi yentxa swi fambisa kuyini? Xana u ni xihena xaku bekisa tindzrimana leti nga ha txhukaka ti ku pfuna? Luke lweyi kutani hi buliki ha yene a tsrala tinhla leti a ti nyonxeliki leti a ti kumaka loko a dondzra bibele.Swi nga yentxeka ku yentxa leswi fanaka swi taku pfuna ku dzrimuka tindzrimana ta kukazri ta le bibeleni kumbe dondzro ya kukazri leyi u yi kumiki. Nkama lowu u yaka u tiva Bibele ni ku dzri zrandzra u ta ya u djula ku tizrela Yehovha. Nakone hi lani Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri pfuniki Yosiya ha kone ku yentxa leswi lulamiki, na wene dzri nga ku pfuna.

16. I yini lexi yentxiki Yosiya a teka xiboho xa ku biha, nakone hi nga dondzra yini ka mhaka leyi?

 ¹⁶ Dondzra ka swiboho swaku biha swa Yosiya. Loko Yosiya a ni 39 wa malembe a teki xiboho xa ku biha lexi mu yisiki ku feni. A djule ku tidumba a matsrhan’wini ya ku djuletela nkongomiso wa Yehovha. (2 Makr. 35:20-25) I dondzro ya lisima kwezru. A swi na mhaka swaku hi va ntanga muni, kumbe hi ni malembe mangani na hi tizrela Yehovha, hinkwezru hi fanela ku tama hi tsrhindzrekela kusuhi na Yehovha. Akuva leswo swi koteka hi fanela ku khongota nkama ni nkama hi kombela minkongomiso ya Yehovha, hi dondzra bibele ni ku landzra swilayu swa vakriste lava wupfiki. Hi ku yentxa leswo a hi nga ti tsrhamela ku yentxa swihoxo nakone hi ta tsrhama na hi nyonxile.—Yak. 1:25.

17. Hi nga dondzra yini ka tihosi leti tizrazru ta le Yuda?

¹⁷ Ku ni mintxhumu ya lisima leyi u nga yi yentxaka na wa ha li mumpshwa. A wudzrunguli bya Yehowaxi, Uziya na Yosiya byi kombisa leswaku u nga swi kota ku teka swiboho swa wutlhazri ni ku nyonxisa Yehovha nambi loko wa ha li mumpshwa. I ntiyiso leswaku va yentxa swihoxo leswi va gamiki va tsrhovela ku vava hi kola ka swone. Kambe loko u yetisela mintxhumu leyinene leyi va yi yentxiki, u va u fambela kule ni swihoxo leswi va swi yentxiki, u ta va ni wutomi bya ku nyonxisa.

18. He swini swikombiso swa le Bibeleni leswi swi swi bekaka livaleni swa ku u nga va ni wutomi bya ku nyonxisa? (Tlhela u vona xifaniso)

¹⁸ Bibele dzri tlhela dzri vulavula hi vampshwa lava a va li ni wuxaka na Yehovha, lava va tovokisiwiki ni ku tlhela va va ni ku nyonxa. Mun’we wa vu i Davhida. Loko Davhida a ha li mumpshwa, a hlawule kuva ni wuxaka na Yehovha nakone hi ku famba ka nkama a ve hosi ya ku dumbeka. I ntiyiso leswaku Davhida a yentxe swihoxo swa kukazri, kambe hi ku songa Yehovha a vone Davhida swanga nandzra lwa dumbekiki. (1 Tih. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Swi ngo yini u ya u dondzra leswi yengetelekiki ha Davhida? Handle ka ku ganaganeka swi ta ku kutxa kuva u tama u tizrela Yehovha hi ku dumbeka. U nga ha tlhela u dondzra hi xikombiso xa Marka na Timotewu. Vone va sungule ku tizrela Yehovha na va ha li vampshwa nakone va tame va dumbeka wutomi byavu hinkwabyu, va kume ku yamukeliwa ha Yehovha nakone va kume ku nyonxa lokukulu.

19. Xana u djula swaku wutomi byaku byi va hi ndlela yini?

¹⁹ Leswaku wutomi byaku byi tava hi ndlela yini a nkameni lowu taka swi ta ya hi ndlela leyi u byi tizrisaka ha yone swoswi. Loko minkama hinkwayu u tikazratela kuva u nga tidumbi kambe u dumba Yehovha a ta ku pfuna akuva minkama hinkwayu u teka swiboho swa wutlhazri. (Amapr. 20:24) Ina, u nga va ni wutomi bya ku nyonxisa lebyi taliki hi mintxhumu leminene. Kambe dzrimuka leswaku Yehovha a swi nyika lisima hinkwaswu leswi u mu yentxelaka swone. Ku tizrisa wutomi byaku akuva u tizrela papayi wezru Yehovha hi wone ntxhumu wa lisima lowu u nga wu yentxeka. A ku na ntxhumu wun’wana wa lisima ku tlula lowu!