Ni belekiwe hi 1954 a Saint Paul, Minnesota, a Estados Unidos da América. Vapswele vanga a va li makatolika nakone a va nga ganyanga kambe a va nga li swisiwana. Ni wa wubidzri ka ntlhanu wa vana. Na ne he ntsrongo ni ye dondzra a xikole xa katolika nakone a ni li mupfunisi wa muprista, kambe a ni nga tivi swinyingi hi Bibele. Nambi leswi a ni kholwa leswaku ku ni Xikwembu lexi tumbuluxiki hinkwaswu, a ni nga ha kholwi ka wukhongoti bya katolika.

Hi lembe ledzri ni sunguliki ha dzrone a ku dondzra a xikole lexi ku dondzriwaka milawu, vatekani lava nga Timboni ta Yehovha va te kaya kwanga. Leswi a ni khomekile hi ku hlampswa mpahla yanga, ni kombele vatekani lavo leswaku va tlhela va ta hi nkama wumbeni, hi wumbilu va pfumelile. Loko va tlhele va ta, ni va vutise leswaku: “Ha yini vhanu lava yentxaka swa ku biha swi va fambela ha hombe ku tlula vhanu lava yentxaka leswinene?” ni leswaku “i yini swi nga pfunaka vhanu akuva va va ni ku nyonxa ka ntiyiso?” Kutani ni pfumele ku teka buku ledzri liki A Xihlayelamfuzri Lexi Yisaka Vutomini Lebyi Nga Helikiki ni Bibele dzra Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima, ledzri a dzri ni kapa dzra lihlaza dzri va dzri navetisa ku dzri dondzra. Nakone ni pfumele xidondzro xa Bibele. Nakambe leswo hakunene swi ni pfule matihlo.  Ni nyonxe ngopfu hi ku dondzra leswaku Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba hi wone lowu taka fuma misava. Ni kote ku vona leswaku mimfumu ya vhanu yi hlulekile hi ku helela, nakone yone yi yentxa misava yi tala hi ku xaniseka, ku kala wululami ni makhombo.

Ni tinyiketele ka Yehovha a ku sunguleni ka 1982 nakone ni babatisiwe ka tihwetinyana leti landzreliki ka nhlengeletanu leyikulu leyi yentxiwiki ka muyaku lowukulu a doropeni dzra Saint Paul, leyi a yi ni nhloko-mhaka leyi liki “A Verdade do Reino”. Ka vhiki ledzri landzreliki, ni tlhelelile a doropeni ledzro akuva ni ta ya kambeliwa leswaku ni ta tizra swanga adivogado. A ku sunguleni ka Otubru, ni tive leswaku a ni pasile nakone leswo swi ni pfumeleli akuva ni tizra swanga adivogado.

Ka nhlengeletanu leyo leyikulu leyi a yi ku “A Verdade do Reino”, ni tive makwezru Mike Richardson. Yene a a tizra a Betele dzra Brooklyn nakone a ni tlhamuxeli leswaku a ku ta simekiwa Ndzrawulu ya Timhaka a ntsindzra ya misava hinkwayu. Ni dzrimuke mazritu ya ndzruna ya mu-Etiyopiya ka Amintiṛo 8:36 kutani ni tivutisa leswi: ‘I yini leswi ni sivelaka ku kombela ku tizra ka Ndzrawulu ya Timhaka?’ Xileswo, ni kombele ku ya tizra a Betele.

Vapswele vanga a va nyonxanga hi leswi a ni ndzruluke Mboni ya Yehovha. Nakone tatana a ni vutise leswaku ku tizra a Betele a swi ta ni pfuna hi yini ka ntizro wanga wa wu adivogado. Ni mu tlhamuxele leswaku a ni ta yentxa ntizro wa ku tizrandzrela ni leswaku a ni ta nyikiwa 75 doláres hi hweti, ku nga mali leyi a ku nyikiwa lava a va tizra Betele hweti ni hweti.

Ntsrhaku ka loko ni hetile kontratu dzra lomu a ni tizra kone, ni sungule ku tizra a Betele dzra Brooklyn, a Nova Iorque, hi 1984. Ni yaveliwe ku tizra ka Ndzrawulu ya Timhaka. Wuswikoti lebyi ni byi kumiki ka ntizro wanga wa khale byi ni lulamiseli ka leswi a swi ta landzrela.

Muyaku wa Stanley, lowu nga a Jersey City, a Nova Jersey, wu xaviwe hi Novhembru wa 1983. Vamakwezru va kombele mpfumelelo wa ku lungisa maghezi ni mati ka muyaku lowo. Loko va kumane ni wuhosi bya muganga wolowo, vamakwezru va tlhamuxeli leswaku nkongometo wavu a ku li ku tizrisa muyaku wa Stanley swanga yindlu ya tinhlengeletanu ya Timboni ta Yehovha. Kambe ku ve ni swikazratu. Milawu ya doropa ledzro, a yi kombisa leswaku miyaku ya wugandzreli a yi fanela ku kumeka ntsena lomu a ku tsrhama vhanu. Kambe muyaku wa Stanley a wu kumeka a mugangeni wa mabindzru. Xileswo, wuhosi bya doropa ledzro a byi va pfumelelanga. Vamakwezru va kombele leswaku xiboho xi tlhela xi kambeliwa, kambe a xikombelo xavu a xi yamukeliwanga.

 Ka vhiki ledzri ni sunguliki ha dzrone ku tizra Betele, nhlengeletanu yi ye khanela ni tribunali dzra muganga lowo hi xikombelo lexi yaliwiki. Leswi a na ha ku heta malembe mabidzri na ni tizrela tribunali dzra Saint Paul, a Minnesota, a ni tolovelanile ni timhaka ta ku fana ni leto. Mun’we wa va-adivogado a hlaye leswaku muyaku wa Stanley a wu tizrisiwe ngopfu ka swiyentxakalu swa vhanu hinkwavu, swa mafilme ni swa wuyimbeleli. Kutani, ha yini a swi lwisana ni nawu akuva ku tizrisiwa ka swiyentxakalu swa wukhongoti? Tribunali dzra muganga lowo dzri kambisise mhaka leyo nakone dzri kombise leswaku a doropa dzra Jersey City a dzri tluli nawu wa ntsrhunxeko wezru wa wukhongoti. A tribunali dzri byele wuhosi bya doropa ledzro akuva dzri hi nyika mpfumelelo. Ni sungule ku vona ndlela leyi Yehovha a tovokisaka ha yone leswi a nhlengeletanu yakwe yi swi yentxaka akuva yi yisa mahlweni a ntizro wakwe. Ni nyonxe ngopfu hi ku va ni hlengelile ka swone.

Vamakwezru va sungule ntizro lowukulu wa ku pfuxeta muyaku wa Stanley. Hi 8 ka Setembru wa 1985, ku nga tihwetinyana ntsrhaku ka loko ku sungule ku pfuxetiwa koloko, a ku pasisiwa ka ntlawa wa wu-79 wa xikole xa Giliyadi ku yentxeliwe ka muyaku wolowo. Ku mine ku ve ndjombo leyikulu ku pfunisa ka mintizro ya Mfumu swanga xizro xa Ndzrawulu ya Timhaka. Nakone ku nyonxa loku ni viki na kone ku tlula loku a ni li na kone ka ntizro wanga na ni nga si na sungula ku tizra a Betele. A ni nga swi tivi leswaku Yehovha a a ta ni tizrisa ka timhaka ta ku siyanasiyana.

Hi ma-1980, a swi tolovelekile leswaku vadotori ni swipiritana va nga xi hloniphi xiboho xa Mboni yin’wana ni yin’wana ya Yehovha leyi kuliki xa kuva yi dahiwa na yi nga txheliwanga ngati. Loko vavasati va kuma makhuzri, a va kumana ni swihinga leswikulu hikusa vatsremi va timhaka a va hlaya leswaku vavasati lava nga ni makhuzri a va nge na mpfumelelo wa ku yala ku txheliwa ngati. A va hlaya leswaku loko wansati lweyi a nga ni khuzri a nga txheliwe ngati a a ta fa, nakone n’wana a a ta kula na a nge na mamana.

Hi 29 ka Dezembru wa 1988, makwezru Denise Nicoleau a luze ngati yinyingi ntsrhaku ka loko a phuluke xidjahatana xakwe. A hemoglobina yakwe yi xike yi va hansi ka 5, nakone dotori wakwe a a djula leswaku yene a txheliwa ngati. Makwezru Denise a yalile. Mundzruku ka kone, a xipiritana xi djuletele mpfunu wa tribunali akuva xi pfumeleliwa ku mu txhela ngati leyi a xi yi vona na yi vileleka. Na a nga sungulanga hi ku vutisa kumbe ku yingela makwezru Denise kumbe nuna wakwe, mutsremi wa timhaka a pfumeleli xipiritana akuva xi mu txhela ngati.

Hi Wawuntlhanu wa 30 ka Dezembru, xipiritana xi txhele ngati makwezru Denise nambi leswi xi yaleliwiki hi nuna wakwe ni swizro swimbeni swa ndangu wakwe leswi a swi li na yene. A wusikwini byolebyo, swizro swa ku siyanasiyana swa ndangu wakwe ni nkulu mun’we kumbe vabidzri va khomiwile. Vone a va lumbetiwa leswaku a va sivela ndlela akuva makwezru  Denise a nga txheliwi ngati. Hi mixo wa Mugqivela, wa 31 ka Dezembru, ka matelevhizawu, ka maradiyu ni ka majornali ya Nova Iorque ni ya Long Island a ku kombisiwa leswi yentxekiki a xipiritana.

Hi Musumbuluku ni mixo, ni khanelisani na Milton Mollen, lweyi a nga mutsremi wa timhaka wa tribunali ledzrikulu. Ni mu byele wutsrhokotsrhoko hinkwabyu nakone ni ntshimisise leswaku mutsremi lwiyani wa timhaka a nyike xipiratana mpfumelelo na a nga vutisanga mhunu. Mutsremi wa timhaka Mollen a kombele leswaku ni tlhela ni ya a xikritori xakwe a madambyeni akuva hi ya bula hi mhaka leyo ni hi milawu leyi fambelanaka na yone. Mulaviseli wanga, Philip Brumley, a fambe na mine a xikritori xa mutsremi wa timhaka Mollen ka madambu wolawo, nakone mutsremi lweyo a vitane adivogado wa xipiritana akuva a va kone. Mabulu yezru ma hise ngopfu swinene. Ku tlhase lani makwezru Brumley a ni tsraleliki ka kaderno dzrakwe a ni byela leswaku a ni fanela ku zrula. Lexo ku ve xilayu lexinene, hikusa a no tsrhamela ku hlundzruka, ni dzringisa ku phikisa madzrimi lawa adivogado wa le xipiritana a a ma hlaya.

Ntsrhaku ka kolomu ka wora na hi bula, mutsremi wa timhaka Mollen a hlaye leswaku mhaka leyo a hi ta zranga hi bula ha yone mundzruku ka kone ni mixo. Na hi li kazri hi huma xikritori, mutsremi wa timhaka Mollen a hlaye leswaku adivogado wa le xipiritana a a ta va ni ntizro wa ku kazrata mundzruku ka kone. Leswo swi hlaya leswaku adivogado wa le xipiritana a a ta sindzriseka ku yimela xiboho xakwe xa ku va a sindzrise leswaku makwezru Denise a txheliwa ngati. Ni vone leswaku Yehovha a o ni tiyisekisa leswaku a hi ta humelela ka mhaka leyi. Swi nyonxise ngopfu ku vona ndlela leyi Yehovha a hi tizrisiki ha yone leswaku a hetisisa ku zrandzra kwakwe.

Hi tizre ngopfu wusiku lebyo na hi lulamisela leswi a hi ta swi hlaya ka mixo lowu a wu ta landzrela. Leswi a tribunali a dzri li kusuhi swinene ni Betele dzra le Brooklyn, ku tala ka lava a hi tizra na vone ka Ndzrawulu ya Timhaka va yile. Ntsrhaku ka loko mune wa vatsremi va timhaka va yingele leswi a hi li na swone va hlaye leswaku a xiboho lexiyani i nha xi nga tekiwanga. Tribunali ledzrikulu dzri yime na makwezru Denise, nakone dzri hlaye leswaku swi lwisana ni mfanelo ya ximhunu ku teka xiboho na ku nga sunguliwanga hi ku yingela mavonela ya mbabyi.

Ntsrhakunyana ka leswo, tribunali ledzrikulu dzra Nova Iorque dzri tlhele dzri hlaya leswaku makwezru Denise a a ni mfanelo ya ku dahiwa na a nga txheliwanga ngati. Handle ka mhaka ya makwezru Denise, ni ve ni mukhandlu wa ku hlengela ka timhaka tin’wana leti yelanaka ni ngati lani hi hluliki ka  matribunali lamakulu. (Vona bokisi ledzri liki “ Ku Hlula A Matribunali Lamakulu”.) Ni tlhele ni tizrisana ni va-adivogado vambeni va le Betele ka timhaka leti a ti patsra mfanelo ya vapswele ya ku tsrhama ni vana, ya ku dlaya wukati ni milawu ya ku fambisana ni materenu ni tiyindlu.

A nkama ni nga txhata na Dawn, yene a a tsrhikane ni nuna wakwe wa ku sungula nakone a a wundla vana vazrazru. A a tizra akuva a tihlayisa nakone a a li phayona. A wutomi byakwe a byi bindzra nakone ni hlamalisiwe ngopfu hi ku tiyimisela kwakwe ka ku tizrela Yehovha. Hi 1992, hi hlalele xikan’we nhlengeletanu leyikulu leyi a yi ni nhloko-mhaka leyi a yi ku “Portadores da luz”, leyi yi yentxeliwiki a doropeni dzra Nova Iorque. Ni mu gangisile, nakone hi txhate ka lembe ledzri landzreliki. Dawn i nyiko ya Yehovha. Yene i mhunu lweyi minkama hinkwayu a zrangisaka Yehovha ni lweyi a zrandzraka ku tihlekela. A a nyonxisa wutomi byanga masiku hinkwawu lawa a hi li xikan’we.​—Pr 31:12.

Nkama lowu hi nga tekana ha wone, vana va Dawn a va ni 11, 13 ni 16 wa malembe. A ni djula ku va tatana lwenene ka vone, xileswo ni dondzre ni tlhela ni tizrisa ha hombe hinkwaswu leswi ni swi kumiki a mabukwini yezru mayelanu ni ku va tatana wa wubidzri. Ku ve ni swikazratu hi ku famba ka malembe, kambe ni nyonxa ngopfu hi leswi vatsrongwana va pfumeliki leswaku ni va munghanu lweyi va mu dumbaka ni tatana lweyi va mu zrandzraka. Minkama hinkwayu vanghanu va vanezru a va yamukeleka kaya nakone a hi swi zrandzra ku hungata ni vampswa lavo.

Hi 2013, mine na Dawn hi zruzrele a Wisconsin akuva hi ya hlayisa vapswele lava a va duhwalile. Ni hlamalisiwe ngopfu hi ku tiva leswaku a ni ta ya mahlweni ni pfunisa a Betele. Ni zrambiwe leswaku ni ya mahlweni ni pfunisa nhlengeletanu ka timhaka ta ku siyanasiyana.

Hi Setembru wa 2018, ni xiye leswaku minkama yinyingi a swi djula kuva ni zranga hi ku khohlola na ni nga si vulavula. Dotori wanga a ni kambelile kambe a nga swi kumanga leswaku i yini leswi a swi vanga ku khohlola koloko. Ntsrhaku, dotori mumbeni a ni byele leswaku ni ya kumana ni neurologista. Hi Janeru wa 2019, neurologista a ni byele leswaku swi nga yentxeka a ni ni mavabyi ya ku kala, lawa ma vitaniwaka paralisia supranuclear progressiva (PSP).

Ntsrhaku ka masiku mazrazru, ni ye mbyimbya ka jelu ni va ni tsrhovekeliwa hi voko dzranga dzra xinene. A wuton’wini byanga hinkwabyu a ni mbyimbya ka jelu; a ku li ntxhumu lowu a ni tolovela ku wu yentxa. Kutani ni sungule ku xiya leswaku a ni sungula ku kala ni nga ha swi koti ku lawula mizri yanga. Ku sukela ka kolanu, mavabyi yanga ma kule hi ku kahlula. A swi ni kazratela ku vulavula, ku timenxa ni ku minta mintxhumu.

Ni nyonxa ngopfu hi leswi ni nga ni mukhandlu wa ku pfunisa nhlengeletanu ya Yehovha hi ntizro wanga wa wu-adivogado. Nakone ni ve ni ndjombo ya ku tsrala mintxhumu yinyingi leyi kumekaka ka mabuku lawa ma dondzriwaka hi vadotori, hi va-adivogado ni vatsremi va timhaka, nakone a misaveni hinkwayu ni yimele timfanelo ta Timboni ta Yehovha ta ku hlawula madahela lawa ku nga tizrisiwiki ngati. Kambe ku ta tlhasa swoswi, na pfumelelana ni mazritu lawa ma nga ka buku dzra Luka 17:10: ‘Ni nandzra ntsena, hikuva ne ku yentxa leswi afaka ni fanekeli ku swi yentxa.’