TEI ka ‘äe la pola a‘häe‘ȧk se av het ne ‘äe po se tefakhanis helavat ‘e ta kạumane‘ag hanisit? Kop ma te ne soko, ‘eake ‘äe ririạf ma tä‘ma‘ie, ka ‘ou huga hoi sema ‘e ‘ofa. ‘E reko, tefakhanis ta kel‘ạkim se ‘äea ta tēet ‘e iạ ne nāam—ta fāat ne hạnit a‘ti‘ȧk ‘omuạr re kạumane‘aga. Taf pạu. ‘äe kel‘ȧk ‘ou ‘uạ‘uạ‘ạki se tefakhanis ‘es‘aot ne ‘ou kạumane‘ag heta nā.

² Puk Ha‘a tefakhanis ‘on ‘Ạitu se ‘isa, tēet ne ‘is la pola ‘uạ‘uạ‘ȧk a‘ti‘ pạu sin. Puk hete‘is, iạ ‘esea tä puk het ne pola kel‘ạkim te ma‘oi ne ‘is kal pora la räe ‘e ta ut hoi‘ạki. La fakse, iạ rak‘ạkim tē ne fup‘ạki, tē ‘e lạgi, te‘ ne hef tūtū ‘atakoa, rȧnte‘, ma fā ta ma hȧn mumue ta. Puk Ha‘a ma ‘on muạ‘ạkiag ‘es‘ao la hạiasoagan ‘is la vahiạ la tạria noanoa ma kokon ne mȧür te‘. Iạ sui‘ȧk tē ne ‘Ạitu la rē la a‘sokoa ‘on ‘amnạki ma a‘leleia pefä‘ ne rȧnte‘. Kotä ma tefakhanis a‘ririạf huget tä Puk Ha‘a!

³ Puk Ha‘a tape‘ma iạ tefakhanis a‘oaf huge ‘e reko iạ rak‘ạkia Iạ ne nāam, Jihova ‘Ạitu. ‘E reko puk he te‘is, iạ aier‘ạkiget ‘e ‘on pa ‘ese la ‘is la ‘inea‘ia iạ. Aier pạu, Puk Ha‘a pola hạiasoag ‘äe la ‘ut a‘el se Jihova.

⁴ Kepoi ka ‘äe ma ‘ou Puk Ha‘ het, ka ‘eake ‘äe ‘esea het. Puk Ha‘a pȧn, ‘atakoa ne kat pȧn ‘atakoa ra, ka fȧ‘ ma sir ‘e fäeag 2,300, ma sir ‘e pasen 90 ‘e kakại ne rȧnte‘ la pola hata e. La re fiạk‘ạkia se ti‘ ne Puk Ha‘ ne pạni, ma ‘e te‘ ne gasav ‘i, sir ‘e puk milionet puk ne fuạp‘ạki! Piliön his ‘e Puk Ha‘ ‘atakoa heta ne puk ‘e ‘on rerege ne täe ‘e Puk Ha‘ heta, pȧn vạhia. Te aier pạu, kat ‘es ra ta puk hoi‘ȧk het la fakse Puk Ha‘a.

⁵ Hoi‘ȧk, Puk Ha‘a “fȧ‘ ‘e ui rȧg ‘on ‘Ạitu.” (2 Timoti 3:16) Ka sal tapen? Puk Ha‘a iạ tög ma ‘eag: “Famör ‘ie fäeag ma ke ‘e ‘Ạitu, ka ‘At Ha‘a tä hoa‘hoa‘ irisa.” (2 Pita 1:21) La a‘tatạu‘ạkia: Fā re pesneset kop ma iạ ma ‘on le‘ fȧ‘ pukut ne fạ‘ia ta pukut. Tē ne fȧ‘ ‘e puk ta a‘häe ma pa ‘es ‘on fā ‘es pesnes ta. Ma ‘on fuạga, puk ‘on iạ fa ‘es pesnes ta ‘eake le‘ fȧ‘ puk ta. Te ‘esea ma, Puk Ha‘a puk ‘on ‘Ạitu, ka ‘eake iris fā ne fạ‘ia. Ma täe, Puk Ha‘ ‘atakoa heta aier pạu “fäeag ‘on ‘Ạitu.”—1 Tesalonaika 2:13.

‘AMNȦK ‘ESEA MA NONOJ

⁶ Puk Ha‘a fȧ‘ ‘e laloag ne fạu 1,600. Iris ne fạ‘ia mȧür ‘e av tūtū ma ‘oris nohnoho ma ‘oris garue tūtū. Iris ‘e ‘on rerege vek, hagoat, ma huȧ‘ sip. Iris ne tore parofiạt, gagaj puer, ma sạu. Luke le‘et ‘e iris ne fạ‘ia Kospel ta, iạ tạkut. ‘Inea ne tes tä se tūtū ne ‘oris mạuri ma garue, kā Puk Ha‘a ‘amnȧk ‘eseat ma ‘e ‘on kamataga se ‘on a‘ofiga.*

⁷ Puk mumuạ ne Puk Ha‘a rak‘ạkim se ‘isa ‘on kamatag ne pefä‘ ‘on famori. Puk fakmür heta kel‘ȧk ne rȧnte‘ ‘atakoa la hele‘ la parataisit, ne vekot. Te‘ ne te ‘atakoa ne täe ‘e Puk Ha‘a ne sok ‘e fạu äf his ne vȧh‘ia salag ‘esea ma kel‘ạkiag ne ‘amnȧk ‘on ‘Ạitu ma ‘on la a‘sokoag ne. ‘Is ferehit ‘e ‘on tatạu ne te‘ ne te ‘atakoa ne fȧ‘ ‘e Puk Ha‘a, ta‘ag tēet ne ‘is ‘inea la sok ‘e reko pukut ne nāam ‘e ‘Ạitu.

⁸ Puk Ha‘a noj faksaienis. ‘On räe heta lal pạu. La fakse, tē ne fȧ‘ ‘e foh ne rạu‘ifi hün se karatini ma nohnoh fakforo ne na se famör Isireli ‘e ‘on tạusa. Hanuạ ne kạlum iris kat seminte ‘inea ‘e ra te ‘i. ‘E av het famori kat ‘inea a‘nonoj‘ia ra kelkeleag ne rȧnte‘, Puk Ha‘a ‘ea ne iạ kạlkạl. (Aisea 40:22) Puk Ha‘a ‘ea a‘noj pạu ne rȧnte‘ “fȧv sio se ta taf lealeat.” (Jope 26:7) Kā, ne Puk Ha‘a ‘eake puk rak‘ȧk saienisi. Ka ‘e av ne iạ täe se te ne mou se saienisi, iạ noj fakapạu. Te‘is tēet ne ‘is ‘inea la po ‘e pukut ne nāam ‘e ‘Ạitu, ne?

⁹ Rogrog ne tē ne sok ma vȧh‘ia ma fȧ‘ ‘e Puk Ha‘a iris noj aier ma ‘is pola tua‘nȧk sin. Te ‘i fȧ‘ a‘taf pạu. Tē ne fȧ‘ sio nā ‘oris asa ma tape‘ma se ‘oris ‘es tūtū.^# ‘On tūtū heta te‘is, famör fȧ‘ rogrog ne ava ne rȧnte‘, iris a‘mou näe ‘oris fakravā‘ȧk ne ‘oris hanua, ka iris ne fạ‘ia Puk Ha‘a fȧ‘ a‘nonoj pạu te‘ ne tē, ‘oris seseva ma tape‘ma se seseav ne ‘oris famori. ‘E Hatag ne Famori ‘e Puk Ha‘a, kel‘ạkia iạ ne fạ‘ia puk hete‘, Mosese, fäeag a‘nonoj‘ȧk pạu te sar ti‘ut ne iạ rē, ma Jihova fȧr ma tötög‘ȧk iạ. (Hatag ne Famori 20:2-12) Nonoj aier tape‘i a‘noa la räe ‘e rogrog ne ava ne fȧ‘ ‘e puk hoi‘ȧk ‘e ‘on rerege, ka Puk Ha‘a nonoj aier pạu po ‘e iạ puk ‘on ‘Ạitu.

PUK HET NE MA ‘ON POT ‘ES‘AO

¹⁰ ‘E reko Puk Ha‘a fȧ‘ ‘e ui rȧg ‘on ‘Ạitu, iạ “‘es‘ao tape‘ma se rak‘ȧk tē, se fȧr tē, se a‘nonoj‘ȧk tē.” (2 Timoti 3:16) Aier, Puk Ha‘a iạ puk ‘es‘ao het. Iạ kel‘ạkim ‘on ‘ineag a‘lelei ne rērē ‘on famori. Ma se ferehit ‘e te te‘is, po ‘e Iạ ne ‘on‘on puk heta, Jihova ‘Ạitu, Iạ tä Fup‘ȧk Tē! Iạ ‘inea a‘lelei se‘ ‘os a‘häe ma ‘os huga ‘e ‘isa. Hoi‘ȧk, Jihova ‘inea sema tē ne nonoj la ‘is la ‘ese la pola ‘is la noh ‘oaf‘oaf. Iạ ‘inea tape‘ma kạinag mạurit ne ‘is la hȧ‘ạki e.

¹¹ Re a‘häe se te ne Jisu ‘ea ‘e ‘on Maragat ‘e uluạg Sol ta, ne fȧ‘ ‘e Mataio väe 5 se 7 ta. ‘E rak‘ȧk te a‘pumuạ‘ạkit ne iạ rē, Jisu fäeag ‘e te tūtū ma‘oi, la fakse sal tes tä la po ‘oaf‘oaf aire, la po tapen la a‘leleia uạkē, la ro‘ạit tapen, ma la po tapen räet ne nonojo hün se koroa fak rȧnte‘. Fäeag ‘on Jisu iris ‘es ne‘ne‘ ma ‘es‘ao pạu ‘e terạnit ‘e ‘i la fakma se ‘e av het ne iạ ‘ea e.

¹² Muạ‘ạkiag fak Puk Ha‘a ‘es‘ao se mȧür ne kạunohoga, se rērē ne garue, ma hạihạireag, ma iris ne tore. Muạ‘ạkiag fak Puk Ha‘a täe se te‘ ne famör ‘atakoa, ma ‘on puer‘ȧk tē ‘es‘ao ma kikia. Parofiạt ta ‘Ạisea sui‘ȧk a‘lukam pot ne täe ‘e Puk Ha‘a ‘e avat ne iạ fạ‘i e: “Gou Jihova, ‘ou ‘Ạitu, gou tä rak‘ạkiof tē ne la ‘es‘ao aier se ‘äeag.”—Aisea 48:17.

PUK NE PAROFESẠI

¹³ Ma ‘on parofesại ma‘oi ‘e Puk Ha‘a, parofesại ‘e ‘on rerege sok ma vȧh‘ia. Rē a‘häe se kel‘ȧk te hete‘. ‘E parofiạt ta ‘Ạisea ne mȧür ‘e ‘on vạl ne senjuri M.A.K., Jihova parofesại‘ȧk vȧh ne hanuạ nohot te Papiloni täla a‘raksa‘ȧk. (Aisea 13:19; 14:22, 23) Te‘ ne tē ne la soko fäeag‘ȧk a‘taf pạu, ‘on la fakrava‘ạkiag ne hanua noh ta la sok tapen. Jạujiạ ne leum la pelu la a‘mamas sạf ne Papiloni ma sur se hanuạ noh ta ka kat a‘noa ra la pel. Ka ‘eake tä‘ma‘ie. Parofesại ‘on ‘Ạisea ‘ea pạu as ‘on sạut ne la fakravāan Papiloni—Sairusi.—Aisea 44:27-45:2.

¹⁴ Siriạg fạu 200—‘e pög ne Okotopa 5/6, 539 M.A.K.—kạupelut fū‘ȧk a‘eleaf se Papiloni. Sei ta ‘on fā puer ta? ‘On asa Sairusi sạu ne Persia. Ma täe te‘ ne tē potsusun‘ia la a‘sokoa parofesại a‘ferehit huạg te‘. Te ka kạupel ‘on Sairusi la pola sur la hạu puer ne Papiloni ka kat a‘noa ra la pel la fakse te ne parofesại‘ȧk vạhia?

¹⁵ Famör ne Papiloni a‘sok ta ‘oris kato‘oag fak‘oaf‘ofat ‘e pög heta‘ ma ‘oris huga fürmariạ ‘e laloag ne ‘oris hanuạ noh ta ne pā lamlam ka moumou pạu. Ka ‘e av heta ‘e ‘on huạg poto Sairusi väea tạn ne sạf ne ji ‘e uạn ne hanuạ noh ta. Kat roa ra ka tạn ta ‘el‘el‘ia la pola jạujia la höl ‘e sạf ta se pā ne hanuạ noh ta. Ka kạupel ‘on Sairusi la po tapen la möl ‘e pā ne Papiloni? Kat ‘inea ra ne po ‘e tese, ka ‘e pög heta‘, nu‘suạr ne hanuạ noh ta rou mag‘ȧk la‘ma!

¹⁶ ‘E reko Papiloni, te te‘is parofesại‘ȧk vạhia: “Ia kal ‘es kakại hoi‘ȧk ra, ma kal noh ra ‘e fup famorit se fup famorit; lelea‘ Arepea kal fū‘ȧk ra ‘oris ri läe ‘e täe; lelea‘ huȧ‘ sipi kal tak‘ȧk ra ‘oris hag sipi ‘e täe.” (Aisea 13:20) Parofesại te‘is ‘eake rak‘ạkia ma a‘raksa‘ạkiag ne hanuạ noh ta ma tä‘ma‘ie, ka tape‘ma se te ne la sok ‘e vạhiag ne a‘raksa‘ạkiag ta. Iạ kel‘ȧk ne Papiloni la gaogao se ‘on a‘ofiga. ‘Äe la pola räe ne fäeag ‘i sok la fakma sin. Utut ne Papilön ne ‘on tạusa fū e—‘itạke mäel 50 saot ne Baghdad, Iraq gaogao‘ia—te‘is aier‘ạkiget ne te ne Jihova ‘ea ‘e nuj ‘on parofiạt ta ‘Ạisea sokoana: “Ma gou täla tạfia ia ‘e tạufär ne a‘raksa‘ạkiag ta.”—Aisea 14:22, 23.^%

¹⁷ ‘E av ne ‘is a‘häe‘ȧk ne Puk Ha‘a iạ puk ne parofesại nonojo, te te‘is a‘ne‘ne‘ȧk pạu ‘os mā, ne? Po ‘e, nono ka Jihova a‘sok vạhia ‘on fäeag porȧk ne iạ rē ‘e ‘on mumua, ma ‘is la pola aier‘ȧk pạu ne iạ la a‘sok tape‘ma ‘on fäeag porạki la iạ la hö‘ȧk rȧnte‘ la parataiạs hoi‘ạkit. (Hatag ne Famori 23:19) Ma te te‘is aier pạu, ‘is ma ‘os “‘ạirot‘ạkiag ne mȧür se ‘es gata‘aga, mạurit ne ‘Ạitu—‘Ạitut ne kat pora la siok—fäeag por‘ạkimea ka av se ‘es tohiga kat seminte kamat ra.”—Taito 1:2.^{^}

“‘FÄEAG ‘ON ‘ẠITU MȦÜR”

¹⁸ ‘E reko te ne ‘is sạkior vạhiạ ‘e väe te‘is, te ta taf pạu ne kat ‘es ra ta puk hoi‘ȧk het la fakse Puk Ha‘a. Kā, ‘on ‘es‘ao ofrạu pạu ‘eake tä‘ma ‘e ‘on tatạu ne ‘amnȧk ta, pot fakfamori ma fȧ‘ nonoj ne rogrog ne ava, pot ‘es‘ao, ma parofesại nonojo. ‘Apostol rot fakKaristo ta Paula fạ‘im: “Ko ‘äna fäeag ‘on ‘Ạitu mȧür, ka ne‘ne‘ la garue, ka ‘āag ‘e te‘ ne ser ne pel ‘ā hap ruạ ‘atakoa, ka ia kō fakapau se ‘on väeag ne ‘os huga ma ‘os ‘ata, ma ‘os soko ma ‘os pulou ne sui tape‘ma, ka ia pot la sạkiroa te‘ ne a‘häe ma ‘amnȧk ne ‘os huga.”—Hiperiu 4:12.

¹⁹ ‘E ‘os hatag ne “fäeag” ‘on ‘Ạitu, ne ‘on furi‘ȧk te ne täe ‘e Puk Ha‘a la pola jen ‘os mạuri. Iạ la pola hạiasoagan ‘is la sạkiroa ma tior‘ạkia ‘os mạuri. Kop ma ‘is la ‘ea ne ‘is hanis ‘e ‘Ạitu, ka ‘os garue‘ạkiag ne Fäeag ne fȧ‘ ‘e ui rȧg ‘on ‘Ạitu, Puk Ha‘a, la kel‘ȧk aier ne ‘os a‘häe ma tē ne ‘os huga ‘amnȧk‘ȧk la rē.

²⁰ Aier pạu, Puk Ha‘a puk ‘on ‘Ạitu. Iạ puk het ne kop la hat, sạkior ma rakoa, ma a‘pumuạ‘ȧk pạu. Kel‘ȧk ‘ou ‘uạ‘uạ‘ạki ma ‘ou voivoi‘ạki se tefakhanis te‘is ne ‘Ạitu nāam, ma sạkior a‘lal ma kikia se tē ne fȧ‘ ‘e ‘on laloga. ‘E av ne ‘äe re te te‘is, ‘äe la ‘inea a‘lal pạu ‘amnȧk ‘on ‘Ạitu se ‘is famori. Väet ne tohim la fäeag‘ȧk ne tes tä ‘amnȧk te‘ ma la sok tapen.

*  Aier ma ‘on famör ‘ea ne ma ut ‘e Puk Ha‘a kat hạitatạuag ra se ut ‘e ‘on rerege, ka tē ne iris ‘ea kat ‘es aier‘ạkiget ra. ‘Io se väe 7 ta ‘e puk hete‘ The Bible—God’s Word or Man’s? ne Jihova Uetnes ta fạ‘i.

^#  Sạkior se te ne fȧ‘ a‘taf ‘e Luke 3:23-38 hün se ‘es ne temamfuạ ‘on Jisu ne torem se ia.

^%  Pa ‘inea ta tē hoi‘ȧk hün se parofesại ne täe ‘e Puk Ha‘a, ‘io se rạupeap 27-9 ne puk heta A Book for All People, ne Jihova Uetnes ta fa‘i.

^{^}  A‘raksa‘ạkiag ne Papiloni iạ te het ‘e tē ne kel‘ạkim a‘sokoag ne parofesại ne fȧ‘ ‘e Puk Ha‘a. La fakse tē ne sok se Taia ma Ninive. (Isikeli 26:1-5; Sefanaia 2:13-15) Tape‘ma parofesại ‘on Taniela kel‘ạkim hạitohiạg ne matantu ne la puer ‘e rȧnte‘ ne la fạ‘um Papiloni. Mitia ma Persia ma Kirisi täe ‘e laloag ne matantu ‘i. (Taniela 8:5-7, 20-22) ‘Io se ‘Onasoa se sui‘ȧk ne parofesại ma‘oi hün se Mesaie ta ne la a‘sok ‘e Jisu Karisto.