“Mu cisi coonse bantu kaba pangi hande baanakazi, cikukola sina butuku buyambite cisi coonse, mi kwa butokwa ahulu kupanga cimwi kuamana noowu mwiikalilo,” kuwamba Inkopano Ibona za Makete mu Cisi (World Health Organization.) Iyo inkopano iakaleza kuti impalo isika ha 30 pesenti “ya baanakazi babaseswa kapa bababi mu cilikani baba damwa kapa kuhambilizwa insomano” ku muntu ya beena mu cilikani naabo. Impiho yee Nkopano ya Macaba (UN) iakaleza kuti mu cilimo cimwi, baanakazi basika ha 137 babehayiwa izuba ni zuba mu cisi coonse ku bamwihyabwaabo kapa zumwi wa luhasi. a

 Impalo itutusa kuzuwisisa kwinjiha koobu bukaabo bwa kunyandiswa mu malapa, kono kayi tuwambili za maikuto ni kusasaminwa kwa lizuwa zumwi ni zumwi.

 Kana munyandiswa ku bamwihyenwaanwe? Kapa mwiizi muntu yonyandiswa? Haiba njoo bulyo, mubone zikuka za mwi Bibele mu ndaba zicilila muziwoola kumitusikiza.

  Haiba bamukeenu baminyandisa kaheena mulandu weenu

  Muwoola kuwaana intuso

  Kanjinwe mwemwena

  Kunyandiswa mu malapa kakumane

  Mumuwoola kutusikiza muntu yonyandiswa

 Ziiwamba iBibele: “Zumwi ni zumwi weetu kaa litabilile habusu bwe Leza.”—Baroma 14:12.

 Muhupule ciinu: Yominyandisa wiina buikalabelo ha ziintu za panga.

 Haiba ba mukenu ni ba mihambiliza kuti njeenwe mufoseze, kabeena buniti. Baanakazi basesetwe baswanela kusakwa, insini kunyandiswa.—Bakolose 3:19.

 Hamwi, bantu banyandisa bamwi kabeena hande mumunahano, babakuulili mu luhasi lwiina mifilifili, kapa banywa ahulu bujwala. Nihakuba bulyo, basiina buikalabelo kwe Leza ku ziintu zibapanga kweenu. Mi beena buikalabelo bwa kupanga mubawoolela moonse kupanga incinceho.

 Ziiwamba iBibele: “Ziintu zikonda cikwiina baelezi baangi.”—Inguli 15:22.

 Muhupule ciinu: Haiba mulizuwa kulikalililwa kapa ka mwiizi za kupanga, bamwi bawoola kutusa.

 Ibakanzi hamusaka intuso ibamwi? Kunyandiswa ku bamukeenu mwiikalilo mukukutu. Cimukweete kuhupula za kupanga, muwoola kuwaana bukukutu kupanga inkatulo cebaka lya miikalilo ikola sina:

•   Insilelezo yeenu

•   Impabalelo ya baana beenu

•   Kweete muwaane isheleñi ya kulitusisa

•   Ilato lyeenu ku bamukeenu

•   Intakazo ya kuzwiila-habusu kuba ni bamukeenu haiba ni basiya mikwa yaabo ya mifilifili

 Kuwamba bulyo buniti, muwoola kuwaana bukukutu kwiiziba za kupanga. Muwoola kuwaana kuhi intuso?

 Mulikani umusepa kapa zumwi wa luhasi uwoola kumitusa mu maikuto ni mu nzila zimwi. Kukandeka ni muntu yomitwaaliza inkulo kuwoola kumitusa ahulu.

 Hamufoonela ku tutengo tubona za mifilifili ya mu malapa bawoola kumiha intuso. Basebeza mootu tutengo bawoola kumitusa kwiiziba mumuwoola kulisileleza. Haiba bamukeenu ni bazumina kuti beena bukaabo hape basaka kucinca, utututengo tuwoola kubatusa kuhinda muhato weentanzi usakahala.

 Inzila zimwi za putako ziwoola kumitusa kuti muwaane intuso kapili-pili. Kumwi ku muwoola kuwaana intuso nji ku madokota, baoki, kapa bamwi balutitwe musebezi.

 Ziiwamba iBibele: “Jehova b wiina hafwihi ni bacokete inkulo; uhaza baswabite.”—Lisamu 34:18.

 Muhupule ciinu: iLeza usepisa kumitusa.

 Jehova umitwaaliza ahulu inkulo. (1 Pitorosi 5:7) Uzuwisisa mumulizuwila ni maikuto eenu. Uwoola kumisenga-senga, ca Liinzwi lyaakwe iBibele. Hape usaka kuti mu kulapelanga kwaali. Hamulapela, muwoola ku mukumbila butali ni ziho kuti muwoole kukolela mwiikalilo umwiina kuuli.—Isaya 41:10.

 Ziiwamba iBibele: “Kabahale, zumwi ni zumwi mwikoonde lye samu lyaakwe lya veine ni mwikoonde lye samu lyaakwe lya feiga, mi kakwiina yeete naa batiize.”—Miika 4:4, Indaba za kuunsi.

 Muhupule ciinu: IBibele isepisa zee nako ya kubusu heete ni kube ni nkozo ku zumwi ni zumwi mu malapa.

 Jehova iLeza njiyena bulyo yeete naa manise bukaabo boonse. IBibele isepisa kuti: “Kasinde zinsozi ku meenso aabo, mi ifu keete nilibe kwateni, nangati maswabi kapa kulila kapa kusasaminwa keete nizibe kwateni.” (Kuzikula 21:4) Mweyo nako, ziintu zibilala zibapangahali keete ni zihupulwe. (Isaya 65:17) Ubu nji buhalo bwe nkozo bwa kubusu buisepisa iBibele.