1. (a) M’bodzi na m’bodzi wa ife asafunika kucitanji? (b) Thangwi yanji pyenepi nee ndi pinthu pyakukhonda nentsa?

YEZU alonga: “Unadzafika ndzidzi, pontho ndzidzi unoyu wafika, wakuti alambiri andimomwene anadzalambira Baba mukutsogolerwa na nzimu na undimomwene, thangwi mwandimomwene Baba asasaka anthu ninga anewa toera kumulambira.” (Juwau 4:23; 6:44) M’bodzi na m’bodzi wa ife asafunika ‘kupitiriza kudzindikira kuti ndi pinthu pipi pinakomerwa na Mbuya.’ (Aefesi 5:10) Pyenepi nee ndi pinthu pyakukhonda nentsa. Sathani asayesera kutinyengeza toera ticite pinthu pinatsukwalisa Yahova.—Apokalipse 12:9.

2. Fokotozani pidacitika cifupi na Phiri ya Sinai.

² Kodi Sathani asaphatisira njira zipi toera kutinyengeza? Njira ibodzi inaphatisira iye ndi kutidzudzumisa toera ticimwane kusiyanisa pinthu pyadidi na pyakuipa. Nyerezerani pidacitikira mbumba ya Aizraeli pikhali iwo cifupi na Phiri ya Sinai. Mose akhali paphiri, pontho mbumba ikhan’dikhira. Mbwenye mbumba yaneta kudikhira mbaphemba Aroni toera aacitire mulungu. Natenepa iye acita dzimunthu ya mwanang’ombe wa ouro. Iwo aibvinira mbaigodamira. Iwo akhanyerezera kuti kugodamira mwanang’ombe kukhali sawasawa na kulambira Yahova. Maseze iwo akhanyerezera kuti ineyi ikhali ‘phwando ya  Yahova,’ mbwenye pyenepi nee pikhali pyadidi. Kwa Yahova pyenepi pikhali kulambira dzimunthu, na thangwi ineyi azinji a iwo aphiwa. (Eksodo 32:1-6, 10, 28) Tisapfundzanji? Lekani kunyengezeka. ‘Lekani kuphata pinthu pyakunyanyasa,’ pontho siyani kuti Yahova akupfundziseni kusiyanisa pinthu pyadidi na pyakuipa.—Izaiya 52:11; Ezekyele 44:23; Agalata 5:9.

3, 4. Thangwi yanji mphyakufunika kudinga matomero a maphwando mazinji anacitwa lero?

³ Pikhali Yezu pa dziko yapantsi, iye apfundzisa apostolo ace toera akhale citsandzo cadidi pakulambira Yahova munjira yakutawirika. Pidafa iye, apostolo apitiriza kupfundzisa anango kucita pinthu pibodzi pyene. Mbwenye pidamala kufa apostolo, apfundzisi authambi atoma kupfundzisa anthu pinthu pyakuphonyeka, pontho mu mpingo mukhatoma kuoneka misambo na maphwando akuti nee ndi Acikristu. Iwo acinjambo madzina a maphwando anango toera aoneke ninga Acikristu. (2 Atesalonika 2:7, 10; 2 Juwau 6, 7) Mazinji mwa maphwando anewa asapitiriza kucitwa mpaka lero, mbwenye pyenepi pisacitisa anthu kukhulupira pipfundziso pyauthambi na mizimu. *—Apokalipse 18:2-4, 23.

⁴ Pa dziko yonsene yapantsi, maphwando na mafiriyadu ndi pinthu pyakufunika kakamwe mu umaso wa anthu azinji. Mbwenye mungapfundza maonero a Yahova thangwi ya pinthu pyenepi, munadzindikira kuti musafunika kucinja maonero anu thangwi ya maphwando anewa. Panango pinanentsa kwa imwe, mbwenye Yahova anakuphedzani. Cincino tendeni tione matomero a  maphwando mazinji anacitika lero. Pyenepi pinatiphedza toera kuona pinanyerezera Yahova thangwi ya maphwando anewa.

5. Ninji cinapangiza kuti Yezu nee abalwa pa ntsiku 25 ya Dezembro?

⁵ Anthu azinji asanyerezera kuti Yezu abalwa pa ntsiku 25 ya Dezembro, pontho ineyi ndi ntsiku inacita anthu phwando m’mbuto zizinji. Bhibhlya nkhabe kulonga ntsiku na mwezi udabalwa Yezu, mbwenye iyo isalonga ndzidzi wa caka. Luka alemba kuti pidabalwa Yezu, “akumbizi akhali kunja kwa nzinda mbakaonera mikumbi” yawo. (Luka 2:8-11) Yezu abalwa mu Bhetelehemu, pontho mwezi wa Dezembro kweneko kusatonthola, madzi asabvumba na kusaoneka neve. Pyenepi pisapangiza kuti Yezu abalwa mu ndzidzi wakuti kudambo kukhali mwadidi, tayu mwezi wa Dezembro. Bhibhlya pabodzi na mbiri zinango zisapangiza kuti Yezu abalwa nkati mwa miyezi yakuti cincino isacemerwa Setembro na Outubro.

6, 7. (a) Misambo mizinji ya Khisimisi yatoma tani? (b) Ninji cinafuna kutikulumiza kupasa anango miyoni?

⁶ Mphapo Khisimisi yatoma tani? Yatoma m’maphwando a mauphemberi authambi, ninga maphwando Aciroma anacemerwa Saturnalia. Saturnalia ikhali phwando ikhacitirwa Saturno, mulungu wa mabasa akulima. Bukhu yakuti The Encyclopedia Americana isalonga: “Saturnalia, phwando Yaciroma yakuti ikhacitwa pakati pa Dezembro, yabweresa misambo mizinji inacitwa pa Khisimisi ninga kuphika pyakudya pyakupambulika, asapasa miyoni na kugasa mavela.” Kusiyapo pyenepi, ntsiku 25 ya Dezembro anthu akhakumbukambo kubalwa kwa mulungu-dzuwa Wacipersya, Mitra.

 ⁷ Anthu azinji anakumbuka Khisimisi lero nee asatsalakana pyenepi. Kuna iwo, Khisimisi isaaphedza toera kukhala pabodzi na banja, kudya mwadidi na kupasa miyoni. Ndimomwene kuti tisakomerwa kukhala pabodzi na axamwali na acibale athu. Pontho Yahova asafuna kuti atumiki ace akhale akupasa mwakudzala manja. “Mulungu asafuna munthu anapasa mwakukomerwa.” (2 Akorinto 9:7) Mbwenye Yahova nee asafuna kuti tipase anthu  miyoni basi ene mu ntsiku zakupambulika. Atumiki a Yahova asakomerwa kupasa anango miyoni na kukhala pabodzi na axamwali na acibale ndzidzi onsene wa caka, mbakhonda kudikhira kubwezerwa. Iwo asapasa miyoni thangwi ya ufuni, tayu mwakukakamizwa.—Luka 14:12-14.

8. Kodi anyakupfundza pya nyenyezi aenda kapereka miyoni kuna Yezu mu ndzidzi ukhali iye khombwani? Fokotozani.

⁸ Anthu azinji asalonga kuti asapasa andzawo miyoni pa ntsiku ya Khisimisi, thangwi khombwani Yezu pikhali iye n’thanga ya ng’ombe amuna atatu ampasa miyoni. Ndimomwene kuti amuna angasi aenda kaona Yezu mbampasa miyoni. Mu ndzidzi unoyu, pikhali pyakudzolowereka kupasa miyoni kuna anthu akupambulika. (1 Amambo 10:1, 2, 10, 13) Mbwenye mukhapidziwa kuti amuna anewa akhali anyakupfundza pya nyenyezi? Kusiyapo pyenepi, iwo nee aenda kaona Yezu mu ndzidzi ukhali iye khombwani n’thanga ya ng’ombe. Iwo aenda kaona Yezu mu ndzidzi ukhali iye mwanang’ono pa nyumba.—Mateu 2:1, 2, 11.

9. Ndi maphwando api mawiri a ntsiku yakubalwa analongwa m’Bhibhlya?

⁹ Ntsiku inabalwa mwana, ndi ntsiku yakutsandzayisa kakamwe. (Masalmo 127:3) Mbwenye pyenepi nee pisabveka kuti tisafunika kukumbuka ntsiku yakubalwa. Nyerezerani basi: Bhibhlya isalonga basi ene maphwando mawiri a ntsiku zakubalwa. Yakutoma ikhali ya Farau, inango ikhali ya mambo Herodhi Antipa. (Lerini Genesi 40:20-22; Marko 6:21-29.) Amambo anewa nee akhali atumiki a Yahova. Kusiyapo pyenepi, m’Bhibhlya nkhabemo mavesi  analonga pya ntumiki wa Yahova wakuti akumbuka ntsiku yace yakubalwa.

10. Akristu akutoma akhaona tani kukumbuka ntsiku yakubalwa?

¹⁰ Bukhu yakuti Enciclopédia Delta Universal isalonga kuti Akristu akutoma “akhaona kuti kukumbuka ntsiku yakubalwa ndi nsambo wakukhonda kukhala Wacikristu.” Misambo ineyi ikhabulukira ku pipfundziso pya uthambi. Mwacitsandzo Agerego akhakhulupira kuti munthu onsene akhatsidzikizwa na nzimu kutomera ntsiku inabalwa iye. Kuna iwo, nzimu unoyu ukhabverana na mulungu adabalwa ntsiku ibodzi ene idabalwa munthu. Iwo akhakhulupira kuti munthu akhafunika kukumbuka ntsiku yace yakubalwa toera akwanise kutsidzikizwa. Kusiyapo pyenepi, maphwando akukumbuka ntsiku zakubalwa asaphatanizambo pya kupfundza nyenyezi na pyakulotera.

11. Kodi Yahova asafuna kuti tipase andzathu muoni basi ene pa ntsiku idabalwa iwo?

¹¹ Anthu azinji asaona kuti ntsiku yawo yakubalwa ndi ntsiku yakupambulika yakuti asafunika kutsalakanwa mwadidi. Mbwenye Yahova asafuna kuti ndzidzi onsene tikhale anthu akukoma ntima na akupasa mwakudzala manja. (Lerini Mabasa 20:35.) Ntsiku zonsene tisapereka takhuta kakamwe kuna iye thangwi ya muoni wa umaso, tayu basi ene pa ntsiku yathu yakubalwa.—Masalmo 8:3, 4; 36:9.

12. Ndi munjira ipi ntsiku yakufa ndi yadidi kupita ntsiku yakubalwa?

¹² Lemba ya Koelete 7:1 isalonga: ‘Mphyadidi kukhala na dzina yadidi kupita kudzodzwa mafuta akununkhira; ntsiku yakufa ndi yadidi kupita ntsiku yakubalwa.’ Kodi ntsiku yakufa inakhala tani yadidi kupita ntsiku yakubalwa? Ndzidzi unabalwa ife, tidzati kucita cinthu  cadidi peno cakuipa. Mbwenye tingaphatisira umaso wathu toera kutumikira Yahova mbaticita pinthu pyadidi kuna anango, tinakhala na ‘dzina yadidi’ peno mbiri yadidi, pontho Yahova anadzatikumbuka ngakhale tingafa. (Yobe 14:14, 15) Atumiki a Yahova nkhabe kukumbuka ntsiku yawo yakubalwa peno ntsiku idabalwa Yezu. Yezu atipanga basi ene toera kukumbuka kufa kwace.—Luka 22:17-20; Ahebheri 1:3, 4.

13, 14. Paskwa yatoma tani?

¹³ Anthu azinji asakhulupira kuti angakumbuka Paskwa ali kukumbuka kulamuswa kwa Yezu muli akufa. Mbwenye misambo mizinji inacitwa pa Paskwa lero, isaphataniza misambo ya ndimo yakuti ndi misambo ya uphemberi wauthambi. Nyerezerani basi pya masulo na mazai anaphatisirwa pa Paskwa. Kazinji kene mauphemberi akuti nee ndi Acikristu, asaphatisira masulo toera kuimirira ndimo. Dhisionaryo ibodzi isalonga kuti masendzekero akusaka mazai a Paskwa abulukira “pa nsambo wa ndimo.” Natenepa pisapangiza pakweca kuti Paskwa nee isaphataniza kulamuswa muli akufa kwa Yezu.

¹⁴ Kodi Yahova asakomerwa anthu angabvungaza misambo ya uphemberi wauthambi na kulamuswa kwa Yezu muli akufa? Nkhabe. (2 Akorinto 6:17, 18) Mwandimomwene, Yahova cipo atiphemba toera kukumbuka kulamuswa kwa Yezu muli akufa.

15. Phwando ya caka cipswa yatoma tani?

¹⁵ Dziko ibodzi na ibodzi iri na njira yace yakukumbuka caka cipswa. Mbuto zinango anthu asacita maphwando makulu pakumala kwa caka. Mbwenye kazinji kene, maphwando anewa asaphataniza ulukwali na kumwa mwakupiringana midida. Kusiyapo pyenepi, misambo ineyi nee ndi Yacikristu. Enciclopédia ibodzi yalonga: “Aroma akhaona kuti ntsiku yakutoma ya caka ndi yakufunika kakamwe thangwi ya Jano, wakuti akhali mulungu wa misuwo na wa matomero. Mwezi wa Janeiro usadziwika na dzina ineyi thangwi ya Jano, wakuti akhali na nkhope ziwiri, nkhope ibodzi ikhayang’ana kutsogolo, inango ikhayang’ana nduli.”

16, 17. Tisafunika kucitanji tinganyerezera kumanga banja?

¹⁶ Ntsiku yakumanga banja ndi yakutsandzayisa kakamwe. Dziko ibodzi na ibodzi iri na njira yakusiyana yakucita phwando yakumanga banja. Mbwenye anthu anango nee asadziwa kuti misambo inacitwa pa maphwando akumanga banja yatoma tani. Panango iwo nkhabe dziwa kuti misambo inango yabuluka mu uphemberi wauthambi. Natenepa Akristu anafuna kumanga banja asafunika kucita pyonsene pinakwanisa iwo toera phwando yawo itsandzayise Yahova. Iwo anakwanisa kufufudza matomero a misambo ya phwando yakumanga banja ya dziko yawo. Pyenepi pinaaphedza toera kucita pisankhulo pyadidi.—Marko 10:6-9.

¹⁷ Misambo inango isaphataniza kulonga “makolokoto” kuna banja ipswa. (Izaiya 65:11) Mwacitsandzo mbuto zinango, anthu asawazira mpunga peno pinthu pinango kuna anyakumanga banja. Iwo asanyerezera kuti pyenepi pinatsidzikiza banja ku pinthu pyakuipa. Mbwenye Akristu asafunika kucita mphole-mphole toera akhonde kucita cinthu cakuti cisaphataniza ulambiri wauthambi.—Lerini 2 Akorinto 6:14-18.

18. Ndi midida ipi inango ya Bhibhlya inafunika ife kuphatisira pa phwando yakumanga banja?

¹⁸ Phwando yakumanga banja ya Akristu isafunika kukhala yadidi na yakutsandzayisa, pontho anthu onsene asafunika kupibva mwadidi. Mwacitsandzo, munthu angafuna kulonga cinthu kuna mwinji unagumanika penepo, nee asafunika kulonga pinthu pyakuipa, pyaulukwali peno pinthu pyakupasa manyadzo kuna anyakumanga banja peno kuna anango. (Misangani 26:18, 19;  Luka 6:31; 10:27) Kusiyapo pyenepi, anyakumanga banja nee asafunika kucita phwando yakuti bwerani mudzaone mbapangiza kuti ‘akugaya thangwi ya pinthu piri na iwo.’ (1 Juwau 2:16) Khala mukunyerezera kumanga banja, citani pyonsene pinakwanisa imwe toera mukumbuke ntsiku ineyi mwakutsandzaya.—Onani Cidzindikiro Cakumalisa 28.

19, 20. Nsambo wakukhuyisana makopo watoma tani?

¹⁹ Anango ali na nsambo wakukhuyisana makopo pa phwando yakumanga banja peno m’maphwando anango. Pakukhuyisana makopo, munthu m’bodzi asacita pyenepi toera pinthu pifambe mwadidi kuna ndzace, natenepa anango asalamusambo makopo awo toera kupangiza kuti asatawira. Kodi pyenepi ndi pyadidi?

²⁰ Bukhu yakuti International Handbook on Alcohol and Culture isalonga kuti kukhuyisana makopo kwabulukira pa nsambo wakuti nee ndi Wacikristu “wakuti akhapereka ciropa peno vinyu kuna alungu awo ninga ntsembe.” Pyenepi pikhacitwa toera “kutawira phembo, buluka penepo akhalonga mafala akuti ‘khalani maso ndzidzi uzinji’ peno ‘ungumi wadidi.’” Kale, anthu akhali na nsambo wakulamusa makopo toera kuphemba nkhombo alungu awo. Mbwenye toera kukhala na nkhombo za Yahova nkhabe nyindira pyenepi.—Juwau 14:6; 16:23.

21. Ndi maphwando api akuti Akristu asafunika kuacalira?

²¹ Mbamudzati kuenda ku phwando, pakutoma nyerezerani pinafuna kucitika kweneko. Mwacitsandzo, maphwando anango asaphataniza mabviniro akuti anacitisa  munthu kukhala na cifuno cakupita m’mabonde, kumwa mwakupiringana midida na kucita ulukwali. Panango maphwando anewa asakulumizambo anthu kufuna kakamwe dziko yawo peno kuphedzera nsambo wakupita m’mabonde kwa amuna okha-okha peno akazi okha-okha. Tingacita khundu m’maphwando anewa, tinapangiza kuti tisaida pinaida Yahova?—Masalmo 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Ninji cinafuna kukuphedzani toera kuona khala munagumanika pa phwando peno nkhabe?

²² Akristu asafunika kucita mphole-mphole toera akhonde kucita khundu m’maphwando anapangiza kusowa cilemedzo kuna Yahova. Mpostolo Paulu alemba kuti: “Mwakukhonda tsalakana khala muli kudya, muli kumwa peno mukucita cinthu cinango, citani pinthu pyonsene munjira yakuti inapasa mbiri Mulungu.” (1 Akorinto 10:31; onani Cidzindikiro Cakumalisa 29.) Ndimomwene kuti nee ndi maphwando onsene akuti asaphataniza pyaulukwali, uphemberi wauthambi peno kuphedzera pya dziko. Phwando ingakhonda kuphonyana na pinalonga Bhibhlya, m’bodzi na m’bodzi asafunika kucita cisankhulo. Mbwenye tisafunika kunyerezera kuti pisankhulo pyathu pinakhuya tani anango.

23, 24. Munakwanisa tani kufokotozera acibale anu kuti thangwi yanji imwe nee musacita khundu m’maphwando anango?

²³ Panango imwe mwasiya kucita khundu m’maphwando anakhonda kulemedza Yahova. Mbwenye acibale anu akuti nee ndi Mboni za Yahova panango ananyerezera kuti nee musaafuna peno nkhabe funa kukhala pabodzi na iwo. Panango iwo asaona kuti ndi midzidzi ineyi  basi yakuti anakwanisa kukhala pabodzi ninga banja. Mphapo munacitanji? Pana njira zizinji zakuti munakwanisa kuapangiza kuti iwo ndi akufunika kuna imwe. (Misangani 11:25; Koelete 3:12, 13) Imwe munakwanisa kuacemera ntsiku zinango toera kukhala nawo pabodzi.

²⁴ Khala acibale anu asafuna kudziwa kuti thangwi yanji imwe nee musacita khundu m’maphwando, munakwanisa kufufudza m’mabukhu athu na mu saiti jw.org toera mukwanise kuatawira. Mbwenye lekani kupangiza kuna acibale anu ninga musadziwa pyonsene, pontho lekani kuakakamiza toera anyerezerembo ninga imwe. Aphedzeni toera kuona kuti imwe mwatoma kupfundza buluka penepo mbamucita cisankhulo. Khalani wakupfulika, pontho “mafala anu asafunika kukhala adidi, adzipe ninga akuikhwa munyu.”—Akolose 4:6.

25, 26. Anyakubala anaphedza tani anawo toera kufuna midida ya Yahova?

²⁵ Mphyakufunika kwa ife tonsene kubvesesa kuti thangwi yanji nee tisacita khundu m’maphwando anango. (Ahebheri 5:14) Cifuno cathu ndi kukomeresa Yahova. Khala ndife anyakubala, tisafunika kukhala na ndzidzi toera kuphedza anathu kubvesesa na kufuna midida ya Bhibhlya. Yahova angakhala wandimomwene kuna iwo, iwo anafunambo kunkomeresa.—Izaiya 48:17, 18; 1 Pedhru 3:15.

²⁶ Yahova asakomerwa angaona kuti tikuwangisira toera kumulambira munjira yakutawirika kwa iye. (Juwau 4:23) Mbwenye anthu azinji asanyerezera kuti nkhabe kwanisika kukhala munthu wakukhulupirika mu dziko ino yakusowa ulungami. Kodi unoyu ndi undimomwene? Tendeni tidinge pyenepi mu nsolo unatowera.