Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO 12

Longani “Mafala Adidi Toera Kuwangisa”

Longani “Mafala Adidi Toera Kuwangisa”

“Nee fala ibodzi yakuipa isafunika kubuluka pamulomo panu, mbwenye longani basi ene mafala adidi toera kuwangisa ale anakubveserani, mwakubverana na pinafuna iwo.”—AEFESI 4:29.

1-3. (a) Ndi upi ubodzi mwa miyoni idatipasa Yahova? (b) Ninji pinapangiza kuti nee tikuphatisira mwadidi muoni unoyu? (c) Tinaphatisira tani muoni wa fala?

MWACITSANDZO, baba agula njinga mbapasa mwanace. Baba unoyu ali wakutsandzaya thangwi yakupasa mwanace muoni unoyu wadidi kakamwe. Mphapo, ndiye tani khala mwana unoyu nee acita mphole-mphole pakufamba na njinga mbaphekesa anango? Babace anapibva tani?

2 Bhibhlya isalonga: “Muoni onsene wadidi na wakulungama” usabuluka kwa Yahova. (Tiyago 1:17) Ubodzi mwa miyoni yadidi idatipasa Yahova ndi fala yathu. Muoni unoyu unaticitisa kulonga pinanyerezera ife na mabvero athu. Mafala athu anakwanisa kuphedza anango, pontho anaacitisa kukhala akutsandzaya. Mbwenye pinalonga ife pinakwanisambo kuphekesa anango.

3 Fala ndi yamphambvu kakamwe, pontho Yahova asatipfundzisa toera kuphatisira mwadidi muoni unoyu. Iye asalonga: “Nee fala ibodzi yakuipa isafunika kubuluka pamulomo panu, mbwenye longani basi ene mafala adidi toera kuwangisa ale anakubveserani, mwakubverana na pinafuna iwo.” (Aefesi 4:29) Tendeni tione kuti tinaphatisira tani muoni unoyu udabuluka kuna Mulungu, toera kutsandzayisa Yahova na kuwangisa anango.

CITANI MPHOLE-MPHOLE NA PINALONGA IMWE

4, 5. Bukhu ya misangani isatipfundzisanji thangwi ya mphambvu ya mafala?

4 Mafala ali na mphambvu, ndi thangwi yace tisafunika kucita mphole-mphole na pinalonga ife, pontho munjira inalonga ife. Misangani 15:4 isalonga: ‘Mafala akubalangaza asapasa umaso, mbwenye mafala akuipa asatsukwalisa ntima.’ Ninga muti wadidi unakwanisa kupasa nthundzi na kubala misapo yadidi, mafala adidi asabalangaza na kuwangisa. Mwakukhonda penula mafala akuxola asaphekesa anango.—Misangani 18:21.

Mafala adidi asabalangaza

5 Misangani 12:18 isalonga: ‘Mafala akuxola ndi ninga dipa.’ Mafala akuxola anakwanisa kuphekesa, pontho asafudza uxamwali. Panango imwe musakumbuka mafala adalonga munthu unango akuti asakutsukwalisani kakamwe. Mbwenye misangani isalonga: ‘Mbwenye lirimi ya munthu wa ndzeru isakondza.’ Mafala adidi asawangisa ntima wakutsukwala, pontho anakwanisa kuphedza axamwali akuti nee asabverana toera kukhazikisa ntendere. (Lerini Misangani 16:24.) Tingadziwa kuti mafala athu anakwanisa kukhuya anango, tinacita mphole-mphole pakulonga.

6. Thangwi yanji tisafunika kucita mphole-mphole na pinalonga ife?

6 Cinthu cinango cinaticitisa toera kucita mphole-mphole na mafala athu ndi cakuti, tonsene ndife akusowa ungwiro. Bhibhlya isalonga ‘manyerezero a muntima mwa anthu ndi akuipa,’ pontho mafala athu asapangiza pire piri muntima mwathu. (Genesi 8:21; Luka 6:45) Natenepa, tisafunika kucita mphole-mphole na pinalonga ife. (Lerini Tiyago 3:2-4.) Mbwenye tisafunika kupitiriza kuwangisira tingalonga na andzathu.

7, 8. Mafala athu anakwanisa tani kukhuya uxamwali wathu na Yahova?

7 Tisafunikambo kucita mphole-mphole na pinalonga ife, pontho na njira inalonga ife, thangwi pisakhuya ulambiri wathu. Tiyago 1:26 isalonga: “Khala munthu asanyerezera kuti asalambira Mulungu, mbwenye mbakhonda kutonga lirimi yace, munthu unoyu asanyengeza ntima wace, pontho kulambira kwace ndi kwakusowa basa.” Mafala akuti “kwakusowa basa” asabvekambo “kunyanyasa.” (1 Akorinto 15:17) Natenepa, tingakhonda kucita mphole-mphole na pinalonga ife tinakwanisa kuluza ngakhale kufudza uxamwali wathu na Yahova.—Tiyago 3:8-10.

8 Mwandimomwene tiri na mathangwi adidi toera kucita mphole-mphole thangwi ya pinalonga ife na njira inalonga ife. Toera kutiphedza kuphatisira mwadidi muoni wa fala munjira inafuna Yahova, tisafunika kudziwa ntundu wa mafala unafunika ife kucalira.

MAFALA AKUPWAZA

9, 10. (a) Ndi mafala api analongwa kazinji kene lero? (b) Thangwi yanji tisafunika kucalira kulonga mafala akunyanyasa?

9 Anthu azinji lero asatikana peno asalonga mafala akunyanyasa. Azinji asanyerezera kuti anabvekera basi ene angalonga mafala akunyanyasa peno mafala akutikana. Anthu analonga pinthu pyakusekesa, asakomerwa kakamwe kulonga mafala audzemwa na mafala akunyanyasa toera kusekesa anthu. Mpostolo Paulu alonga: “Mbwenye cincino musafunika kusiya pyonsene ipi: Ukali, kuipirwa, uipi na mafala akutikana; pontho pamulomo panu nee pasafunika kubuluka makani akuzuda.” (Akolose 3:8) Iye alongambo “makani akunyanyasa” nee “asafunika kulongwa pakati” pa Akristu andimomwene. —Aefesi 5:3, 4.

10 Mafala akunyanyasa asatsukwalisa Yahova, pontho asatsukwalisambo ale ananfuna. Thangwi pyenepi ndi pinthu pyakuipa na pyakukhonda cena. Bhibhlya isalonga kuti “macitiro akunyanyasa” asacita khundu ya “mabasa aunyama.” (Agalata 5:19-21) “Pinthu pyakunyanyasa” pisaphataniza madawo mazinji, pontho cinthu cibodzi cakunyanyasa cisatsogolera cinango. Munthu angakhala na nsambo wakulonga mafala akutikana peno mafala akunyanyasa kakamwe mbakhonda kusiya, munthu unoyu asafunika kubuluswa mu mpingo.—2 Akorinto 12:21; Aefesi 4:19; onani Cidzindikiro Cakumalisa 23.

11, 12. (a) Psweda ninji? (b) Thangwi yanji tisafunika kucalira kulonga uthambi?

11 Tisafunikambo kucalira kulonga psweda. Mphyacibaliro kwa ife kufuna kudziwa pinacitikira anthu anango toera kupanga axamwali athu na abale athu. Ngakhale Akristu a pyaka dzana yakutoma akhafunambo kudziwa kuti abale na alongo ali tani, pontho kuti mbadacitanji toera kuaphedza. (Aefesi 6:21, 22; Akolose 4:8, 9) Mbwenye tingakhonda kucita mphole-mphole tinalonga psweda. Tingalonga pinthu pyakuti nee tapibva, tinadzalonga pinthu pyakuti nee ndi pyandimomwene peno kulonga pinthu pyakuti anaciro nee asafuna kuti anthu anango apidziwe. Tingakhonda kucita mphole-mphole tinalonga uthambi, peno kupambizira anango. Afarisi alonga uthambi mbapambizira Yezu na pinthu pyakuti nee apicita. (Mateu 9:32-34; 12:22-24) Kulonga uthambi kusapswipisa makhaliro a munthu, kusatsukwalisa, pontho kusamalisa uxamwali.—Misangani 26:20.

12 Yahova asafuna kuti tilonge mafala akuwangisa, pontho akuti anaphedza anango, tayu mafala akuti anacitisa axamwali kukhala anyamalwa. Yahova asaida ale ‘anatomesa nthonga pakati pa abale.’ (Misangani 6:16-19) Uthambi wakutoma walongwa na Sathani Dyabo ule adapambizira Mulungu. (Apokalipse 12:9, 10) Lero, anthu azinji asalonga uthambi kuna unango na ndzace. Mbwenye pyenepi nee pisafunika kucitika kuna Akristu andimomwene. (Agalata 5:19-21) Ndi thangwi yace ndzidzi onsene tisafunika kucita mphole-mphole na pinalonga ife, pontho tisafunika kunyerezera mbatidzati kulonga. Natenepa, mbatidzati kulonga pidabva ife thangwi ya munthu unango tisafunika kubvundzika: ‘Pinalonga ine mphyandimomwene? Mphyadidi? Pinaphedza? Munthu unoyu angabva kuti ine ndalonga pyenepi ndinakhala na manyadzo? Ndinapibva tani khala iye alonga pinthu pyenepi thangwi ya ine?’—Lerini 1 Atesalonika 4:11.

13, 14. (a) Ninji pinacitika munthu angaphatisira mafala akudzidzida? (b) Kutikana ninji? (c) Thangwi yanji Akristu asafunika kucalira kutikana anango?

13 Midzidzi inango tisalonga pinthu pyakuti mukupita kwa ndzidzi tisatsumbikika. Mbwenye nee tisafunika kukhala na nsambo wakupokanya anango peno kulonga mafala akudzidzida. Mafala akutikana nee asafunika kucita khundu ya umaso wathu. Mpostolo Paulu alonga: “Bulusani muna imwe ntundu onsene wakukoya kuipirwa muntima, kuipirwa, ukali, kupwekerana na mafala akudzidzida.” (Aefesi 4:31) M’Mabhibhlya anango “mafala akudzidzida” athumburuzwa ninga “mafala akuipa,” “kulonga mwakuipa,” na “mafala akutikana.” Kulonga mafala akudzidzida kusacitisa munthu kupibva wakupwazika na wakusowa basa. Tisafunika kucita mphole-mphole makamaka pakulonga na anapiana, thangwi iwo asatsukwala mwakucimbiza.—Akolose 3:21.

14 Bhibhlya isalonga kuti njira inango yakuphatisira mafala akudzidzida ndi kutikana. Kutikana ndi kuxola anango toera kuatsukwalisa. Mphyakutsukwalisa kakamwe munthu angatsalakana ndzace wa m’banja peno anace munjira ineyi. Mwandimomwene munthu anapitiriza kutikana andzace nee asafunika kupitiriza mu mpingo. (1 Akorinto 5:11-13; 6:9, 10) Ninga pidapfundza ife, kulonga mafala akudzidzida, kulonga uthambi, peno kutikana pinaticitisa kuluza uxamwali wathu na Yahova, pontho na anthu anango.

MAFALA AKUWANGISA

15. Tinaphatisira tani mafala adidi toera kuwangisa anango?

15 Tinaphatisira tani muoni wa fala munjira inafuna Yahova? Maseze Bhibhlya nee isalonga pinafunika ife kulonga na pinthu pyakuti nee tisafunika kupilonga, mbwenye iyo isatipanga toera tilonge “basi ene mafala adidi toera kuwangisa.” (Aefesi 4:29) Mafala akuwangisa ndi akucena, adidi, na andimomwene. Yahova asafuna kuti tiphatisire mafala athu toera kuwangisa na kuphedza anango. Panango pinakhala pyakunentsa. Natenepa tisafunika kuwangisira toera kulonga mafala adidi, thangwi mphyakukhonda nentsa kulonga mafala akutsukwalisa. (Tito 2:8) Tendeni tione njira zingasi zinapangiza kuti tinaphatisira tani mafala athu toera kuwangisa anango.

16, 17. (a) Thangwi yanji tisafunika kusimba anango? (b) Mbani anafunika ife kusimba?

16 Yahova na Yezu asakomerwa kusimba anango angacita pinthu pyadidi, ife tisafunikambo kuatowezera. (Mateu 3:17; 25:19-23; Juwau 1:47) Kusimba kusawangisa munthu, pyenepi pisaphataniza kunyerezera na kupangiza kuti tisantsalakana. Misangani 15:23 isalonga: ‘Mafala akulongwa pa ndzidzi wakuthema ndi adidi kakamwe!’ Tisatsandzaya kakamwe munthu unango angatisimba peno angapereka takhuta thangwi ya pinthu pidacita ife.—Lerini Mateu 7:12; onani Cidzindikiro Cakumalisa 27.

17 Mungakhala na nsambo wakuona pinthu pyadidi pinacita anango, pinakhala pyakukhonda nentsa kuasimba. Mwacitsandzo, ife tinakwanisa kusimba m’bale peno mulongo wakuti akhunganyika mwadidi toera kucita nkhani mu mpingo, anawangisira toera kupereka matawiro adidi pa misonkhano, m’phale anapitiriza kukhala wakukhulupirika kuxikola, m’bale peno mulongo wakugwesera wakuti ndzidzi onsene asawangisira toera kuenda kamwaza mphangwa. Panango mafala akupereka takhuta anakwanisa kuphedza pa ndzidzi unoyu. Natenepa mphyakufunika kakamwe mamuna kupanga nkazace kuti asanfuna, pontho asapereka takhuta na pyonsene pinacita iye. (Misangani 31:10, 28) Ninga miti yakuti isafuna ceza ca dzuwa na madzi toera ikule, munjira ibodzi ene, toera kutsandzaya anathu asafunambo kusimbwa. Mungakhala na ndzidzi, simbani makamaka anapiana thangwi ya makhaliro awo adidi na kuwangisira kwawo toera kucita pinthu pyadidi. Kusimba kweneko kunakwanisa kuapasa cipapo na cinyindiro cakuti asafunika kuwangisira toera kucita pinthu pyadidi.

Malongero athu na njira inalongera ife inakwanisa kubalangaza na kuwangisa anango

18, 19. (a) Thangwi yanji tisafunika kucita pyonsene pinakwanisa ife toera kuwangisa na kubalangaza anango? (b) Tinacita tani pyenepi?

18 Tingawangisa na kubalangaza anango tisatowezera Yahova. Iye asatsalakana ‘anyakucepeseka’ na ‘anyakupondererwa.’ (Izaiya 57:15) Yahova asafuna kuti “Tipitirize kuwangisana unango na ndzace,” pontho “tibalangaze ale akuti ali akutsukwala.” (1 Atesalonika 5:11, 14) Tingacita pyenepi, Yahova asaona kuwangisira kwathu, pontho asatsandzaya kakamwe.

19 Panango imwe mwaona kuti mu mpingo mwanu muna m’bale peno mulongo wakuti ali wakutsukwala. Munacitanji toera kum’phedza? Panango imwe nee munamalisa nyatwa zace, mbwenye munakwanisa kupangiza kuti musanfuna peno musantsalakana. Mwacitsandzo, imwe munakwanisa kumala ndzidzi uzinji na iye, kuleri lemba ya m’Bhibhlya yakuti inamuwangisa ngakhale kucita phembero pabodzi na iye. (Masalmo 34:18; Mateu 10:29-31) Mpangeni kuti abale na alongo mu mpingo asanfuna kakamwe. (1 Akorinto 12:12-26; Tiyago 5:14, 15) Mungalonga naye pangizani kuti mukulonga undimomwene tayu toera kuntsandzayisa.—Lerini Misangani 12:25.

20, 21. Tinapereka tani uphungu munjira yadidi?

20 Tinakwanisambo kubalangaza anango tingapereka uphungu. Nakuti ndife anthu akusowa ungwiro, midzidzi inango tisafuna uphungu. Misangani 19:20 isalonga: ‘Bvesera uphungu tawira kulangwa, toera ntsogolo ukhale munthu wandzeru.’ Nee ndi akulu a mpingo basi anafunika kupereka uphungu. Anyakubala asafunika kupereka pitsogolero kuna anawo. (Aefesi 6:4) Alongo anakwanisa kupereka uphungu kuna unango na ndzace. (Tito 2:3-5) Nakuti ife tisafuna abale na alongo athu, tingaapasa uphungu tisafunika kupangiza kuti tisaafuna, tayu kuacitisa kupibva kuti ndi akusowa basa. Ninji cinafuna kutiphedza?

21 Panango musakumbuka ndzidzi udapaswa imwe uphungu wadidi munjira yakuti nee mwanentseka toera kuutawira. Pyenepi pyakukhuyani tani? Imwe mwanyerezera kuti munthu adakupasani uphungu asakutsalakanani. Panango iye alonga mwaufuni na mwakukoma ntima. (Akolose 4:6) Panango munthu unoyu aphatisira Bhibhlya toera kukupasani uphungu. (2 Timoti 3:16) Ngakhale tinaphatisira Bhibhlya peno nkhabe, uphungu wathu usafunika kubverana na pinalonga Bhibhlya. Nee tisafunika kukakamiza anango toera kukhala na maonero mabodzi ene na athu, peno kucinja pinalonga Bhibhlya thangwi ya maonero athu. Kukumbuka njira idapaswa imwe uphungu kunakuphedzani toera kupasambo anango uphungu wadidi.

22. Munaphatisira tani muoni wanu wa fala?

22 Fala ndi muoni udabuluka kwa Mulungu. Ufuni usatikulumiza kuphatisira mwadidi muoni unoyu. Kumbukani kuti mafala ali na mphambvu yakufudza peno kuwangisa. Natenepa, tendeni tiphatisire fala yathu toera kuwangisa na kubalangaza anango.