Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

Pidzindikiro Pyakumalisa

Pidzindikiro Pyakumalisa

 1 MIDIDA

Mitemo ya Mulungu isabuluka m’midida yace. Midida ineyi ndi undimomwene unagumanika m’Bhibhlya. Iyo isatiphedza toera kubvesesa maonero na mabvero a Mulungu munjira zakusiyana-siyana. Midida isatiphedzambo kucita pisankhulo pyadidi mu umaso, na kucita pinthu pyadidi. Iyo isatiphedza makamaka mu pinthu pyakuti nkhabepo ntemo wa Mulungu unalonga pakweca pinafunika ife kucita.

Nsolo 1, ndima 8

 2 KUBVERA

Kubvera Yahova pisabveka kucita mwaufuni pyonsene pinatiphemba iye toera ticite. Yahova asafuna kuti timbvere thangwi tisanfuna. (1 Juwau 5:3) Tingafuna Mulungu, mbatin’nyindira, tinabvera uphungu wace mu pinthu pyonsene. Ife tisambvera maseze pikhale pyakunentsa kwa ife. Mphyadidi kakamwe kubvera Yahova, thangwi iye asatipfundzisa toera tikhale na umaso wakutsandzayisa cincino, pontho apikira kutipasa nkhombo ntsogolo.—Izaiya 48:17.

Nsolo 1, ndima 10

 3 UFULU WAKUSANKHULA

Yahova apasa m’bodzi na m’bodzi wa ife ufulu wakusankhula peno luso yakucita pisankhulo. Iye nee aticita ninga marobhoti akuti nee asacita pisankhulo. (Deuteronomyo 30:19; Yoswa 24:15) Ife tinakwanisa kuphatisira ufulu wathu toera kucita pisankhulo pyadidi. Mbwenye, tingakhonda kucita mphole-mphole tinacita pisankhulo pyakuipa. Kukhala na ufulu wakusankhula, pisabveka kuti munthu paekha anakwanisa kusankhula kukhala wakukhulupirika kuna Yahova, mbapangiza kuti mwandimomwene asanfuna.

Nsolo 1, ndima 12

 4 MAKHALIRO ADIDI

Yahova atipasa pitsogolero toera tidzindikire pinthu pyadidi na pyakuipa. M’Bhibhlya, tinakwanisa kupfundza kuti pitsogolero pyenepi ndi pipi, pontho kuti pinatiphedza tani toera tikhale na umaso wadidi. (Misangani 6:16-19; 1 Akorinto 6:9-11) Pitsogolero pyenepi, pisatiphedza kudziwa maonero a Mulungu thangwi ya pinthu pyadidi na pyakuipa. Pisatiphedzambo kudziwa kuti tinapangiza tani ufuni, tinacita tani pisankhulo pyadidi, pontho tinakhala tani akukoma ntima kuna anango. Ngakhale kuti pinthu pyakuipa pinacitwa n’dziko ino pikutekera kakamwe, mbwenye pinalonga Yahova kuti ndi pyadidi na pyakuipa nkhabe cinja. (Deuteronomyo 32:4-6; Malakiya 3:6) Kutowezera pitsogolero pya Yahova, kunatiphedza kucalira nyatwa.

Nsolo 1, ndima 17

 5 CIKUMBUNTIMA

Cikumbuntima ndi luso iri na ife yakudzindikira pyadidi na pyakuipa. Yahova apasa anthu onsene cikumbuntima. (Aroma 2:14, 15) Toera cikumbuntima ciphate basa mwadidi, tisafunika kucipfundzisa mwakubverana na pinalonga Yahova kuti mphyadidi peno pyakuipa. Natenepa cikumbuntima cathu cinakwanisa kutiphedza toera kucita pisankhulo pinakomeresa Mulungu. (1 Pedhru 3:16) Cikumbuntima cathu cinakwanisa kuticenjeza khala cisankhulo cinafuna kucita ife ndi cakuipa, peno kupasika mulando tingacita pinthu pyakuipa. Midzidzi inango, cikumbuntima cathu cinafewa, mbwenye na ciphedzo ca Yahova, tinakwanisa kuciwangisa pontho. Cikumbuntima cadidi cisatipasa ntendere wa m’manyerezero, pontho cinatiphedza toera kukhonda kunyerezera kuti ndife akusowa basa.

Nsolo 2, ndima 3

 6 KUGOPA MULUNGU

Kugopa Mulungu kusabveka kuti tisanfuna, tisamulemedza, pontho nee tinacita pinthu pyakuti pinantsukwalisa. Kugopa Mulungu kusatiphedza kucita pinthu pyadidi, mbaticalira kucita pinthu pyakuipa. (Masalmo 111:10) Pyenepi pisatiphedza kubvesera mwadidi pyonsene pinatipanga Yahova. Pisatiphedzambo kukwanirisa mapikiro athu kuna iye thangwi tisamulemedza kakamwe. Kugopa Mulungu kusakhuya njira inanyerezera ife, njira inatsalakana ife anango na pisankhulo pinacita ife ntsiku zonsene.

Nsolo 2, ndima 9

 7 KUTCUNYUKA

Kutcunyuka kusaphataniza kutsukwala kunakhala na munthu thangwi yakucita pinthu pyakuipa. Anthu anafuna Mulungu, asatsukwala kakamwe angadzindikira kuti acita pinthu pinalonga Yahova kuti ndi pyakuipa. Tingacita cinthu cakuipa, tisafunika kuphemba Yahova toera atilekerere kubulukira mu ntsembe ya ciomboli ya Yezu. (Mateu 26:28; 1 Juwau 2:1, 2) Tingapangiza kutcunyuka kwandimomwene mbatisiya kucita pinthu pyakuipa, tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti Yahova anatilekerera. Nee tisafunika kudzudzumika peno kupasika mulando thangwi ya pinthu pyakuipa pidacita ife nduli. (Masalmo 103:10-14; 1 Juwau 1:9; 3:19-22) Tisafunika kuwangisira toera kupfundza kubulukira ku madodo athu, kucinja manyerezero akuipa na kucita pyonsene pinakwanisa ife toera kubvera pinalonga Yahova.

Nsolo 2, ndima 18

 8 KUBULUSWA MU MPINGO

Khala munthu acita madawo makulu mbakhonda kutcunyuka, pontho mbakhonda kutowezera pitsogolero peno mitemo ya Yahova, nee asafunika kupitiriza mu mpingo. Iye asafunika kubuluswa mu mpingo. Munthu unoyu angabuluswa mu mpingo, ife nee tisafunika kupita naye n’cibverano peno kucedza naye. (1 Akorinto 5:11; 2 Juwau 9-11) Masasanyiro akubulusa munthu mu mpingo, asacenesa dzina ya Yahova, pontho asatsidzikiza mpingo. (1 Akorinto 5:6) Kubuluswa mu mpingo kusaphedzambo nyakudawa toera kutcunyuka, mbabwerera pontho kuna Yahova.—Luka 15:17.

Nsolo 3, ndima 19

 9 PITSOGOLERO NA UPHUNGU

Yahova asatifuna, pontho asafuna kutiphedza. Ndi thangwi yace, asaphatisira Bhibhlya na anthu ananfuna toera kutipasa pitsogolero na uphungu. Nakuti ndife anthu akusowa ungwiro, tisafunika kuphedzwa na Yahova. (Yeremiya 17:9) Tingabvera mwacilemedzo ale anaphatisira Yahova toera kutitsogolera, tisapangiza kuti tisalemedza Yahova, pontho tisanfuna.—Ahebheri 13:7.

Nsolo 4, ndima 2

 10 KUDZIKUZA NA KUCEPESEKA

Nakuti ndife akusowa ungwiro, mphyakukhonda nentsa kukhala aumbirimi na akudzikuza. Mbwenye Yahova asafuna kuti tikhale akucepeseka. Kazinji kene tisadziwa kuti kucepeseka ninji tingalandanisika na Yahova mbatidzindikira kuti ndife ang’ono kakamwe. (Yobe 38:1-4) Khundu inango yakufunika toera kukhala akucepeseka, ndi kupfundza, kunyerezera anango m’mbuto mwakunyerezera pinthu pyathu basi. Kudzikuza kusacitisa munthu kunyerezera kuti ndi wakufunika kakamwe kupiringana anango. Munthu wakucepeseka asadzindikira pinakwanisa iye kucita na pinacimwana iye kucita. Iye asadzindikira madodo ace, asaphemba kulekererwa, pontho asatawira uphungu. Munthu wakucepeseka asanyindira Yahova, pontho asatowezera pitsogolero pyace.—1 Pedhru 5:5.

Nsolo 4, ndima 4

 11 UTONGI

Utongi ndi ufulu unakhala na munthu toera kupereka matongero na kucita pisankhulo. Yahova ali na ufulu wakutonga kudzulu na pantsi. Iye acita pinthu pyonsene, thangwi iye ndi wamphambvu kakamwe. Ndzidzi onsene iye asaphatisira utongi wace toera kuphedza anango. Yahova apasa anthu anango basa yakutiyang’anira. Mwacitsandzo, anyakubala, akulu a mpingo, na mautongi ali na mphambvu toera kutsogolera, natenepa Yahova asafuna kuti tiabvere. (Aroma 13:1-5; 1 Timoti 5:17) Mbwenye khala mitemo ya anthu nee isabverana na mitemo ya Mulungu, ife tisabvera Mulungu tayu anthu. (Mabasa 5:29) Tingatawira kutongwa na anthu anaphatisira Yahova, tinapangiza kuti tisalemedza pisankhulo pya Yahova.

Nsolo 4, ndima 7

 12 AKULU A MPINGO

Yahova asaphatisira akulu a mpingo akuti ndi abale akuthema toera kutsalakana mpingo. (Deuteronomyo 1:13; Mabasa 20:28) Abale anewa asatiphedza toera tipitirize kuwangisa uxamwali wathu na Yahova mbatimulambira munjira yakutawirika na mwantendere. (1 Akorinto 14:33, 40) Toera munthu akhazikiswe ninga nkulu wa mpingo, asafunika kupangiza makhaliro anagumanika m’Bhibhlya. (1 Timoti 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Pedhru 5:2, 3) Ife tisanyindira, pontho tisaphedzera gulu ya Mulungu, natenepa, tisaphata basa pabodzi na akulu a mpingo mwakutsandzaya.—Masalmo 138:6; Ahebheri 13:17.

Nsolo 4, ndima 8

 13 NSOLO WA BANJA

Yahova apasa anyakubala basa yakutsalakana anawo na anthu a panyumba pawo. Natenepa, Bhibhlya isalonga kuti mamuna ndi nsolo wa banja. Khala panyumba nkhabepo mamuna, nkazi anakwanisa kukhala nsolo wa banja. Kukhala nsolo wa banja kusaphataniza kupasa banja cakudya, nguwo zakubvala na mbuto toera kukhala. Mphyakufunika kakamwe kuti nsolo aphedze banjace toera kulambira Yahova. Mwacitsandzo, iye asafunika kukhala na cinyindiro cakuti banjace isagumanika pa misonkhano mwakukhonda phonya, kuenda kamwaza mphangwa na kucita kulambira kwa banja. Nsolo wa banja asafunikambo kucita pisankhulo. Iye asafunika kutowezera Yezu mukukhala wakukoma ntima, wakudzolowereka, pontho nee asafunika kukhala waukali. Pyenepi pinacitisa banja kukhala ya ufuni, yakutsidzikizika, pontho onsene anakwanisa kukulisa uxamwali wawo na Yahova.

Nsolo 4, ndima 12

 14 MATHUBO AKUTONGA

Mathubo Akutonga ndi nsoka wa abale akuti ali na cidikhiro ca kuenda kakhala kudzulu, pontho asaphatisirwa na Mulungu toera kutsogolera mbumba yace. Mu ndzidzi wa apostolo, Yahova aphatisira mathubo akutonga toera kutsogolera mpingo Wacikristu pa kulambira na pakumwaza mphangwa. (Mabasa 15:2) Lero, nsoka wa abale anatumikira ninga Mathubo Akutonga, asatsogolera, asapfundzisa, pontho asatsidzikiza mbumba ya Mulungu. Pakucita pisankhulo, abale anewa asanyindira pitsogolero pinagumanika m’Mafala a Mulungu na nzimu wakucena. Yezu apasa nsoka unoyu wa amuna akudzodzwa dzina ya “m’bandazi wakukhulupirika na wandzeru.”—Mateu 24:45-47.

Nsolo 4, ndima 15

 15 KUPHIMBIRA NSOLO

Midzidzi inango, mulongo anaphembwa toera kucita mabasa a mu mpingo akuti asacitwa na m’bale. Pakucita mabasa anewa, iye asaphimbira nsolo toera kulemedza masasanyiro a Yahova. Mbwenye, nee ndi midzidzi yonsene inafunika iye kuphimbira nsolo peno kumanga dhunku. Mwacitsandzo, mulongo asafunika kumanga dhunku pakucitisa pfundziro ya Bhibhlya angaperekerwa na mamunace peno na m’bale unango wakubatizwa.—1 Akorinto 11:11-15.

▸ Nsolo 4, ndima 17

 16 KUKHONDA KUCITA KHUNDU YA DZIKO

Tingakhonda kucita khundu ya dziko nee tinacita khundu mu pinthu pya ndale. (Juwau 17:16) Mbumba ya Yahova isaphedzera Umambo wace. Ninga Yezu, ife nee tisacita khundu ya dziko.

Yahova asatipanga toera “kubvera mautongi na anyakutonga.” (Tito 3:1, 2; Aroma 13:1-7) Mbwenye ntemo wa Mulungu usalonga kuti nee tisafunika kupha munthu. Natenepa, cikumbuntima ca Nkristu nee cisantawirisa kuenda ku nkhondo. Khala Nkristu ali na mwai wakusankhula basa inango m’mbuto mwa basa ya unyankhondo, asafunika kunyerezera mwadidi khala cikumbuntima cace cinantawirisa kucita basa ineyi.

Yahova ndi Nciti wathu, ndi thangwi yace ife tisalambira iye basi. Natenepa ife nkhabe kulambira bandera peno kuimba hino nacional. (Izaiya 43:11; Danyele 3:1-30; 1 Akorinto 10:14) Ntumiki m’bodzi na m’bodzi wa Yahova asafunikambo kucita cisankhulo toera kukhonda votari, peno kukhala ntsogoleri wa ndale. Tisacita pyenepi thangwi ife tasankhula kucita khundu ya utongi wa Mulungu.—Mateu 22:21; Juwau 15:19; 18:36.

Nsolo 5, ndima 2

 17 NZIMU WA DZIKO

Dziko isakulumiza anthu kunyerezera ninga Sathani. Manyerezero anewa asakhuya kazinji kene anthu akuti nee asabvera Yahova, peno anthu anapwaza pitsogolero pyace. (1 Juwau 5:19) Manyerezero anewa na pinthu pinacita anthu a manyerezero anewa, Bhibhlya isalonga pyenepi ninga nzimu wa dziko. (Aefesi 2:2) Atumiki a Yahova asacita pyonsene pinakwanisa iwo toera akhonde kukhuiwa na nzimu unoyu. (Aefesi 6:10-18) Natenepa, ife tisafuna njira inacita Yahova pinthu, pontho tisawangisira toera kunyerezera ninga iye.

Nsolo 5, ndima 7

 18 ANYAKUSANDUKIRA MULUNGU

Kusandukira Mulungu ndi kupokanya undimomwene wa m’Bhibhlya. Anthu anasandukira Mulungu, nee asabvera Yahova na Yezu wakuti ndi Mambo wa Umambo wa Mulungu, pontho asakulumiza anango toera kukhala kukhundu yawo. (Aroma 1:25) Iwo asafuna kuti atumiki a Yahova apenule pinakhulupira iwo. Mu ndzidzi wa Akristu akutoma, anthu anango asandukira Mulungu, pyenepi pisacitikambo lero. (2 Atesalonika 2:3) Ale anakhulupira Yahova cipo ananyerezera kukhala ninga iwo. Nee tisafunika kutawirisa kuti cifuno cathu, peno anango atikulumize toera kubva, kuona peno kuleri mphangwa za anyakusandukira Mulungu. Ife ndife akukhulupirika kuna Yahova, pontho tisalambira iye basi.

Nsolo 5, ndima 9

 19 KUPHIMBIRA MADAWO (KULEKERERA MADAWO)

Mwakubverana na Mwambo wa Mose, mbumba ya Izraeli ikhaphemba Yahova toera aalekerere madawo awo. Iwo akhapereka ntsembe za pyakudya, ntsembe za mafuta na ntsembe za pinyama toera kuzipereka mu templo. Ntsembe zenezi zikhacitisa Aizraeli kukumbuka kuti Yahova akhali dzololo toera kulekerera madawo a mbumba yonsene peno a m’bodzi na m’bodzi. Mukupita kwa ndzidzi pidapereka Yezu umaso wace toera kuphimbira peno kulekerera madawo athu, ntsembe zenezi nee zisafunikabve. Yezu apereka ntsembe yaungwiro “kabodzi basi.”—Ahebheri 10:1, 4, 10.

Nsolo 7, ndima 6

 20 KULEMEDZA UMASO WA PINYAMA

Mwakubverana na Mwambo wa Mose, anthu mbadaphatisira pinyama ninga cakudya. Mwambo unoyu ukhalonga kuti iwo mbadaphatisirambo pinyama toera kupereka ntsembe. (Levitiko 1:5, 6) Mbwenye Yahova nee asatawirisa kuti anthu atsalakane pinyama mwakuipa. (Misangani 12:10) Mwandimomwene, mwambo unoyu ukhali na pitsogolero pyakuti pikhatsidzikiza pinyama toera pikhonde kutsalakanwa mwakuipa. Mwambo ukhalonga kuti Aizraeli akhafunika kutsalakana mwadidi pifuyo pyawo.—Deuteronomyo 22:6, 7.

Nsolo 7, ndima 6

 21 MAKHUNDU MANG’ONO A CIROPA NA UKONDZI

Makhundu mang’ono a ciropa. Ciropa ciri na makhundu manai: madzi a nciropa, maselula akufuira, maselula akucena na maselula anagwimisa ciropa. Makhundu makulu anewa manai a ciropa, anakwanisa kugawiwa m’makhundu mang’ono a ciropa. *

Akristu nee asatawira kuikhwa ciropa peno kutawira ibodzi mwa makhundu makulu manai a ciropa. Kodi iwo asatawira ukondzi unaphatisira makhundu mang’ono a ciropa? Bhibhlya nee isalonga pakweca thangwi ya pyenepi. Natenepa, Nkristu m’bodzi na m’bodzi asafunika kucita cisankhulo mwakubverana na cikumbuntima cace cakupfundziswa na Bhibhlya.

Akristu anango asasankhula kukhonda kutawira makhundu mang’ono a ciropa. Panango iwo asanyerezera pinalonga Mwambo wa Mulungu unalonga kuti ciropa consene ca pinyama cikhafunika ‘kufikirwa pantsi.’—Deuteronomyo 12:22-24.

Anango ali na manyerezero akusiyana. Cikumbuntima cawo cisaatawirisa kutawira makhundu anango mang’ono a ciropa. Iwo panango asanyerezera kuti makhundu anewa mang’ono a ciropa nee asaimirirabve umaso.

Mungafuna kucita cisankhulo thangwi ya makhundu mang’ono a ciropa nyerezerani ipi:

  • Ndisadziwa kuti kukhonda makhundu onsene mang’ono a ciropa pisabveka kuti nee ndinatawira ntundu unango wa mitombwe wakuti usalimirisa kubuluka kwa ciropa?

  • Ndinapanga tani dotoro kuti thangwi yanji ndisatawira peno ndisakhonda kuphatisira khundu ibodzi peno makhundu mang’ono mazinji a ciropa?

Pitsogolero pya ukondzi. Ninga Akristu, ife nee tisabulusa ciropa cathu toera kupasa anthu anango, pontho nee tisakoya ciropa cathu toera ciphatisirwe mu ndzidzi wa operasau. Mbwenye pana ukondzi unango wakuti madotoro asaphatisira ciropa ca ntenda toera kumphedza. Nkristu m’bodzi na m’bodzi asafunika kusankhula kuti ciropa cace cinaphatisirwa tani mu ndzidzi wa operasau, peno pakudingwa ungumi. Panango mu ndzidzi wa ukondzi unoyu ciropa ca ntenda cinabuluswa m’manungo mwa ntenda mu ndzidzi ungasi.—Toera kudziwa pizinji onani, A Sentinela ya 15 de Outubro de 2000, matsa. 30-31.

Mwacitsandzo, pana ntundu unango wa ukondzi unacemerwa hemodiluição, wakuti mbadzati kucita operasau ciropa ca ntenda cisabuluswa mbacipitirwa mbuto na ntundu unango wa madzi. Buluka penepo mu ndzidzi wa operasau peno pakumala kucitwa operasau, ciropa cisabwezerwa pontho m’manungo mwa ntenda.

Ntundu unango wa ukondzi usaphedza kukhonda kuluza ciropa. Ntundu unoyu wa ukondzi usacitwa ntenda angaluza ciropa mu ndzidzi wa operasau. Natenepa, ciropa cace cisagumanyiwa, mbicisungulwa cingamala mbacibwezerwa pontho m’manungo mwace mu ndzidzi wa operasau peno angamala kucitwa operasau.

Dotoro m’bodzi na m’bodzi asaphatisira mitundu ineyi ya ukondzi munjira zakusiyana. Natenepa, Nkristu mbadzati kucitwa operasau peno kutawira ntundu onsene wa ukondzi wakuti usaphataniza kuphatisira ciropa cace, iye asafunika kudziwa kuti ninji cinafuna kucita dotoro na ciropa cace.

Mungafuna kucita pisankhulo thangwi ya ukondzi unaphatisira ciropa canu, musafunika kubvundzika:

  • Khala ciropa canga cinabuluswa m’manungo mwanga, mbacilimira kufamba mu ndzidzi ungasi, kodi cikumbuntima canga cinanditawirisa kuona ciropa ceneci ninga canga kwakuti nee cisafunika ‘kutayiwa pantsi?’—Deuteronomyo 12:23, 24.

  • Kodi cikumbuntima canga cakupfundziswa na Bhibhlya cinadzandinentsa khala mu ndzidzi wa operasau ciropa canga cabuluswa, mbicibvungazwa na mitombwe inango, na kubwerezerwa pontho m’manungo mwanga?

  • Kodi ndisadziwa kuti kukhonda njira zonsene za ukondzi zinaphatisira ciropa canga cene kusabveka kuti nee ndinadzatawira kudingwa ciropa, kuphatisira ntcini wakusungula ciropa, peno ntcini wa ntima na mapapu?

Mbatidzati kucita cisankhulo thangwi ya ukondzi wakuti unaphatisira ciropa cathu cene tisafunika kuphemba citsogolero ca Yahova, pontho tisafunika kufufudza. (Tiyago 1:5, 6) Buluka penepo, tisafunika kuphatisira cikumbuntima cathu cakupfundziswa na Bhibhlya toera kucita cisankhulo. Nee tisafunika kubvundza anango kuti mbadacitanji khala agwerwa na nyatwa ineyi, pontho nee tisafunika kutawirisa kuti anango aticitire cisankhulo.—Aroma 14:12; Agalata 6:5.

Nsolo 7, ndima 11

 22 MANYEREZERO NA MACITIRO AKUCENA

Kukhala na manyerezero akucena pisabveka kuti pinacita ife ndi pyakutawirika pamaso pa Mulungu. Pyenepi pisaphataniza pinanyerezera ife, pinalonga ife na pinacita ife. Yahova asatipanga toera ticalire ntundu onsene wa pinthu pyakunyanyasa peno pyaulukwali. (Misangani 1:10; 3:1) Tisafunika kukhala dzololo, mbatipitiriza kukhala akucena pamaso pa Yahova ngakhale tingathimbana na makhaliro akuti anatiyesera toera kucita pinthu pyakuipa. Ndzidzi onsene tisafunika kuphemba ciphedzo ca Yahova toera tipitirize na manyerezero akucena, pontho toera kucalira mayesero akucita pinthu pyakuipa.—1 Akorinto 6:9, 10, 18; Aefesi 5:5.

Nsolo 8, ndima 11

 23 MAKHALIRO AKUNYANYASA NA AKUKHONDA CENA

Makhaliro akunyanyasa asaphataniza pinalonga munthu peno pinacita iye, pyakuti nee pisabverana na mitemo ya Mulungu, pontho pisapangiza makhaliro akupasa manyadzo. Munthu unoyu asapangiza kuti nee asalemedza mitemo ya Mulungu. Munthu angacita pinthu pyakunyanyasa, asafunika kutongwa na komiti yakutonga miseru mu mpingo. Makhaliro akukhonda cena asaphataniza njira zakusiyana-siyana zakucita pinthu pyakuipa. Munthu anacita pyenepi mwakupiringana midida asafunika kutsalakanwa na komiti yakutonga miseru mu mpingo.—Agalata 5:19-21; Aefesi 4:19; Toera kudziwa pizinji onani A Sentinela ya 15 de Julho de 2006, pa nsolo wakuti Perguntas dos Leitores.”

Nsolo 9, ndima 7; Nsolo 12, ndima 10

 KUSENDZEKA NA KUMASO

Yahova acita kuti kupita m’mabonde kukhale njira yakupangiza ufuni kuna mamuna na nkazi. Mbwenye munthu angasendzeka na kumaso kwace peno kupiphata-phata mbanyerezera ninga akupita m’mabonde na munthu unango, iye akupiphatisira munjira yakukhonda cena. Nsambo unoyu unakwanisa kufudza uxamwali wa munthu na Yahova. Pyenepi pinacitisa munthu kukhala na pifuno pyakuipa na kukhala na maonero akuphonyeka thangwi yakupita m’mabonde. (Akolose 3:5) Khala munthu ali na nsambo unoyu wakuipa, pontho asanentseka toera kuusiya nee asafunika kubwerera nduli. (Masalmo 86:5; 1 Juwau 3:20) Khala musathimbana na nsambo unoyu, citani phembero kuna Yahova na ntima onsene mbamum’phemba toera akuphedzeni. Calirani pinthu ninga kuona ucipezipezi, pyakuti pinakucitisani kukhala na manyerezero akuipa. Pangani nyakubala wanu khala ndi Nkristu peno xamwali wakukola mwauzimu wakuti asalemedza mitemo ya Yahova. (Misangani 1:8, 9; 1 Atesalonika 5:14; Tito 2:3-5) Khalani na cinyindiro cakuti Yahova asaona, pontho asapasa ntengo kuwangisira kwanu toera kupitiriza kukhala wakucena.—Masalmo 51:17; Izaiya 1:18.

Nsolo 9, ndima 9

 25 KUPALAKANYA

Mamuna angakhala na akazi awiri peno azinji apalakanya, nkazi angakhalambo na amuna awiri peno azinji apalakanya. Yahova acita banja toera ikhale kuphatana kwa mamuna m’bodzi na nkazi m’bodzi. Kale mu Izraeli, Mulungu akhatawirisa kuti amuna akhale na akazi awiri peno azinji, mbwenye pakutoma cifuniro cace nee cikhali ceneci. Lero Yahova nee asatawirisabve kuti atumiki ace apalakanye. Mamuna asafunika kukhala na nkazi m’bodzi basi, pontho nkazi asafunika kukhala na mamuna m’bodzi basi.—Mateu 19:9; 1 Timoti 3:2.

Nsolo 10, ndima 12

 26 KUKHONDANA NA KUMWALANA

Yahova akhafuna kuti anyakumanga banja, mamuna na nkazi akhale pabodzi mu umaso wawo onsene. (Genesi 2:24; Malakiya 2:15, 16; Mateu 19:3-6; 1 Akorinto 7:39) Iye asatawirisa kuti mamuna na nkazi akhondane basi ene m’bodzi wa iwo angacita upombo. Pyenepi pingacitika, Yahova asapasa ufulu mamuna peno nkazi adasowa mulando toera kusankhula khala anakhondana na ndzace wa m’banja peno nkhabe.—Mateu 19:9.

Midzidzi inango, Akristu anango asasankhula kumwalana na ndzawo wa m’banja ngakhale kuti nkhabepo adacita upombo. (1 Akorinto 7:11) Mathangwi anatowera anakwanisa kucitisa Nkristu kusankhula kumwalana na ndzace wa m’banja.

  • Mamuna angakhonda mwakufuna kutsalakana banjace, mpaka banjace kusowa kobiri na pyakudya.—1 Timoti 5:8.

  • Khala mamuna peno nkazi asamenywa na ndzace wa m’banja mpaka umaso wace kukhala pangozwi.—Agalata 5:19-21.

  • Khala mamuna peno nkazi asacitisa ndzace wa m’banja kucimwana kutumikira Yahova.—Mabasa 5:29.

Nsolo 11, ndima 19

 27 KUSIMBA NA KUWANGISA

Ife tonsene tisafuna kusimbwa na kuwangiswa. (Misangani 12:25; 16:24) Tinakwanisa kuwangisana na kubalangazana unango na ndzace na mafala adidi. Mafala adidi anakwanisa kuphedza abale peno alongo kupirira mbapitiriza kutumikira Yahova mwakukhonda tsalakana nyatwa zizinji. (Misangani 12:18; Afilipi 2:1-4) Khala munthu atsukwala, tisafunika kumbvesera mwacilemedzo mbatiyesera kubvesesa mabvero ace. Pyenepi pinatiphedza toera kudziwa kuti tinacitanji peno tinalonganji toera kum’phedza. (Tiyago 1:19) Wangisirani toera kudziwa mwadidi abale na alongo anu kuti mudziwe pinafuna iwo. Buluka penepo, munaaphedza toera asake ciphedzo kuna Mulungu wacibalangazo consene, wakuti asabalangaza na kuwangisa anthu.—2 Akorinto 1:3, 4; 1 Atesalonika 5:11.

Nsolo 12, ndima 16

 28 PHWANDO YAKUMANGA BANJA

Bhibhlya nee isakhazikisa mitemo mu pinthu pyonsene pinafunika kucitwa pa phwando yakumanga banja. Misambo na miyambo inalonga pyakumanga banja isasiyana mwakubverana na mbuto inakhala anthu. (Genesi 24:67; Mateu 1:24; 25:10; Luka 14:8) Cinthu cakufunika kakamwe pa phwando yakumanga banja ndi pikiro inacita anyakumanga banja pamaso pa Yahova. Mu ndzidzi unaenda iwo kacita pikiro ineyi, anyakumanga banja azinji asacemera acibale na axamwali awo. Anango asaphemba nkulu wa mpingo toera aacitire nkhani yakubuluswa m’Bhibhlya. Anyakumanga banja ndiwo anafunika kusankhula khala anacita phwando yakumanga banja peno nkhabe. (Luka 14:28; Juwau 2:1-11) Mwakukhonda tsalakana pyonsene pinafuna kucita anyakumanga banja thangwi ya phwando yawo, iwo asafunika kukhala na cinyindiro cakuti phwando yawo inapasa mbiri Yahova. (Genesi 2:18-24; Mateu 19:5, 6) Pitsogolero pya m’Bhibhlya pinaphedza anyakumanga banja toera kucita pisankhulo pyadidi. (1 Juwau 2:16, 17) Iwo angasankhula kuti pa phwando yawo pakhale na pyakumwa pyakuledzeresa, asafunika kukhala na cinyindiro cakuti phwando yawo inamala mwadidi. (Misangani 20:1; Aefesi 5:18) Iwo angasankhula kuti pa phwando yawo palizwe nyimbo peno paoneke ntundu unango wa masendzekero, iwo asafunika kucita mphole-mphole toera pa phwando yawo pakhonde kucitwa cinthu cakuti cinatsukwalisa Yahova. Akristu anafuna manga banja asafunika kunyerezera kakamwe pya uxamwali wawo na Mulungu tayu pya ntsiku yakumanga banja.—Misangani 18:22; toera kudziwa pizinji, onani A Sentinela ya 15 de Outubro de 2006, tsamba 18-31.

Nsolo 13, ndima 18

 29 KUCITA PISANKHULO PYADIDI

Tisafunika kucita pisankhulo pyadidi pyakuti pisabverana na pinapfundzisa Bhibhlya. Mwacitsandzo, nyerezerani kuti mulongo m’bodzi wakuti mamunace nee ndi m’bodzi wa Mboni za Yahova. Mamunace am’phemba toera kuenda kadya kunyumba kwa acibale ace pa ntsiku ya firiyadu. Kodi mulongo unoyu anacitanji? Cikumbuntima cace cingantawirisa toera kuenda, asafunika kupanga mamunace kuti khala pa mbuto ineyi panacitwa misambo inabverana na uphemberi wauthambi, iye nee anacita khundu. Mbwenye angasankhula kugumanika asafunika kunyerezera khala anagwegwedusa anango.—1 Akorinto 8:9; 10:23, 24.

Panango patrau wanu asafuna kukupasani kobiri thangwi ya phwando ya kumala kwa caka. Kodi imwe munaikhonda? Pyenepi pinanyindira imwe. Khala munatawira peno nkhabe, cisankhulo ndi canu, mbwenye pinanyindira njira inaonera patrau wanu. Kodi iye asanyerezera kuti kupasa kobiri ineyi kusacita khundu ya phwando ya kumala kwa caka? Peno ndi njira yakupereka takhuta thangwi ya basa yanu? Kunyerezera pyenepi na pinthu pinango, kunakuphedzani toera kusankhula khala munatawira kobiri ineyi peno nkhabe.

Panango munthu asafuna kukupasani muoni mu ndzidzi wa kumala kwa caka mbalonga: “Ndisapidziwa kuti imwe nkhabe kucita khundu ya firiyadu, mbwenye ndisafuna kukupasani cinthu ici.” Panango munthu asafuna kupangiza kuti ndi wakukoma ntima. Panango tinabvundzika: Kodi iye asafuna kuyesera cikhulupiro canga peno asafuna kuti ndicite khundu ya firiyadu? Mungamala kunyerezera pyenepi, khala munatawira peno nkhabe cisankhulo ndi canu. Ndzidzi onsene tisafunika kucita pisankhulo pyakuti pinatiphedza kukhala na cikumbuntima cakucena na kukhala akukhulupirika kuna Yahova.—Mabasa 23:1.

Nsolo 13, ndima 22

 30 MALONDA NA KUTONGA MISERU

Kazinji kene, kukhonda kubverana kungamaliswa mwakucimbiza, pontho mwantendere, nseru nee unakula. (Mateu 5:23-26) Kuna Akristu onsene, kupasa mbiri Yahova na kucitisa mpingo kukhala wakuphatana, pisafunika kukhala pa mbuto yakutoma.—Juwau 13:34, 35; 1 Akorinto 13:4, 5

Akristu angakhonda kubverana pakutsalakana pinthu pyamalonda, asafunika kumalisa okhene nseru wawo m’mbuto mwakuenda kasumirana kuna mautongi. Pa 1 Akorinto 6:1-8, mpostolo Paulu apereka uphungu kuna Akristu toera akhonde kusumirana unango na ndzace. Kusumira Akristu andzathu kuna mautongi kunacitisa anango kunyerezera mwakuipa thangwi ya Yahova na mpingo. Lemba ya Mateu 18:15-17, isalonga pinthu pitatu pyakuti Akristu asafunika kucita toera kumalisa miseru yakuti mbidaacitisa kusumirana, ninga kupambizirwa peno kuba: (1) Asafunika kuyesera kumalisa nseru wawo okhene; (2) pingacimwanika, asafunika kuphemba ciphedzo ca munthu m’bodzi peno anthu awiri a mu mpingo akuti ndi akukola mwauzimu; (3) buluka penepo, pingafunika, anakwanisa kuphemba akulu a mpingo toera kutsalakana nseru unoyu. Nseru ungafika penepa, akulu a mpingo asafunika kuphatisira uphungu wa m’Bhibhlya toera kuaphedza kukhazikisa ntendere. Khala anthu anango anaphatanizwa mu nseru nee asafuna kutowezera uphungu wa m’Bhibhlya, panango mphyakufunika kuti akulu a mpingo akhazikise komiti yakutonga toera kutsalakana nseru unoyu.

Miseru inango isafunika kutongwa na mautongi a ku dziko ninga kumalisa banja, kukuza anapiana, kobiri inafunika kupereka mamuna kuna nkazi wace banja ingamala, kukhonda kulipa kobiri idakhazikiswa na mautongi, na pinango. Nkristu angaphatisira njira zenezi za mautongi toera kumalisa miseru ineyi munjira yadidi, iye nee akupwaza uphungu udalonga mpostolo Paulu.

Mphapo ndiye tani ungakhala nseru ukulu ninga kupita m’mabonde na anapiana, kuphekesa munthu, peno kupha munthu? Pyenepi pingacitika, Nkristu angasuma kuna mautongi a dziko, iye nee akupwaza uphungu wa mpostolo Paulu.

Nsolo 14, ndima 14

 MISAMPHA YA SATHANI

Kutomera m’munda wa Edheni, Sathani asayesera kunyengeza anthu. (Genesi 3:1-6; Apokalipse 12:9) Iye asadziwa kuti angadzudzumisa manyerezero athu, tinacita pinthu pyakuipa. (2 Akorinto 4:4; Tiyago 1:14, 15) Iye asaphatisira ndale za dziko, mauphemberi, malonda, masendzekero, kupfundza na pinthu pinango pyakuti pisacitisa anthu kunyerezera ninga iye, pontho mbapiona ninga pyadidi.—Juwau 14:30; 1 Juwau 5:19.

Sathani asadziwa kuti ali na ndzidzi wakucepa toera kunyengeza anthu. Na thangwi ineyi, iye akucita pyonsene pinakwanisa iye toera kunyengeza anthu azinji. Iye asafuna kakamwe kunyengeza ale anatumikira Yahova. (Apokalipse 12:12) Tingakhonda kucita mphole-mphole, mwapang’ono pang’ono Dyabo anakwanisa kudzudzumisa manyerezero athu. (1 Akorinto 10:12) Mwacitsandzo, Yahova asafuna kuti anyakumanga banja akhale pabodzi kwenda na kwenda. (Mateu 19:5, 6, 9) Mbwenye anthu azinji lero asaona kumanga banja ninga cibverano cakusowa basa, cakuti anakwanisa kucimalisa mwakukhonda nentsa. Mavidhyu mazinji na maprogramu a televizau asakulumiza anthu kunyerezera pyenepi. Nee tisafunika kutawirisa kuti maonero a dziko analonga pya banja atikhuye.

Njira inango inaphatisira Sathani toera kutinyengeza ndi kukulisa nzimu wakutongereka. (2 Timoti 3:4) Tingakhonda kucita mphole-mphole, tinatoma kupwaza ale adaikhwa na Yahova toera kutitsogolera. Mwacitsandzo, panango m’bale anatoma kupwaza pitsogolero pinapaswa iye na akulu a mpingo. (Ahebheri 12:5) Panango mulongo anatoma kupokanya masasanyiro a Yahova akuti mamuna ndi nsolo wa banja.—1 Akorinto 11:3.

Tisafunika kukhala dzololo toera tikhonde kutawirisa kuti manyerezero a Dyabo atikhuye. M’mbuto mwace, tisafunika kuona pinthu ninga munapionera Yahova, mbatipitiriza “kunyerezera pinthu pyakudzulu.”—Akolose 3:2; 2 Akorinto 2:11.

Nsolo 16, ndima 9

 32 UKONDZI

Ife tisafuna kukhala na ungumi wadidi, pontho tisafuna ukondzi wadidi tingabva kupha. (Izaiya 38:21; Marko 5:25, 26; Luka 10:34) Lero, madotoro na anthu anango asaphatisira njira zizinji za ukondzi. Pakusankhula ntundu wa ukondzi unafuna ife kuphatisira, mphyakufunika kutowezera pinalonga Bhibhlya. Ife tisadziwa kuti basi ene ndi Umambo wa Mulungu unafuna kumalisa mautenda onsene kwenda na kwenda. Natenepa, nee tisafunika kunyerezera kakamwe pya ungumi wathu mpaka kusiya kulambira Yahova.—Izaiya 33:24; 1 Timoti 4:16.

Tisafunika kucita mphole-mphole toera ticalire ukondzi wakuti usaphatisira mphambvu za madimonyo. (Deuteronomyo 18:10-12; Izaiya 1:13) Natenepa, mbatidzati kutawira ukondzi peno mitombwe, tisafunika kuona kuti ntundu unoyu wa ukondzi usaphatanizanji. (Misangani 14:15) Nee tisafunika kuduwala kuti Sathani asafuna kuti tiphatisire ukondzi wakuti usaphataniza mphambvu za madimonyo. Khala tisapenula kuti mitombwe peno ukondzi usaphataniza mphambvu za madimonyo, mphyadidi kuucalira.—1 Pedhru 5:8.

Nsolo 16, ndima 18

^ ndima 98 Madotoro anango asaona makhundu makulu manai a ciropa ninga makhundu mang’ono a ciropa. Natenepa musafunika kupanga dotoro thangwi ya cisankhulo canu cakukhonda kuikhwa ciropa peno makhundu makulu manai a ciropa akuti ndi: madzi a nciropa, maselula akufuira, maselula akucena na maselula anagwimisa ciropa.