1. Mwakubverana na Mafala a Mulungu, kodi ndi ipi mitundu miwiri basi ya marelijiau?

 “PITANI na pa nsuwo wakupapanula,” alonga Yezu, “thangwi ukulu na wakufumbuka ndi nseu unatsogolera ku cifudzo, azinji asaenda na unoyu; mbwenye wakucepa ndi nsuwo na wakupapanula ndi nseu unatsogolera ku umaso, na akucepa ndiwo anaugumana.” (Mateyu 7:13, 14) Mwakubverana na Mafala a Mulungu, iripo mitundu miwiri basi ya marelijiau: ibodzi yandimomwene na inango yauthambi; ibodzi yakulinganira inango yakudodoma; ibodzi inatsogolera ku umaso okhonda mala na inango inatsogolera ku cifudzo.

2. Kodi Malemba asapangiza tani kuti si marelijiau onsene tayu anakomeresa Mulungu?

² Anthu anango asanyerezera kuti marelijiau onsene asakomeresa Mulungu. Mbwenye mavesi a Bibilya anatowerera awa asapangiza kuti pyenepi si ndimomwene tayu:

•   “Ana a Israyeli acita pontho cakuipa pamaso pa Yahova, atoma kutumikira Abaala, na Aastoreti, na milungu ya Asiriya, na milungu ya Sidoni na milungu ya Mowabu, na milungu ya ana a Amoni, na milungu ya Afilisti. Natenepa asiya Yahova na hadantumikira tayu. Natenepa ukali wa Yahova walamukira Israyeli.” (Atongi 10:6, 7) Khala tingalambira adzimunthu peno milungu inango m’mbuto mwa Mulungu wa undimomwene, nkhabe kudzatawirwa na Yahova.

•   “Mbumba iyi isandilemedza [Mulungu] na milomo, mbwenye, mitima yawo iri kutali na ine. Kundilambira kwawo nkhwakusowa basa, thangwi asapfunzisa matongero a anthu.” (Marki 7:6, 7) Khala anthu analonga kuti asalambira Mulungu mbapfunzisa manyerezero awo ene, m’mbuto mwa kupfunzisa pinalonga Bibilya, kulambira kwawo nkhwakusowa basa. Iko nkhabe tawirwa na Mulungu.

•   “Mulungu ndi nzimu, natenepa akumulambira asafunika kumulambira na nzimu na undimomwene.” (Juwau 4:24) Kulambira kwathu kusafunika kukhale kwakubverana na undimomwene wa Mafala a Mulungu.

3. Kodi njira ibodzi yakusiyanisa relijiau ya undimomwene na yauthambi ndi ipi?

³ Kodi tinadziwa tani khala relijiau isakomeresa Mulungu peno nkhabe? Yezu ati: “Muti onsene wadidi usabala nsapo wadidi, mbwenye muti onsene wakuipa usabala nsapo wakuipa . . . Ndimomwene, kuti, kubulukira ku misapo yawo munadzaadzindikira anthu anewa.” M’mafala anango, khala relijiau ndi ya Mulungu, inadzabala misapo yadidi; mbwenye, khala relijiau ndi ya Satana, inadzabala uipi.—Mateyu 7:15-20.

4. Kodi akulambira a Yahova asaonesa nkhaliro wanji?

⁴ Relijiau ya undimomwene isabala anthu ali na kufunana peno anafuna anango. Piri tenepa thangwi Yahova ndi Mulungu wa kufuna. Yezu ati: “Kubulukira mwa ici onsene anadzadzindikira kuti ndimwe anyakupfunzanga, khala muna kufunana unango na nzace.” Kodi marelijiau asatoweza mpimo unoyu wa kulambira kwa undimomwene?—Juwau 13:35; Luka 10:27; 1 Juwau 4:8.

5. Kodi bukhu inango isafokotozanji pya malonda a mabitcu ku Afrika?

⁵ Nyerezerani pya kuguliswa kwa mabitcu ku Afrika. Bukhu yakuti The New Encyclopædia Britannica isati: “A ku Afrika cifupi na 18.000.000 aguliswa kwa anyamalonda amabitcu Acisilamu akagwanda na Sahara na Oceano Índico pakati pa 650 e 1905. M’hafu yaciwiri ya piaka dzana 15, azungu atoma kucita malonda awo ku gombe ya kumadokero kwa Afrika mpaka 1867 anthu a ku Afrika  pakati na 7.000.000 na 10.000.000 akwatiwa m’ubitcu kwenda ku Dziko Ipswa.”

6. Kodi relijiau yaphatanizwa tani m’malonda a mabitcu?

⁶ Kodi relijiau yacitanji m’nzidzi unoyu wa viyaviya ku Afrika, pakukhwetulwa kwa amuna, akazi na ana m’nyumba zawo na za abale awo, akumangwa na unyolo, mbaaikha cidzindikiro na utali wakupisa, mbaguliwa na mbaguliswa ninga ng’ombe? Bethwell Ogot alemba m’Daily Nation ya Nairobi, ku Kenya kuti: “Cikristu na Acisilamu onsene asakhulupira kuti anthu asafunika kuphatana, mbwenye mwa onsene awiri ndimo mudabuluka anthu akuphata mabitcu mbaakulumiza kusankhulana madzinza. . . . Tisafunika kutawira kuti Akristu onsene na Amwenyi ku madziko a ku Madokero dzuwa na Oriente Médio, na nkhaliro wawo wakuipa, wacitisa a ku Afrika kunenswa m’piaka dzana.”

7. Kondi atsogoleri a marelijiau acitanji m’nkhondo?

⁷ Relijiau yauthambi isapangiza misapo yace yakuipa m’njira zinangombo. Mwacitsanzo, maseze Bibilya isalonga “funa nzako,” atsogoleri a marelijiau pa dziko yonsene yapantsi asaphedza na kukulumiza nkhondo.—Mateyu 22:39.

8. (a) Kodi atsogoleri a relijiau akulumiza tani kuphana m’zinkhondo ku Afrika? (b) Kodi ntsogoleri mbodzi alonganji thangwi ya atsogoleri a relijiau m’nkhondo ya akhali a Nigéria?

⁸ Mphyakudziwika mwadidi kuti m’caka ca 1994, mamere na anyantsembe anango acita khundu m’kupha anthu ku Ruwanda. Relijiau yacitambo pontho khundu ikulu m’nkhondo zinango ku Afrika. Mwacitsanzo, pa nkhondo ya akhali a dziko idacucisa ciropa kakamwe ku Nigéria, marelijiau ku makhundu onsene akulumiza anthu kumenyana. Pikapitiriza nkhondo, ntsogoleri mbodzi alonga kuti atsogoleri a gereja “asiya basa  idatumwewo na Mulungu.” Alonga pontho: “Ife tinalonga kuti ndife atumiki a Mulungu tasanduka atumiki a Satana.”

9. Kodi Bibilya isalonganji pya atumiki a Satana?

⁹ Bibilya isalonga cibodzibodzi: “Satana ene asasanduka ninga anju wa ceza. Natenepa, si cinthu cikulu tayu khala atumiki ace asasanduka kukhala atumiki akulungama.” (2 Akorintu 11:14, 15) Tenepa ninga amuna azinji akuipa asasangizira kukhala adidi, Satana asanyengeza anthu kubulukira ku atumiki a marelijiau anakhala ninga akulungama, mbwenye mabasa awo mbakuipa na misapo yawo njakubvunda.

10. Kodi atsogoleri a relijiau asankhonda Mulungu m’njira ipi?

¹⁰ Atsogoleri a relijiau m’dziko yonsene asamwaza pya kufuna, ntendere, udidi, mbwenye iwo asaida, asacita nkhondo na pinango pyakuipa. Bibilya isaafokotoza mwadidi. Iyo isati: “Iwo asalonga pakweca kuti asadziwa Mulungu, mbwenye asankhonda na mabasa awo.”—Titu 1:16.

11. Kodi Bibilya isalonganji m’kufokotoza relijiau yauthambi?

¹¹ Tingaleri bukhu ya Bibilya ya Chidziwiso tinakwanisa kuona pinanyerezera Yahova na relijiau yauthambi. Mwemo, relijiau yauthambi isafokotozwa ninga nkazi wakuphipirisa, “Babiloni Wankulu.” (Chidziwiso 17:5) Onani kuti Mulungu asamfokotoza tani nkazi unoyu:

•   “Hule wankulu . . . amambo a dziko yapantsi acita naye ulukwale.” (Chidziwiso 17:1, 2) M’mbuto mwakukhala wakukhulupirika kwa Mulungu, relijiau yauthambi yapita m’ndale, kazinji kene mbipanga atongi pyakucita.

•   “Mwa iye mwagumanwa ciropa ca aprofeta, anthu akucena na anthu onsene adaphiwa pa dziko yapantsi.” (Chidziwiso 18:24) Relijiau yauthambi isatcinga na kupha anzakazi akukhulupirika a Mulungu pina aphesa anthu pikwi na pikwi m’nkhondo.

•   “Iye apipasa mbiri na akhala mwakukhupuka.” (Chidziwiso 18:7) Relijiau yauthambi iri na pfuma zizinji zakuti atsogoleri awo asakhala mwakukhupuka.

•   “Madzinza onsene apeuswa na pyakucita [pyace] pyamizimu.” (Chidziwiso 18:23) Kubulukira ku cipfunziso cace cakudodomeka cakuti moyo nkhabe kufa, relijiau yauthambi yafungula njira ya kucita ntundu onsene wa mizimu na ufiti, yatomesa kugopa kwa akufa na kukulumiza kulambira makholo.

12. Kodi Bibilya isapereka cenjezo yanji thangwi ya relijiau yauthambi?

¹² M’kucenjeza anthu mwakuwanga kuti alekane na relijiau yauthambi, Bibilya isati: “Bulukani mwemo, anthu anga, mukakhonda funa kugawana nayo madawo ayo na mukakhoda funa kutambira khundu ya miliri yayo.”—Chidziwiso 18:4, 5.

13. Kodi ndi ninji cinafuna dzacitikira relijiau yauthambi na anthu ace?

¹³ Ntsogolo umu, Babiloni Wankulu, umambo wa dziko yonsene ya relijiau yauthambi, anadzafudzweratu. Bibilya isati: “Miliri yace inadza m’ntsiku ibodzi basi, kufa, na kubululira, na njala, na iye anadzapisweratu na moto, thangwi Yahova Mulungu anantonga, ndi wamphambvu.” (Chidziwiso 18:8) Towera ticalire kutambira khundu ya miliri yace, tisafunika kusiya kuphatana na relijiau yauthambi ku pyonsene na mabasa ace, pikumbuso na pikhulupiro pinakhonda komeresa Mulungu. Pyenepi pisafunika kucitwa mwakucimbiza. Umaso wathu uli pa ngobzi!—2 Akorintu 6:14-18.