1-4. Thangwi yanji Paulu akhaenda ku Yerusalemu, pontho ninji pikhafuna kuncitikira kweneko?

 PAULU na Luka pidabuluka iwo ku Mileto, iwo pabodzi na akulu a mpingo a ku Efeso akhali akutsukwala thangwi nee mbadaonanabve. Pikhali pyakunentsa kakamwe kuna Paulu na Luka toera kusiya akulu a mpingo a ku Efeso, akuti akhafuna kakamwe Paulu! Amisionaryo anewa akwira m’bote. Iwo akwata pinthu pikhafuna iwo pa ulendo. Kusiyapo pyenepi, iwo akwata kobiri idapaswa iwo toera kuphedza Akristu a ku Yudeya. Iwo akhali dzololo toera kutoma na ulendo wawo wakuenda ku Yerusalemu, pontho akhali dzololo toera kapereka muoni unoyu kuna abale na alongo awo kweneko.

² Mphepo ikhatoma kubveka pang’ono-pang’ono ikhapangiza kuti bote ikhatoma kufamba. Paulu na Luka pabodzi na abale anomwe akhacita na iwo ulendo ayang’ana mwakutsukwala abale adasiya iwo kuntunda. (Mabasa 20:4, 14, 15) Paulu na abale akhacita na iye ulendo akhapitiriza kuyang’ana axamwali awo kuntunda mpaka mu ndzidzi wakuti iwo nee akhakwanisabve kuaona.

³ Mu pyaka cifupi na pitatu, Paulu aphata basa pabodzi na akulu a mpingo a ku Efeso. Mbwenye mu ndzidzi unoyu mukutsogolerwa na nzimu wakucena, iye aenda ku Yerusalemu. Iye akhadziwa pang’ono pinthu pikhafuna kuncitikira kweneko. Ndzidzi ungasi nduli iye akhadapanga akulu a mpingo anewa: “Ine ndiri kuenda ku Yerusalemu mukutsogolerwa na nzimu wakucena, maseze nee ndisadziwa pinafuna kundicitikira kweneko. Mbwenye cinadziwa ine ndi cakuti, mu nzinda ubodzi na ubodzi, nzimu wakucena usandicenjeza mwakubwereza-bwereza kuti ndisadikhira kufungirwa nkaidi na kuoneswa nyatwa.” (Mabasa 20:22, 23) Maseze iye akhadziwa pinthu pikhafuna kuncitikira, Paulu ‘atsogolerwa na nzimu wakucena’ na thangwi ineyi, iye aona kuti asafunika kubvera citsogolero ca nzimu wakucena cakuenda ku Yerusalemu, natenepa iye acita pyenepi. Paulu nee akhafuna kuthabuka, mbwenye cinthu cakufunika kakamwe kuna iye cikhali kucita cifuno ca Mulungu.

⁴ Kodi imwe muli na maonero mabodzi ene? Pidaperekeka ife kuna  Yahova, tapikira kuna Yahova kuti tinacita cifuno cace, pontho tapikira kuti kucita pyenepi cinadzakhala cinthu cakufunika kakamwe mu umaso wathu. Mu nsolo uno ife tinapfundza pinthu pinango pidacita mpostolo Paulu, pinthu pyenepi pinadzatiphedza toera tintowezere.

5. Kodi Paulu na abale anango apita na kupi pakuenda ku Tiro?

⁵ Bote idakwira Paulu na abale anango ‘yaenda nee kulimira.’ Pyenepi pisabveka kuti iyo yafamba mwakucimbiza kakamwe thangwi ya ciphedzo ca mphepo mpaka pidafika iwo ku Kosi pa ntsiku ibodzi ene namaulo. (Mabasa 21:1) Pisaoneka kuti bote yalimira penepo masiku anewa mbidzati kuenda ku Rodhe na ku Patara. Ku Patara ku sul kwa Azya Menori, abale akwira bote inango ikulu yakuti isakwata mitolo, yakuti yaaendesa mpaka ku Tiro ku Fenisya. Pikhaenda iwo, apita na pa “ntsuwa ya Xipre.” (Mabasa 21:3) Thangwi yanji Luka, nyakulemba bukhu ya Mabasa alonga mphangwa zenezi?

6. (a) Thangwi yanji pidaona Paulu pa ntsuwa ya Xipre panango pyamuwangisa kakamwe? (b) Munganyerezera pya nkhombo zidakupasani Yahova na ciphedzo cidakupasani iye, ninji pisabwera m’manyerezero mwanu?

 ⁶ Panango Paulu apanga axamwali ace pinthu pidancitikira kweneko. Pa ulendo wace wakutoma waumisionaryo udacita iye cifupi na pyaka pipfemba nduli, Paulu, Bharnabhe pabodzi na Juwau Marko agumanikana na ngʼanga Elima wakuti nee akhakomerwa na mphangwa zikhamwaza iwo. (Mabasa 13:4-12) Pidaona iye ntsuwa ineyi, mbanyerezera pidancitikira penepo, Paulu panango abalangazwa na kupaswa mphambvu thangwi ya pinthu pinafuna kuncitikira ku Yerusalemu. Kuna ife ndi pyakufunikambo kakamwe kunyerezera thangwi ya njira idatiphedza Mulungu toera kupirira mitcingo na nkhombo zidatipasa iye. Pyenepi pinaticitisa kukhala na mabvero mabodzi ene akhali na Dhavidhi, iye alemba: “Nyatwa za munthu wakulungama ndi zizinji, mbwenye Yahova asampulumusa mu nyatwa zenezi zonsene.”—Mas. 34:19.

7. Anyakucita ulendo acitanji pidafika iwo ku Tiro?

⁷ Paulu akhadziwa kuti ndi pyakufunika kakamwe kukhala pabodzi na abale na alongo ace, pontho akhafuna kakamwe kukhala na iwo. Pidafika iwo ku Tiro, Luka alemba: “Ife tasaka anyakupfundza mbatiagumana.” (Mabasa 21:4) Abale anewa pidadziwa iwo kuti ku Tiro kuli na Akristu, iwo aasaka mpaka kuagumana, panango iwo akhala pabodzi na Akristu anewa. Ibodzi mwa nkhombo zinatambira ife mu gulu ya Yahova ndi yakuti mwakukhonda tsalakana kunaenda ife, tinakwanisa kugumana abale na alongo akuti anadzatitambira na manja mawiri. Ale akuti asafuna Mulungu na kumulambira na ntima onsene asakhala na axamwali pa dziko yonsene yapantsi.

8. Kodi ndi api mabvekero a lemba ya Mabasa 21:4?

⁸ Paulu na andzace akhala ku Tiro ntsiku zinomwe. Luka alonga kuti mu ndzidzi unoyu, kwacitika cinthu cakuti pakutoma caadzumatirisa: “Thangwi ya pidapangiza nzimu wakucena, [abale a ku Tiro] apanga Paulu mwakubwereza-bwereza kuti nee asafunika kuponda mu Yerusalemu.” (Mabasa 21:4) Kodi Yahova akhafuna kuti Paulu aende kumbuto inango? Kodi mu ndzidzi unoyu iye akhapanga Paulu toera akhonde kuenda ku Yerusalemu? Nkhabe. Nzimu wakucena nee ukhapanga Paulu toera akhonde kuenda mu nzinda unoyu, mbwenye basi ene ukhapangiza kuti iye mbadatsalakanwa mwakuipa ku Yerusalemu. Pisapangiza kuti na citsogolero ca nzimu wakucena, abale a ku Tiro abvesesa kuti Paulu mbadatamba nyatwa ku Yerusalemu. Natenepa iwo akhadzudzumika na Paulu, pontho ampanga toera akhonde kuenda ku Yerusalemu. Iwo akhali na cifuno cadidi toera kutsidzikiza Paulu thangwi ya nyatwa ikhafuna kutamba iye. Ngakhale tenepo, thangwi yakufuna kucita cifuno ca Yahova, Paulu apitiriza na ulendo wace wakuenda ku Yerusalemu.—Mabasa 21:12.

9, 10. (a) Abale a ku Tiro pidadembetera iwo Paulu toera akhonde kuenda ku Yerusalemu, ndi makhaliro api mabodzi ene akuti Paulu aanyerezera? (b) Ndi maonero api ali na anthu azinji lero, pontho pyenepi pisasiyana tani na mafala a Yezu?

 ⁹ Abale pidadembetera iwo toera Paulu akhonde kuenda ku Yerusalemu, panango Paulu akumbuka pinthu pibodzi pyene pidacita anyakupfundza a Yezu pidaapanga Yezu kuti iye mbadaenda ku Yerusalemu, mbadathabuswa kakamwe, pontho kuti mbadaphiwa. Thangwi yakubvera ntsisi, Pedhru apanga Yezu: “Mbuya, bverekani ntsisi mwekhene! Pyenepi nee pisafunika kukucitikirani.” Yezu antawira: “Buluka patsogolo panga Sathani! Kwa ine, iwe ndiwe mwala wakugwegwedusa, thangwi manyerezero ako si a Mulungu tayu, mbwenye ndi a anthu.” (Mat. 16:21-23) Yezu akhali dzololo toera kucita cifuno ca Mulungu, pontho akhali dzololo toera kupereka umaso wace ninga ntsembe. Paulu akhalimbo dzololo toera kuthabuka, ngakhale kufa toera kucita cifuno ca Mulungu. Abale a ku Tiro, ninga pidacita mpostolo Pedhru, akhali na ntsisi, mbwenye iwo nee akhabvesesa kuti cikhali cifuno ca Yahova toera Paulu aende ku Yerusalemu.

¹⁰ Anthu azinji lero asacalira kucita pinthu pyakufunika kakamwe pinaona iwo kuti pisanentsa kupicita. Anthu azinji asakomerwa kupita mu uphemberi wakuti nee usaphemba kucita macinjo mu umaso. Mwakusiyana na pyenepi, Yezu alonga kuti ife tisafunika kukhala na manyerezero akusiyana kakamwe na anewa. Iye apanga anyakupfundzace: “Munthu anafuna kunditowera, asafunika akhondeke ekhene, akwate muti wace wakusikimizira mbapitiriza kunditowera.” (Mat. 16:24) Cinthu cadidi na candzeru toera ife ticite ndi kutowera Yezu. Mbwenye toera kucita pyenepi pisaphemba kuwangisira.

11. Kodi anyakupfundza a ku Tiro apangiza tani kuti akhafuna kuti Paulu apitirize na basa yace yakumwaza mphangwa?

¹¹ Ukhadakwana ndzidzi toera Paulu, Luka na abale anango akhali na iwo apitirize na ulendo wawo. Pinthu pidacitika mu ndzidzi ukhabuluka iwo, ndi pyakudzumisa kakamwe. Abale a ku Tiro akhafuna kakamwe Paulu, pontho iwo akhafuna kuti iye apitirize na basa yace yakumwaza mphangwa. Amuna, akazi na ana aperekera Paulu na abale anango akhali na iye mpaka  n’khundu-n’khundu mwa bara. Iwo onsene agodama mbacita phembero, pidamala iwo kucita phembero agonekana. Buluka penepo, Paulu, Luka na abale anango akwira bote inango mbaenda ku Pitolemaidha. Kweneko iwo agumana abale mbakhala na iwo ntsiku ibodzi.—Mabasa 21:5-7.

12, 13. (a) Ndi citsandzo cipi cidapangiza Filipi? (b) Ndi munjira ipi Filipi ndi citsandzo cadidi kuna anyakubala Acikristu lero?

¹² Buluka penepo, Luka asalonga kuti Paulu na abale anango akhacita na iwo ulendo aenda ku Sezareya. Pakufika kweneko, iwo aenda “kunyumba ya mʼmwazi mphangwa Filipi.” a (Mabasa 21:8) Iwo akomerwa kakamwe pidaonana iwo na Filipi. Cifupi na pyaka 20 nduli ku Yerusalemu, iye akhadasankhulwa na apostolo toera kuphedza kugawiza cakudya mu mpingo upswa Wacikristu wakuti ukhadamala kwene kukhazikiswa. Filipi akhali m’mwazi mphangwa waphinga mu pyaka pizinji. Kumbukani kuti mu ndzidzi udabuluka anyakupfundza mu Yerusalemu thangwi yakutcingwa, Filipi aenda ku Samariya mbatoma kumwaza mphangwa. Mukupita kwa ndzidzi, iye amwaza mphangwa mbabatiza mamuna wa ku Etiopya. (Mabasa 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Filipi atumikira Yahova mwakukhulupirika mu pyaka pizinji!

¹³ Filipi nee aluza phinga yace mu utumiki. Pa ndzidzi unoyu, iye akakhala ku Sezareya, mu ndzidzi unoyu iye akhapitiriza na phinga m’basa yakumwaza mphangwa. Tisadziwa pyenepi thangwi Luka asancemera “m’mwazi mphangwa.” Tisadziwambo kuti iye akhali na ana anai aakazi akuti akhalonga maprofesiya, pyenepi pisapangiza kuti iwo akhatowezera pikhacita pai wawo. b (Mabasa 21:9) Filipi acita pyonsene pikhakwanisa iye toera kuphedza anthu a panyumba  pace toera kufuna na kutumikira Yahova. Anyakubala Acikristu lero asafunambo kutowezera citsandzo cace. Iwo ndi aphinga m’basa yakumwaza mphangwa, pontho asaphedza anawo toera afune kakamwe basa yakumwaza mphangwa.

14. Ninji pidacitika pidaenda Paulu kaona abale na alongo ace, pontho ife tinaatowezera tani lero?

¹⁴ Mbuto zonsene zikhaenda iye, Paulu akhasaka abale, pontho akakhala pabodzi na iwo ntsiku zingasi. Mwandimomwene abale a mbuto zenezi akhakomerwa kutambira Paulu na andzace m’mamidzi mwawo. Maulendo anewa akhacita Paulu ‘akhawangisa cikhulupiro.’ (Aroma 1:11, 12) Lero tirimbo na mwai ubodzi ene wakuwangisana unango na ndzace. Mwakukhonda tsalakana makhaliro a nyumba yathu, tisabalangazwa kakamwe tingatambira panyumba pathu muyang’aniri wa cisa pabodzi na nkazace.—Aroma 12:13.

15, 16. Ndi mphangwa zipi zidabweresa Agabu, pontho ndi mabvero api adakhala na ale adabva mphangwa zenezi?

¹⁵ Mu ndzidzi wakuti Paulu akhali pabodzi na Filipi, afika Agabu. Onsene akhali panyumba ya Filipi akhadziwa kuti Agabu akhali mprofeta; iye akhadalonga pyakuoneka kwa njala ikulu mu ndzidzi wa utongi wa Klaudhyo. (Mabasa 11:27, 28) Panango iwo akhabvundzika: ‘Thangwi yanji Agabu abwera? Iye abweresa mphangwa zanji?’ Onsene akhayang’ana mwadidi Agabu mu ndzidzi wakuti iye akhaphata sintu ikhabvala Paulu yakuti ikhali nceka wakuti mbudaphatisirwa toera kumangirira kobiri peno pinthu pinango. Agabu akwata nceka unoyu mbamanga miyendo na manja ace ene. Buluka penepo, iye atoma kulonga. Pidalonga iye pikhali pyakufunika kakamwe: “Ipi ndipyo pinalonga nzimu wakucena: ‘Mwanaciro sintu iyi anadzamangwa tenepa na Ayuda ku Yerusalemu, pontho iwo anadzampereka mʼmanja mwa anthu a madzindza anango.’”—Mabasa 21:11.

¹⁶ Profesiya ineyi ikhapangiza kuti Paulu mbadaenda ku Yerusalemu. Profesiya ineyi yapangizambo kuti Ayuda kweneko mbadapereka Paulu “mʼmanja mwa anthu a madzindza anango.” Onsene adabva profesiya ineyi adzudzumika kakamwe. Luka alemba: “Pidabva ife pyenepi, ife na ale akhali penepo tatoma kudembetera Paulu toera akhonde kuenda ku Yerusalemu. Mbwenye Paulu atawira: ‘Thangwi yanji musalira? Thangwi yanji musayesera kufewesa cisankhulo canga? Dziwani kuti ine ndiri dzololo, tayu basi toera kumangwa, mbwenye ndiri dzololo toera kuphiwa mu Yerusalemu thangwi ya dzina ya Mbuya Yezu.’”—Mabasa 21:12, 13.

17, 18. Paulu apangiza tani kuti akhali dzololo toera kucita cifuno ca Mulungu, pontho abale acitanji?

¹⁷ Nyerezerani basi. Abale kuphatanizambo Luka ayesera kupanga Paulu toera akhonde kuenda ku Yerusalemu. Anango akhalira. Paulu aona kuti  iwo akhanfuna kakamwe, pontho akhadzudzumika thangwi ya iye. Natenepa iye aapanga mwantsisi kuti iwo ‘akhayesera kufewesa cisankhulo cace.’ Mbwenye iye akhali dzololo toera kuenda. Iye nee atawirisa kuti abale a ku Tiro na a ku Sezareya ampingize kuenda ku Yerusalemu. Mbuto mwace, Paulu aafokotozera mathangwi adancitisa kuenda. Paulu apangiza cipapo kakamwe! Ninga pidacita Yezu nduli, Paulu akhali dzololo toera kuenda ku Yerusalemu. (Aheb. 12:2) Paulu nee akhafuna kufa, mbwenye pyenepi pingacitika, iye akhaona kuti ndi nkhombo ikulu kufa thangwi yakukhala nyakupfundza wa Kristu Yezu.

¹⁸ Abale acitanji? Iwo alemedza cisankhulo cikhali na Paulu. Bhibhlya isalonga: “Pidacimwana ife kucinja manyerezero ace, tasiya kunkakamiza, mbatilonga: ‘Mbapicitike pinafuna Yahova.’” (Mabasa 21:14) Ale adayesera kukhondesa Paulu kuenda ku Yerusalemu, nee apitiriza kunkakamiza. Iwo abvesera Paulu mbatawira pidalonga iye. Iwo adzindikirambo kuti akhafunika kutawira pinafuna Yahova kuna Paulu, maseze pikhale pyakusiyana na pikhafuna iwo. Paulu akhadatoma kucita ulendo wakuti mbudancitisa kuphiwa. Mbapidakhala mwadidi kakamwe kuna Paulu khala ale akuti akhanfuna nee ayesera kunkhondesa kuenda ku Yerusalemu.

19. Tisapfundzanji na pinthu pidacitikira Paulu?

 ¹⁹ Pidacitikira Paulu pisatipfundzisa pinthu pyakufunika kakamwe: Ife cipo tisafunika kukhondesa anango akuti asafuna kucita pizinji m’basa yawo yakutumikira Mulungu. Ife tinakwanisa kuphatisira pidapfundza ife m’makhaliro akusiyana-siyana, tayu basi ene khala pisaphataniza umaso na kufa. Mwacitsandzo, anyakubala azinji Acikristu asanentseka anawo angabuluka panyumba toera kutumikira Yahova ku cisa cakutali. Ngakhale tenepo, anyakubala anewa nee asayesera kufewesa cisankhulo cidacita anawo. Mulongo m’bodzi wakuti asakhala ku Inglatera anacemerwa Phyllis, alonga mabvero akhali na iye pidadziwa iye kuti mwanace m’bodzi basi wankazi mbadaenda ku Afrika toera kutumikira ninga misionaryo. Phyllis alonga: “Pikhali pyakunentsa kuna ine, pontho ndikhali wakutsukwala thangwi yakudziwa kuti iye mbadakhala kutali kakamwe na ine. Ine ndatsukwala mbandikomerwa mu ndzidzi ubodzi ene. Ndacita phembero kazinji kene thangwi ya pyenepi, pontho cipo ndayesera kufewesa cisankhulo cace. Ine ndzidzi onsene ndikhadam’pfundzisa toera kuikha Yahova pa mbuto yakutoma! Iye atumikira m’madziko akunja mu pyaka 30 nduli, pontho ndisapereka takhuta kuna Yahova ndzidzi onsene thangwi yakukhulupirika kwa mwananga.” Tingawangisa abale na alongo athu akuti asankhula kucita pizinji m’basa ya Yahova tikucita pinthu pyadidi kakamwe!

20, 21. Ninji pinapangiza kuti Paulu akhafuna kukhala na abale ace, pontho thangwi yanji iye akhafuna kukhala na iwo?

²⁰ Pakumala kukhunganyika, Paulu abuluka, pontho abale a ku Sezareya aenda pabodzi na iye. Pyenepi pyapangiza kuti iwo akhali axamwali acibalangazo. Paulendo wace onsene wakuenda ku Yerusalemu, Paulu na abale anango akhali na iye, abandza ndzidzi unoyu toera kukhala pabodzi na abale na alongo awo Acikristu. Ku Tiro, iwo agumana anyakupfundza mbakhala na iwo mu ntsiku zinomwe. Ku Pitolemaidha, iwo amwanyika abale na alongo awo mbakhala na iwo ntsiku ibodzi. Ku Sezareya, iwo akhala ntsiku zingasi panyumba ya Filipi. Buluka penepo, anyakupfundza angasi a ku Sezareya aperekera Paulu na abale anango mpaka ku Yerusalemu, kudatambirwa iwo ninga alendo panyumba pa Manasoni, wakuti akhali m’bodzi mwa anyakupfundza akutoma. Pakumalisa, anyakucita ulendo pidafika iwo ku Yerusalemu, Luka alonga kuti “abale atitambira mwakutsandzaya.”—Mabasa 21:17.

²¹ Mwandimomwene, Paulu akhafuna kakamwe kukhala pabodzi na abale na alongo ace Acikristu. Sawasawa na ife lero, iye awangiswa kakamwe thangwi yakukhala pabodzi na abale na alongo ace. Mwakukhonda penula, kubalangazwa na abale kwaphedza Paulu toera kupirira kutcingwa kukhafuna kucitwa iye na anthu akuipa mitima akuti akhafuna kumupha.