Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO 6

Estevau—“Wakudzala na Kukoma Ntima Kwa Mulungu, Pontho na Wamphambvu”

Estevau—“Wakudzala na Kukoma Ntima Kwa Mulungu, Pontho na Wamphambvu”

Tisapfundzanji na umboni wacipapo udapereka Estevau pa Thando Ikulu Yakutongera Miseru

Mphangwa zakubuluswa m’bukhu ya Mabasa 6:8–8:3

1-3. (a) Ndi pinentso pipi pidathimbana na Estevau, pontho iye acitanji? (b) Ndi mibvundzo ipi inafuna ife kudinga?

 ESTEVAU ali pa thando. Mu sala ikulu yakuti panango iri dhuzi na templo ya Yerusalemu, amuna 71 akhala m’mipando pa mbuto ikulu yakuzungulira. Thando ineyi Ikulu yakutongera miseru yagumanyikana toera kutonga Estevau. Anyakutonga miseru akhali amphambvu, pontho azinji a iwo nee akhalemedza nyakupfundza unoyu wa Yezu. Mwandimomwene, adacita masasanyiro anewa akutonga Estevau akhali Nyantsembe Wankulu Kaifa, pontho akhali m’bodzi ene, akhatsogolera thando ineyi wakuti atonga toera Yezu Kristu aphiwe m’miyezi mingasi nduli. Kodi Estevau agopa?

2 Mu ndzidzi unoyu nkhope ya Estevau ikhaoneka munjira yakudzumisa kakamwe. Anyakutonga miseru akhamuyangʼana, mbaona kuti “nkhope yace ikhali ninga ya anju.” (Mabasa 6:15) Aanju asapereka mphangwa za Yahova, na thangwi ineyi iwo ali na mathangwi adidi akukhonda gopa, kulonga mwakukhurudzika, pontho mwantendere. Ndi sawasawa na pidacita Estevau, ngakhale anyakutonga miseru anewa akhamuida akwanisa kudzindikira pyenepi. Kodi Estevau akwanisa tani kukhala wakukhurudzika?

3 Akristu lero anakwanisa kupfundza pizinji na ntawiro wa mbvundzo unoyu. Kusiyapo pyenepi, tisafunikambo kudziwa mathangwi adacitisa Estevau kukhala dzololo toera kutsidzikiza cikhulupiro cace. Kodi iye akhadatsidzikiza tani cikhulupiro cace? Tinatowezera tani pidacita iye?

“Iwo Akulumiza Anthu” (Mabasa 6:8-15)

4, 5. (a) Thangwi yanji Estevau akhali wakufunika kakamwe mu mpingo? (b) Ndi munjira ipi Estevau akhali “wakudzala na kukoma ntima kwa Mulungu, pontho na mphambvu za Mulungu”?

4 Tapfundza kuti Estevau akhali wakufunika kakamwe mu mpingo upswa Wacikristu udakhazikiswa. Mu nsolo udamala wa bukhu ino, taona kuti iye akhali m’bodzi mwa amuna anomwe akucepeseka akuti atawira basa idapaswa iwo na apostolo toera kupereka ciphedzo. Kucepeseka kwace kusatidzumatirisa kakamwe makamaka tingakumbuka maluso adapaswa iye na Yahova. Pa Mabasa 6:8, tisaleri kuti Estevau akhadapaswa mphambvu toera kucita “pidzindikiro pikulu na pirengo” ninga pidacita apostolo anango. Bhibhlya isalonga kuti iye akhali “munthu wakudzala na kukoma ntima kwa Mulungu, pontho na mphambvu za Mulungu.” Kodi mafala anewa asabvekanji?

5 Fala Yacigerego idathumburuzwa “kukoma ntima kwa Mulungu” inakwanisa kuthumburuzwambo “munthu wadidi.” Pisaoneka kuti Estevau akhalidi wakukoma ntima na wantsisi, pontho akhatsalakana mwadidi anthu. Iye akhalonga munjira yakuti mbidakhuya anthu azinji na cifuno cakuaphedza kudziwa kuti pikhapfundzisa iye pikhali pyandimomwene. Estevau akhali wamphambvu kakamwe thangwi nzimu wa Yahova ukhaphata basa muna iye. Pyenepi pisapangiza kuti mwakucepeseka iye akhatawira kutsogolerwa na nzimu wakucena. M’mbuto mwakudzikuza thangwi ya maluso akhali na iye, iye akhapereka mbiri yonsene kuna Yahova, pontho akhapangiza citsalakano kuna ale akhabvesera mphangwa zace. Ndi pyenepi pidacitisa anyamalwace kunzonda kakamwe!

6-8. (a) Ndi pinthu pipi piwiri pidapambizirwa Estevau na anthu akhantcinga, pontho thangwi yanji? (b) Thangwi yanji citsandzo ca Estevau ndi cakufunika kuna Akristu lero?

6 Anthu akusiyana-siyana akhaketesana na Estevau, mbwenye “iwo akhacimwana kumpokanya thangwi iye akhalonga na udziwisi, pontho na ciphedzo ca nzimu wakucena.” a Mwakuipirwa, iwo “anyengerera anthu ncibisobiso” toera kupambizira ntowereri unoyu wa Kristu wakuti akhali wakusowa mulando. Iwo ‘akulumizambo anthu,’ akulu a mbumba na apfundzisi a mwambo, toera kucitisa Estevau aendeswe ku Thando Ikulu Yakutongera Miseru. (Mabasa 6:9-12) Anyakutcinga anewa apambizira Estevau pinthu piwiri: Kutikana Mulungu na Mose. Munjira ipi?

7 Anyakupambizira anewa akhalonga kuti Estevau akhatikana Mulungu pidalonga iye mwakuipa thangwi ya “mbuto yakucena” yakuti ndi templo mu Yerusalemu. (Mabasa 6:13) Alongambo kuti Estevau akhatikana Mose pidalonga iye mwakuipa thangwi ya Mwambo wa Mose mbacinja misambo idalongwa na Mose. Kweneku kukhali kupambizirwa kukulu kakamwe thangwi Ayuda a mu ndzidzi unoyu akhalemedza kakamwe templo, Mwambo wa Mose na misambo inango idathimizira iwo pa Mwambo unoyu. Natenepa kupambizira kwawo kukhaoneka ninga Estevau akhali munthu wakugopswa kakamwe wakuti athema kuphiwa!

8 Mwakutsukwalisa, kazinji kene anthu a mauphemberi authambi asaphatisirambo njira ibodzi ene toera kuthabusa atumiki a Mulungu. Ngakhale lero, anthu a mauphemberi authambi asakakamiza atsogoleri a ndale toera kutcinga Mboni za Yahova. Tisafunika kucitanji tingapambizirwa peno tingazondwa? Tinakwanisa kupfundza pizinji na citsandzo ca Estevau.

Kupereka Umboni Mwacipapo Thangwi ya “Mulungu Wambiri” (Mabasa 7:1-53)

9, 10. Anthu akhatcinga Estevau alonganji thangwi ya mafala adalonga iye pa Thando Yakutongera Miseru, pontho ife tisafunika kukumbukanji?

9 Ninga pidaona ife pakutoma mu nsolo uno, pikhapambizirwa Estevau, nkhope yace ikhali ninga ya anju. Kaifa amuyang’ana mbambvundza: “Pyenepi mphyandimomwene?” (Mabasa 7:1) Ukhadafika ndzidzi toera Estevau alonge. Natenepa iye atoma kulonga mwacipapo!

10 Anyamalwa anango a Estevau aipirwa kakamwe na pikhalonga iye. Maseze Estevau afokotoza mwadidi kakamwe, mbwenye anyamalwace aona kuti iye nee atawira pikhapambizirwa iye. Mwandimomwene, Estevau apangiza citsandzo cadidi kuna ife kuti ‘tinatawira’ tani munthu thangwi ya mphangwa zadidi. (1 Ped. 3:15) Lekani kuduwala kuti Estevau apambizirwa kuti akhatikana Mulungu thangwi yakulonga mwakuipa templo, pontho akhatikana Mose thangwi yakulonga mwakuipa Mwambo. Pakuatawira, Estevau afokotoza mwacigwagwa makhundu matatu a mbiri ya Izraeli, pontho agomezera mwadidi mphangwa zakufunika. Tendeni tidinge makhundu anewa matatu.

11, 12. (a) Thangwi yanji Estevau alonga pya Abhrahamu? (b) Thangwi yanji Estevau alonga pya Zuze?

11 Ndzidzi wa ambuyathu. (Mabasa 7:1-16) Pakutoma Estevau alonga pya Abhrahamu wakuti Ayuda akhamulemedza kakamwe thangwi ya cikhulupiro cace. Pidalonga iye thangwi ya pyenepi, Estevau agomezera kuti Yahova, wakuti ndi “Mulungu wambiri,” aonekera pakutoma kuna Abhrahamu ku Mezopotamya. (Mabasa 7:2) Mwakukhonda penula, Abhrahamu akhali mulendo ku Dziko Yakupikirwa. Iye nee akhali na templo, nee Mwambo wa Mose. Mbani anakakamira kulonga kuti kukhulupirika kuna Mulungu kusanyindira kubvera Mwambo wa Mose?

12 Zuze wa dzindza ya Abhrahamu akhalemedzwambo kakamwe na ale akhabvesera Estevau, mbwenye Estevau aapanga kuti abale ace Zuze an’gulisa, ale akuti akhali ababa a dzindza ya Izraeli atcinga mamuna unoyu wakulungama mban’gulisa ninga bitcu. Mwakukhonda tsalakana pyenepi, Mulungu aphatisira Zuze toera kupulumusa Aizraeli mu ndzidzi wa njala. Mwakukhonda penula, Estevau aona kulandana kwa pinthu pidacita Zuze na pidacita Yezu Kristu, mbwenye iye acalira kulonga pyenepi toera anyakubvesera ace apitirize kulonga na iye mu ndzidzi uzinji.

13. Mafala adalonga Estevau thangwi ya Mose apangiza tani kuti anyamalwace akhadaphonyeka, pontho pyenepi pyamphedza toera kulonganji?

13 Ndzidzi wa Mose. (Mabasa 7:17-43) Estevau alonga mphangwa zizinji zinalonga pya Mose thangwi azinji a mu Thando Yakutongera Miseru akhali Asadhuki akuti akhakhonda mabukhu onsene a m’Bhibhlya akuti nee alembwa na Mose. Kumbukanimbo kuti Estevau akhadapambizirwa kuti akhatikana Mose. Mafala a Estevau akhali ntawiro ku pinthu pidapambizirwa iye thangwi iye akhalemedza kakamwe Mose na Mwambo udalemba iye. (Mabasa 7:38) Iye alongambo kuti Mose akhakhondiwa na ale akhayesera iye kupulumusa. Mose akhondiwa pikhali iye na pyaka 40 pyakubalwa. Pakupita pyaka 40, mbumba nee ikhatawira kutsogolerwa na Mose m’maulendo mazinji. b Estevau afokotoza mwadidi mphangwa zakufunika kakamwe zakuti mbumba ya Mulungu mwakubwereza-bwereza ikhakhonda ule adasankhula Yahova toera kuatsogolera.

14. Estevau aphatisira citsandzo cipi ca Mose toera kupangiza cinthu cakufunika kakamwe?

14 Estevau apanga ale akhambvesera kuti Mose akhadalonga kuti mbakudaoneka mprofeta unango wakulandana na Mose mu Izraeli. Kodi mprofeta unoyu mbani, pontho mbadatambirwa tani? Estevau atawira mbvundzo unoyu pikhalonga iye mafala akumalisa. Iye agomezera cinthu cinango cakufunika: Mose apfundza kuti Mulungu anakwanisa kucitisa mataka kukhala akucena, ninga mataka a pa thendere idagaka moto mu ndzidzi udalonga iye na Yahova. Mphapo, anthu akhafunika kulambira Yahova basi ene pa mbuto ibodzi ninga mu templo ya Yerusalemu? Tendeni tione.

15, 16. (a) Thangwi yanji Estevau alonga pya tabhernakulo? (b) Thangwi yanji Estevau alonga pya templo ya Salomoni?

15 Tabhernakulo na templo. (Mabasa 7:44-50) Estevau apanga onsene akhali pa Thando ineyi kuti templo ya Yerusalemu mbidzati kumangwa, Mulungu akhadapanga Mose toera amange tabhernakulo. Tabhernakulo ineyi ikhali nsasa wakuti ukhathukuswa, pontho ikhaphatisirwa pakulambira. Mwa ale akhabvesera Estevau nee m’bodzi wa iwo wakuti mbadalonga kuti tabhernakulo ikhali yakusowa basa kupiringana templo, thangwi Mose akhalambira Yahova pa tabhernakulo.

16 Mukupita kwa ndzidzi, Salomoni pidamanga iye templo ya Yerusalemu, apumirwa na nzimu wakucena pa phembero yace mbalonga pinthu pyakufunika kakamwe. Toera kugomezera pyenepi, Estevau alonga kuti “Mulungu Wankulu Kakamwe nkhabe kukhala nʼnyumba zinamangwa na manja a anthu.” (Mabasa 7:48; 2 Kro. 6:18) Yahova anakwanisa kuphatisira templo toera kukwanirisa cifuniro cace, mbwenye iye nkhabe nyindira pyenepi basi. Mphapo thangwi yanji alambiri ace asafunika kunyerezera kuti ulambiri wakucena usanyindira nyumba yakumangwa na anthu? Estevau amalisa kulonga mwacipapo na mafala anagumanika m’bukhu ya Izaiya: “Yahova alonga, kudzulu ndi mpando wanga waumambo, dziko yapantsi ndi mbuto yakuikhira manyalo anga. Mphapo ndi ntundu wanji wa nyumba inafuna kundimangira imwe? Mbuto yanga toera kupuma mbidakhala kupi? Kodi si manja anga tayu adacita pinthu pyenepi pyonsene?”—Mabasa 7:49, 50; Iza. 66:1, 2.

17. (a) Kodi mafala adalonga Estevau apangiza tani pakweca kuti anthu akhambvesera akhali na makhaliro akuipa? (b) Estevau apangiza tani kuti iye nee akhadacita cinthu cakuipa?

17 Mungadinga pinthu pyonsene pidalonga Estevau mpaka pano, nee musaona kuti iye alonga pakweca makhaliro akuipa a anyamalwa ace? Iye apangiza kuti Yahova nee ndi wakuuma ntima peno wakukakamira misambo yakusowa basa, mbwenye asacita pinthu munjira yadidi, pontho mukupita kwa ndzidzi asacita macinjo toera kukwanirisa cifuniro cace. Ale akuti akhalemedza kakamwe templo ya Yerusalemu na misambo yawo pa Mwambo wa Mose asiya kubvesesa cifuniro candimomwene ca Mwambo na templo! Pyenepi pyacitisa Estevau kucita mbvundzo uyu wakufunika kakamwe: Kodi kubvera Yahova nee ndi njira yadidi toera kulemedza Mwambo na templo? Mafala a Estevau amphedza toera kutsidzikiza makhaliro ace thangwi iye akhacita pyonsene pikhakwanisa iye toera kubvera Yahova.

18. Tinatowezera tani Estevau?

18 Tisapfundzanji na pinthu pidalonga Estevau? Iye akhadziwa mwadidi Malemba. Munjira ibodzi ene, tisafunika kupfundza mwadidi Mafala a Mulungu toera tikwanise ‘kuphatisira mwadidi mafala a undimomwene.’ (2 Tim. 2:15) Tinakwanisa kupfundza na citsandzo ca Estevau cakulonga na anthu munjira yakukhonda kuatsukwalisa. Maseze anthu akhambvesera akhali akuipa, iye asaka kulonga pinthu pinadziwa iwo, pikhaona iwo kuti ndi pyakufunika kakamwe. Estevau alongambo na iwo mwacilemedzo pidacemera iye anthu akulu kuti “ababa.” (Mabasa 7:2) Ife tisafunikambo kumwaza undimomwene wa Mafala a Mulungu “mwakukhurudzika na mwacilemedzo kakamwe.”—1 Ped. 3:15.

19. Estevau amwaza tani mphangwa mwacipapo thangwi yakutonga kwa Yahova pa Thando Yakutongera Miseru?

19 Mwandimomwene, ife nee tisafunika kutawirisa kuti kugopa kutsukwalisa anthu, kuticimwanise kulonga undimomwene wa Mafala a Mulungu. Pontho ife nee tinakwanisa kucinja kutonga kwa Yahova basi ene toera kukomeresa anthu. Estevau apangiza citsandzo cadidi kuna ife. Mwakukhonda penula, Estevau adzindikira kuti pyonsene pikhalonga iye pa Thando Yakutongera Miseru nee pyacitisa kuti anyakutonga anewa akudzikuza toera acinje manyerezero awo. Natenepa, na ciphedzo ca nzimu wakucena, Estevau amalisa kulonga mafalace mwakukhonda gopa mbaapanga kuti iwo akhali ninga ambuyawo, ale adakhonda Zuze, Mose na aprofeta onsene. (Mabasa 7:51-53) Mwakukhonda penula, anyakutonga anewa a pa Thando Ikulu Yakutongera Miseru akhadapha Mesiya, wakuti akhadalongwa kale na Mose pabodzi na aprofeta anango kuti mbadabwera. Mwandimomwene iwo nee akhabvera Mwambo wa Mose!

“Mbuya Yezu, Tambirani Umaso Wanga” (Mabasa 7:54–8:3)

“Pidabva iwo pinthu pyenepi, iwo aipirwa kakamwe m’mitima yawo, mbatoma kumulumira mano.”—Mabasa 7:54

20, 21. Anyakutonga Miseru a pa Thando acitanji pidabva iwo mafala a Estevau, pontho Yahova amphedza tani?

20 Anyakutonga miseru nee mbadakwanisa kukhonda undimomwene udalonga Estevau. Na thangwi ineyi iwo aipirwa kakamwe. Iwo apasika manyadzo ‘mbatoma kulumira mano’ Estevau. Panango mamuna unoyu wakukhulupirika akhadziwa kuti iye nee mbadabverwa ntsisi ninga pidacitikirwa na Mpfundzisi wace, Yezu wakuti nee abverwambo ntsisi.

21 Estevau akhafunika kukhala wacipapo toera kukunda pinthu pikhafuna kuncitikira, pontho mwakukhonda penula iye atambira cibalangazo kakamwe na masomphenya adamuonesa Yahova mwaufuni. Estevau aona mbiri ya Mulungu, pontho aonambo Yezu mbali dzololo kukhundu yamadyo ya Yahova. Mu ndzidzi ukhalonga Estevau masomphenya adaoneswa iye, anyakutonga miseru afunga makutu awo. Thangwi yanji iwo acita pyenepi? Ndzidzi ungasi nduli, Yezu akhadapanga thando ineyi ibodzi ene kuti iye akhali Mesiya, pontho mwakukhonda dembuka mbadakhala kunkono wamadyo wa Babace. (Marko 14:62) Masomphenya adaona Estevau apangiza kuti pidalonga Yezu pikhali undimomwene. Thando ineyi ibodzi ene yasandukira mbipha Mesiya! Mu ndzidzi ubodzi ene iwo onsene afendedzera Estevau mbam’menya na miyala mpaka kufa. c

22, 23. Ndi munjira ipi Estevau afa ninga Mbuyace, pontho Akristu lero asatowezera tani cikhulupiro ca Estevau?

22 Estevau afa munjira ibodzi ene ninga pidacitika na Mbuyace. Iye afa na ntendere muntima, pontho akhali na cinyindiro cakuti Yahova mbadalekerera ale adamupha. Iye alonga: “Mbuya Yezu, tambirani umaso wanga.” Panango iye alonga mafala anewa ndi thangwi yakuti akhapitiriza kuona Yezu na Yahova m’masomphenya. Mwakukhonda penula, Estevau akhadziwa mafala acibalangazo adalonga Yezu: “Ine ndine kulamuka muli akufa na umaso.” (Juw. 11:25) Pakumalisa, Estevau acita phembero kuna Mulungu mwakugaluza: “Yahova, lekani kuatcunyusa thangwi ya madawo anewa.” Pakumala kulonga mafala anewa, iye afa.—Mabasa 7:59, 60.

23 Estevau akhali nyakupfundza wakutoma wa Kristu adaphiwa na anyamalwace. (Onani bokosi ya nsolo wakuti “ Estevau Aphiwa Thangwi Yakupereka Umboni wa Yezu.”) Mwakutsukwalisa, Estevau nee akhali munthu wakumalisa adaphiwa thangwi ya cikhulupiro. Ngakhale mu ntsiku zathu zino, atumiki anango akukhulupirika a Yahova asaphiwa na anthu a mauphemberi, anyandale na anthu anango akuipa mitima. Mbwenye ife tinakwanisa kunyindira Yahova ninga pidacita Estevau. Yezu cincino ali kutonga ninga Mambo, pontho ali na mphambvu ikulu idapaswa iye na Babace. Nkhabepo cinthu cinafuna kumpingiza toera kulamusa atowereri ace akukhulupirika.—Juw. 5:28, 29.

24. Saulo aphedzera tani kuphiwa kwa Estevau, pontho kufa kwa Estevau kwaphedza tani anthu azinji?

24 M’phale akhacemerwa Saulo akhaona pyonsene mu ndzidzi ukhaphiwa Estevau. Iye aphedzera kuphiwa kwa Estevau, pontho iye akhaphatira nguwo za ale akhapha Estevau na miyala. Pidamala kwene kuphiwa Estevau, iye atoma kutcinga anyakupfundza a Yezu. Kufa kwa Estevau kwaphedza anthu azinji. Citsandzo cace cawangisa Akristu anango toera kupitiriza kukhala akukhulupirika kuna Yahova mpaka kufa. Kusiyapo pyenepi, Saulo wakuti mukupita kwa ndzidzi adzadziwika na Paulu, atsumbikika kakamwe thangwi yakuphedzera kuphiwa kwa Estevau. (Mabasa 22:20) Ngakhale kuti iye aphedzera kuphiwa kwa Estevau, mbwenye mukupita kwa ndzidzi, iye alonga: “Ine ndikhali munthu wakuxola Mulungu, ndikhatcinga mbumba yace, pontho ndikhali waukali.” (1 Tim. 1:13) Mwandimomwene, Paulu cipo aduwala Estevau, pontho nee aduwala mafalace amphambvu adalonga iye pa ntsiku ineyi. Mwandimomwene, mafala mazinji adalonga Paulu na adalemba iye, akhagomezera mafala akhalonga Estevau. (Mabasa 7:48; 17:24; Aheb. 9:24) Mukupita kwa ndzidzi, Paulu atowezera kukhulupirika na cipapo ca Estevau wakuti akhali munthu “wakudzala na kukoma ntima kwa Mulungu, pontho na mphambvu za Mulungu.” Natenepa mbvundzo ndi uyu: Kodi ife tinakwanisa kutowezera citsandzo ca Estevau?

a Anango mwa anyamalwa anewa akhacita khundu ya “Sinagoga ya Anthu Akusudzulwa.” Iwo akhadaendeswa ku ubitcu na Aroma, pontho mukupita kwa ndzidzi asudzulwa, panango iwo akhali mabitcu adasudzulwa akuti adzapita mu uphemberi Waciyuda. Anango akhali a ku Silisya, sawasawa na kudabuluka Saulo wa ku Tarso. Bhibhlya nee isalonga kuti Saulo akhali pabodzi na amuna anewa a ku Silisya mu ndzidzi ukhapokanya iwo Estevau.

b Mafala a Estevau nkhabe kugumanika m’mbuto inango ya Bhibhlya, ninga undimomwene unalonga thangwi ya cipfundziso cidatambira Mose ku Ejitu, thunga ikhali na iye pidathawa iye ku Ejitu na ndzidzi udakhala iye ku Midhiyani.

c Pisaoneka kuti Thando Yakutongera Miseru ineyi nee yatawiriswa na utongi Waciroma toera kupha munthu. (Juw. 18:31) Mwakukhonda tsalakana pyenepi, pisaoneka kuti Estevau aphiwa na mwinji wa anthu udaipirwa kakamwe, tayu thangwi ya cisankhulo ca atongi.