Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO 17

‘Iye Aaphedza Toera Kubvesesa Malemba’

‘Iye Aaphedza Toera Kubvesesa Malemba’

Toera kukhala apfundzisi adidi pinalonga ife pisafunika kubulukira m’Bhibhlya; pontho tinaona kuti tinapfundzanji na citsandzo cadidi ca anthu a ku Bhereya

Mphangwa zakubuluswa m’bukhu ya Mabasa 17:1-15

1, 2. Mbani akhacita ulendo buluka ku Filipi mpaka ku Tesalonika, pontho ndi pinthu pipi pyakuti panango apinyerezera?

 AMESIRI amaluso a ku Roma asasanya nseu wadidi udapita na pa mapiri. Mu nseu unoyu kazinji kene mukhabveka kulira kwa maburu, dzumbi ya ngolo, mafala a anthu akhacita ulendo kuphatanizambo anyankhondo, anyakucita malonda na anyakumedza. Natenepa, Paulu, Sila na Timoti akhali mu nseu unoyu mbakacita ulendo wa nsindzo wa makilometru 130 buluka ku Filipi kuenda ku Tesalonika. Ulendo unoyu ukhali wakunentsa kakamwe makamaka kuna Paulu na Sila thangwi pironda pikhali na iwo thangwi yakumenywa ku Filipi pikhadzati kuwanga mwadidi.—Mabasa 16:22, 23.

2 Iwo afamba nsindzo wakulapha kakamwe. Panango pyenepi mbapidaacitisa kubwerera nduli, mbwenye kucedza kwaaphedza toera nsindzo unoyu ukhale wakutsandzayisa. Iwo akhapitiriza kukumbuka pidacitikira nyakuonera kaidi wa ku Filipi, wakuti iye pabodzi na banjace adzakhala Akristu. Pinthu pyenepi pidacitika pyaaphedza toera kupitiriza kumwaza mphangwa mwaphinga. Mu ndzidzi ukhafendedzera iwo nzinda wa Tesalonika, panango iwo akhadzudzumika kuti Ayuda a mu nzinda unoyu mbadaatsalakana tani. Kodi iwo mbadamenywa ninga pidacitwa iwo ku Filipi?

3. Tisapfundzanji na cipapo cidapangiza Paulu pakumwaza mphangwa?

3 Mukupita kwa ndzidzi, Paulu alemba tsamba kuna Akristu a ku Tesalonika toera kulonga mabvero ace, iye alonga: “Maseze ife taona nyatwa mbatitsalakanwa mwakuipa ku Filipi, ninga imwe musapidziwa, na ciphedzo ca Mulungu wathu, ife takwanisa kukhala na cipapo toera kukumwazirani mphangwa zadidi za Mulungu pantsi pa mitcingo mizinji.” (1 Ates. 2:2) Pisaoneka kuti Paulu akhagopa kupita mu nzinda wa Tesalonika thangwi ya pinthu pidancitikira ku Filipi. Kodi musakwanisa kubvesesa mabvero akhali na Paulu? Kodi imwe musagopa kumwaza mphangwa zadidi? Paulu anyindira Yahova toera ampase mphambvu na kumphedza toera akhale na cipapo cikhafuna iye. Kupfundza citsandzo ca Paulu kunakuphedzani toera kucita pibodzi pyene.—1 Akor. 4:16.

‘Iye Aaphedza Toera Kubvesesa Malemba’ (Mabasa 17:1-3)

4. Thangwi yanji Paulu panango akhala masumana akupiringana matatu ku Tesalonika?

4 Bhibhlya isalonga kuti pikhali Paulu ku Tesalonika, iye amwaza mphangwa m’masabudu matatu. Pyenepi nee pisabveka kuti Paulu amala masumana matatu basi ku Tesalonika. Ife nee tisadziwa khala Paulu akwanisa kuenda ku sinagoga pidafika iye kwene ku Tesalonika. Kusiyapo pyenepi, m’matsamba a Paulu asapangiza kuti pikhali iye ku Tesalonika, iye pabodzi na andzace akhaphata basa mwakuwanga toera kugumana kobiri. (1 Ates. 2:9; 2 Ates. 3:7, 8) Pontho, pikhali iye kweneko, Paulu apaswa pinthu m’maulendo mawiri na abale a ku Filipi. (Afil. 4:16) Natenepa pisaoneka kuti iye akhala masumana akupiringana matatu ku Tesalonika.

5. Ninji pidacita Paulu toera kuphedza anthu toera abvesere mphangwa zace?

5 Mwacipapo, Paulu aenda kalonga na ale akuti akhadagumanyikana mu sinagoga. Ninga pikhacita Paulu mwandzolowero, ‘iye aaphedza toera kubvesesa Malemba, pontho akhafokotoza, mbaphatisira Malemba toera kupangiza kuti Kristu akhafunika kuona nyatwa mbalamuswa muli akufa. Iye akhalonga: “Kristu unoyu, ndi Yezu anakufokotozerani ine.”’ (Mabasa 17:2, 3) Ninga pinapangiza Bhibhlya, cifuniro ca Paulu nee cikhali kucitisa anthu kuti akomerwe na mphangwa zikhamwaza iye, mbwenye ndi toera kuaphedza kuti anyerezere mwadidi pikhamwaza iye. Paulu akhadziwa kuti ale akhaenda mu sinagoga akhadziwa, pontho akhalemedza Malemba. Mbwenye iwo nee akhabvesesa mwadidi Malemba. Natenepa Paulu aaphedza toera anyerezere mwadidi pinthu pikhadziwa iwo, pontho aafokotozera Malemba kuti Yezu wa ku Nazareti akhali Mesiya wakupikirwa peno Kristu.

6. Kodi Yezu akhaphedza tani anthu toera kubvesesa Malemba, pontho pyaphedza tani?

6 Paulu atowezera citsandzo ca Yezu wakuti ndzidzi onsene akhaphatisira Malemba pakupfundzisa. Mwacitsandzo, Yezu kazinji kene akhapanga atowereri ace kuti mwakubverana na Malemba, Mwana wa munthu anathabuswa, anafa, buluka penepo anadzalamuswa muli akufa. (Mat. 16:21) Pidamala iye kulamuswa muli akufa, Yezu aonekera kuna anyakupfundzace. Mwandimomwene anyakupfundzace pidaona iwo Yezu, akhala na cinyindiro cakuti pikhalonga iye pikhali undimomwene. Mbwenye Yezu aaphedza toera anyindire Mafala a Mulungu. Bhibhlya isapangiza kuti iye apfundzisa anyakupfundzace anango. Iyo isalonga: “Kodi mitima yathu nee ikhapisa mu ndzidzi ukhalonga iye na ife mu nseu mbatifokotozera mwadidi Malemba?”—Luka 24:13, 27, 32.

7. Thangwi yanji pinapfundzisa ife pisafunika kubulukira m’Malemba?

7 Mafala a Mulungu ndi amphambvu. (Aheb. 4:12) Akristu lero, pipfundziso pyawo pisabulukira m’Bhibhlya ninga pikhacita Yezu, Paulu na apostolo anango. Ifembo lero tisaphedza anthu kubvesesa pinthu munjira yadidi na kuafokotozera pinalonga Bhibhlya na kuapangiza kuti pinapfundzisa ife pisabulukira m’Bhibhlya na kupangiza anaciro nyumba pinalonga iyo. Ife tisacita pyenepi thangwi mphangwa zinamwaza ife nee ndi zathu, natenepa ife tisaphatisira Bhibhlya kazinji kene toera kuphedza anthu toera adziwe kuti mphangwa zinamwaza ife ndi za Mulungu. Ife tisafunika kukumbuka kuti mphangwa zinamwaza ife zisabulukira m’Mafala a Mulungu. Nakuti mphangwa zinamwaza ife ndi zakunyindirika, ife tisakhala na cipapo toera kumwaza mphangwa mwakukhonda gopa ninga pidacita Paulu.

“Anango . . . Atoma Kukhulupira” (Mabasa 17:4-9)

8-10. (a) Kodi anthu a ku Tesalonika atawira tani mphangwa zadidi? (b) Thangwi yanji Ayuda anango akhali na bibvu na Paulu? (c) Mphapo anyakutcinga Aciyuda acitanji?

8 Paulu adzindikira kuti mafala awa a Yezu akhali andimomwene: “Bitcu nee ndi nkulu kupiringana mbuyace. Khala iwo anditcinga, iwo anadzakutcinganimbo; khala iwo abvera mafala anga, anadzabverambo mafala anu.” (Juw. 15:20) Ku Tesalonika mphangwa zikhamwaza Paulu anthu anango akhazitawira, anango nkhabe. Kuna ale akhatawira mphangwa zadidi, Luka alemba: “Anango a iwo [Ayuda] atoma kukhulupira, mbaphatana na Paulu pabodzi na Sila, mwinji ukulu wa Agerego akuti akhalambira Mulungu atomambo kukhulupira, kuphatanizambo akazi azinji akulemedzwa.” (Mabasa 17:4) Natenepa, anyakupfundza apswa atsandzaya kakamwe thangwi iwo mbadakwanisa kubvesesa mwadidi Malemba.

9 Mu ndzidzi wakuti anthu anango akhakomerwa na pipfundziso pya Paulu, anango akhaipirwa na iye. Mwacitsandzo, Ayuda anango a ku Tesalonika akhacitira bibvu Paulu thangwi “mwinji ukulu wa Agerego” watomambo kukhulupira pikhapfundzisa Paulu. Ayuda anewa akhafuna kuti Agerego apite mu uphemberi wawo toera aapfundzise Malemba Acihebheri. Natenepa iwo mbadaaona ninga anyakupfundza awo. Mwakukhonda dembuka, Paulu aenda mu sinagoga yawo toera kuphedza Agerego kuti akhale Akristu na kusiya pikhakhulupira Ayuda. Ayuda aipirwa kakamwe.

“Iwo akhasaka Paulu na Sila toera aabuluse kunja kuna nsoka wa anthu akuipa.”—Mabasa 17:5

10 Luka alonga pidacitika: “Ayuda akhala na bibvu, mbagumanya anthu angasi akuipa mitima akhafamba-famba pa nsika akuti nee akhali na cakucita, iwo acita nsoka wa anthu akuipa mbatomesa uviyaviya mu nzinda. Iwo apita mwamphambvu n’nyumba mwa Yasoni, iwo akhasaka Paulu na Sila toera aabuluse kunja kuna nsoka wa anthu akuipa. Pidakhonda iwo kuagumana, akwekweta Yasoni na abale angasi mbaenda nawo mpaka kuna atongi a nzinda, mbakhuwa: ‘Anthu ale anabweresa nyatwa pa dziko yonsene yapantsi, afikambo kuno, pontho Yasoni aatambira ninga alendo ace. Anthu anewa onsene asacita pinthu pinakhonda kubverana na mitemo ya Sezari, mbalonga kuti alipo mambo unango anacemerwa Yezu.’” (Mabasa 17:5-7) Kodi pinthu pidacita mwinji pyakhuya tani Paulu na andzace?

11. Kodi Paulu na amwazi mphangwa andzace apambizirwanji, pontho ndi ntemo upi udaphatisira anyakupambizira? (Onani cidzindikiro capantsi.)

11 Anthu azinji akuipirwa angagumanyikana, kazinji kene asacita pinthu pizinji pyakuipa. Iwo mbadakwanisa kukhala auphanga kakamwe peno kucitisa uviyaviya ninga pinacitika na nkulo wakudzala. Ayuda aphatisira mwinji wa anthu ninga anewa toera kusandukira Paulu na Sila toera akhonde kuadzudzumisa. Pidamala Ayuda kutomesa “uviyaviya” mu nzinda, iwo ayesera kucitisa atongi kunyerezera kuti Paulu na andzace akhadacita pinthu pyakuipa kakamwe. Pakutoma iwo apambizira Paulu na abale anango kuti iwo ‘abweresa nyatwa pa dziko yonsene yapantsi,’ maseze Paulu na andzace nee akhadabweresa uviyaviya ku Tesalonika! Mbwenye kupambizirwa kwaciwiri kudacitwa iwo kukhadatekera kakamwe. Ayuda akhalonga kuti amisionaryo anewa akhadziwisa kuti kuli na Mambo unango wakuti ndi Yezu, mbapiacitisa kukhonda kubvera ntemo wa ntongi wa mu dziko ineyi. a

12. Ninji pinapangiza kuti kupambizirwa kudacitwa Akristu a ku Tesalonika mbakudaabweresera nyatwa kakamwe?

12 Panango musakumbuka kuti apfundzisi a mwambo na Afarisi apambizirambo Yezu munjira ibodzi ene. Iwo apanga Pilato: “Ife tagumana munthu uyu mbakanyengerera mbumba yathu . . . pontho asalonga kuti iye ndi Kristu mambo.” (Luka 23:2) Natenepa Pilato akhagopa kuti Ntongi Waciroma mbadanyerezera kuti Pilato ali kuphedzera mambo unango. Pyenepi ndi sawasawa na pidacitikira Akristu a ku Tesalonika, iwo athabuka kakamwe thangwi yakupambizirwa. Bukhu ibodzi yakuti isalonga pya bukhu ya Mabasa yalonga: “Kupambizirwa kweneku kukhali kwakugopswa kakamwe thangwi munthu angabveka kuti ali kuyesera kusandukira ntongi kazinji kene akhaphiwa.” Tendeni tione khala cifuniro ca Ayuda cakwanisika peno nkhabe.

13, 14. (a) Thangwi yanji anyakutcinga acimwana kulimirisa basa yakumwaza mphangwa? (b) Paulu apangiza tani kuti abvera uphungu wa Yezu, pontho tinatowezera tani citsandzo cace?

13 Anyakutomesa uviyaviya nee akwanisa kulimirisa basa yakumwaza mphangwa ku Tesalonika. Thangwi yanji? Thangwi yakutoma ndi yakuti Paulu na Sila nee mbadakwanisa kugumanwa. Kusiyapo pyenepi, atongi a mu nzinda nee akhali na cinyindiro cakuti kupambizirwa kweneku kukhali kwandimomwene. Pidamala iwo kupaswa “kobiri” iwo asudzula Yasoni na abale anango. (Mabasa 17:8, 9) Thangwi yakuphatisira uphungu udapereka Yezu wakukhala “akucenjera ninga nyoka, mbwenye akulungama ninga nkhangaiwa,” Paulu athawa mucisa ceneci toera kupitiriza kumwaza mphangwa mucisa cinango. (Mat. 10:16) Pisapangiza pakweca kuti cipapo cidapangiza Paulu, nee cancitisa kucita pinthu pyakusowa ndzeru. Akristu lero anatowezera tani citsandzo cace?

14 Lero atsogoleri a mauphemberi authambi asacitisa kuti Mboni za Yahova zitcingwe. Iwo asalonga kuti Mboni za Yahova zikusandukira utongi, pontho zisasandukira dziko yawo. Iwo asacita pyenepi toera mautongi atcinge Mboni za Yahova. Ninga pidacitika mu ndzidzi wa Paulu, ale anatitcinga lero asacita pyenepi thangwi nee asakomerwa angaona kuti anthu azinji ali kupita mu gulu ya Yahova. Mphapo tisafunika kucitanji? Nee tisafunika kuikha umaso wathu pangozwi. Tisacita pyonsene toera ticalire kucita nthonga na anthu akuipirwa na akukhonda kunyerezera mwadidi, mbwenye tisapitiriza kucita basa yathu mwantendere. Mukupita kwa ndzidzi, panango tisaenda pontho kamwaza mphangwa mbuto zenezi pinthu pingakhala mwadidi.

Iwo “Akhafuna Kakamwe Kupfundza” (Mabasa 17:10-15)

15. Anthu a ku Bhereya atawira tani mphangwa zadidi?

15 Toera akhale akutsidzikizika, abale apanga Paulu na Sila toera aende ku Bhereya wakuti ndi nsindzo cifupi na makilometru 65 buluka ku Tesalonika. Pidafika iwo kweneko, Paulu apita mu sinagoga mbalonga na anthu akhali mwenemu. Iye akhali wakutsandzaya kakamwe thangwi yakugumana anthu akuti akhafuna kakamwe kubvesera mphangwa zadidi! Luka alemba kuti Ayuda a ku Bhereya “akhafuna kakamwe kupfundza kupiringana anthu a ku Tesalonika. Thangwi iwo atambira mafala a Mulungu na ntima onsene, mbapfundza mwadidi Malemba ntsiku zonsene toera kuona khala pinthu pyenepi mphyandimomwene peno nkhabe.” (Mabasa 17:10, 11) Pyenepi nee pikhapangiza kuti anthu a ku Tesalonika adatawira undimomwene nee akhali na makhaliro adidi. Mukupita kwa ndzidzi Paulu aalembera mafala awa: “Ife tisaperekambo takhuta kuna Mulungu ndzidzi onsene, thangwi pidatambira imwe mafala a Mulungu adabva imwe kuna ife, imwe mwaatawira, tayu ninga mafala a anthu, mbwenye ninga mafala a Mulungu, mwandimomwene iwo ndi mafala a Mulungu, akuti asaphatambo basa muna imwe anyakukhulupira.” (1 Ates. 2:13) Mphapo ninji pidacitisa kuti Ayuda a ku Bhereya akhale na cifuno kakamwe cakupfundza?

16. Thangwi yanji anthu a ku Bhereya asalongwa kuti “akhafuna kakamwe kupfundza”?

16 Anthu a ku Bhereya akhatoma kwene kubva mphangwa zadidi, iwo nee akhali anthu akuti akhakhulupira pinthu pyonsene pikhabva iwo. Pakutoma, iwo abvesera mwadidi pikhalonga Paulu. Buluka penepo, afufudza Malemba adafokotozerwa iwo na Paulu, mbadinga pidapfundza iwo toera apibvesese. Pontho iwo akhapfundza Mafala a Mulungu tayu basi m’Masabudu, mbwenye ntsiku zonsene. Iwo acita pyenepi “na ntima onsene.” Iwo akwata ndzidzi toera kubvesesa kuti pinthu pipswa pidabva iwo pisabverana tani na Malemba. Pakumalisa iwo apangiza kukhala anthu akucepeseka mbakhala dzololo toera kucita macinjo, thangwi “azinji a iwo atoma kukhulupira.” (Mabasa 17:12) Anewa ndi mathangwi adacitisa Luka kualonga kuti iwo “akhafuna kakamwe kupfundza”!

17. Thangwi yanji tisafunika kutowezera pidacita anthu a ku Bhereya, pontho thangwi yanji tisafunika kupitiriza kucita pyenepi maseze tatoma kale kutumikira Yahova?

17 Anthu a ku Bhereya nee akhadziwa kuti makhaliro adidi adapangiza iwo pidabva iwo mphangwa zadidi mbadalembwa m’Mafala a Mulungu, pontho mbadakhala citsandzo kuna ife. Iwo acita pire pikhadikhira Paulu toera iwo acite, pontho ndi pyenepi pikhadikhirambo Yahova Mulungu toera iwo acite. Munjira ibodzi ene, tisapangambo anthu toera adinge mwadidi Bhibhlya toera akhale na cikhulupiro cakuwanga ca m’Mafala a Mulungu. Mwandimomwene, ife tingatawira undimomwene tisafunika kukhala na manyerezero mabodzi ene ninga a anthu a ku Bhereya. Mukupita kwa ndzidzi, tisakhala na cifuno kakamwe toera kupfundza mphangwa za Yahova na kuphatisira pinatipfundzisa iye. Munjira ineyi, ife tisatawirisa Yahova toera atiumbe na kutipfundzisa mwakubverana na cifuno cace. (Iza. 64:8) Natenepa tinapitiriza kukhala akutawirika kuna Babathu wakudzulu.

18, 19. (a) Thangwi yanji Paulu abuluka ku Bhereya? Iye apitiriza kucitanji, pontho tinatowezera tani citsandzo cace? (b) Paulu mbadamwazira ani mphangwa, pontho mbadamwaza kupi?

18 Paulu nee akhala ku Bhereya mu ndzidzi uzinji. Bhibhlya isalonga: “Ayuda a ku Tesalonika pidabva iwo kuti Paulu akhapfundzisambo mafala a Mulungu ku Bhereya, iwo aenda kweneko mbanyengerera anthu toera aasandukire. Penepo pene, abale aperekera Paulu mpaka ku bara, mbwenye Sila na Timoti asala kweneko. Ale adaperekera Paulu aenda naye mpaka ku Atena. Buluka penepo, iwo abwerera na mphangwa zakuti Sila na Timoti asafunika aende kuna Paulu mwakucimbiza.” (Mabasa 17:13-15) Ale akuti nee akhakomerwa na mphangwa zadidi akhapitiriza kutcinga abale! Kuna iwo nee pyakwana kutcinga Paulu ku Tesalonika; iwo aenda mpaka ku Bhereya mbayesera kutomesa pontho nkandzo kweneko, mbwenye iwo nee akwanisa kulimirisa basa yakumwaza mphangwa. Paulu akhadziwa kuti cisa cikhamwaza iye mphangwa cikhali cikulu; na thangwi ineyi, iye aenda kamwaza mphangwa mbuto zinango. Sawasawa lero, ife cipo tisatawirisa kuti anthu peno munthu atipingize kumwaza mphangwa zadidi!

19 Pidamala Paulu kumwaza mphangwa kuna Ayuda a ku Tesalonika na ku Bhereya, iye adzindikira kuti ndi pyakufunika kakamwe kumwaza mphangwa mwacipapo na kuphedza anthu toera kubvesesa mwadidi Bhibhlya. Ife tisakwanisambo kubvesesa pyenepi. Cincino Paulu akhafunika kumwaza mphangwa kuna anthu akuti akhali na pikhulupiro pyakusiyana akuti ndi anthu a madzindza anango a ku Atena. Kodi iwo mbadatawira tani mphangwa zikhamwaza Paulu mu nzinda unoyu? Mu nsolo unatowera tinapfundza pyenepi.

a Nyakufufudza wa Bhibhlya m’bodzi alonga kuti mu ndzidzi unoyu ntongi Waciroma akhadakhazikisa ntemo wakuti nee ukhatawirisa munthu toera kulonga kuti kunadzaoneka mambo peno umambo unango ntsogolo, makamaka khala mambo peno umambo unoyu unadzafudza peno kutonga ntongi Waciroma. Anyamalwa a Paulu ampambizira kuti nee akhabvera ntemo unoyu pikhapitiriza iye kumwaza mphangwa. Onani bokosi yakuti “ Atongi Aciroma na Bukhu ya Mabasa.”