1-3. (a) Nzimu wakucena watsogolera tani Paulu na andzace? (b) Ninji pinafuna ife kupfundza?

 NSOKA ubodzi wa akazi wasiya nzinda wa Filipi ku Masedhonya. Pakupita ndzidzi ungasi iwo afika pa nkulo wa Gangitesi. Ninga pikhacita iwo kazinji kene, iwo akhala kuntunda ubodzi wa nkulo mbacita phembero kuna Mulungu wa Izraeli. Yahova akhaaona.—2 Kro. 16:9; Mas. 65:2.

² Mu ndzidzi unoyu, nsoka wa amuna ukhabuluka mu nzinda wa Listra ku sul kwa Galasya. Nzinda unoyu ukhagumanika nsindzo wa makilometru 800 buluka ku Filipi. Iwo afika mu nseu Waciroma wakuenda ku cisa cakuti cikhali na anthu azinji kakamwe ku dhistritu ya Azya. Amuna anewa ndi Paulu, Sila na Timoti. Iwo akhafuna kucita ulendo mu nseu unoyu toera kuenda ku Efeso na ku mizinda inango yakuti ikhali na anthu azinji kakamwe akuti akhafuna kubva mphangwa thangwi ya Kristu. Mbwenye mbadzati kutoma kucita ulendo, nzimu wakucena waakhondesa maseze Bhibhlya nkhabe kulonga mathangwi ace. Nzimu wakucena nee waatawirisa toera iwo aende kamwaza mphangwa ku Azya. Thangwi yanji? Thangwi Yezu akhaphatisira nzimu wakucena wa Mulungu ukhatsogolera Paulu na andzace. Yezu akhafuna kuti iwo aende na ku Azya Menori na ku Bara ya Egeu mpaka kuntunda kwa nkulo ung’ono wa Gangitesi.

³ Tinapfundza mphangwa zingasi zakufunika tinganyerezera njira idatsogolera Yezu Paulu na axamwali ace toera kuenda ku Masedhonya. Natenepa ife tinaona pinthu pingasi pidacitikirwa na Paulu paulendo wace waciwiri waumisionaryo wakuti watoma nkati mwa caka 49 P.K.K.

4, 5. (a) Ninji pidacitikirwa na Paulu na axamwali ace dhuzi na Bhitiniya? (b) Ndi cisankhulo cipi cidacita anyakupfundza, pontho ndi nkhombo zipi zidakhala na iwo?

⁴ Thangwi yakukhonda kutawiriswa kumwaza mphangwa ku Azya,  Paulu na axamwali ace aenda ku norti toera kumwaza mphangwa ku mizinda ya Bhitiniya. Toera kufika kweneku, panango iwo afamba na miyendo ntsiku zizinji m’miseu yakuti nee ikhali mwadidi mupisa pyakuti nee pikhali na anthu azinji ku Frijya na ku Galasya. Mbwenye pikhali iwo dhuzi na Bhitiniya, Yezu aphatisira pontho nzimu wakucena toera kuakhondesa. (Mabasa 16:6, 7) Panango pyenepi pyaadzudzumisa. Thangwi iwo akhadziwa kuti anamwazanji, pontho akhadziwa kuti anamwaza tani mphangwa, mbwenye iwo nee akhadziwa kuti anamwaza kupi mphangwa zenezi. Iwo ayesera kuenda ku Azya toera kumwaza mphangwa, mbwenye iwo nee atawiriswa kuenda kweneko. Iwo ayeserambo kuenda ku Bhitiniya toera kumwaza mphangwa, mbwenye Yezu aakhondesa pontho kumwaza mphangwa kweneko. Amuna anewa acita cisankhulo cakuti cikhaoneka ninga cakukhonda kunyerezerwa mwadidi. Iwo aenda ku oeste mbafamba nsindzo wa makilometru 550 mbapita na mizinda mizinji mpaka pidafika iwo pa mbuto inatsama mabote ya Troadhe, kwakuti mbukudaaphedza kufika mpaka ku Masedhonya. (Mabasa 16:8) Paulendo wacitatu, Paulu ayesera kupita mucisa cinango toera kumwaza mphangwa. Mbwenye mu ndzidzi unoyu, Yezu antawirisa kumwaza mphangwa.

⁵ Nyakulemba Evanjelyu ya Luka wakuti akhali pabodzi na Paulu na axamwali ace ku Troadhe, alonga pinthu pidacitika: “Namasiku, Paulu aoneswa masomphenya, mamuna m’bodzi wa ku Masedhonya akhadalimira mban’dembetera kuti: ‘Bwerani ku Masedhonya toera mutiphedze.’ Pidamala iye kuoneswa masomphenya, ife tayesera kuenda ku Masedhonya, thangwi tadzindikira kuti ndi Mulungu adaticemera toera kumwaza mphangwa zadidi kuna iwo.” a (Mabasa 16:9, 10) Pakumalisa Paulu adziwa kuti anamwaza kupi mphangwa. Paulu atsandzaya kakamwe thangwi iye apitiriza na cifuno cace cakumwaza mphangwa kuna anthu a m’mbuto zinango! Pakumalisa, unai wawo afika ku Masedhonya.

6, 7. (a) Tisapfundzanji na pinthu pidacitika pa ulendo udacita Paulu? (b) Ninji pinapangiza kuti pidacitikirwa na Paulu pisatiwangisa?

⁶ Tisapfundzanji na mphangwa zenezi? Nyerezerani basi: Paulu atoma kuenda ku Azya mbwenye nzimu wa Mulungu wan’khondesa kumwaza mphangwa kweneko. Paulu ayesera kuenda ku Bhitiniya, pontho Yezu nee antawirisa kuenda kweneko. Paulu afika ku Troadhe, natenepa Yezu ampanga toera aende ku Masedhonya. Yezu wakuti ndi nsolo wa mpingo anakwanisa kutitsogolerambo munjira ibodzi ene lero. (Akol. 1:18) Mwacitsandzo, panango tanyerezera toera kutumikira ninga mpainiya peno toera kuenda kucisa cakuti ciri na amwazi mphangwa a Umambo akucepa. Natenepa, pyenepi pinakwanisika basi ene tingacita masasanyiro mbationa kuti tinakwanisa, pyenepi pinacitisa Yezu kutitsogolera kubulukira ku nzimu wakucena wa Mulungu. Thangwi yanji? Nyerezerani citsandzo ici: Nyakutekenya karu  anakwanisa kuendesa karu kukhundu yamadyo peno yabzwere, pyenepi pinakwanisika basi ene khala karu ineyi iri kufamba. Munjira ibodzi ene, Yezu anadzatitsogolera toera tithimizire utumiki wathu, mbwenye anacita pyenepi basi ene tingawangisira.

⁷ Mphapo tisafunika kucitanji khala tiri kucimwana kukwanirisa pifuno pyathu? Kodi tisafunika kusiya kuwangisira mbatinyerezera kuti nzimu wa Mulungu nee uli kutitsogolera? Nkhabe. Kumbukani kuti pikhali pyakunentsa toera Paulu akwanirise pifuno pyace. Mbwenye iye nee asiya kusaka cisa toera kumwaza mphangwa; na thangwi ineyi, adzagumana cisa toera kumwaza mphangwa. Ife tiri na cinyindiro cakuti tingapitiriza kufungula “nsuwo ukulu toera kuphata basa” Yahova anadzatipasambo nkhombo.—1 Akor. 16:9.

8. (a) Nzinda wa Filipi ukhali tani? (b) Ndi pinthu pipi pyakutsandzayisa pidacitika mu ndzidzi udaenda Paulu kamwaza mphangwa pa “mbuto ikhacitira anthu maphembero”?

⁸ Pidafika iwo ku Masedhonya, Paulu na andzace aenda ku Filipi, nzinda wakuti anthu ace akhadzikuza thangwi yakukhala anthu a mu Roma. Pinthu pizinji ku Filipi pikhali pyakulandana kakamwe na pya ku Roma, pontho anyankhondo azinji Aciroma akuti asiya kuphata basa akakhala ku Masedhonya. Kunja kwa nsuwo ukulu wa nzinda, kukhundu ya nkulo, amisionaryo anewa agumana mbuto yakuti ikhali “mbuto ikhacitira anthu maphembero.” b Pa ntsiku ya Sabudu iwo aenda pa mbuto ineyi mbagumana  akazi azinji adagumanyikana penepo toera kulambira Mulungu. Anyakupfundza akhala pantsi mbatoma kulonga nawo. Nkazi wakuti akhacemerwa Lidhya ‘akhabvesera. Penepo Yahova afungula kakamwe ntima wace.’ Lidhya akomerwa kakamwe na pidapfundziswa iye na amisionaryo, iye na anthu apanyumba pace mbabatizwa. Natenepa iye aphemba Paulu na andzace toera akhale panyumba pace. c—Mabasa 16:13-15.

9. Azinji lero asatowezera tani citsandzo ca Paulu, pontho Yahova asaapasa tani nkhombo?

⁹ Paulu na andzace atsandzaya kakamwe pidaona iwo Lidhya mbabatizwa! Paulu atsandzaya kakamwe thangwi yakutawira kwace ncemerero wa ‘kuenda ku Masedhonya,’ pontho Yahova asankhula kuphatisira iye na andzace toera kutawira maphembero akhacita akazi anewa akuti akhagopa Mulungu! Lero, abale na alongo azinji, ana na akulu ene, akumanga banja peno akukhonda kumanga banja asaenda mupisa pyakuti piri na amwazi mphangwa a Umambo akucepa. Ndimomwene kuti iwo asathimbana na nyatwa, mbwenye iwo asakhala akutsandzaya toera kugumana anthu ninga Lidhya wakuti atawira mbaphatisira undimomwene wa m’Bhibhlya. Kodi munakwanisa kucita macinjo akuti anakuphedzani toera ‘kupita’ mucisa cakuti ciri na amwazi mphangwa akucepa? Mungacita pyenepi, Yahova anakupasani nkhombo. Mwacitsandzo, m’bale unango anacemerwa Aaron, afuluka mbaenda kakhala mu dziko ya Amerika Central toera kuthimizira utumiki wace pikhali iye m’phale. Pidalonga iye ndi sawasawa na pinalonga ale anaenda katumikira m’madziko anango. Iye alonga: “Kutumikira ku dziko inango kwandiphedza toera kukula mwauzimu mbandikhala na uxamwali wakuwanga na Yahova. Basa yakumwaza mphangwa iri kufamba mwadidi thangwi ndiri kucitisa mapfundziro a Bhibhlya akukwana masere!”

10. Madimonyo acitanji toera kucitisa anthu akhonde kubva mphangwa zikhamwaza Paulu na andzace?

¹⁰ Sathani akhali wakuipirwa kakamwe thangwi anthu akhabva mphangwa zadidi mbabatizwa mucisa cakuti iye na madimonyo ace akhadzati kupingiza basa ineyi. Ndi pyenepi pidacitisa dimonyo kucitisa mbumba kulongezana na Paulu na andzace! Ku Filipi kukhali na ntumiki unango wankazi wakuti akhaphatisirwa na madimonyo toera kucita pyakulotera toera kucitisa mapatrau ace awine kobiri. Ntsiku inango iye aonana na Paulu na axamwali ace pikhaenda iwo kumbuto yakucitira phembero. Nkazi unoyu atoma kuatowera mbalonga tenepa: “Anthu awa ndi atumiki a Mulungu Wankulu Kakamwe, iwo asakudziwisani njira yacipulumuso.” Panango dimonyo yacitisa ntsikana unoyu kulonga mafala anewa toera kupangiza kuti  pinthu pyakulotera pikhacita iye na pinthu pikhapfundzisa Paulu pikhabuluka kuna Mulungu m’bodzi ene. Pyenepi mbipidacitisa anthu kukhonda kubvesera mwadidi mphangwa zikhamwaza atowereri andimomwene a Kristu. Mbwenye Paulu amatamisa ntsikana unoyu pidam’bulusa iye dimonyo.—Mabasa 16:16-18.

11. Pidabuluswa dimonyo kuna ntsikana, ninji pidacitika kuna Paulu na Sila?

¹¹ Mapatrau a nyabasa unoyu wankazi pidadzindikira iwo kuti nee anawinabve kobiri, aipirwa kakamwe. Iwo akwekweta Paulu na Sila mpaka pa bazari yakuti anyakutonga miseru na akadamu akhaimirira Roma akhali na mbuto yakutongera miseru. Mapatrau anewa alonga tenepa kuna anyakutonga miseru akuti akhali a tsankhulo, pontho akuti akhafuna kakamwe dziko yawo: ‘Ayuda awa akubweresa uviyaviya kakamwe thangwi asapfundzisa misambo yakusiyana yakuti ife Aroma nee tisaitawirisa.’ Ale adabvesera mafala anewa atomambo kuipirwa. “Anthu onsene akhali penepo [pa bazari] alamuka, mbalonga mwakuipirwa kuna Paulu na Sila,” natenepa atongi a mu nzinda apereka ntemo toera iwo ‘akwapulwe na mitcamu.’ Buluka penepo, Paulu na Sila aikhwa nkaidi mwakukakamizwa. Nyakuonera afungira Paulu na Sila nkati kakamwe mwa kaidi, mbamangirira miyendo yawo pa phindi ya muti. (Mabasa 16:19-24) Nyakuonera pidafunga iye kaidi, mukhali na cidima kakamwe, pontho Paulu na Sila nee akhakwanisa kuona cinthu. Mbwenye Yahova akhaona pyonsene pikhacitika.—Mas. 139:12.

12. (a) Anyakupfundza a Kristu aona tani mitcingo, pontho thangwi yanji? (b) Kodi Sathani na anyakuphedzera ace asapitiriza tani kutcinga anyakupfundza a Kristu lero?

¹² Pyaka pingasi nduli, Yezu apanga atowereri ace kuti iwo anadzatcingwa. (Juw. 15:20) Natenepa pidafika Paulu na andzace ku Masedhonya akhadziwa kuti anatcingwa. Pikhatcingwa iwo na anthu, iwo akhadziwa kuti pyenepi pisacitika thangwi Sathani akhaipirwa na iwo, tayu thangwi Yahova nee akhakomerwa na iwo. Lero anthu akuti asatsogolerwa na Sathani asacita pinthu sawasawa na pidacita ale adatcinga Paulu ku Filipi. Anthu akuipa asalonga uthambi thangwi ya ife m’maxikola na mbuto zinaphata ife basa, iwo asacita pyenepi basi ene toera anthu atizonde. M’madziko anango, anyakutcinga asatipambizira pa thando yakutongera miseru mbalonga tenepa: ‘Mboni za Yahova izi zisabweresa uviyaviya kakamwe thangwi yakupfundzisa pinthu pyakuti ife akuti tisaphedzera kakamwe misambo yathu nee tisapitawirisa.’ Mupisa pinango, abale na alongo athu asamenywa na kuikhwa nkaidi. Mbwenye Yahova asaona pyenepi.—1 Ped. 3:12.

13. Ninji pidacitisa nyakuonera kubvundza: “Ndisafunika kucitanji toera ndipulumuswe?”

¹³ Paulu na Sila akhafuna ndzidzi toera kupungula kubva kupha kudakhala na iwo thangwi ya kukwapulwa pa ntsiku ineyi. Mbwenye mu ndzidzi wa tcititciti iwo nee akhabvave kupha, natenepa mu ndzidzi unoyu  iwo “akhacita phembero, mbaimba nyimbo toera kusimba Mulungu.” Mwakukhonda dembuka, nkaidi mwacitika citeketeke! Nyakuonera kaidi pidaona iye kuti misuwo yafunguka agopa kakamwe mbanyerezera kuti onsene akhali nkaidi athawa. Iye akhadziwa kuti mbadatcunyuswa thangwi ya pyenepi, natenepa “iye abulusa supada yace mbafuna kupheka ekhene.” Mbwenye Paulu akhuwa mbalonga: “Leka kucita pyenepi, thangwi tonsene tiri muno!” Nyakuonera wakuti akhali wakudzudzumika abvundza: “Amunamwe, ndisafunika kucitanji toera ndipulumuswe?” Paulu na Sila nee mbadakwanisa kumpulumusa, basi ene ndi Yezu wakuti mbadakwanisa kumpulumusa. Na thangwi ineyi iwo atawira: “Khulupira Mbuya Yezu, natenepa unadzapulumuswa.”—Mabasa 16:25-31.

14. (a) Ndi ciphedzo cipi cidapereka Paulu na Sila kuna nyakuonera? (b) Yahova apasa tani nkhombo Paulu na Sila thangwi yakupirira kwawo mitcingo mwakutsandzaya?

¹⁴ Kodi nyakuonera akhafunadi kupulumuswa? Paulu akhali na cinyindiro consene cakuti mamuna unoyu akhafunadi kupulumuswa. Nyakuonera akhali wa dzindza inango, pontho nee akhadziwa Malemba. Mbadzati kukhala Nkristu iye akhafunika kupfundza na kudziwa pipfundziso pyakutoma pya m’Malemba. Natenepa Paulu na Sila alonga mu ndzidzi uzinji “mafala a Yahova kuna iye.” Nakuti iwo akhaikha manyerezero awo m’basa yakupfundzisa anthu Malemba, pyenepi pyaacitisa kuduwala kubva kupha kukhabva iwo thangwi ya kukwapulwa. Mbwenye nyakuonera aona pironda pikhali na iwo, iye atsuka pironda pyawo mbapicenesa. Buluka penepo, iye na anthu a panyumba pace “abatizwa mwakukhonda dembuka.” Paulu na Sila apaswa nkhombo kakamwe thangwi iwo apirira mitcingo mwakutsandzaya!—Mabasa 16:32-34.

15. (a) Mboni za Yahova zizinji zisatowezera tani pidacita Paulu na Sila? (b) Thangwi yanji tisafunika kupitiriza kucita ulendo wakubwereza kuna ale anakhala mucisa cathu?

¹⁵ Ninga Paulu na Sila, Mboni za Yahova zizinji lero zisamwaza mphangwa zadidi maseze aikhwe nkaidi thangwi ya cikhulupiro cawo, pontho Yahova asaapasa nkhombo. Mwacitsandzo, dziko inango yakuti basa yathu ikhakhondeswa, hafu ya Mboni za Yahova zikakhala mwenemo zapfundza undimomwene thangwi ya Yahova pikhali izo nkaidi! (Iza. 54:17) Onani kuti nyakuonera aphemba ciphedzo basi ene pidamala kucitika citeketeke. Munjira ibodzi ene, anthu akuti adzati kutawira mphangwa za Umambo lero panango anadzatawira angatamba nyatwa yakunentsa mu umaso wawo. Tingapitiriza kucita maulendo akubwereza kuna ale anakhala mucisa cathu tisafunika kupangiza kuti tiri dzololo toera kuaphedza.

16. Ninji pidacitika mangwana mwace pidamala Paulu na Sila kumenywa?

¹⁶ Namacibese pidamala Paulu na Sila kukwapulwa, akadamu a utongi apereka ntemo toera Paulu na Sila abuluswe nkaidi. Mbwenye Paulu alonga:  “Iwo atikwapula pamaso pa anthu onsene mbatidzati kutongwa, maseze ndife Aroma, iwo atifungira nkaidi. Mphapo cincino asafuna kutibulusa ncibisobiso? Pyenepi nkhabe citika! Mbabwere ndiwo kudzatibulusa.” Akadamu pidadzindikira iwo kuti amuna anewa awiri akhali Aroma “agopa kakamwe,” thangwi iwo nee alemedza ufulu wa amuna anewa. d Pinthu pyadzacinja. Anyakupfundza akhadakwapulwa pamaso pa anthu; natenepa akadamu akhafunika kuphemba kulekererwa pamaso pa anthu. Iwo adembetera toera Paulu na Sila abuluke mucisa ca Filipi. Anyakupfundza awiri anewa atawira kubuluka, mbwenye mbadzati kubuluka akhala mwenemo mu ndzidzi ungasi toera kuwangisa anyakupfundza apswa. Pidamala iwo kuawangisa abuluka mu nzinda.

17. Nakuti Paulu na Sila apirira mitcingo, ndi pinthu pipi pidapfundza anyakupfundza apswa?

¹⁷ Mbidakhala Paulu na Sila alonga kuti akhali Aroma, panango nee mbadamenywa. (Mabasa 22:25, 26) Mbwenye anyakupfundza a ku Filipi mbadanyerezera kuti Paulu na Sila aphatisira ufulu wawo toera acalire kuthabuswa thangwi ya mphangwa zadidi. Pyenepi nee mbapidaphedza anyakupfundza akuti nee akhali Aciroma toera kupitiriza kukhala akukhulupirika thangwi nee akhalimbo na ufulu unoyu. Ntemo Waciroma nee mbudaatsidzikiza toera akhonde kumenywa. Mbwenye pidatawira iwo kutcunyuswa, Paulu na Sila apangiza citsandzo kuna anyakupfundza apswa. Iwo apangiza kuti atowereri a Kristu anakwanisa kupirira angatcingwa. Pontho nakuti mukupita kwa ndzidzi Paulu na Sila alonga kuti akhali Aroma, atongi akhafunika kuphemba kulekererwa pamaso pa anthu mbalonga kuti iwo akhadacita pinthu pyakukhonda kubverana na mwambo. Mukupita kwa ndzidzi atongi anewa mbadacita mphole-mphole kakamwe toera kubvera mwambo, pontho pyenepi mbipidatsidzikiza Akristu toera akhonde kutsalakanwa munjira ineyi.

18. (a) Ayang’aniri Acikristu lero asatowezera tani pidacita Paulu? (b) Tisacitanji lero toera ‘kutsidzikiza na kukhazikisa mphangwa zadidi mwakubverana na mwambo’?

¹⁸ Lero ayang’aniri a mu mpingo Wacikristu asaperekambo pitsogolero kubulukira ku pitsandzo pyawo. Pire pinadikhira iwo toera Akristu andzawo acite, akumbizi Acikristu asakhala akutoma kucita pyenepi. Sawasawa ninga Paulu, tisafunika kuonesesa mwadidi kuti tinakhala tani na ufulu wathu, pontho tinakhala nawo kupi toera tikwanise kutsidzikizwa. Pingafunika, tisaenda m’mathando akutongera miseru apacisa, a mu dziko yathu, ngakhale thando ikulu ya pa dziko yonsene toera tikhale na ufulu wakupitiriza kulambira Yahova. Cifuno cathu nee ndi kucinja mitemo ya mautongi, mbwenye ndi ‘kutsidzikiza na kukhazikisa mphangwa zadidi mwakubverana na mwambo,’ ninga pidalemba Paulu ku mpingo wa Filipi pidapita pyaka  khumi buluka pidaikhwa iye nkaidi kweneko. (Afil. 1:7) Mbwenye mwakukhonda tsalakana pisankhulo pinafuna kucita mathando anewa, ninga Paulu na andzace, ife tinakhala dzololo toera kupitiriza “kumwaza mphangwa zadidi” kule kunatitawirisa nzimu wakucena wa Mulungu toera kuenda.—Mabasa 16:10.