1, 2. Bhibhlya ya Tradução do Novo Mundo yakuza tani dzina ya Mulungu?

N’CIPIRI namacibese, ntsiku 2 ya Maindza ya 1947, nsoka ung’ono wa abale akudzodzwa ku Beteli ya Brooklyn, Nova York, akhali dzololo toera kucita basa ikulu kakamwe. Basa ineyi ikhali yakunentsa, mbwenye mu pyaka 12 pyakutowerera, iwo apitiriza m’basa ineyi. Pakumalisira, n’Dimingu, ntsiku 13 ya Murope ya 1960, iwo aona kumaliswa kuthumburuzwa kwa Tradução do Novo Mundo. Pakupita nthanda zitatu, pa ntsiku 18 ya Khoni ya 1960, M’bale Nathan Knorr abulusa volume yakumalisa ya Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas kwa anyakubvesera akutsandzaya pa nsonkhano wa gawo ku Manchester, Inglatera. Nyakucita nkhani alonga mabvero a anyakubvesera onsene mudalonga iye kuti: ‘Lero ndi ntsiku yakutsandzaya kwa Mboni za Yahova pa dziko yonsene!’ Cinthu cakupambulika kakamwe ca Bhibhlya ineyi ipswa cakuti cikhali thangwi yakukomerwa ndi kuphatisirwa kazinji kene kwa dzina ya Mulungu.

² M’Mabhibhlya mazinji akuthumburuzwa mwabuluswa dzina ya Mulungu. Mbwenye atumiki akudzodzwa a Yahova akhali dzololo toera kuthimbana na manyengerero a Sathani akubulusa dzina ya Mulungu m’manyerezero a anthu. Mafala akutoma a Tradução do Novo Mundo idabuluswa pa ntsiku ineyi yalonga: “Cinthu cakupambulika kakamwe ca Bhibhlya iyi ndi kubwezereswa pontho kwa dzina ya Mulungu m’mbuto zace zakuthema.” Mwandimomwene, Tradução do Novo Mundo isaphatisira dzina ya Mulungu, Yahova m’maulendo akupiringana 7.000. Bhibhlya ineyi isakuza kakamwe dzina ya Babathu wakudzulu, Yahova!

3. (a) Kodi abale athu adzindikiranji thangwi ya mabvekero a dzina ya Mulungu? (b) Tisafunika kubvesesa tani Eksodo 3:13, 14? (Onani bokosi “ Mabvekero a Dzina ya Mulungu.”)

³ Mu pyaka pyakale, Anyakupfundza Bhibhlya abvesesa mabvekero a dzina ya Mulungu, “Ine ndine ine ene.” (Eks. 3:14) Natenepa, revista ya Ncenjezi 1 ya Thongwe ya 1926, yalonga: “Dzina ya Yahova isabveka Nyakukhalapo ekhene, . . . M’bodzi wakuti nkhabe matomero nee mamalisiro.” Mbwenye, mu kupita kwa ndzidzi athumburuzi a Bhibhlya ya Tradução do Novo Mundo atoma basa yawo, Yahova aphedza mbumba yace kubvesesa kuti mabvekero a dzina yace si basi ene kuti iye ndi nyakukhalapo ekhene  mbwenye kuti ndi Mulungu wa cifuniro na wa mabasa. Iwo adziwa kuti dzina ya Yahova isabveka “Iye Asacitisa Pinthu Kukhalapo.” Inde, iye acita kudzulu na pantsi na pyakucitwa pyandzeru, pontho asapitiriza kucitisa cifuno na cifuniro cace toera kukwanirisika. Thangwi yanji ndi kwakufunika kakamwe kuti dzina ya Mulungu ikuzwe, na tinacita tani khundu?

⁴ Yahova asafuna kuti dzina yace ikuzwe. Na thangwi ineyi, cifuniro cace cakutoma ndi kucenesa dzina yace, ninga pinapangizwa pa phembo yakutoma ya phembero yacipangizo ya Yezu: ‘Dzina yanu iceneswe.’ (Mat. 6:9) Tingacita phembero ineyi, tisaphembanji?

⁵ Ninga pidapfundza ife pa Nsolo 1 wa bukhu ino, phembo yakuti ‘Dzina yanu iceneswe’ ndi ibodzi mwa maphembo matatu a phembero yacipangizo ya Yezu akuti asalonga pya cifuniro ca Yahova. Maphembo anango mawiri ndi awa: ‘Umambo wanu mbudze. Pinafuna imwe mbapicitwe.’ (Mat. 6:10) Natenepa, munaphemba ife Yahova kuti acite pinthu toera Umambo wace udze na cifuno cace cicitike, tikuphemba Yahova kuti acite pinthu toera kucenesa dzina yace. Mu njira inango, tikuphemba Yahova kuti acenese dzina yace thangwi yakutikanwa konsene kunacitwa kutomera ku upanduki m’munda mwa Edeni. Kodi Yahova anadzatawira tani phembero ineyi? Iye alonga: “Ndinadzacenesa dzina yanga ikulu yakuti ndi yakupswipisika pakati pa madzindza.” (Ezek. 36:23; 38:23, NM) Pa Harmagedoni, mu ndzidzi unafuna iye kudzamalisa uipi, Yahova anadzacenesa dzina yace pamaso pa pyakucitwa pyonsene.

6. Tinacita tani khundu mu kucenesa dzina ya Mulungu?

⁶ M’mbiri yonsene ya anthu, Yahova atawirisa atumiki ace kucita khundu m’basa yakucenesa dzina yace. Mwandimomwene, nee tinakwanisa kucenesa kakamwe dzina ya Mulungu. Iyo ndi yakucena kale mu njira zonsene. Tinacenesa tani dzina yace? Izaiya alonga: “Yahova wa anyankhondo, iye ndiye adathema kuoniwa ninga wakucena.” Pontho Yahova alonga pya mbumba yace: “Iwo anadzacenesa dzina yanga. . . , pontho anadzalemedza kakamwe Mulungu wa Israele.” (Iza. 8:13; 29:23, NM) Natenepa, tisacenesa dzina ya Mulungu munaiona ife kuti ndi yakusiyana na yapadzulu kupiringana madzina anango onsene, mu kulemedza mabvekero ayo, na kuphedza anango toera aione ninga yakucena. Makamaka tisapangiza cilemedzo cathu na kusimba dzina ya Mulungu munadzindikira ife Yahova ninga Ntongi wathu mbatibvera na ntima wathu onsene.—Mis. 3:1; Apok. 4:11.

7, 8. (a) Thangwi yanji kwakwata ndzidzi toera mbumba ya Mulungu ikwate dzina yace? (b) Kodi tinadinganji cincino?

⁷ Atumiki a Mulungu m’midzidzi ino asaphatisira dzina ya Mulungu m’mabukhu awo kutomera mu pyaka 1870.  Mwacitsandzo, Zion’s Watch Tower ya nthanda ya Malimwe ya 1879 na bukhu ya Songs of the Bride [Nyimbo za Mankhadzi], idabuluswa mu caka ceneci, yalonga dzina ya Yahova. Pisaoneka kuti Yahova mbadzati tawirisa mbumba yace toera kudziwika na dzina yace yakucena, iye aona kuti iwo akhafunika kukwanirisa pinaphembwa toera kukhala na mwai unoyu ukulu. Kodi Yahova akhunganya tani Anyakupfundza Bhibhlya anewa akale toera akhale anyakukwata dzina yace?

⁸ Mu pyaka pya nduli pya 1800 na kutoma kwa pyaka 1900, taona kuti Yahova asacitisa mbumba yace kubvesesa mwadidi undimomwene wakufunika unalonga pya dzina yace. Tendeni tidinge njira zitatu.

9, 10. (a) Thangwi yanji misolo ya revista ya Ncenjezi yakutoma ikhagomezera pya Yezu? (b) Ndi macinjo api adaoneka kubulukira caka 1919 kuenda tsogolo, pontho na maphindu api? (Onanimbo bokosi “ Ncenjezi Asakuza Tani Dzina ya Mulungu.”)

⁹ Njira Yakutoma, atumiki a Yahova akhala na maonero akuthema akufunika kwa dzina ya Mulungu. Anyakupfundza Bhibhlya akale akukhulupirika aona masasanyiro a ciomboli ninga cipfundziso cakutoma ca Bhibhlya. Pyenepi pisapangiza thangwi yanji revista ya Ncenjezi ikhafokotoza kazinji kene pya Yezu. Mwacitsandzo, mu caka cakutoma kubuluswa, revista ineyi yalonga dzina ya Yezu maulendo khumi kupiringana dzina ya Yahova. Kulonga pya Anyakupfundza Bhibhlya mu pyaka pyakutoma, Ncenjezi 15 wa Murope wa 1976, yalonga kuti iwo “akhapasa mbiri kakamwe” Yezu. Mu kupita kwa ndzidzi, Yahova aaphedza kuona kuti Bhibhlya isapasa mbiri kakamwe dzina ya Mulungu. Kodi pyenepi pyakhuya tani Anyakupfundza Bhibhlya? Makamaka kutomera caka 1919 mpaka ntsogolo, nsolo ubodzi ene wa Ncenjezi ukhalonga, “iwo atoma kupangiza cilemedzo cikulu kuna Baba wakudzulu wa Mesiya, Yahova.” Na thangwi ineyi, kutomera caka 1920 mpaka 1929, revista ya Ncenjezi yalonga dzina ya Mulungu m’maulendo akupiringana 6.500!

¹⁰ Mu kupasa mbiri yakuthema dzina Yahova, abale athu apangiza kufuna kwawo dzina ya Mulungu. Ninga Mose wa ndzidzi wakale, iwo atoma ‘kubvekesa dzina ya Yahova.’ (Deut. 32:3; Sal. 34:3) Natenepa, ninga mudapikirwa ipyo m’Malemba, Yahova akhaona kufuna kwawo dzina yace, pontho aakomera ntima.—Sal. 119:132; Aheb. 6:10.

11, 12. (a) Ndi mu njira ipi mphangwa za mabukhu athu zacinja pakumala kwene caka 1919? (b) Yahova akhafunanji kuna atumiki ace, na thangwi yanji?

¹¹ Njira yaciwiri, Akristu andimomwene abvesesa mwadidi basa idapaswa iwo na Mulungu. Ndzidzi wakucepa pakumala kwa caka 1919, abale akudzodzwa akhatsogolera basa akulumizika toera kudinga profesiya ya Izaiya. Natenepa, mphangwa za mabukhu athu zacinja. Thangwi yanji kucinja kweneku kwapangiza kukhala ‘cakudya pa ndzidzi wakuthema’?—Mat. 24:45, MZ.

¹² Mbicidzati kufika caka 1919, revista ya Ncenjezi cipo ikhadalonga kale unyomonyomo wa mafala a Izaiya: “‘Imwe ndimwe mboni zanga,’ ndi kulonga kwa Yahova, ‘inde, nzakazi wanga  adasankhula Ine.’” (Lerini Izaiya 43:10-12, NM.) Mwakukhonda dembuka pakumala caka 1919, mabukhu athu atoma kugomezera mafala anewa a m’Bhibhlya, mbawangisa akudzodzwa onsene toera kucita khundu m’basa idapaswa iwo na Yahova yakupereka umboni wa iye. Na thangwi ineyi, kubulukira caka 1925 mpaka 1931, kapitulu 43 ya Izaiya yadingwa m’marevista akusiyana-siyana 57 a Ncenjezi, pontho revista ibodzi na ibodzi ikhalonga mafala a Izaiya kuna Akristu andimomwene. Mwapakweca, mu pyaka pyenepi, Yahova akhafuna kuti atumiki ace acite basa ikhafunika iwo kucita. Thangwi yanji? Mu njira yakuti iwo ‘mbadayeserwa khala ndi akuthema.’ (1 Tim. 3:10) Mbadzati kukwata mwadidi dzina ya Mulungu, Anyakupfundza Bhibhlya akhafunika kupangiza kuna Yahova kubulukira ku mabasa awo kuti mwandimomwene akhali mboni zace.—Luka 24:47, 48.

13. Mafala a Mulungu apangiza tani nkhani yakufunika kakamwe toera kumaliswa?

¹³ Njira yacitatu, mbumba ya Yahova yafika pakubvesesa kufunika kwa kucenesa dzina ya Mulungu. Mu pyaka 1920, iwo adzindikira kuti kuceneswa kwa dzina ya Mulungu ndi nkhani yakufunika kakamwe toera kumaliswa. Kodi Mafala a Mulungu apangiza tani undimomwene unoyu wakufunika? Dingani pitsandzo piwiri. Kodi ndi ipi thangwi ikulu idacitisa Mulungu kupulumusa Israele mu Ejito? Yahova alonga: ‘Toera dzina yanga ibvekeswe mbisimbwa pantsi ponsene.’ (Eks. 9:16) Pontho, thangwi yanji Yahova abvera ntsisi Israele mudapandukira iwo Mulungu? Kaciwiri, Yahova alonga: ‘Ndacita mwakubverana na dzina yanga, gopa kupwazwa pakati pa madzindza.’ (Ezek. 20:8-10) Anyakupfundza Bhibhlya apfundzanji na pyakucitika pyenepi na pinango pya m’Bhibhlya?

14. (a) Kunkhomo kwa pyaka 1920, mbumba ya Mulungu yadzindikiranji? (b) Kubvesesa mwadidi kwakhuya tani Anyakupfundza Bhibhlya toera kumwaza mphangwa? (Onanimbo bokosi “ Thangwi Ikulu toera Kumwaza Mphangwa.”)

¹⁴ Kunkhomo kwa pyaka 1920, mbumba ya Mulungu yadzindikira mabvekero adalonga Izaiya mu pyaka 2.700 nduli. Mu kulonga pya Yahova Izaiya alonga: ‘Natenepa mwatsogolera mbumba yanu, toera mupicitire dzina ikulu.’ (Iza. 63:14, NM) Anyakupfundza Bhibhlya abvesesa kuti cinthu cakutoma nee cikhali cipulumuso cawo, mbwenye kucenesa dzina ya Yahova. (Iza. 37:20; Ezek. 38:23) Mu caka 1929 bukhu yakuti Profesiya yalonga undimomwene unoyu kuti: “Dzina ya Yahova ndi nkhani yakufunika kakamwe mu pyakucitwa pyonsene.” Macinjo anewa akuthimizirika akulumiza atumiki a Mulungu toera kupereka umboni wa Yahova na kucenesa kupswipiswa kwa dzina yace.

15. (a) Mu pyaka 1930, ndi maonero api adakhala na abale athu? (b) Ndi ndzidzi upi udatowerera?

¹⁵ Mu kutoma kwa pyaka 1930, abale athu akhala na maonero akuthema a kufunika kwa dzina ya Mulungu, mabvekero adidi a basa idapaswa iwo na Mulungu toera acite na kubvesesa mwadidi pinthu pikhafunika kuti acite. Cincino wafika ndzidzi wa Yahova toera apase atumiki ace mbiri yakudziwika pakweca na dzina yace. Toera kuona kuti pyacitika tani, tendeni tidinge pyakucitika pingasi pya nduli.

16. (a) Ndi mu njira ipi yakupambulika yakuti Yahova asakuza dzina yace? (b) Mu ndzidzi wakale, mbani adatoma kutumikira ninga mbumba yakukwata dzina ya Mulungu?

¹⁶ Njira yakupambulika yakuti Yahova asakuza dzina yace ndi kukhala na mbumba pa dziko yapantsi yakuti isakwata dzina yace. Bulukira mu caka 1513 M.N.W., dzindza ya Israele ikhaimirira Yahova ninga mbumba yace. (Iza. 43:12) Mbwenye iwo aluza kucita khundu mu cibverano na Mulungu, pontho mu caka 33 N.W. iwo aluza uxamwali wawo wakupambulika na iye. Mu ndzidzi wakucepa, Yahova ‘asaka kusankhula mwa madzindza anango mbumba toera idziwike na dzina yace.’ (Mach. 15:14) Mbumba ineyi yakusankhulwa kwene yadzadziwika ninga ‘Israele wa Mulungu,’ yakuti ndi nsoka wa atowereri akudzodzwa a Kristu a madzindza akusiyana-siyana.—Agal. 6:16.

17. Kodi Sathani apembera mukuphatisira nsampha upi?

 ¹⁷ Cifupi na caka 44 N.W., anyakupfundza a Kristu ‘akhathulwa Akristu’ mu kutsogolerwa na Mulungu. (Mach. 11:26) Pakutoma, dzina ineyi ikhali yakupambulika, ikhalonga pya Akristu andimomwene basi. (1 Ped. 4:16) Natenepa, ninga pidapangizwa mu nsangani wa Yezu wa nyakasongole na trigu, Sathani apembera mu kuphatisira dzina ibodzi ene ya Akristu kuna mitundu yonsene ya Akristu akusangizira. Na thangwi ineyi, mu pyaka madzana mazinji, Akristu andimomwene nee akhaoneka mwadidi pakati pa Akristu akusangizira. Mbwenye makhaliro anewa acinja mu ‘ndzidzi wakubvuna,’ udatoma mu caka 1914. Thangwi yanji? Thangwi aanju atoma kupambula Akristu akusangizira pakati pa andimomwene.—Mat. 13:30, 39-41.

18. Ninji pidaphedza abale athu toera kuona kuti dzina ipswa ikhafunika?

¹⁸ Pakumala kuikhwa m’bandazi wakukhulupirika mu caka 1919, Yahova aphedza mbumba yace toera kudzindikira basa idapaswa iwo kucita. Mwakucimbiza aona kuti basa yakumwaza mphangwa nyumba na nyumba ikhaacitisa kusiyana na Akristu akusangizira. Mudadzindikira iwo pyenepi, nee akwata ndzidzi uzinji toera kubvesesa mwadidi kuti dzina ya “Anyakupfundza Bhibhlya” nee ikhali yakupambulika mwakukwana. Cifuniro cawo cakutoma mu umaso nee cikhali basi ene kupfundza Bhibhlya, mbwenye kucitira umboni pya Mulungu, kupasa mbiri na kulemedza dzina yace. Mphapo, ndi dzina ipi yakuti mbidathema na basa ikhacita iwo? Mbvundzo unoyu watawirwa mu caka 1931.

19, 20. (a) Ndi cisankhulo cipi cakutsandzayisa cidacitwa pa nsonkhano wa gawo mu caka 1931? (b) Kodi abale athu acitanji mudabva iwo dzina ipswa?

¹⁹ Mu nthanda ya Maluwa ya 1931, anyakupfundza Bhibhlya cifupi 15.000 afika pa nsonkhano wa gawo ku Kolumbu, Ohio, E.U.A. Iwo akhala akudzudzumika na maletra mawiri makulu—J na W—akhali pa tsamba yakunja ya ndandanda. ‘Maletra anewa asabvekanji?’ Anango akhanyerezera ‘Just Watch’; anango, ‘Just Wait.’ N’Sabudu, ntsiku 26 ya Maluwa, M’bale Joseph Rutherford alonga mabvekero a maletra: “Tisafuna kudziwika na kucemerwa na dzina, yakuti, Mboni za Yahova.” Mu ndzidzi unoyu, anyakubvesera abvesesa mabvekero a maletra akudzumatirisa, mbabvesesa kuti dzina Mboni za Yahova, yabuluswa m’Malemba pa Izaiya 43:10, NM.

²⁰ Anyakubvesera atawira mabvekero anewa na nkhuwo ukulu pabodzi na kumenya manja mu ndzidzi uzinji. Kubulukira mu radyo, kukomerwa kweneku mu Kolumbu kwabveka kwa anthu azinji pa dziko yapantsi! Ernest na Naomi Barber a ku Australya asakumbuka: “Mudabvekera kumenya manja mu Amerika, abale ku Melbourne anumpha mbapitiriza kumenya manja. Cipo tinadzaduwala cakucitika ceneci!” *

21. Dzina ipswa yakulumiza tani mbumba ya Mulungu toera kucita basa yakumwaza mphangwa?

²¹ Kukhala na dzina yakubuluswa m’Malemba ya Mboni za Yahova kwathimizira phinga ya mbumba ya Mulungu toera  kucita khundu m’basa yakumwaza mphangwa. Edward na Jessie Grimes, anyakumanga banja akuti ndi apainiya mu Estados Unidos adagumanika pa nsonkhano wa gawo ku Kolumbu mu caka 1931, alonga: “Tabuluka panyumba ninga Anyakupfundza Bhibhlya, mbwenye tabwerera ninga Mboni za Yahova. Tisatsandzaya nakuti cincino tiri na dzina yakuti isatiphedza toera kukuza dzina ya Mulungu wathu.” Pakumala nsonkhano wa gawo, Abale anango akhaphatisira njira zipswa toera kukuza dzina ya Mulungu. Iwo akhatoma kulonga na anaciro nyumba mu kuapasa tsamba yakuti ikhali na mphangwa izi: “M’bodzi wa mboni za YAHOVA akumwaza mphangwa za Umambo wa YAHOVA Mulungu wathu.” Inde, mbumba ya Mulungu ikhanyadira kukwata dzina ya Yahova, na ikhali dzololo toera kumwaza mabvekero ace kutali na pa dziko yonsene.—Iza. 12:4.

22. Ninji pinapangiza kuti mbumba ya Yahova iri na cidzindikiro cakupambulika?

²² Pyaka pizinji pyapita kutomera pa ndzidzi udakulumiza Yahova abale athu akudzodzwa toera kuphatisira dzina yawo yakupambulika. Kutomera caka 1931, kodi Sathani akwanisa kupswipisa cidzindikiro ca mbumba ya Mulungu? Kodi iye acitisa kukhala kwakunentsa kwa anthu toera kutisiyanisa na mauphemberi anango? Mwandimomwene nkhabe! Mbuto mwa pyenepi, cidzindikiro cathu ninga mboni za Mulungu cisaoneka pakweca kakamwe kupiringana kalene. (Lerini Mikeya 4:5; Malakiya 3:18.) Natenepa, tadzaphatisira kakamwe dzina ya Mulungu kwakuti munthu onsene anaiphatisira lero asadziwika mwakucimbiza ninga m’bodzi wa Mboni za Yahova. Mbuto mwakuphimbirwa na pipfundziso pyakusiyana-siyana pya mauphemberi aunthawatawa, ulambiri wandimomwene wa Yahova ‘wakhazikiswa padzulu pa mapiri.’ (Iza. 2:2) Mwandimomwene, lero, ulambiri wa Yahova na dzina yace yakucena pisalemedzwa kakamwe.

23. Mwakubverana na Masalmo 121:5, ndi undimomwene upi unalonga pya Yahova wakuti usatiwangisa kakamwe?

²³ Mphyakuwangisa kakamwe kudziwa kuti Yahova anadzatitsidzikiza pakuthimbana na kupomokera kwa Sathani cincino na ntsogolo! (Sal. 121:5) Na thangwi yadidi tisalonga mafala adalemba nyamasalmo: ‘Yakutsandzaya ndi mbumba yakuti Mulungu wawo ndi Yahova, mbumba idasankhula Iye toera ikhale yace.’—Sal. 33:12.