Kudzulu na dziko yapantsi pyakhunganywa mwadidi. Revista inango ya ku Amerika ya nsolo wakuti Astronomy yalonga: “Magalasya nee amwazika kwene kudzulu mwasusudeu, mbwenye iwo apakwa mwadidi.” Kodi pyenepi pyakwanisika tani? Asiyentista azinji asakhulupira kuti pyenepi pyakwanisika thangwi ya pinthu pinango pyakukhonda kuoneka pinacemera iwo pinthu pyakupswipa. Anango asacemera pinthu pyenepi pyakupswipa ninga “ntundu unango wa nkwiriro (andaime) wakukhonda kuoneka wakuti . . . usatsidzikiza . . . magalasya, misoka ming’ono ya magalasya na misoka mikulu ya magalasya.”

Thangwi yanji kudzulu na dziko yapantsi pyakhunganywa mwadidi? Kodi njira idacitwa pinthu isapangiza kuti pyacitika mwasusudeu? Onani pidalonga Allan Sandage wakuti asadziwika ninga “m’bodzi wa anyakufufudza pinthu pyakudzulu wakubvekera kakamwe nkati mwa seklo 20,” pontho akakhulupira kuti Mulungu alipo.

 Iye alonga: “Ine ndisapenula kakamwe khala njira idapakwa pinthu yacitika mwasusudeu. Ndisaona kuti alipo adapicita.”

Kudzulu na dziko yapantsi pyacitwa munjira yadidi toera pinthu piri na umaso pikhalemo. Nyerezerani thangwi ya dzuwa yakuti nkhabe pisa mwakupiringana midida. Mbidakhala kuti mphambvu inacitisa dzuwa kupisa ndi yakucepa, dzuwa nee mbidaoneka. Pontho mbidakhala kuti mphambvu inacitisa dzuwa kupisa ndi ikulu kakamwe, dzuwa mbidazambazika kale.

Pinthu piri kudzulu piri na mphambvu zakusiyana-siyana, pontho pyacitwa munjira yadidi toera pa dziko yapantsi pakhale na pinthu pya umaso. Siyentista anacemerwa Anil Ananthaswamy alonga kuti mbidakhala kuti cibodzi mwa pinthu piri kudzulu nee pyacitwa mwadidi, “nyenyezi, maplaneta na magalasya nee mbipidakhalapo. Pinthu piri na umaso nee mbipidakhalapo.”

Dziko yapantsi ndi mbuto yadidi toera anthu akhalepo. Pa dziko yapantsi pana madzi na muya wakukwana toera umaso ukhale mwadidi. Kusiyapo pyenepi, kukula kwa mwezi kusaphedza toera dziko yapantsi ikhazikike mwadidi. Revista ya National Geographic (yacingerezi) yalonga: “Pinthu piri na umaso na pinthu pyakusowa umaso piri pa dziko yapantsi pisapangiza kuti nkhabepo mbuto inango yakuthema toera anthu akhalepo, kusiyapo dziko yapantsi.” a

Nyakulemba unango alemba kuti “dzuwa iri kutali” na nyenyezi zinango mu galasya yathu. Mbwenye kuthawikirana kweneko kusacitisa kuti pa dziko yapantsi pakhale na umaso. Mbidakhala kuti tiri dhuzi kakamwe na nyenyezi zinango, mwacitsandzo pakati pa galasya yathu peno n’khundu-n’khundu mwace umaso wathu mbudakhala pa ngozwi. Ndi thangwi yace asiyentista anango asalonga kuti dziko yapantsi yaikhwa pa “mbuto yakuthema toera anthu akhalemo.”

Siyentista unango anacemerwa Paul Davies alonga pinadziwa iye thangwi ya pinthu piri kudzulu na pa dziko yapantsi na njira inafamba ipyo. Iye alonga: “Ine nkhabe khulupira kuti pinthu pyacitika pyokha peno kuti tiri pa dziko yapantsi mwasusudeu. . . . Ife tathema kukhala pano.” Davies nee asapfundzisa kuti Mulungu acita kudzulu na dziko yapantsi kuphatanizambo anthu. Imwembo ndi api maonero anu? Pisaoneka kuti kudzulu na dziko yapantsi pyacitwa toera pinthu pya umaso pikhalemo. Kodi pyenepi nee pisapangiza kuti alipo adapicita?