Kodi mwabvundzika kale kuti imwe na banja yanu munadzakhala tani ntsogolo? Musanyerezera kuti munadzakhala akupfuma peno akutcerenga? Kodi munadzakhala akutsandzaya peno akutsukwala? Kodi munadzakhala na pyaka pizinji peno pyakucepa? Kutomera kale kakamwe anthu asacita mibvundzo ineyi.

Lero anyakufufudza pinacitika pa dziko yapantsi, asayesera kulonga pinthu pinafuna kucitika ntsogolo. Maseze pinthu pinango pidalonga iwo pyacitika, mbwenye pinango pizinji nee pyacitika. Mwacitsandzo mu caka 1912 Guglielmo Marconi nyakucita telegrafia (cinthu cinaphedza toera kutumiza mphangwa) alonga: “Kuoneka kwa njira za kutumiza mphangwa kunaphedza toera nkhondo zikhonde kucitika.” Muimiriri m’bodzi wa empreza inacita madhisko anacemerwa Decca, akhonda kuphedzera nsoka wakuimba wa Beatles mu caka ca 1962 mbanyerezera kuti misoka yakuimba viyola nee mbidapitiriza kubvekera.

Anthu azinji asaenda kwa ng’anga toera kudziwa pya ntsogolo. Anango asasaka uphungu kuna ale anapfundza pya nyenyezi. Mwacitsandzo iwo asaleri mphangwa zenezi kazinji kene m’marevista na m’matsamba a mphangwa. Anango asaenda kaombedza peno asaenda kuna anthu analonga kuti asaphatisira matsamba, numero na mizera ya m’manja mwa munthu toera kudziwa pya ntsogolo.

Mu ndzidzi wakale, anthu anango akhafuna kudziwa pya ntsogolo akhaenda kabvundza anyantsembe amuna peno akazi akuti akhalonga pinthu kubulukira kwa alungu awo. Mwacitsandzo anthu asalonga kuti Mambo Creso wa ku Lídia atumiza miyoni yakudhula kakamwe kuna nyantsembe Delfos wa ku Gresya. Iye akhafuna kudziwa kuti ninji pikhafuna kucitika angamenyana na Siro mambo wa ku Persya. Nyantsembe unoyu alonga kuti utongi wamphambvu unafudzwa Creso angaenda kamenyana na Siro. Na cinyindiro cakuti iye mbadawina Creso aenda ku nkhondo. Mbwenye “utongi wa mphambvu” udafudza Creso ukhali wace.

Pinthu pidalonga nyantsembe unoyu pikhali pyakusowa basa thangwi pikhaoneka kuti mbipidakhala pyandimomwene mwakukhonda tsalakana akhafuna kuwina ku nkhondo. Thangwi yakukhulupira uthambi unoyu, utongi wa Creso wafudzwa. Kodi lero anthu anasaka kudziwa pya ntsogolo pinthu pisaafambira mwadidi?