1. Tinakwanisa tani kubvera Mulungu na mautongi a anthu?

BHIBHLYA isatipfundzisa kuti tisafunika kubvera mautongi a anthu, mbwenye iyo isatipangambo kuti pakutoma tisafunika kubvera Mulungu kupiringana anthu. (Mach. 5:29; Tito 3:1) Kodi mafala anewa asaphonyana? Nkhabe. Yezu afokotoza n’dida wakuti usatiphedza toera kubvera mitemo ineyi. Iye alonga: “Perekani kuna Sezari pinthu pya Sezari, mbwenye pya Mulungu kuna Mulungu.” ^[1] (Mat. 22:21, NM) Tinabvera tani uphungu udapereka Yezu? Ife tisabvera utongi wa dziko inakhala ife mu kubvera mitemo yawo, kulemedza anyapidzo na kulipa misonkho inaphemba iwo. (Arom. 13:7) Mbwenye khala mautongi asaphemba kuti tikhonde kubvera Mulungu, ife tisakhonda, mbwenye tisakhonda mwacilemedzo.

2. Tisapangiza tani kuti ife nkhabe kucita khundu ya ndale za dziko?

² Njira ibodzi yakupereka kuna Mulungu pinthu pidathema iye ndi kupitiriza na unakatinakati mu pinthu pya ndale za dziko. (Iza. 2:4) Natenepa, ife nee tisaida mautongi a anthu akuti Yahova asaatawirisa toera kutonga, pontho ife nkhabe kukulumiza anthu toera kufuna kakamwe dziko yawo mbanyerezera kuti ndi yadidi  kakamwe kupiringana anango. (Arom. 13:1, 2) Ife nkhabe kuyesera kucinja mautongi, kuvotari anyandale, kuyesera kucinja maonero a anyandale peno kucita khundu ya ndale.

3. Thangwi yanji tisafunika kupitiriza na unakatinakati?

³ Bhibhlya isapangiza kuti thangwi yanji Mulungu asatiphemba toera tipitirize na unakatinakati. Mwacitsandzo, ife tisatowezera citsandzo ca Yezu Kristu mu kucalira ndale na nkhondo za dziko. (Jwau 6:15; 17:16) Tisafunika kupitiriza na unakatinakati toera kukhala anthu akukhulupirika ku Utongi wa Mulungu. Tingakhonda kucita pyenepi, tinakwanisa tani kukhala na cikumbuntima cakucena pakumwaza mphangwa zadidi zinapangiza kuti basi ene Umambo wa Mulungu ndiwo unafuna kudzamalisa nyatwa zonsene za anthu? Pontho, mauphemberi authambi asacitisa anthu kukhala akugawana thangwi yakucita khundu ya ndale, mbwenye ulambiri wandimomwene usatiphedza toera kukhala akuphatana na abale athu pa dziko yonsene thangwi yakupitiriza na unakatinakati.​—1 Ped. 2:17.

4. (a) Tisadziwa tani kuti pinentso pya unakatinakati pinadzathimizirika kakamwe? (b) Thangwi yanji tisafunika kukhunganyika cincino toera kupitiriza na unakatinakati?

⁴ Panango, mu dziko inakhala ife makhaliro ali mwadidi thangwi anyandale nkhabe kupingiza ulambiri wandimomwene. Mbwenye mu ndzidzi wakuti dziko ya Sathani iri cifupi na kumala, tisadikhira kuti tinathimbana na pinentso pizinji thangwi ya unakatinakati wathu. Lero, dziko yadzala na anthu akuti ‘nkhabe funa cibverano,’ na ale ‘anakakamira kucita pinafuna iwo basi,’ natenepa, dziko inadzakhala yakugawika kakamwe. (2 Tim. 3:3, 4) Abale athu anango asathimbana na pinentso pya unakatinakati thangwi yakucinja kwa ndale za dziko yawo. Pyenepi pisapangiza kuti tisafunika kukhunganyika lero toera kupitiriza na unakatinakati. Tingadikhira mpaka kuthimbana na pinentso pyenepi toera kukhunganyika, tinakhala pa ngozwi yakuswa unakatinakati wathu. Natenepa, tendeni tidinge pinthu pinai pinafuna kutiphedza toera kukhunganyika.

5. Kodi Yahova asaona tani mautongi a anthu?

⁵ Cinthu cakutoma cinafuna kutiphedza toera kupitiriza na unakatinakati ndi kuona mautongi a anthu ninga munaaonera Yahova. Maseze mautongi anango asaoneka ninga ndi adidi, mbwenye Yahova nee acita munthu toera atonge anthu andzace. (Yer. 10:23) Mautongi a anthu asacitisa anthu kukhala akugawana. Maseze atongi anango ndi adidi, iwo nkhabe kwanisa kumalisa nyatwa zonsene. Mwakuthimizira, kutomera mu caka 1914, mautongi a anthu adzakhala anyamalwa a Umambo wa Mulungu. Mwakukhonda dembuka, Umambo wa Mulungu unadzafudza mautongi onsene a anthu.​—Lerini Masalmo 2:2, 7-9.

6. Tisafunika kutsalakana tani akulu a mautongi?

⁶ Mulungu asatawirisa mautongi a anthu toera apitirize thangwi iwo asapereka citsidzikizo na ntendere pang’ono. Pyenepi pisatiphedza toera kumwaza mphangwa zadidi za Umambo. (Arom. 13:3, 4) Mulungu asafuna kuti ticite phembero thangwi ya anyakutonga, makamaka toera tikwanise kumulambira mwantendere. (1 Tim. 2:1, 2) Tingatsalakanwa mwakuipa, ife tisasaka ciphedzo ca mautongi ninga pidacita mpostolo Paulu. (Mach. 25:11) Maseze Bhibhlya isapfundzisa kuti Sathani, nyamalwa wa Mulungu ndiye anaonera dziko, pyenepi nee pisabveka kuti iye asatsogolera ntongi m’bodzi na m’bodzi. (Luka 4:5, 6) Natenepa, tisafunika kucalira maonero akuti nkulu wa utongi asatsogolerwa na Dyabo. M’mbuto mwace, pakulonga na ‘akulu a utongi’ ife tisalonga nawo mwacilemedzo nee “kutikana munthu.”​—Tito 3:1, 2.

7. Ndi maonero api asafunika ife kucalira?

 ⁷ Ife tisabvera Mulungu mu kukhonda kuphedzera nyandale peno nsoka wa ndale, mwakukhonda tsalakana khala asaoneka ninga asafuna kutiphedzera peno kutipingiza. Midzidzi inango pisanentsa kucita pyenepi. Nyerezerani kuti anthu anango asakhonda kubvera utongi udaonesa nyatwa kakamwe anthu, kuphatanizambo atumiki a Yahova. Maseze nee tinakhala nawo pabodzi, kodi mbamudanyerezera kuti anyakupanduka anewa ali na mathangwi adidi toera kukhonda kubvera utongi? (Aef. 2:2) Tisafunika kupangiza unakatinakati, tayu basi na mafala athu, mbwenye na ntima wathu.

8. Tinapangiza tani kuti ndife akucenjera na akulungama pakuthimbana na pinentso pya unakatinakati?

⁸ Cinthu caciwiri cinafuna kutiphedza toera kupitiriza na unakatinakati wathu ndi kukhala ‘akucenjera ninga nyoka,’ mbwenye ‘akulungama ninga nkhangaiwa’ pakuthimbana na pinentso. (Lerini Mateo 10:16, 17.) Tisapangiza kuti ndife akucenjera tingadzindikira nakweru makhaliro akunentsa. Tisapitiriza kukhala akulungama tingakhonda tawirisa kuti makhaliro anewa aticitise kuswa midida ya Mulungu. Tendeni tidinge makhaliro mangasi akunentsa, mbationa kuti tinapitiriza tani na unakatinakati.

9. Tisafunika kucita mpholemphole nanji pakucedza na anango?

⁹ Makani athu. Tisafunika kucita mpholemphole khala anthu akucedza pya ndale. Mwacitsandzo, pakumwaza mphangwa za Umambo, calirani kusimba peno kulonga mwakuipa mabasa a ndale peno a ntongi. M’mbuto mwakupangiza pinacita atsogoleri a ndale toera kumalisa nyatwa za anthu, phedzani mwanaciro nyumba toera kubvesesa kuti Umambo wa Mulungu unadzamalisa tani nyatwa zonsene zinathimbana na anthu. Khala munthu asafuna kuketesana na ife thangwi ya kumanga banja kwa mamuna na mamuna, nkazi na nkazi peno pya kutaya mimba, mpangizeni pinalonga Bhibhlya. Pangizani kuti imwe musabvera tani midida ineyi mu umaso wanu. Mu ndzidzi unacedza imwe, pitirizani na unakatinakati thangwi ya maonero a anyandale mu pinthu pyenepi. Munthu angalonga kuti mitemo inango ya utongi wa dziko isafunika kusasanyirwa peno kucinjwa, ife nkhabe kukakamiza anango toera kucinja maonero awo.

10. Tisafunika kucitanji toera kupitiriza na unakatinakati pakuona peno kuleri mphangwa?

¹⁰ Mphangwa zinabvesera ife na zinaona ife. Kazinji kene, mphangwa zisalongwa munjira inapangiza kuti akuphedzera kukhundu inango ya ndale. Midzidzi inango, pyakumwaza mphangwa pisaphatisirwa toera kuphedzera mabasa a ndale. Pyenepi pisacitika kakamwe m’madziko akuti mphangwa zisaonerwa na utongi. Khala mphangwa zidamwazwa zisaphedzera khundu inango, tisafunika kucita mpholemphole toera tikhonde kuthaphuliswa na maonero awo. Mwacitsandzo, bvundzikani: ‘Kodi ndisafuna kakamwe kubvesera nyakumwaza mphangwa wa mu radyo peno Televizau thangwi ndisakomerwa na maonero ace mu pinthu pya ndale?’ Toera mupitirize na unakatinakati, calirani kuona peno kubvesera mphangwa zinaphedzera maonero a nsoka wa ndale. Sakani mphangwa zakuti nkhabe kuphedzera pya ndale. Ndzidzi onsene, landanisani pinabvesera imwe khala pisabverana na ‘midida ya mafala akulungama’ a Bhibhlya.​—2 Tim. 1:13.

11. Thangwi yanji mphyakunentsa kupitiriza na unakatinakati khala tisafuna kakamwe pinthu piri na ife?

¹¹ Pinthu pyampfuma. Tingafuna kakamwe kobiri na pinthu piri na ife, pinanentsa kupitiriza na unakatinakati. Ruth wa ku Malawi aona Akristu andzace azinji adanentseka toera kusiya pinthu pyawo mu pyaka 1970. Iye alonga:  “Iwo akhacimwana kusiya umaso wawo wadidi. Anango aendeswa pabodzi na ife, mbwenye adzatawira kucita khundu ya ndale mbabwerera kunyumba kwawo thangwi nee akhafuna kuthabuka na umaso wakunentsa ku mbuto idaendeswa iwo.” Mwakusiyana na iwo, atumiki azinji a Yahova asapitiriza na unakatinakati mwakukhonda tsalakana kusowa kobiri peno kuluza pinthu pyawo pyonsene.​—Aheb. 10:34.

12, 13. (a) Ndi api maonero a Yahova thangwi ya anthu? (b) Tinadzindikira tani khala kudzikuza kwatoma kumera mitcitci mwa ife?

¹² Kudzikuza. Kazinji kene anthu asanyerezera kuti dzindza yawo, makhaliro awo, cisa cawo peno dziko yawo ndi pyadidi kakamwe kupiringana pya anango. Mbwenye ife tisadziwa kuti ntundu unoyu wa kudzikuza nkhabe kubverana na maonero a Yahova. Ndimomwene kuti Mulungu nee asadikhira kuti tikhonde makhaliro athu. Kusiyana kwa makhaliro kusapangiza udziwisi wa Yahova adaticita munjira yakusiyana. Natenepa, tisafunika kukumbuka kuti pamaso pa Mulungu, anthu onsene ndi sawasawa.​—Arom. 10:12.

¹³ Nee tisafunika kudzikuza thangwi ya dziko yathu peno dzindza yathu, mbatinyerezera kuti ndi yadidi kakamwe kupiringana anango. Tingakhonda kucalira pyenepi, pinanentsa kupangiza unakatinakati. Pyenepi pyacitika m’mpingo Wacikristu mu pyaka dzana yakutoma. Abale anango Acihebere nee akhatsalakana mwadidi azice Acigrego. (Mach. 6:1) Tinadzindikira tani khala kudzikuza kwatoma kumera mitcitci mwa ife? Nyerezerani kuti m’bale peno mulongo wa dziko inango akupasani maonero. Munakhonda maonero ace mbamunyerezera kuti: ‘Ife kuno tisacita pinthu munjira yadidi kakamwe?’ Nkhabe. Tonsene tisafunika kuphatisira uphungu uyu wa Bhibhlya: “Na manyerezero akucepeseka onani andzanu ninga akulu kupita imwe.”​—Afil. 2:3, NM.

14. Kodi phembero inatiphedza tani? Ndi pitsandzo pipi pya m’Bhibhlya pinapangiza pyenepi?

¹⁴ Cinthu cacitatu cinafuna kutiphedza toera kupitiriza na unakatinakati ndi kuphemba ciphedzo ca Yahova. Phembani nzimu wakucena toera ukuphedzeni kupirira utongi wakuti panango usakutsalakanani mwakuipa. Munakwanisambo kuphemba udziwisi wa Yahova toera kudzindikira na kuthimbana na makhaliro akuti anakucitisani kuswa unakatinakati wanu. (Tgo. 1:5) Khala muli nkaidi peno musathabuswa thangwi ya ulambiri wandimomwene, phembani mphambvu toera mukwanise kutsidzikiza cikhulupiro canu mwacipapo na kupirira mitcingo yonsene.​—Lerini Machitiro 4:27-31.

15. Kodi Bhibhlya inatiphedza tani toera kupitiriza na unakatinakati? (Onanimbo bokosi, “Bhibhlya Yawangisa Kutonga Kwawo.”)

¹⁵ Yahova anakwanisa kukuwangisani kubulukira m’Mafalace. Nyerezerani mwacidikhodikho malemba akuti anakuphedzani toera kupitiriza na unakatinakati mu ndzidzi wa mayesero. Akoyeni m’manyerezero lero, natenepa anadzakuphedzani pa ndzidzi wakuti nee muli na Bhibhlya. Mafala a Mulungu anakwanisa kuwangisa cidikhiro canu ku nkhombo za ntsogolo pantsi pa Umambo wa Mulungu. Cidikhiro ceneci ndi cakufunika kakamwe toera kupirira mitcingo. (Arom. 8:25) Sakani mavesi analonga pya nkhombo zinafuna imwe kakamwe kukhala nazo ntsogolo, buluka penepo, yeserani kuona kuti mukutambira nkhombo zenezi mu Paradhizu.

16, 17. Tisapfundzanji kubulukira kwa atumiki akukhulupirika a Yahova adakoya unakatinakati wawo? (Onani cithundzithundzi cakutoma.)

¹⁶ Cinthu cacinai toera kutiphedza kupitiriza na unakatinakati ndi kudinga pitsandzo  pya atumiki akukhulupirika a Yahova adakoya unakatinakati wawo. Pitsandzo pyawo pinatiphedza toera kukhala na udziwisi na mphambvu mbatikwanisa kupirira. Mwacitsandzo, Sadrake, Misake, na Abedinego akhonda kulambira dzimunthu ikhaimirira utongi wa Bhabhilonya. (Lerini Danyele 3:16-18.) Kuleri pya kutonga kwawo kusaphedza Mboni za Yahova lero toera kukhala na cipapo, mbakhonda kulambira bandera ya dziko inakhala iwo. Pontho, Yezu apitiriza kukhonda kucita khundu ya ndale ya dziko, nee kuphedzera uviyaviya wa dziko. Iye akhadziwa kuti citsandzo cace mbacidaphedza anango, natenepa alonga: ‘Khalani na cipapo! Ine ndakunda dziko.’​—Jwau 16:33.

¹⁷ Atumiki azinji a Yahova lero asapitiriza na unakatinakati wawo. Anango athabuswa kakamwe, kufungirwa nkaidi peno kuphiwa thangwi ya cikhulupiro cawo. Pitsandzo pyawo pinakuphedzani ninga mudaphedzeka Barış wa ku Turkiya, iye alonga: “Franz Reiter akhali m’bale waciphale adaphiwa thangwi yakukhonda kucita khundu ya anyankhondo a Hitler. Tsamba idalemba iye camasiku pa ntsiku yakumalisa mbadzati kuphiwa, isapangiza cikhulupiro na cinyindiro cace kuna Yahova, ine ndisafuna kutowezera citsandzo cace ndingathimbana na cinentso ninga ceneci.” ^[2]

18, 19. (a) Kodi abale na alongo anakuphedzani tani toera kupitiriza na unakatinakati wanu? (b) Kodi muli wakutonga toera kucitanji?

¹⁸ Munakwanisambo kutambira ciphedzo ca abale na alongo a mpingo wanu. Dziwisani akulu a mpingo pinentso pya unakatinakati pinathimbana na imwe, phembani uphungu wawo wakukola wakuti usabverana na Bhibhlya. Abale na alongo anakuwangisani angadziwa pya nyatwa zinathimbana na imwe. Aphembeni toera aphatanize nyatwa zanu m’maphembero awo. Munjira inango, khala tisafuna kuti abale atiphedze na kutiphataniza m’maphembero awo, ife tisafunikambo kucita pibodzi pyene. (Mat. 7:12) M’maphembero anu, longani madzina a abale na alongo anadziwa imwe peno adabva imwe kuti ali nkaidi thangwi ya unakatinakati. Phembani Yahova toera aapase cipapo kuti akwanise kupitiriza kukhala akukhulupirika.​—Aef. 6:19, 20.

¹⁹ Mu ndzidzi wakuti mautongi a anthu ali cifupi toera kufudzwa, ife nkhabe kudzudzumika khala iwo nee asapitiriza kulemedza kukhulupirika kwathu ku Umambo wa Mulungu. Natenepa, tendeni tiwangise kutonga kwathu lero toera tipitirize na unakatinakati mu dziko ino yakugawika.