Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

MBIRI YA UMASO

Yahova Atipasa Mphambvu m’Midzidzi ya Nkhondo na m’Midzidzi ya Ntendere

Yahova Atipasa Mphambvu m’Midzidzi ya Nkhondo na m’Midzidzi ya Ntendere

Paul: Ife tatsandzaya kakamwe, thangwi mwezi wa Novembro wa 1985 tikhaenda ku Libéria katumikira ninga amisionaryo. Mbwenye ndeka idakwira ife yalimira mu dziko ya Senegal. Anne alonga: “Basi ene yasala ora ibodzi toera tifike ku Libéria.” Buluka penepo tabva cidziwiso cakuti: “Ale onsene anenda ku Libéria asafunika kutcita mu ndeka. Nakuti anthu ali kumenya nkhondo toera kucinja utongi wa dziko ineyi, nee tinakwanisa kulimira kweneko.” Mu ntsiku khumi zidatowera, ife tatumikira ninga amisionaryo ku Senegal. Ife tikhabva mphangwa zakubuluka ku Libéria zakuti makaru akhadzala na anthu akufa, utongi ukhakakamiza anthu toera akhonde kubuluka panyumba, pontho ale akhakhonda kubvera akhaphiwa.

Anne: Ife nee tiri na nsambo wakucita ulendo kazinji kene. Kutomera uwana wanga, ine ndikhacemerwa “Aninha nyakugopa.” Ine ndisagopa ngakhale kunumpha nseu. Mbwenye ife tikhali dzololo toera kuenda katumikira ninga amisionaryo.

Paul: Uwiri wathu tabalwa ku Inglatera, pontho takula mu dziko ibodzi ene. Ine na Anne tatoma kutumikira ninga apainiya pidamalisa ife kupfundza xikola sekundarya. Ine ndaphedzwa na anyakubalanga, Anne aphedzwa na mai wace. Cifuno cathu cikhali kutumikira m’basa ya ndzidzi onsene mu umaso wathu onsene, pontho anyakubalathu aphedzera cisankhulo ceneci. Pikhali ine na pyaka 19 pyakubalwa, ndakhala na mwai wa kuenda katumikira ku Bheteli. Anne atomambo kutumikira ku Bheteli pidamanga ife banja mu caka ca 1982.

Gradhuwasau ya Jiliyadhi, ntsiku 8 ya Setembro ya 1985

Anne: Ife tikhakomerwa kutumikira pa Bheteli, mbwenye tikhafuna kakamwe kutumikira kumbuto yakuti ikhali na amwazi mphangwa akucepa. Nakuti ku Bheteli takhala na mwai wakuphata basa na abale na alongo akuti atumikira ninga amisionaryo, pyenepi pyathimizira kakamwe cifuno cathu. Ife tikhacita phembero thangwi ya pyenepi namasiku mu pyaka pitatu, pontho tatsandzaya pidacemerwa ife toera kukurusari turma 79 ya Xikola ya Jiliyadhi mu caka ca 1985. Buluka penepo, tapangwa toera kuenda katumikira ku Libéria, mu Afrika.

KUWANGISWA NA UFUNI WA ABALE NA ALONGO ATHU

Paul: Ife takwira ndeka yakutoma idatawiriswa kuenda ku Libéria. Anthu akhagopa kakamwe, thangwi akhapitiriza kukhondeswa kubuluka panyumba namasiku. Kusiyapo pyenepi, iwo akhagopa karu ingacita dzumbi, pontho akhakhuwa mbathawa. Toera kukhala akukhurudzika, ife tikhaleri bukhu ya Masalmo namasiku. Mbwenye tikhakomerwa kakamwe na basa yathu. Anne akhatumikira ninga misionaryo, ine ndikhaphata basa pa Bheteli pabodzi na m’bale John Charuk. a Maluso ace na njira ikhabvesesa iye makhaliro a abale athu, pyandipfundzisa pinthu pizinji kakamwe.

Anne: Thangwi yanji takomerwa na dziko ya Libéria mu ndzidzi wakucepa? Thangwi ya abale na alongo athu. Iwo akhali aufuni na akukhulupirika kakamwe. Ife takhala na uxamwali wakuwanga na iwo, pontho iwo adzakhala ninga anthu a panyumba pathu. Uphungu ukhatipasa iwo ukhatiwangisa kakamwe. Pontho basa yakumwaza mphangwa ikhali yakutsandzayisa kakamwe. Anaciro nyumba akhaipirwa tingabuluka panyumba pawo mwakucimbiza. Anthu akhacedza thangwi ya Bhibhlya m’miseu, natenepa pikhali pyakukhonda nentsa toera kuamwazira mphangwa. Nakuti tikhali na mapfundziro a Bhibhlya mazinji, pikhali pyakunentsa toera kupfundza na onsene. Ife tikhakomerwa na pyenepi!

TIKHAGOPA, MBWENYE TAPASWA MPHAMBVU

Tiri pa Bheteli ya Libéria, pontho tiri kutsalakana abale na alongo adathawa nkhondo, caka ca 1990

Paul: Pidapita pyaka pinai pya ntendere, mu caka ca 1989 kwaoneka nkhondo. Nsoka wa anyankhondo ukhamenya nkhondo na utongi, wawina cisa cikhali dhuzi na Bheteli ntsiku 2 ya Julho ya 1990. Mu miyezi mitatu basi, nee tikhakwanisabve kucedza na anthu a madziko anango, kuphatanizambo acibale athu na abale ku ofesi ikulu. M’mbuto zonsene kukhaoneka uphanga, kusoweka kwa cakudya, pontho akazi akhakakamizwa toera kupita m’mabonde. Pinthu pyenepi pyakutsukwalisa pyapitiriza mu pyaka 14 mu dziko yonsene.

Anne: Anthu a madzindza anango akhamenyana na kuphana na anthu a dzindza inango yakusiyana na yawo. Anyankhondo akhali na mpfuti, akhabvala nguwo zakusiyana, akhafamba-famba m’miseu mbakwata pinthu pyonsene pikhaona iwo. Anango a iwo akhalonga kuti kupha munthu kukhali ninga “kupha nkhuku.” Iwo akhafunga nseu toera kuonera anthu, pontho kazinji kene akhapha anthu akhapita na nseu unoyu mbaagumanya pabodzi pene. Pyenepi pikhacitikambo dhuzi na Bheteli. Atumiki akukhulupirika a Yahova aphiwa, kuphatanizambo abale athu awiri akhatumikira ninga amisionaryo.

Abale na alongo anango akhaikha umaso wawo pangozwi thangwi akhabisa abale na alongo a madzindza anango akuti akhasakwa toera kuphiwa. Amisionaryo na abale akhatumikira pa Bheteli acita pibodzi pyene. Abale anango adathawira ku Bheteli akhagona m’makwartu a pantsi, pontho anango akhagona m’makwartu a ndzulu na ife. Ife tikhagona nkwartu ibodzi ene na banja ibodzi ya anthu anomwe.

Paul: Ntsiku zonsene anyankhondo akhayesera kupita mu Bheteli toera kuona khala tikhabisa anthu. Ife tikhali na anyakuonera anai. Awiri akhaona na pajanela, anango akhakhala pansuwo ukulu. Ale akhali pa nsuwo ukulu angaikha manjawo kutsogolo kwawo, ife tikhadziwa kuti pinthu piri mwadidi. Mbwenye angaikha manjawo nduli, ife tikhadziwa kuti anyankhondo aipirwa, pontho ale akhayang’ana na pajanela akhafunika kubisa abale athu mwakucimbiza.

Anne: Pakupita masumana mazinji, nsoka wa anyankhondo aukali akwanisa kupita mu Bheteli. Ine na mulongo unango, tapita mu casa de banho mbatifunga nsuwo, mwakuti mukhali na mbuto ing’ono toera kubisala. Mulongo apita m’mbuto ineyi ing’ono. Anyankhondo anewa apita m’makwartu a ndzulu. Iwo atoma kumenya nsuwo mwakuipirwa. Paulu aadembetera: “Nkazanga ali kuphatisira casa de banho.” Pidafunga ine mbuto ing’ono ikhabisala mulongo, ndacita dzumbi. Buluka penepo, ine ndikhafunika kuikha pinthu pinango pa mbuto yapyo, pontho pyenepi pyakwata ndzidzi. Ine ndagopa, ndadzadzamira, pontho ndabvundzika kuti mbidafungula tani nsuwo. Ndadembetera Yahova toera andiphedze, buluka penepo ndafungula nsuwo mbandikhala wakukhurudzika. M’bodzi wa anyankhondo andisukhuma mbaenda kafungula mbuto ikhakoyerwa pinthu mu casa de banho. Iwo adzumatirwa kakamwe pidakhonda iwo gumana munthu. Buluka penepo, iye na ndzace aenda kasaka m’makwartu anango a pantsi, mbwenye nee agumana munthu.

CEZA CA UNDIMOMWENE CAPITIRIZA KUGAKA

Paul: Tasowa cakudya mu miyezi mizinji. Pakulambira Kunacitwa Namacibese pa Bheteli, “matabixo” athu basi ene akhali cakudya cauzimu. Mbwenye ndi cakudya ceneci cidatipasa mphambvu.

Ife tikhadziwa kuti cakudya consene na madzi pingamala mbatidabuluka pa Bheteli. Mphapo ninji pikhafuna kucitika na abale na alongo akhadabisala? Panango mbadaphiwa. Mbwenye pisaoneka kuti pa ndzidzi wakuthema Yahova akhacita pirengo, pontho akhatipasa pinthu pikhafuna ife. Yahova atitsalakana na kutiphedza toera tikhonde kudzudzumika.

Mu ndzidzi ukhathimizirika pinthu pyakuipa, ceza ca undimomwene cikhathimizirikambo. Mwakubwereza-bwereza, abale na alongo athu akhafunika kuthawa toera kupulumusa umaso wawo, mbwenye akhapitiriza kukhala akukhulupirika na akukhurudzika. Anango akhalonga kuti pinthu pikhaacitikira, “pikhaapfundzisa toera kudziwa pinafunika iwo kucita pa nyatwa ikulu.” Aphale na akulu a mpingo acipapo awangisira toera kuphedza abale na alongo. Angathawa mucisa cawo mbaenda mucisa cinango, abale na alongo akhapitiriza kukhala akuphatana, pontho akhatoma kumwaza mphangwa mucisa ceneci na kucita misonkhano n’Nyumba za Umambo zikhamanga iwo na pinthu pikhagumana iwo mu nsitu. Midzidzi ineyi yakunentsa, kuenda ku misonkhano na kumwaza mphangwa kukhawangisa abale na alongo na kuapasa cidikhiro. Tingafuna kuphedza abale, tikhatsandzaya tingaona kuti iwo akhaphemba mapasta toera kumwaza nawo mphangwa, m’mbuto mwa kuphemba nguwo. Anthu azinji akuti akhali akutsukwala thangwi ya pinthu pidaacitikira, atoma kubva mphangwa zadidi. Anthu akhadzumatirwa thangwi yakuona kuti Mboni za Yahova zikhali zakutsandzaya. Abale na alongo akhali ninga ceza pa cidima. (Mat. 5:14-16) Phinga ya abale na alongo athu yacitisa kuti anyankhondo anango aukali kakamwe apfundze undimomwene.

KUWANGISWA PAKUPANGANA

Paul: Midzidzi inango tikhafunika kubuluka ku Libéria katatu peno kawiri pa caka. Mulongo unango anatumikira ninga misionaryo, alonga mabvero anakhala na ife kuti: “Ku Jiliyadhi tapfundza kuikha basa yathu ya umisionaryo pa mbuto yakutoma, pontho ndi pyenepi pidacita ife. Natenepa kusiya abale na alongo athu m’midzidzi ninga ineyi pisatitsukwalisa kakamwe.” Mbwenye tikhali akutsandzaya thangwi mbatidakwanisa kupitiriza kuphedza abale na alongo athu ku Libéria kubulukira madziko anango akuti akhali dhuzi na Libéria.

Tiri kubwerera ku Libéria mwakutsandzaya, caka ca 1997

Anne: Mwezi wa Maio wa caka ca 1996, anai a ife abuluka na karu ikhali na madhukumentu mazinji akufunika a Bheteli. Cifuno cathu cikhali kufika pa mbuto yakutsidzikizika yakuti ikhali nsindzo wa makilometru 16. Mu ndzidzi unoyu, anyankhondo atoma kumenya nkhondo pa mbuto ikhali ife. Anyankhondo akuipirwa alizira mpfuti ndzulu, alimirisa karu, abulusa atatu a ife nkaru, akwata karu pabodzi na Paul. Ife tagopa kakamwe. Mwakukhonda dikhira, taona Paul akhabwera kuna ife, pontho akhabuluka ciropa pa nkhope. Pakutoma tikhanyerezera kuti iye alaswa na mpfuti, mbwenye tadzadzindikira kuti nee ndi pyenepi pidacitika, thangwi iye akhafamba. Nyankhondo m’bodzi akhadam’menya mbam’bulusa nkaru. Tatsandzaya thangwi iye nee aphekeswa kakamwe.

Dhuzi na mbuto ineyi pakhali na karu inango ya anyankhondo, pontho karu ineyi ikhali na anthu azinji akuti akhagopa. Ife takwira karu ineyi, mbwenye nee takwanisa kuiphata mwadidi thangwi nee pakhali na mbuto toera kuikha manja. Pakubuluka, motorista atekenya mwakucimbiza kakamwe, pontho tikhafuna kugwa. Ife takhuwa toera iye alimire, mbwenye akhagopa kakamwe, pontho nee akhafuna kutibvesera. Ife takwanisa kuphata mwadidi, mbwenye pidafika ife tikhadaneta, pontho tikhatetemera thangwi ya mphambvu idaphatisira ife.

Paul: Nguwo zathu zikhadadzala na pfumbi, zikhadapanduka, pontho tayang’anisana unango na ndzace mwakudzumatirwa thangwi tikhali m’maso. Ife tagona panja dhuzi na ndeka yakuti ikhadapholwa-pholwa na mpfuti, pontho ntsiku idatowera tabwerera ku Serra Leoa na ndeka ineyi. Tatsandzaya kakamwe thangwi yakukhala m’maso, mbwenye tikhadzudzumika na abale na alongo athu.

TAWANGISWA TOERA KUTHIMBANA NA PINTHU PYAKUKHONDA DIKHIRA

Anne: Pidafika ife ku Bheteli mu nzinda wa Freetown ku Serra Leoa, takhala akutsidzikizika, pontho tatsalakanwa mwadidi. Mbwenye ndikhakumbuka pinthu pyakuipa pidaticitikira. Ntsiku zonsene ndikhagopa, pontho nee ndikhakwanisa kunyerezera mwadidi. Pikhali ninga pinthu pikhandicitikira nee ndi pyandimomwene. Namasiku, ine ndikhalamuka mbandikatetemera thangwi yakuthondola, pontho ndikhagopa pinthu pidandicitikira. Pikhali pyakunentsa toera kupuma. Paul akhandikhumbatira mbacita phembero pabodzi na ine. Ife tikhaimba nyimbo mpaka kutetemera kwanga kumala. Ine ndikhanyerezera kuti ndikhatoma kukhala na nsala, pontho nee mbidakwanisabve kukhala misionaryo.

Ine nee ndinaduwala pidacitika sumana ineyi. Ife tatambira marevista mawiri. Ibodzi ikhali Despertai! ya 8 de Junho de 1996. Iyo ikhali na nsolo wakuti Como lidar com a síndrome do pânico.” Buluka penepo ine ndabvesesa kuti ninji pikhacitika na ine. Revista yaciwiri ikhali A Sentinela ya 15 de Maio de 1996, pontho mu revista ineyi mukhali na nsolo wakuti Como obtêm essa força? Revista ineyi ikhali na foto ya bemberuwa yakuphekeka. Nsolo unoyu wafokotoza kuti ninga bemberuwa yakuti inapitiriza kudya na kumburuka maseze manthenga ace aphekeke, ife tinakwanisambo kupitiriza kutambira nzimu wa Yahova toera kuphedza anango, maseze tikhale akutsukwala kakamwe. Misolo ineyi yandipasa mphambvu, pontho ndaona kuti ndi cakudya cidabuluka kuna Yahova pa ndzidzi wakuthema. (Mat. 24:45) Pinthu pidandiphedza ndi kufufudza misolo inalonga pyenepi mbandiikoya. Mukupita kwa ndzidzi, ine nee ndikhatsukwalabve kakamwe thangwi yakukumbuka pinthu pyakuipa pidandicitikira.

KUWANGISWA TOERA KUENDA KATUMIKIRA KUMBUTO INANGO

Paul: Tatsandzaya kakamwe mu ndzidzi wakuti mbapidakwanisika kubwerera ku Libéria. Kunkhomo kwa caka ca 2004, ife tacita pyaka cifupi na 20 ninga amisionaryo ku Libéria. Nkhondo ikhadamala, pontho kukhacitwa masasanyiro toera kumanga Bheteli ipswa. Mbwenye mwakukhonda dikhira, tapangwa toera kuenda katumikira ku mbuto inango.

Pyenepi pikhali pyakunentsa kakamwe kuna ife. Ife tikhafuna kakamwe abale na alongo athu ku Libéria. Iwo akhali ninga anthu a pabanja pathu, pontho nee tikhafuna kuasiya. Mbwenye takumbuka kuti pidabuluka ife ku Jiliyadhi tasiya acibale athu, pontho tatambira nkhombo zizinji za Yahova. Na thangwi ineyi, tatawira kuenda katumikira ku dziko inango. Dziko ineyi ikhali dhuzi na Gana.

Anne: Talira kakamwe pidabuluka ife ku Libéria. Tadzumatirwa kakamwe na mafala adalonga m’bale unango wakukalamba anacemerwa Frank. Iye alonga: “Tiduwaleni.” Buluka penepo afokotoza: “Ndimomwene kuti nee munatiduwala, mbwenye musafunika kuikha manyerezero anu m’basa ineyi ipswa. Iyo ndi ya Yahova, natenepa nyerezerani abale a kweneko.” Pyenepi pyatiphedza toera kutoma pontho kucita axamwali mu dziko yakuti anthu nee akhatidziwa, pontho pyonsene pikhali pipswa kuna ife.

Paul: Ngakhale tenepo, nee takwata ndzidzi uzinji toera tidzolowerane na abale a ku Gana. Kweneko kukhali na Mboni za Yahova zizinji. Tapfundza pizinji na abale anewa akuwanga mwauzimu. Pidamala ife kutumikira kweneko pyaka 13, tatambira mphangwa zinango zakuti nee tikhazidikhira. Ife tacemerwa toera kuenda katumikira ku Bheteli ya Kenya. Maseze tikhadatsuwa kakamwe abale a mbuto zikhatumikira ife kale, mwakukhonda dembuka tatoma kudzolowera abale anewa akukhulupirika ku Kenya. Pontho tapibva kuti tikhali akufunika toera kutumikira mucisa ceneci cikulu, cakuti cikhali na amwazi mphangwa akucepa.

Tiri pabodzi na axamwali apswa ku Kenya, caka ca 2023

KUNYEREZERA PIDACITIKA

Anne: Mu pyaka pizinji pidapita, ndatamba nyatwa zizinji, pontho midzidzi inango ndikhagopa kakamwe. Pinthu pyakutsukwalisa na pyakugopswa pinakwanisa kutiphekesa, pontho tinapitiriza kupinyerezera. Yahova nee asacita pirengo toera kutitsidzikiza. Ndingabvesera kulira kwa mpfuti, m’mimba mwanga musandipha, pontho manjanga asauma na ciwewa. Mbwenye ndapfundza kunyindira ciphedzo cinandipasa Yahova toera kutiwangisa, kuphatanizambo ciphedzo ca abale na alongo athu. Ndaona kuti tingacita phembero, tingapfundza Bhibhlya, tingamwaza mphangwa na kuenda ku misonkhano, Yahova anatiphedza toera kucita basa idatipasa iye.

Paul: Midzidzi inango, anthu asatibvundza: “Kodi imwe musakomerwa na basa yanu?” Dziko inakwanisa kukhala yakubalika, mbwenye mbikhala na nyatwa zizinji na yakugopswa. Mphapo, ninji cinakomerwa na ine kakamwe kupiringana dziko? Ndi abale na alongo athu. Maseze tabalwa m’mbuto zakusiyana, pontho tiri na misambo yakusiyana, ife tisanyerezera munjira ibodzi ene. Ife tikhanyerezera kuti tatumwa toera kuwangisa abale na alongo, mbwenye mwandimomwene abale ndiwo akhatiwangisa.

Ndzidzi onsene unacinja basa yathu, ife tisaona kukhala na abale na alongo athu pa dziko yonsene ninga cirengo ca Yahova. Tingapitiriza kucita khundu ya mpingo, tisakhala na abale na alongo na mbuto yakuti tisapibva kuti ndife akutsidzikizika. Tiri na cinyindiro cakuti tingapitiriza kunyindira Yahova, iye anatipasa mphambvu zinafuna ife.—Afil. 4:13.

a Onani mbiri ya umaso ya m’bale John Charuk ya nsolo wakuti Sou grato a Deus e a Cristo mu A Sentinela ya 15 de Março de 1973.