NSOLO WA PFUNDZIRO 9
Tinalemedza Tani Umaso Udatipasa Mulungu?
“Thangwi ya iye, ife tiri na umaso, tisafamba, pontho tiripo.” —MABASA 17:28.
NYIMBO 141 Umaso Ndi Wakudzumisa
PINAFUNA IFE KUPFUNDZA a
1. Yahova asaona tani umaso wathu?
NYEREZERANI kuti xamwali wanu akupasani nyumba. Maseze nyumba ineyi iri na minyandza pang’ono, xamwali wanu abvunga kobiri izinji kakamwe toera kuimanga. Mwandimomwene, imwe munapereka takhuta kuna xamwali wanu, pontho munatsalakana mwadidi nyumba ineyi. Munjira ibodzi ene, Yahova atipasa muoni wadidi kakamwe, wakuti ndi umaso. Mwakukhonda penula, Yahova apangiza kuti umaso wathu ndi wakufunika kakamwe mukupereka Mwanace toera kutiombola.—Juwau 3:16.
2. Mwakubverana na 2 Akorinto 7:1, Yahova asafuna kuti ticitenji?
2 Yahova ndiye Anapasa anthu umaso. (Mas. 36:9) Mpostolo Paulu akhakhulupirambo pyenepi, pontho iye alonga: “Thangwi ya iye, ife tiri na umaso, tisafamba, pontho tiripo.” (Mabasa 17:25, 28) Natenepa ife tinakwanisa kulonga kuti umaso wathu ndi muoni udatipasa Mulungu. Mwaufuni, iye asatipasa pyonsene pinafuna ife toera tipitirize kukhala m’maso. (Mabasa 14:15-17) Mbwenye Yahova nee asatsidzikiza umaso wathu mwacirengo. M’mbuto mwace, iye asafuna kuti ticite pyonsene pinakwanisa ife toera titsalakane ungumi wathu mbatipitiriza kuntumikira. (Lerini 2 Akorinto 7:1.) Mphapo thangwi yanji tisafunika kutsalakana ungumi wathu na kutsidzikiza umaso wathu, pontho tinacita tani pyenepi?
LEMEDZANI MUONI WA UMASO
3. Ndi thangwi ipi ibodzi inacitisa kuwangisira toera kutsalakana ungumi wathu?
3 Thangwi ibodzi inaticitisa kuwangisira toera kutsalakana ungumi wathu ndi toera tikwanise kutumikira Yahova. (Marko 12:30) Ife tisafuna kupereka ‘manungo athu ninga ntsembe za m’maso, zakucena na zakutawirika kuna Mulungu.’ Na thangwi ineyi, tisacalira kucita pinthu pyakuti pinaphekesa ungumi wathu. (Aroma 12:1) Ndimomwene kuti mwakukhonda tsalakana pyonsene pinacita ife, nee tinakwanisa kukhonda kuduwala. Mbwenye tinakwanisa kuwangisira toera kupangiza Babathu wakudzulu kuti tisapereka takhuta thangwi ya muoni wa umaso.
4. Mambo Dhavidhi akhafuna kucitanji?
4 Mambo Dhavidhi afokotoza kuti thangwi yanji akhalemedza umaso udampasa Mulungu. Iye alemba: “Munawinanji ine ndingafa, ndingaenda n’djenje? Kodi pfumbi inakusimbani? Iyo inalonga thangwi ya kukhulupirika kwanu?” (Mas. 30:9) Panango Dhavidhi alemba mafala anewa mu ndzidzi ukhali iye dhuzi na kufa. Mbwenye iye akhafuna kukhala m’maso toera apitirize kutumikira Yahova. Mwakukhonda penula, ife tonsene tisafunambo pibodzi pyene.
5. Ndi pinthu pipi pyakuti tinakwanisa kupicita mwakukhonda tsalakana kukalamba peno kuduwala?
5 Kuduwala na kukalamba panango kunaticitisa kucimwana kucita pinthu pikhacita ife kale. Na thangwi ineyi, panango tinakhala akutsukwala. Mbwenye cipo tisafunika kubwerera nduli mbatisiya kutsalakana ungumi wathu. Thangwi yanji? Thangwi mwakukhonda tsalakana tiduwale kakamwe peno tikalambe, ife tinakwanisa kupitiriza kutumikira Yahova, ninga pidacita Mambo Dhavidhi. Ndi pyakuwangisa kakamwe kudziwa kuti ife ndife akufunika kuna Mulungu wathu, maseze tiduwale peno tikalambe. (Mat. 10:29-31) Ngakhale tife, iye anadzatilamusa muli akufa. (Yobe 14:14, 15) Mbwenye cincino, ife tisafunika kucita pyonsene pinakwanisa ife toera kutsalakana ungumi wathu na kutsidzikiza umaso wathu.
CALIRANI MISAMBO YAKUIPA
6. Yahova asafuna kuti ticitenji thangwi ya pyakudya na pyakumwa?
6 Maseze Bhibhlya nee ndi bukhu yakutsalakana ungumi na pinthu pinafunika ife kudya, iyo isapangiza manyerezero a Yahova thangwi ya pinthu pyenepi. Mwacitsandzo, iyo isatipanga toera ‘ticalire pinthu pyakuipa’ pyakuti pinaphekesa manungo athu. (Ekle. 11:10) Bhibhlya isakhondesa kudya kakamwe na kumwa kakamwe. (Mis. 23:20) Yahova asafuna kuti tikhale akudzitonga thangwi ya pinthu pinadya ife na pinamwa ife, pontho asafuna kuti tikhale akudzitonga thangwi ya njira inadya ife na inamwa ife pinthu pyenepi.—1 Akor. 6:12; 9:25.
7. Uphungu unagumanika pa Misangani 2:11 unatiphedza tani toera kucita pisankhulo pyadidi thangwi ya ungumi wathu?
7 Ife tinakwanisa kucita pinthu pinapangiza kuti tisalemedza umaso udatipasa Mulungu tingaphatisira luso yathu yakunyerezera. (Mas. 119:99, 100; lerini Misangani 2:11.) Mwacitsandzo, ife tinapangiza kuti tisaphatisira luso yathu yakunyerezera tingasankhula mwadidi pinthu pinadya ife. Khala tisakomerwa na ntundu unango wa cakudya, mbwenye tisadziwa kuti cakudya ceneci cinaticitisa kuduwala, luso yakunyerezera isatiphedza toera kucalira cakudya ceneci. Kusiyapo pyenepi, ife tinapangiza kuti tisaphatisira luso yakunyerezera tingagona mwakukwana, kucita masendzekero akuwangisa manungo ndzidzi onsene, tingakhala na nsambo wakucenesa manungo athu na kucenesa nyumba zathu.
CALIRANI PIDENGWA
8. Bhibhlya isapangiza tani maonero a Yahova thangwi ya kufunika kwa kucalira pidengwa?
8 Yahova apasa Aizraeli mitemo ikhapangiza kuti mbadacalira tani pidengwa m’manyumba mwawo na mu ndzidzi ukhaphata iwo basa. (Eks. 21:28, 29; Dheu. 22:8) Munthu akhapha ndzace mwakukhonda funa akhathabuswa kakamwe. (Dheu. 19:4, 5) Mwambo ukhalongambo kuti munthu angaphekesa mwakukhonda funa mwana ali m’mimba mwa mai wace, munthu unoyu akhafunika kutcunyuswa. (Eks. 21:22, 23) Bhibhlya isapangiza kuti Yahova asafuna kuti ticite pyonsene pinakwanisa ife toera ticalire pidengwa.
9. Tisafunika kucitanji toera ticalire pidengwa? (Onanimbo mafoto.)
9 Ife tinapangiza kuti tisalemedza umaso udatipasa Mulungu tingacita pinthu toera kucalira pidengwa panyumba na pabasa. Mwacitsandzo, khala tisafuna kutaya pinthu pyakuceka, mitombwe, ife tisafunika kucita pyenepi munjira yakuti nee pinaphekesa anango. Pontho tisafunika kukhala na cinyindiro cakuti anapiana nee anagumana pinthu pyenepi. Ife tisafunika kucita mphole-mphole tingagasa moto, mu ndzidzi unapisisa ife madzi na mu ndzidzi unaphatisira ife maferamentu a basa. Pontho nee tisafunika kuenda kutali mu ndzidzi unacita ife pinthu pyenepi. Kusiyapo pyenepi, nee tisafunika kutekenya karu khala tamwa mitombwe inaticitisa kuti pikhale pyakugopswa kutekenya, khala tamwa pyakumwa pyakuledzeresa, tiri na citulo, pontho nee tisafunika kuphatisira ntokodzi mu ndzidzi unatekenya ife.
PANGACITIKA CIDENGWA
10. Tisafunika kucitanji cidengwa mbacidzati kucitika na mu ndzidzi wa cidengwa?
10 Midzidzi inango, ife nee tinakwanisa kupingiza pinthu pyakugopswa toera pikhonde kucitika, ninga pidengwa pyacibaliro, utenda unathaphulisa anthu azinji na nkhondo. Ngakhale tenepo, pinthu pyenepi pingacitika ife tinakwanisa kuwangisira toera tikhale akutsidzikizika tingabvera mu ndzidzi unapangwa ife toera tibuluke na kubvera pitsogolero pinango pinapereka mautongi. (Aroma 13:1, 5-7) Pidengwa pinango pisadziwiswa mbapidzati kucitika, natenepa tisafunika kubvera pitsogolero pya mautongi toera kutiphedza kukhunganyika. Mwacitsandzo, panango tinaona kuti ndi pyadidi kukoya madzi, pyakudya pyakuti nee pinabvunda mwakucimbiza na mitombwe.
11. Musafunika kucitanji mucisa cinakhala imwe mungaoneka utenda wakuthaphulisana?
11 Mphapo ndiye tani khala mucisa cinakhala ife mwaoneka utenda wakuthaphulisana? Ife tisafunika kubvera pitsogolero pinapereka mautongi, ninga kusamba manja, kuthaukirana, kubvala maskra na kukhala kutali na anthu anango mu ntsiku zingasi tingaphatwa na utenda unoyu. Tingacita pyenepi, tinapangiza kuti tisalemedza umaso udatipasa Mulungu.
12. Lemba ya Misangani 14:15 inatiphedza tani toera kusankhula mphangwa zinafuna ife kubvera mu ndzidzi wa cidengwa?
12 Panango tinabva mphangwa na axamwali athu peno mavizinyu athu zakuti nee ndi zandimomwene. M’mbuto mwa kukhulupira “mafala onsene” anabva ife, tisafunika kubvera mphangwa zakunyindirika za mautongi na madotoro. (Lerini Misangani 14:15.) Mathubo Akutonga na maofesi a filiali asacita pyonsene pinakwanisa iwo toera kudziwa mphangwa zakunyindirika mbadzati kupereka pitsogolero thangwi ya misonkhano ya mpingo na basa yakumwaza mphangwa. (Aheb. 13:17) Tingabvera pitsogolero pyenepi, ife tisatsidzikiza umaso wathu na umaso wa anango. Pontho pyenepi pisaphedzambo anthu anango toera kuona kuti Mboni za Yahova ndi anthu akubvera.—1 Ped. 2:12.
KHUNGANYIKANI TOERA MUCALIRE CIROPA
13. Tinapangiza tani kuti tisalemedza umaso udatipasa Mulungu mu ndzidzi unabvera ife mwambo unalonga pya ciropa?
13 Anthu azinji asadziwa kuti Mboni za Yahova zisalemedza kakamwe ciropa. Ife tisabvera mwambo wa Yahova unalonga pya ciropa mukukhonda kuikhwa na kubuluswa ciropa toera cipaswe munthu unango, ngakhale mu ndzidzi wa utenda wa mwandzidzidzi. (Mabasa 15:28, 29) Mbwenye pyenepi nee pisabveka kuti ife tisafuna kufa. Ife tisalemedza umaso udatipasa Mulungu. Na thangwi ineyi, tingabva kupha tisaenda kunyumba ya ungumi mbatisaka ukondzi wadidi wakuti nee usaphatisira ciropa.
14. Tisafunika kucitanji toera ticalire ukondzi wakunentsa?
14 Tingacita pinthu pidapfundza ife mu nsolo uno, panango nee tinafunika kucitwa operasau peno kusaka ukondzi unango wakunentsa. Pontho tingakhala na ungumi wadidi, ife tinawanga mwakucimbiza tingacitwa operasau. Ife tinakwanisambo kucalira kufunika kwa kucitwa operasau mwandzidzidzi tingacitisa kuti nyumba yathu na mbuto yathu ya basa ikhale yakutsidzikizika, pontho tingabvera mitemo yakufamba mu nseu.
15. (a) Thangwi yanji tisafunika kufamba na kartau ya DPA yakuti iri na mphangwa zacincino? (Onanimbo foto.) (b) Ninga pidapangizwa mu vidhyu, tinacita tani pisankhulo thangwi yakuphatisira ciropa?
15 Nakuti tisalemedza umaso, ife tisaprenxeri kartau yakuti Diretiva Antecipada de Vontade e Procuração Relativas a Cuidados de Saúde, pontho tisafamba nayo ndzidzi onsene. b Ife tisaphatisira kartau ineyi toera kulonga pisankhulo pyathu thangwi ya ciropa na ukondzi unango unafuna ife. Kodi mphangwa ziri mu kartau yanu ndi zacincino? Khala musafunika kulemba kartau ipswa peno kulemba mphangwa zipswa, citani pyenepi mwakucimbiza. Kulemba mwadidi pisankhulo pyathu, kunatiphedza toera tigumane ukondzi mwakukhonda dembuka, pontho nee tinabvunga ndzidzi toera kucedza pyenepi na madotoro. Kusiyapo pyenepi, ife tinakhala na cinyindiro cakuti tinatambira ukondzi wakuti nee ndi wakugopswa kuna ife. c
16. Tisafunika kucitanji khala nee tisadziwa kuprenxeri kartau ya DPA?
16 Mwakukhonda tsalakana thunga yathu peno ungumi wathu, tonsene tinakwanisa kugwerwa na cidengwa peno kuduwala. (Ekle. 9:11) Natenepa, ndi pyakufunika kakamwe kuprenxeri kartau ya DPA. Khala imwe nee musadziwa kuti munaprenxeri tani kartau ineyi, phembani ciphedzo kuna akulu a mpingo wanu. Iwo anakwanisa kukuphedzani toera kuprenxeri kartau ineyi, mbwenye iwo nee anakucitirani pisankhulo thangwi ya ukondzi, thangwi imwe musafunika kucita cisankhulo mwekhene. (Agal. 6:4, 5) Ngakhale tenepo, iwo anakuphedzani toera kubvesesa ukondzi wakusiyana-siyana toera musankhule unafuna imwe na kukuphedzani mu ndzidzi unaprenxeri imwe kartau yanu.
KHALANI NA MAONERO AKULINGANIRA
17. Tinapangiza tani kuti tiri na maonero akulinganira thangwi ya ungumi?
17 Pisankhulo pizinji pinacita ife thangwi ya ungumi wathu na ukondzi pisabulukira m’Bhibhlya. (Mabasa 24:16; 1 Tim. 3:9) Tingacita pisankhulo mbaticedza na anango thangwi ya pisankhulo pyenepi, tisafunika kuphatisira n’dida unagumanika pa Afilipi 4:5 unalonga kuti: “Anthu onsene adziwe kuti imwe muli na maonero akulinganira.” Tingakhala akulinganira, nee tinadzudzumika kakamwe na ungumi wathu, pontho nee tinakakamiza anango toera aphatisire maonero athu. Ife tisafuna, pontho tisalemedza abale na alongo athu, ngakhale kuti pisankhulo pyawo ndi pyakusiyana na pyathu.—Aroma 14:10-12.
18. Tinapangiza tani kuti tisapereka takhuta kuna Yahova thangwi ya umaso?
18 Ife tinapangiza kuti tisapereka takhuta kuna Yahova, Mwanaciro umaso, tingatsidzikiza umaso wathu na kucita pyonsene pinakwanisa ife toera kuntumikira. (Apok. 4:11) Cincino ife tisathimbana na utenda na pidengwa. Mbwenye nee ndi pyenepi pikhafuna Nciti wathu. Mwakukhonda dembuka, iye anadzamalisa kubva kupha na kufa mbatipasa umaso wakukhonda mala. (Apok. 21:4) Mbwenye mbudzati kufika ndzidzi unoyu, ndi pyakufunika kakamwe kutumikira Babathu wakudzulu, Yahova.
NYIMBO 140 Umaso Wakukhonda Mala!
a Nsolo uno unatiphedza toera kulemedza kakamwe umaso udatipasa Mulungu. Ife tinaona pinthu pinafunika ife kucita toera kutsalakana ungumi wathu na kutsidzikiza umaso wathu pangacitika cidengwa, pontho toera kucalira pidengwa. Kusiyapo pyenepi, tinaonambo kuti tisafunika kucitanji toera tikhale akukhunganyika pangaoneka utenda mwandzidzidzi.
b Kartau ineyi isacemerwambo DPA.
c Onani vidhyu ya nsolo wakuti Como Tomar Decisões Sobre Tratamentos de Saúde Que Envolvam o Uso do Sangue mu jw.org.
d FOTO TSAMBA 24: M’bale ali kuprenxeri kartau ya DPA, buluka penepo ali kuikha nkartera toera afambe nayo.