Ndabalwa ntsiku 22 ya Novembro mu caka ca 1929, mucisa cing’ono cinacemerwa Noville. Kweneko kukhali na mazunde mapfemba akuti akhali dhuzi na Bastogne ku cisa ca Ardennes, Bhelgika. Ndisakumbuka mwadidi pikhali ine mwana pabodzi na anyakubalanga ku mazunde. Ine na m’bale wanga wang’ono Raymond, ntsiku zonsene tikhadyesa n’gombe, pontho tikhaphedzera kubulusa pyakudya kumunda. Mucisa cikhali ife, tonsene tikhaphata basa pabodzi toera kuphedzana unango na ndzace.

Anyakubalanga, Emile na Alice, akhali Akatolika. Iwo akhaenda ku gereja Madimingu onsene. Mu caka ca 1939, abale akhatumikira ninga apainiya ku Inglatera afika mucisa cathu mbapasa pai wanga revista ikhacemerwa Consolação (lero isacemerwa Lamukani!). Pa ndzidzi unoyu, pai wanga adzindikira kuti pikhalonga marevista anewa pikhali pyandimomwene. Pyenepi pyancitisa kutoma kuleri Bhibhlya. Pidasiya iwo kuenda ku gereja yawo, mavizinyu athu akuti akhali axamwali awo atoma kuzonda pai wanga. Iwo akhacita pyonsene toera pai wanga apitirize kuenda ku gereja yawo, pontho akhalongezana kakamwe thangwi ya pyenepi.

Ine ndatsukwala kakamwe thangwi yakuona njira ikhatsalakanwa pai wanga na mavizinyu. Na thangwi ineyi, ndacita phembero idalonga ine pakutoma. Mukupita kwa ndzidzi, mavizinyu nee atcingabve kakamwe pai wanga. Ndakomerwa kakamwe, natenepa ndadzindikira kuti Yahova ndi “Nyakubva phembero.”

Nsoka wa Nazi ku Alemanya watoma kumenya nkhondo mu dziko ya Bhelgika pa ntsiku 10 ya Maio ya caka ca 1940, na thangwi ineyi anthu azinji abuluka mu dziko ineyi. Banja yathu yathawira ku suli kwa dziko ya Fransa.

Midzidzi inango, tikhapita na njira zakugopswa thangwi anyankhondo a ku Alemanya akhamenyana  na anyankhondo a ku Fransa. Pidabwerera ife ku mazunde athu tadzindikira kuti pyonsene pikhali na ife pyamala kubiwa. Basi ene akhadasala ndi mwanambwa wathu, Bobbie. Pyenepi pyonsene pyaticitisa kubvundzika: ‘Thangwi yanji pasaoneka nkhondo, pontho thangwi yanji anthu asathabuka kakamwe?’

Mu ndzidzi unoyu, tawangiswa kakamwe pidacedzerwa ife na M’bale Emile Schrantz, a wakuti akhali nkulu wa mpingo, pontho akhatumikira ninga mpainiya. Mukuphatisira Bhibhlya, iye afokotoza mwadidi kakamwe kuti thangwi yanji anthu asathabuka, pontho atawira mibvundzo yonsene ikhali na ine. Ine ndatoma kukhala na uxamwali wakuwanga na Yahova, pontho ndakhala na cinyindiro cakuti iye ndi Mulungu waufuni.

Ngakhale nkhondo mbidzati kumala, banja yathu ikhapitiriza kucedza na abale. Mwezi wa Agosto wa caka ca 1943, M’bale José-Nicolas Minet abwera ku mazunde athu toera kucita nkhani. Iye atibvundza: “Mbani anafuna kubatizwa?” Ine na pai wanga wanga talamusa manja. Ife tabatizwa mu nkulo ung’ono dhuzi na pakakhala ife.

Mwezi wa Dezembro wa caka ca 1944, anyankhondo a ku Alemanya aponya mabhomba awo paulendo wakumalisa, pa Nkhondo Yaciwiri pa Dziko Yonsene Yapantsi, ku khundu ibodzi ya Europa inadziwika na Batalha do Bolsão. Ife tikakhala cifupi na kukhacitika nkhondo ineyi. Tamala mwezi wantero pantsi pa nyumba yathu. Ntsiku inango ndabuluka toera kuenda kadyesa pifuyo, buluka penepo anyankhondo aponya bhomba mbifudza ntsoi ya cete cathu. Nyankhondo m’bodzi wa ku Amerika akhali n’thanga ya pinyama. Natenepa iye akhuwa: “Gona pantsi!” Ine ndathamanga mbandigwa pantsi dhuzi na pakhali iye. Buluka penepo iye andibvazika capeu cace toera kunditsidzikiza.

Pidamala nkhondo, ife taonana pontho na abale na alongo a mpingo wa Liège, akuti akakhala nsindzo wa makilometru 90 na kukakhala ife. Mukupita kwa ndzidzi, ife tatoma kupfundza ku Bastogne. Ine ndatoma kuphata basa mu ofesi ya kontabhilidhadhe. Pyenepi pyandipasa mwai toera kupfundza pya mitemo. Buluka penepo ndatoma kuphata basa mu ofesi ya atongi a pacisa. Mu caka ca 1951, ife tacita nsonkhano wa cisa ku Bastogne. Anthu adagumanika pa nsonkhano unoyu akhali cifupi na 100. Pakhali na  mpainiya waphinga kakamwe akhacemerwa Elly Reuter. Iye akhadafamba nsindzo wa makilometru 50 na njinga toera kugumanika pa nsonkhano unoyu. Mwakukhonda dembuka ife tasirirana mbatisankhula kumanga banja. Mu ndzidzi unoyu, Elly akhadamala tambira ncemerero toera kuenda ku Xikola ya Jiliyadhi, ku Estados Unidos. Iye alemba tsamba mbaitumiza ku ofesi ikulu mbafokotoza mathangwi adancitisa kukhonda ncemerero unoyu. M’bale Knorr, akhayang’anira basa mu ndzidzi unoyu antawira mwadidi mbalonga kuti panango na ntsiku yace unadzaenda ku Xikola ineyi pabodzi na mamunako. Ife tamanga banja mwezi wa Fevereiro wa caka ca 1953.

Mu caka cibodzi cene, ine na Elly taenda ku nsonkhano wa cisa ku Estádio ya Yankee, Nova York, Estados Unidos. Mu ndzidzi ukhali ife kweneko, ndadziwana na m’bale unango wakuti andipasa basa yadidi kakamwe, pontho atiphemba toera tifuluke, tiende kakhala ku Estados Unidos. Pidamala ife kucita phembero thangwi ya pyenepi, ine na Elly taona kuti nee ndi pyadidi kutawira basa ineyi. Buluka penepo tabwerera ku Bhelgika toera kaphedzera nsoka ung’ono wa amwazi mphangwa 10 akakhala ku Bastogne. Mu caka cidatowera, ife takhala na nkhombo yakubala mwana wamamuna, Serge. Mwakutsukwalisa pidapita miyezi minomwe, Serge aduwala mbalowa. Ife tatsukwala kakamwe mbaticita phembero kuna Yahova, pontho iye atibalangaza na cidikhiro cadidi kakamwe cakulamuswa kwa anthu muli akufa.

Mwezi wa Outubro wa caka ca 1961, ndagumana basa yakuti ikhandipasa ndzidzi toera kutumikira ninga mpainiya. Pa ntsiku ibodzi ene ndaligarirwi na m’bale akhatumikira ku Bheteli ya Bhelgika. Iye andibvundzisa khala mbidakwanisa kutumikira ninga servo de circuito (lero asacemerwa muyang’aniri wa cisa). Ine ndantawira, musaona tani pakutoma titumikire ninga apainiya ndzidzi ungasi mbatidzati kutoma basa ineyi. Natenepa m’bale atawira. Pidamala ife kutumikira ninga apainiya miyezi misere, ine ndatoma kutumikira ninga muyang’aniri wa cisa mwezi wa Setembro wa caka ca 1962.

Pidamala ife pyaka piwiri mbandikatumikira ninga muyang’aniri wa cisa, tacemerwa toera kwenda katumikira ku Bheteli ya Bruxelas. Tatoma kutumikira ku Bheteli mwezi wa Outubro wa caka ca 1964. M’basa yathu ipswa, ife takhala na nkhombo zizinji. Pidamala ife kucedzerwa na M’bale Knorr ku Bheteli mu caka ca 1965, ine ndadzumatirwa pidakhazikiswa ine ninga servo de filial. Buluka penepo, ife tacemerwa toera kuenda kakurusari Xikola ya Jiliyadhi turma 41. Pidalonga M’bale Knorr kuna iye pakupita pyaka 13 pyadzakwanirisika. Pidamala ife kukurusari xikola ineyi tabwerera ku Bheteli ya Bhelgika.

Ndakhala na mwai wakuphatisira mitemo idapfundza ine toera kutsidzikiza ufulu wakulambira wa atumiki a Yahova ku Europa na m’madziko anango. (Afil. 1:7) Na thangwi ineyi, ndikhapita ncibverano na mautongi a madziko akupiringana 55 akhatcingwa basa yathu peno kukhondeswa. M’mbuto mwakupanga atongi anewa pinthu pinadziwa ine, ndzidzi onsene ndikhaapanga kuti ndine ntumiki wa Mulungu. Pontho ndzidzi onsene ndikhacita phembero kuna  Yahova thangwi ndikhadziwa kuti “ntima wa mambo ndi ninga madzi akuwewa m’manja mwa Yahova, iye asauendesa kunafuna iye.”—Mis. 21:1.

Ntsiku inango kwacitika cinthu cakuti cipo ndinaciduwala. Ine ndapita ncibverano na mamuna m’bodzi wa ku Europa. Kazinji kene, ndikhamphemba toera tionane kuti ticedze, buluka penepo tadzaonana. Iye andipanga: “Basi ene ine ndinakupasa mphindi zixanu.” Mu ndzidzi unoyu, ine ndatsolima mbanditoma kucita phembero. Mamuna unoyu asowa cakulonga mbandibvundza kuti ndikhacitanji. Ndamuyang’ana mbanditawira: “Ndikhapereka takhuta kuna Mulungu thangwi imwe ndimwe m’bodzi wa atumiki ace.” Iye andibvundza: “Usafuna kulonganji?” Ndampangiza lemba ya Aroma 13:4. Nakuti iye akhaphembera, pontho akhadziwa Bhibhlya, lemba ineyi akomerwa nayo kakamwe. Mphapo ninji pidacitika? Ine ndakwanisa kucedza naye ndzidzi ubodzi na hafu. Makani adacedza ife aphedza kakamwe, pontho iye alonga kuti akhalemedza kakamwe basa yathu.

Mukupita kwa pyaka, atumiki a Yahova atsidzikiza ufulu wawo ku Europa, thangwi yakukhonda kucita khundu ya dziko, kukuza ana, kulipa misonkho na pinthu pinango. Ine ndakhala na mwai wakugumanika pa kutongwa kwa miseru ineyi, pontho ndaona na maso anga kuti Yahova akhatsogolera tani pinthu toera kuwina miseru ineyi pa Thando Yakutongera Miseru. Mboni za Yahova zawina miseru yakupiringana 140 ku Thando Ikulu Inatsidzikiza Ufulu wa Anthu ku Europa.

Mukupita kwa ndzidzi, ine ndaphata basa pabodzi na M’bale Philip Brumley wa ku ofesi ikulu ya Mboni za Yahova, pontho na M’bale Valter Farneti wa ku Italya, toera kutsidzikiza ufulu wakulambira Yahova wa abale na alongo athu ku Kubha. Ndalembera tsamba akulu-akulu akhaimirira dziko ya Kubha ku Bhelgika, buluka penepo iwo acita nsonkhano pabodzi na ine toera kutsalakana phembo yathu. Pa nsonkhano wathu wakutoma, nee pyakwanisika kubvekesa pinthu pyonsene pikhacitisa utongi wa Kubha kukhondesa basa yathu.

Pidamala ife kucita phembero kuna Yahova, ife taphemba toera atitawirise kutumiza Mabhibhlya 5.000 ku dziko ya Kubha. Buluka penepo atongi atitawirisa. Mabhibhlya anewa afika mwadidi mbagawirwa abale na alongo. Natenepa ife taona kuti Yahova akhapasa nkhombo kuwangisira kwathu. Buluka penepo tacita phembo inango, toera kutumiza Mabhibhlya akupiringana 27.500. Atongi atawira pontho phembo ineyi. Ndatsandzaya kakamwe thangwi yakuphedza abale na alongo a ku Kubha toera kukhala na Mabhibhlya.

Ine ndaenda kazinji kene ku Kubha toera kaphedza abale kutsalakana pya ufulu wa basa yathu mu dziko  ineyi. Na thangwi ineyi, ine ndakwanisa kucita uxamwali na anthu azinji anaphata basa mu utongi.

Mu caka ca 1994, a kupiringana 1.000.000 aphiwa ku Ruwanda. Mwakutsukwalisa, abale na alongo athu anango aphiwambo. Mwakukhonda dembuka, asankhulwa abale angasi toera kupereka ciphedzo mu dziko ineyi.

Ine na abale anango pidafika ife ku Kigali, nzinda ukulu wa dziko ineyi, taona kuti ofesi yakuthumburuzira mabukhu na mbuto yakukoyera mabukhu ikhadapholwa na mabhala. Ife tabva pinthu pizinji pyakutsukwalisa pidacitikira abale na alongo athu adaphiwa na mipeni. Tabvambo pidacita abale na alongo toera kuphedza anango na kupangiza ufuni munjira yakudzumatirisa kakamwe. Mwacitsandzo, ife tadziwa m’bale m’bodzi wa dzindza ya Tutsi wakuti akhadabisala n’dzimba ntsiku 28 mbakatsidzikizwa na banja ibodzi ya Mboni za Yahova yakuti ikhali ya dzindza ya Hutu. Pa nsonkhano udacita ife ku Kigali, takwanisa kubalangaza abale na alongo akupiringana 900.

Buluka penepo, taenda ku Zaire (lero isadziwika na República Democrática do Congo). Ife tikhasaka nsoka ubodzi wa Mboni za Yahova wa ku Ruwanda ukhadathawa ku dziko yawo, pontho ukakhala ku mbuto yakuthawira dhuzi na nzinda wa Goma. Mbwenye nee taagumana. Natenepa ife tacita phembero kuna Yahova toera atiphedze. Buluka penepo taona mamuna m’bodzi akhabwera kuna ife. Natenepa tambvundza khala akhadziwa kunakhala Mboni za Yahova. Iye atawira: “Ndisadziwako, ine ndine m’bodzi wa Mboni za Yahova.” Pontho “ndinakukwatani mbandienda kakupangizani komiti inapereka ciphedzo.” Ife tacita nsonkhano na abale na alongo akupiringana 1.600 akhali ku mbuto yakuthawira toera kuabalangaza na kuawangisa. Abale atsandzaya kakamwe pidaleri ife tsamba ya Mathubo Akutonga ikhalonga kuti: “Ndzidzi onsene ife tisacita phembero thangwi ya imwe. Ife tisadziwa kuti Yahova cipo anakusiyani.” Mwandimomwene mafala anewa a Mathubo Akutonga akwanirisika. Thangwi lero ku Ruwanda kuli na abale na alongo akupiringana 30.000 akuti asatumikira Yahova mwakutsandzaya!

Pakupita pyaka 58 mbatidamala kale kumanga banja, nkazanga Elly alowa mu caka ca 2011. Ine ndacita phembero kuna Yahova, mbandimpanga kuti ndiri wakutsukwala kakamwe, pontho iye andibalangaza kakamwe. Cinthu cinango cidandibalangaza ndi kupanga anango mphangwa zadidi za Umambo.

Maseze ndiri na pyaka pyakupiringana 90, ine ndisapitiriza kumwaza mphangwa masumana onsene. Kusiyapo pyenepi, ndiri wakutsandzaya thangwi yakuphedzera mu Dhepartamentu Inatsalakana Pya Mitemo pano pa Bheteli ya Bhelgika, kupanga anango pinadziwa ine na kuwangisa aphale na atsikana pano pa Bheteli.

Papita pyaka 84 kutomera ndzidzi udacita ine phembero yakutoma kuna Yahova. Kweneku kukhali kutoma kwa umaso wanga wakutsandzayisa. Umaso wakuti wandicitisa kupibva kukhala dhuzi na Yahova. Ndisapereka takhuta kuna Yahova, thangwi ndzidzi onsene asabvesera maphembero anga.—Mas. 66:19. b